Boombeschermingsplan behoort bij: Boombescherming in Nieuwegein
Hoek Richterslaan A.C. Verhoefweg
1
Inhoud Samenvatting ...........................................................................................................................3 1
Inleiding .............................................................................................................................4
2
Bomenlijst ..........................................................................................................................5
3
4
5
2.1
Waarom een Bomenlijst? .............................................................................................5
2.2
Hoe tot stand gekomen / inspraak ................................................................................5
Bomenverordening ..............................................................................................................6 3.1
Verschillen met de bomenverordening 2008 ..................................................................6
3.2
Hoe tot stand gekomen ...............................................................................................6
3.3
Hoe werkt het .............................................................................................................6
3.4
Inspraakprocedure ......................................................................................................8
3.5
Herplant- en instandhoudingplicht. ...............................................................................9
3.6
Criteria verwijderingsbelangen ................................................................................... 10
Boombescherming ............................................................................................................. 11 4.1
Verplicht alternatief plan bij ruimtelijke ontwikkeling .................................................... 11
4.2
Flora en Faunawet..................................................................................................... 13
4.3
Boombescherming bij werkzaamheden ........................................................................ 13
4.4
Boomwaardesysteem ................................................................................................ 14
Communicatie ................................................................................................................... 15 5.1
Communicatie bij niet kapvergunningsplichtige bomen ................................................. 15
5.2
Communicatie bij noodkap in uitzonderlijke situaties .................................................... 15
Bijlage 1: Waardering verwijderingsbelang ................................................................................ 16 Bijlage 2: Bepalen boomwaarde................................................................................................ 21 Bijlage 3: Boombescherming bij ruimtelijke plannen ................................................................... 23
2
Samenvatting Een leefbare stad kan niet zonder bomen. Ze dragen bij aan de beeldkwaliteit, geven beschutting tegen hitte en wind, hebben soms culturele waarde, enzovoort. Helaas verliezen we in de praktijk het belang van bomen gemakkelijk uit het oog. “Boombescherming in Nieuwegein” biedt de mogelijkheid om waardevolle bomen via beleid en regelgeving te beschermen, zonder de gewenste veranderingen in de openbare ruimte te blokkeren. Het plan Boombescherming in Nieuwegein bestaat uit twee delen: •
Boombeschermingsplan, hierin is het beleid vastgelegd hoe om te gaan met waardevolle bomen in ruimtelijke plannen. Daarnaast is de totstandkoming van de Bomenverordening 2012 toegelicht.
•
Bomenverordening
2012
met
de
daarbij
behorende
Bomenlijst,
deze
vervangt
de
Bomenverordening (uit 2008). Bomenlijst In het kader van deregulering is samen met inwoners en belanghebbenden (o.a. IVN) van Nieuwegein bekeken welke gemeentelijke bomen en groengebieden waardevol zijn. Deze waardevolle bomen/gebieden zijn aangegeven op de Bomenlijst. Voor de bomen die niet op de lijst staan hoeft geen kapvergunning meer te worden aangevraagd. De Bomenlijst maakt onderdeel uit van de Bomenverordening. Bomenverordening Een Bomenverordening is het belangrijkste instrument voor het behoud en de bescherming van waardevolle bomen. Hierin is vastgelegd voor welke bomen een kapvergunning moet worden aangevraagd. In de nieuwe verordening is er verschil in regelgeving tussen gemeentelijke bomen (beoordeling o.a. op basis van de Bomenlijst) en particuliere bomen (beoordeling op basis van stamdikte, eventuele afwijzing op basis van omgevingswaarde). Voor particuliere bomen werd in de Bomenverordening (uit 2008) voor sommige boomsoorten, zoals wilgen, een uitzondering gemaakt. In de Bomenverordening 2012 zijn alle particuliere bomen met een omtrek van meer dan 90 cm op 1,30 meter boven het maaiveld kapvergunningplichtig. Boombeschermingsplan In Nieuwegein komt het steeds vaker voor dat binnen de plangrens van ruimtelijke ontwikkelingen bestaande groenstructuren, tuinen en bomen vallen. Het Boombeschermingsplan biedt handvatten om dit groen te beschermen en te behouden en, wanneer dat niet mogelijk is, te compenseren. Waardevol groen kan vaak goed in een ruimtelijk plan worden ingepast, als daar in een vroeg stadium van de planvorming rekening mee wordt gehouden. Als het groen niet kan worden ingepast, vergoed de initiatiefnemer de financiële waarde van het groen, en zal de gemeente het elders compenseren. In het Boombeschermingsplan is beschreven hoe de Omgevingswaarde en de Financiële waarde van houtopstanden worden bepaald en zijn regels opgenomen over de bescherming van bomen tijdens werkzaamheden.
3
1 Inleiding Waarom zijn er eigenlijk bomen in de stad? Ze drukken tegels op, staan in de weg bij het parkeren, geven schaduw in huis, laten een kleverig goedje op je auto vallen …. Bomen staan in de stad omdat ze de zomerse hitte in de stad verminderen, de wind rond gebouwen dempen, stof uit de lucht kunnen vangen. Maar vooral omdat mensen zich prettiger voelen in een stad met bomen en ander groen. Je kunt de seizoenen beleven, vogels horen fluiten, picknicken in de schaduw, met je hond door het park lopen of een frisse neus halen in lunchtijd. Bomen zijn essentieel voor de leefbaarheid van de stad en dragen bij aan de beeldkwaliteit van straat, wijk of landschap en hebben soms een culturele waarde. We verliezen de waarden en functies van bomen gemakkelijk uit het oog in de “waan van de dag” terwijl het lang duurt voor een boom tot volle wasdom komt. “Boombescherming in Nieuwegein” biedt de mogelijkheid om waardevolle bomen via beleid en regelgeving te beschermen, zonder de gewenste veranderingen in de openbare ruimte te blokkeren. Boombescherming in Nieuwegein Het plan Boombescherming in Nieuwegein bestaat uit twee delen: •
Dit Boombeschermingsplan: hierin is aangegeven hoe de Bomenlijst en de Bomenverordening 2012 tot stand zijn gekomen, hoe we de waardevolle bomen willen inpassen in ruimtelijke plannen en hoe we bomen willen beschermen bij werkzaamheden in de buurt. Daarnaast is de werkwijze aangegeven voor inspraak en voorlichting en hoe we omgaan met ziekten en plagen.
•
Bomenverordening 2012, deze vervangt de Bomenverordening uit 2008. Hierin is vastgelegd voor welke bomen een aanvraag omgevingsvergunning voor het vellen van een houtopstand (verder: kapvergunning) nodig is en voor welke niet.
Bomenbeleidsplan Het bomenbeleidsplan gaat in op de boomstructuur: welke bomen willen we waar ? Het gaat dan om soorten, aantallen, vormen (laan of groep). Het bomenbeleidsplan wordt onder andere gebaseerd op het “Overzicht kapvergunningplichtige gebieden en bomen” (verder: de Bomenlijst) en de boomwaarde (een meetmethode die rekening houdt met ouderdom, boomsoort, snoeivorm, standplaats en dergelijke). Overig openbaar groen Naast bovengenoemde plannen die specifiek gericht zijn op de bomen in Nieuwegein, kent Nieuwegein ook plannen gericht op het “overige” openbaar groen, bijvoorbeeld Sein op Groen (natuurontwikkeling), Sturctuurvisie 2030, Nieuwegein Groen, enzovoort.
4
2 Bomenlijst 2.1 Waarom een Bomenlijst? Iedereen
is
gebaat
bij
een
snelle
en
klantgerichte
afhandeling
omgevingsvergunning voor het vellen van een houtopstand”
van
een
“aanvraag
(verder: kapvergunning), zonder
overbodige regelgeving. Maar het gaat daarbij wel om de juiste balans tussen enerzijds minder regels en anderzijds een effectieve bescherming. Onder de oude regelgeving moesten gemeente en inwoners voor heel veel, ook niet waardevolle bomen, een kapvergunning aanvragen. Van alle aangevraagde kapvergunningen wordt het merendeel verleend. Dat kost onnodig veel tijd en moeite. Daarom wil de gemeente een nieuwe bomenverordening vaststellen: beschermen wat moet, vrijlaten wat kan (zie ook hoofdstuk 3). In de bomenverordening zijn regels opgenomen voor zowel inwoners als gemeente als zij een boom willen vellen. Voor de minder waardevolle bomen hoeft nu geen kapvergunning meer te worden aangevraagd. Aan de andere kant zijn op de Bomenlijst waardevolle gebieden aangegeven. Voor het vellen van bomen in die gebieden is wel een vergunning nodig.
2.2 Hoe tot stand gekomen / inspraak Inwoners van Nieuwegein vinden minder regels belangrijk, maar een goede bescherming van de bomen ook. Dat bleek wel uit de inspraakreacties op de Bomenverordening 2008. In 2009 heeft de voorzieningenrechter
bepaald,
dat
inwoners
onvoldoende
inspraak
hebben
gehad
bij
de
totstandkoming van de Bomenverordening 2008. Daarom is in oktober 2009 gestart met het opstellen van de Bomenlijst. Samen met wijkplatforms, natuurorganisaties en andere belanghebbenden is het Overzicht kapvergunningplichtige gebieden en
bomen
opgesteld.
Hierin
zijn
alle
gemeentelijke
bomen
opgenomen
waarvoor
een
kapvergunning moet worden aangevraagd. Dit overzicht, de voorlopige Bomenlijst, is in mei 2011 door Burgemeester en Wethouders (B&W) vastgesteld. Daarna is de voorlopige Bomenlijst ter inspraak voorgelegd aan alle inwoners van Nieuwegein. De reacties zijn verwerkt en op 17 april 2012 is de Bomenlijst definitief vastgesteld door B&W. De Bomenlijst wordt elke 5 jaar geactualiseerd en door B&W vastgesteld, waarbij opnieuw inspraak mogelijk is. De Bomenverordening wordt door de gemeenteraad vastgesteld en wordt pas herzien als daar (wettelijk of beleidsmatig) aanleiding voor is.
5
3 Bomenverordening 3.1 Verschillen met de bomenverordening 2008 De gemeente wil overbodige regelgeving schrappen, daarom is de Bomenverordening kritisch bekeken. In de nieuwe verordening is er verschil in regelgeving tussen gemeentelijke en particuliere bomen. Het oude systeem met toekomstbomen en wijkers is vervallen, er wordt nu gebruik gemaakt van een Bomenlijst (zie § 2). Voor dunne particuliere bomen hoeft geen kapvergunning te worden aangevraagd. De minimum maat
is
90
cm
stamomtrek
op
1,30
meter
boven
het
maaiveld.
Anders
dan
in
de
Bomenverordening (2008) geldt er geen uitzondering meer els, wilg, populier, conifeer en andere naaldbomen. Een oude (treur)wilg kan immers net zo veel waarde hebben voor de omgeving als een eik of kers. Verder is de vergunning nu 3 jaar geldig (in plaats van 1 jaar).
3.2 Hoe tot stand gekomen De Bomenverordening is opgesteld op basis van de Bomenverordening (2008), verordeningen van andere gemeenten en de bomenverordening van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). De Bomenverordening 2012 is tot stand gekomen in samenspraak met medewerkers van de afdelingen Beheer, Duurzame Ontwikkeling, Juridische zaken en Ruimtelijke Ordening. Daarnaast zijn de vereniging voor natuur en milieueducatie, afdeling Nieuwegein, IJsselstein e.o. (IVN) en een externe jurist betrokken.
3.3 Hoe werkt het De Bomenverordening is het belangrijkste instrument voor het behoud en de bescherming van bomen. De Bomenverordening verbiedt het rooien, kappen en verplanten van bomen zonder vergunning, maar ook het ”verrichten van handelingen, zowel boven- als ondergronds, die de dood of ernstige beschadiging of ontsiering van houtopstand ten gevolge kunnen hebben”. In onderstaande stroomschema’s is in grote lijnen aangegeven wanneer wel of geen kapvergunning moet worden aangevraagd. Let op: het is een vereenvoudigde versie en uitzonderingen en bijzondere regels zijn niet weergegeven! Zie daarvoor de Bomenverordening 2012.
6
Aanvraag kapvergunning particuliere boom
Meer dan 90 cm omtrek op 1,30 m hoogte?
Ja
Nee
Buiten de bebouwde
Geen kapvergunning
kom?
nodig
Nee
Knotten of Ja
Nee
kandelaberen als
aanvragen
onderhoud?
Ja
Bij Bosschap Geen kapvergunning
geregistreerde
nodig
onderneming?
Nee
Neem contact op met gemeente (maatwerk)
Ja
Kapvergunning aanvragen
7
Kapvergunning
Aanvraag kapvergunning gemeenteboom
Op de bomenlijst?
Ja
Nee
Opschot van minder Geen kapvergunning
dan 90 cm omtrek op
nodig
1,30 m hoogte?
Ja
Nee
Geen kapvergunning
Kapvergunning
nodig
aanvragen
3.4 Inspraakprocedure Een aanvraag voor een omgevingsvergunning voor het vellen van een boom (kapvergunning) wordt altijd kritisch bekeken. De gemeente kan een kapaanvraag op een aantal gronden weigeren, bijvoorbeeld omdat de boom of houtopstand (groep bomen) een hoge natuurwaarde heeft (de boom biedt huisvesting aan een beschermde dier- of plantensoort) of een cultuurhistorische waarde heeft (bv een herdenkingsboom). Wanneer de gemeente van plan is een kapvergunning te verlenen, wordt dit voornemen gepubliceerd in de krant. Inwoners, bedrijven en andere belanghebbenden kunnen bezwaar maken tegen het voornemen. Pas daarna beslist het college van burgemeester en wethouders of de vergunning wel of niet verleend wordt.
8
Als de gemeente een of meerdere bomen kapt waar geen vergunning voor nodig is, informeert zij toch de omwonenden. Er is dan geen officiële inspraakprocedure, maar inwoners kunnen wel hun mening kenbaar maken. Zie hiervoor verder hoofdstuk 5. Met de Bomenverordening 2012 hoeft voor minder bomen een kapvergunning te worden aangevraagd. Maar ook dan kan het voorkomen dat illegaal wordt overgegaan tot kap. In dergelijke gevallen kan de gemeente een sanctie opleggen. Ook dat is geregeld in de bomenverordening.
3.5 Herplant- en instandhoudingplicht. Het College kan, als onderdeel van de kapvergunning, een herplant- en instandhoudingsplicht opleggen. Deze compensatie voor het vellen van bomen bij ruimtelijke plannen is verder uitgewerkt in het hoofdstuk Boombescherming. Inwoners zullen veelal een kapvergunning aanvragen vanwege ernstige overlast of vanwege gewenste aanpassingen aan de woning of het perceel waarvoor de boom moet wijken. De gemeente legt een herplantplicht op als de Boomwaarde (omgevingswaarde) meer dan 68 punten bedraagt. De punten worden berekend conform de methode die is beschreven in bijlage 1. Er wordt een herplantplicht opgelegd ter grootte van het aantal verwijderde bomen. De nieuwe bomen hebben minimaal de maat 20/25 en worden geplant op het perceel waar ook verwijdering plaatsvond. Sortiment en plantlocatie moeten zodanig zijn dat de nieuwe bomen op termijn dezelfde ruimtelijke betekenis kunnen krijgen als de verwijderde bomen. Als blijkt dat het technisch onmogelijk is om nieuwe bomen te planten die aan de gestelde eisen voldoen, geldt een financiële herplantplicht. De hoogte van de financiële herplantplicht is 25% van de Financiële waarde van de verwijderde houtopstand(en). De Financiële waarde wordt bepaald met de Rekenmethode Boomwaarde van de NVTB. Dit bedrag wordt gestort in het gemeentelijk Herplantfonds. De gemeente gebruikt dit bedrag om groen te compenseren in de directe nabijheid van de kaplocatie. De herplantplicht is niet van toepassing indien op grond van deskundig advies blijkt dat de boom om veiligheidsredenen moet worden verwijderd. Ook met een gedereguleerde kapregelgeving kan het voorkomen dat er illegaal wordt overgegaan tot kap. In dergelijke gevallen kan de gemeente een sanctie opleggen, zoals een herplantplicht of financiële compensatie van de boomwaarde. De sanctie wordt gemotiveerd opgelegd op grond van de volgende afwegingen, met een oplopende hoogte van de strafmaat: 1. Zou de kapvergunning vergund zijn indien die wel was aangevraagd 2. Is de kap half bewust geschied 3. Is de kap opzettelijk of met winstoogmerk geschied Naast de (financiële) heplantplicht kan ook nog een boete worden opgelegd. Ook bij schade aan gemeentelijke bomen, kan de gemeente een sanctie opleggen. Denk hierbij aan aanrijschade, snoeiwerk zonder toestemming van de gemeente, (ernstige) beschadiging van het wortelgestel bij werkzaamheden. De gemeente brengt de kosten in rekening voor het herstel van de boom. Indien dat niet mogelijk is wordt het verlies aan financiële waarde van de boom in rekening gebracht, op basis van een taxatie door een erkend boomtaxateur. Ook de kosten voor de aansprakelijkstelling en eventueel incasso worden in rekening gebracht.
9
3.6
Criteria verwijderingsbelangen
In Boombescherming in Nieuwegein gaat het met name over belangen om de bomen te behouden. Daarnaast kan uiteraard ook belang zijn bij het verwijderen van een boom. Het gaat dan meestal over overlast, soms over economisch of maatschappelijk belang. De afwegingsmethodiek bij nieuwbouwplannen en herinrichtingen is beschreven in hoofdstuk 4. Voor andere kapaanvragen wordt de tabel Verwijderingsbelang in bijlage 1 gebruikt. De tabel is bedoeld voor het afwegen van de boomwaarde tegen het verwijderingsbelang (de mate van overlast). De tabel is nadrukkelijk NIET bedoeld voor beheermaatregelen zoals dunning van bomen. De punten voor verwijderingsbelang worden alleen toegekend wanneer oplossingen niet mogelijk zijn; de oplossingen hoeven alleen te worden uitgevoerd als er daadwerkelijk sprake is van overlast. Eventuele schade, ziekten/plagen en dergelijke moeten worden aangetoond door degene die het verzoek tot kap indient. Als het puntenaantal voor verwijderingsbelang hoger is dan het puntenaantal van de boomwaarde wordt de aangevraagde kapvergunning verleend.
10
4 Boombescherming 4.1 Verplicht alternatief plan bij ruimtelijke ontwikkeling In Nieuwegein komt het steeds vaker voor dat ruimtelijke ontwikkelingen plaats vinden in het bestaande stedelijk gebied, de zogenaamde “inbreidingen”. De kans is groot dat binnen de plangrens sprake is van bestaande groenstructuren, tuinen en straten en de bomen die daar staan (houtopstand). Maar ook bij nieuwbouw in het landelijk gebied kan sprake zijn van aanwezige waardevolle bomen. Bestaande houtopstanden kunnen vaker dan nu gebeurd worden ingepast in de nieuwe plannen, zeker als daar in een vroeg stadium rekening mee wordt gehouden. In bijlage 8 zijn posters opgenomen die bij deze inpassing behulpzaam kunnen zijn. Om te bepalen of een boom in het nieuwe plan moet worden opgenomen, wordt onderstaande stroomschema gebruikt. Dit stroomschema wordt zowel gebruikt voor ontwikkelingen op gemeentelijk grondgebied als op particulier terrein / terrein in eigendom van een initiatiefnemer.
Staat de houtopstand
KapvergunningNee
op de Bomenkaart?
plichtig?
Ja
Inpasbaar in het
Zie schema’s
huidige ontwerp?
paragraaf 3
Ja
Nee
Beschermen tijdens
Inpasbaar in
de bouw
alternatief ontwerp
Nee
Ja
•
Kapvergunning aanvragen
•
Boomwaarde vergoeden
beschermen tijdens
•
Gemeente compenseert
de bouw.
Alternatief uitvoeren,
elders (op duurzame wijze)
11
Toelichting: Ad 1: Is de houtopstand waardevol? Bomen hebben een Omgevingswaarde en een financiële waarde. Eerst wordt bekeken hoe groot de Omgevingswaarde is. Van alle gemeentelijke bomen is de omgevingswaarde al bepaald, waardevolle bomen en gebieden zijn opgenomen op de Bomenlijst. Voor particuliere houtopstanden moet de Omgevingswaarde nog worden berekend. Hiervoor wordt dezelfde methode gehanteerd als voor de waardebepaling van bomen in verharding. De methode is beschreven in paragraaf 4.4 en bijlage 1. Daarnaast hebben bomen een financiële waarde: wat zou het kosten om dezelfde houtopstand (soort en leeftijd) op dezelfde plek opnieuw te laten groeien. De financiële waarde wordt alleen bepaald als daar bij het uitwerken van een alternatief plan behoefte aan is of wanneer er sprake is van vergoeding van de boomwaarde. De financiële waarde wordt bepaald door een erkende boomtaxateur. Ad 2/3: Inpassing mogelijk De houtopstand kan worden ingepast in het plan. In de meeste gevallen zijn maatregelen nodig om de houtopstand te beschermen tijdens de bouwwerkzaamheden. De beschermende maatregelen zijn beschreven in paragraaf 4.3 en bijlage 2 en moeten in het bestek worden opgenomen. De gemeentelijke toezichthouder(s) op het werk controleren of de beschermende maatregelen goed worden uitgevoerd. Ad 4: Inpassing niet mogelijk, opstellen alternatief plan Als een waardevolle houtopstand zou moeten moet wijken voor een herinrichtingsplan moet minimaal één alternatief ontwerp worden uitgewerkt waarin de houtopstand behouden kan blijven. Hierbij moeten technische (on)mogelijkheden, kosten en risico’s in beeld worden gebracht. Deze drie facetten worden zowel vanuit het belang van de boom als vanuit het belang van het plan beoordeeld. Dit betekent dat naast de kosten voor het aangepaste plan, ook de monetaire waarde van de houtopstand in beeld wordt gebracht. Ad 5: Inpassing mogelijk in alternatief plan De houtopstand kan worden ingepast in het alternatieve plan. In de meeste gevallen zijn maatregelen
nodig
om
de
houtopstand
te
beschermen
tijdens
bouwwerkzaamheden.
De
beschermende maatregelen zijn beschreven in paragraaf 4.3 en bijlage 2 en moeten in het bestek worden opgenomen. Ad 6: Inpassing niet mogelijk in alternatief plan De initiatiefnemer motiveert waarom de houtopstand (technisch) niet kan worden ingepast in het alternatieve plan en/of waarom de aanpassingen onevenredig duur zijn. Het hoofd van de afdeling Beheer beoordeelt of de alternatieven voldoende zijn uitgewerkt en toetst daarbij zowel op kwaliteit als kwantiteit van de voorgestelde alternatieven. Wanneer het advies van het afdelingshoofd is om kapvergunning te verlenen, zijn er twee mogelijkheden: 1e : De houtopstand wordt vervangen binnen het plangebied, ter waarde van de boomwaarde en op kosten van de initiatiefnemer. Het hoofd van de afdeling Beheer bepaalt of de vervanging een reëel alternatief is, zowel qua waarde als qua duurzaamheid. 2e: Als vervanging binnen het plangebied niet mogelijk is, wordt de boomwaarde door de initiatiefnemer vergoed aan de gemeente. De gemeente vervangt de houtopstand op een andere locatie op duurzame wijze. De bevoegdheid tot het opleggen van een financiële herplantplicht aan particulieren en bedrijven is vastgelegd in de Bomenverordening (Art. 7 lid 3 en art. 8 lid 4). De
12
rechtspraak ziet er strikt op toe dat deze gestorte gelden enkel en alleen voor bomenaanplant en niet voor andere (groene) activiteiten worden gebruikt. NB: Duurzaam vervangen wil zeggen dat gelet wordt op kwaliteit in plaats van op kwantiteit. Als voorbeeld: als een groep of rij slecht groeiende bomen in verharding moet worden vervangen, wordt met name gelet op de groeiplaatsomstandigheden van de nieuwe locatie. Indien nodig vindt verbetering van die groeiplaatsomstandigheden plaats op kosten van de initiatiefnemer. Daarbij geldt dat het beter is om één boom zodanig te planten dat hij tot volle wasdom kan komen, dan enkele bomen met slechte(re) vooruitzichten. Tenslotte: een eventuele kapvergunning moet op de gebruikelijke wijze worden aangevraagd en wordt ook op de gebruikelijke wijze ter inspraak aan belanghebbenden voorgelegd.
4.2 Flora en Faunawet Het doel van de Flora- en faunawet is het in stand houden en beschermen van in het wild voorkomende planten- en diersoorten. De Flora- en faunawet kent zowel een zorgplicht als verbodsbepalingen. De zorgplicht geldt te allen tijde voor alle in het wild levende dieren en planten en hun leefomgeving, voor iedereen en in alle gevallen. De verbodsbepalingen zijn gebaseerd op het ‘nee, tenzij’ principe. Dat betekent dat alle schadelijke handelingen ten aanzien van beschermde planten- en diersoorten in principe verboden zijn. De Flora- en faunawet vereist dus dat gemeenten, inwoners en anderen rekening houden met de wettelijk beschermde planten- en diersoorten en met de zorgplicht. Bij het verlenen van een omgevingsvergunning (zoals een kapvergunning) moet afstemming plaatsvinden met regelgeving vanuit deze wet. Bij het vellen van bomen wordt vaak aangegeven dat dit verboden is in het broedseizoen, waarbij de periode van het broedseizoen is aangegeven. Deze eis komt niet overeen met de Flora- en faunawet. De wet zegt dat je bewoonde nesten van vogels niet mag verstoren. Dus als in een boom, in het broedseizoen, geen nesten aanwezig zijn mag er gekapt worden. Als er wel een bewoond nest aanwezig is buiten de genoemde periode (bijvoorbeeld bij een vroeg voorjaar) mag er niet worden gekapt. Daarnaast is het verboden om bomen met jaarrond beschermde nesten te vellen. Dus ook niet in een periode dat het nest niet bewoond is. Het gaat dan om bijvoorbeeld nesten, holten en horsten van sommige uilen en spechten, buizerd, huismus en roeken. Voor het vellen van bomen met jaarrond beschermde nesten kan een ontheffing worden aangevraagd bij het ministerie van ELI. Voor bewoonde nesten wordt geen ontheffing verleend.
4.3 Boombescherming bij werkzaamheden Bouw- en graafwerkzaamheden kunnen ernstige nadelige gevolgen hebben voor de conditie van een boom. Denk aan het afkappen van boomwortels bij het leggen van kabels en leidingen. Maar ook het verdichten van de grond onder de boom door opslag van bouwmateriaal, of het (tijdelijk) verlagen van het grondwater. Om de bomen te kunnen beschermen moet bij werkzaamheden worden voldaan aan onderstaande regels. De regels moeten in het bestek worden opgenomen. Ze worden ook opgenomen in het handboek stedelijk tapijt.
13
1.
Breng altijd boombescherming aan vóór aanvang van het werk, bij voorkeur koppelbare
2.
Graafwerkzaamheden binnen de kroonprojectie zoveel mogelijk handmatig en/of met aangepast
bouwhekken, op de rand van de kroonprojectie. Verplaats deze niet! materieel, maar altijd onder deskundig toezicht. 3.
Schakel een erkend boomverzorger in als er noodgedwongen takken of dikkere wortels verwijderd moeten worden, doe dat niet zelf! Knip beschadigde wortels recht af. Verwijder zelf nooit wortels dikker dan 6 cm.
4.
Gebruik sleufloze technieken voor het aanbrengen van kabels en leidingen bij bestaande bomen. Moet er toch gegraven worden, dan minimaal 2 meter van de stam verwijderd. Dit voorkomt dat de boom instabiel wordt.
5.
Voorkom dat schadelijke stoffen zoals cement(water), kalk, zout, olie of andere chemische stoffen bij de boom terecht komen.
6.
Plaats geen bouwmaterialen of bouwketen en parkeer geen voertuigen binnen de kroonprojectie. De grond raakt hierdoor verdicht waardoor boomwortels afsterven.
7.
Behoud het oorspronkelijke maaiveldniveau. Ophoging en afgraving leidt tot wortelschade, structuurbederf en/of zuurstofgebrek in de bodem. Boomwortels sterven hierdoor af.
8.
Blijf met bouwmachines buiten de kroonprojectie om bodemverdichting te voorkomen. Wanneer het onvermijdelijk is dat over de wortels wordt gereden: gebruik rijplaten.
9.
Houd de grondwaterstand bij de boom gelijk. Verhoging vna de grondwaterstand leidt tot wortelsterfte vanwege zuurstoftekort. Let bij grondwaterverlaging op uitdroging. Wordt er in de periode van april tot en met oktober gebronneerd, plaats dan altijd bodemvochtsensoren die wekelijks worden uitgelezen. Hiermee kan tijdig worden ingegrepen wanneer bomen dreigen te verdrogen. Beter is om te bronneren buiten het groeiseizoen of plaats damwanden.
4.4 Boomwaardesysteem Het boomwaardesysteem wordt gebruikt om de waarde van een houtopstand te bepalen bij nieuwbouwplannen
of
herinrichtingen
door
derden.
Er
zijn
twee
soorten
“waarden”:
de
omgevingswaarde en de financiële waarde. Omgevingswaarde De omgevingswaarde is de waarde van de houtopstand voor de buurt. Dat kan gebruikswaarde zijn (park of plantsoentje) of belevingswaarde (kijkgroen). Ook de verschijningsvorm van een boom (zoals leibomen), zeldzame soorten of hoge leeftijd spelen mee. Daarnaast zijn cultuurhistorische en ecologische waarden van belang. De Bomenlijst is opgesteld op basis van de Omgevingswaarde. In bijlage 2 is de methode beschreven die is gebruikt bij het bepalen van de omgevingswaarde van de gemeentelijke bomen en houtopstanden ten behoeve van het opstellen van de Bomenlijst. Deze methode wordt ook gebruikt bij het bepalen van de omgevingswaarde bij bouwplannen. Financiële waarde Om de financiële waarde van een boom objectief te kunnen bepalen, is door de NVTB (Nederlandse Vereniging Taxateurs Bomen) een methode ontwikkeld, het Rekenmodel Boomwaarde. Het rekenmodel gaat uit van de stichtings- en beheerkosten, oftewel: wat zou het kosten om dezelfde boom op dezelfde plek opnieuw te laten groeien. Daarbij wordt rekening gehouden met de soort boom (bijvoorbeeld: hoe oud kan deze soort worden), de standplaats (een boom in verharding wordt doorgaans minder oud dan een in het plantsoen), de beheerkosten (een straatboom heeft meestal meer onderhoud nodig dan een parkboom) en dergelijke.De berekening van de financiële waarde wordt alleen uitgevoerd door een erkende boomtaxateur.
14
5 Communicatie 5.1 Communicatie bij niet kapvergunningsplichtige bomen Inwoners hebben recht op inspraak bij ingrijpende wijzigingen in hun woonomgeving. De gelegenheid tot inspraak is geboden bij het opstellen van de Bomenlijst. Bij kapvergunningplichtige bomen volgt de gemeente uiteraard de gebruikelijke procedure van publicatie en inspraak. Ook bij niet-vergunningplichtige bomen communiceren wij over het voornemen om de boom of bomen te vellen, met als doel draagvlak en begrip te krijgen voor het handelen van de gemeentelijke groenbeheerder. Daarnaast kan door informeren de betrokkenheid bij de buurt worden vergroot. In principe communiceren we bij niet-kapvergunnigplichtige bomen alleen als het gaat om meerdere bomen (>4 stuks) of in het oog springende bomen. De communicatie vindt standaard op de volgende manier plaats: Buurtbewoners: via een buurtbericht en/of via de communicatie over een herinrichtingsproject (bijvoorbeeld bij herstraatwerkzaamheden). Wijk: via de wijknetwerkvergaderingen. Inwoners Nieuwegein: via de gemeentepagina in de Molenkruier en de gemeentelijke website. IVN, Vogelwacht en andere natuur- en milieuverenigingen in de gemeente Nieuwegein: informeren van de contactpersonen door een medewerker van de afdeling Beheer.
5.2 Communicatie bij noodkap in uitzonderlijke situaties Soms is er sprake van een ernstige bedreiging van de openbare veiligheid, noodtoestand of een andere uitzonderlijke situaties, waardoor een boom onmiddellijk gekapt moet worden. Bijvoorbeeld als hij dreigt om te waaien bij storm of door blikseminslag. In dat geval is het toegestaan om achteraf een kapvergunning aan te vragen. Over dit soort uitzonderlijke situaties informeren wij de inwoners via de gemeentelijke website en via de gemeentepagina in de Molenkruier.
15
Bijlage 1: Waardering verwijderingsbelang Algemeen: •
Deze tabel is bedoeld voor het afwegen van de boomwaarde tegen het verwijderingsbelang (de mate van overlast). De tabel is nadrukkelijk NIET bedoeld voor beheermaatregelen zoals dunning van bomen.
•
Eventuele schade, ziekten/plagen en dergelijke moeten worden aangetoond door degene die het verzoek tot kap indient.
•
Voor bouw- en andere werkzaamheden verwijzen wij naar het beleidsstuk “Boombescherming in Nieuwegein”.
•
Let op: De punten voor verwijderingsbelang worden alleen toegekend wanneer oplossingen niet mogelijk zijn; de oplossingen hoeven alleen te worden uitgevoerd als er daadwerkelijk sprake is van overlast.
TYPE OVERLAST
OPLOSSINGEN (niet limitatief)
WAARDERING VERWIJDERINGSBELANG
Wortelwerking
Wortelopdruk
Van hinder door wortelwerking is sprake als:
De hieronder staande oplossingen dienen altijd gecombineerd te worden met groeiplaatsverbetering en uitgevoerd te worden in overleg met deskundige1:
-
-
3-5 cm: 10 punten
-
Grote hoogteverschillen ontstaan in de verharding (> 3 cm) waardoor opritten, wegen en voet- of fietspaden slecht toegankelijk zijn; Water niet meer snel kan worden afgevoerd vanaf wegen; Aantoonbaar door boomwortels schade (scheuren of ontwrichting) aan woningen, riolering of andere elementen zoals tuinmuren is of zal ontstaan.
-
-
Oude leidingen vervangen door moderne kunststof buizen en koppelingen. Verruimen van de boomspiegel. Verwijderen van enkele oppervlakkige wortels. Deze mogen niet dikker zijn dan 4 cm. Gefaseerde wortelsnoei uitvoeren (indien mogelijk). Ophogen van de verharding met maximaal 10 cm (indien voorgaande opties niet mogelijk zijn). Verstevigen constructie van woningen en tuinmuren. Deze oplossing is van belang bij bomen met een omgevingswaarde hoger dan 68 punten (monumentaal). Voor bomen met een omgevingswaarde van 42-67 punten (waardevol) geldt dat deze oplossing alleen uitvoerbaar is wanneer eenvoudige maatregelen uitkomst bieden. De kosten van aanpassingen in constructies moeten opwegen tegen de waarde van een boom of eenheid. Herinrichting van de omgeving van de boom.
16
0-3 cm: 0 punten
5-10 cm: 15 punten > 10 cm: Als voor de wortelopdruk geen oplossing is (zie kolom hiernaast) wordt een aangevraagde kapvergunning verleend.
Wortelschade: Bij aantoonbare schade aan openbare of private gevels/ fundering van gebouwen, riolering/afvoer, verharding, erfscheiding -> maatwerkoplossing
TYPE OVERLAST
OPLOSSINGEN (niet limitatief)
WAARDERING VERWIJDERINGSBELANG
Takschuring
Snoei van de kroon in overleg met een deskundige1. De natuurlijke groeivorm van de boom moet behouden blijven.
-
Indien sprake is van overlast bij een woning kan de kroon worden gesnoeid in overleg met een deskundige1.
-
Van takschuring is sprake als takken tegen delen van een gebouw aan komen en daarbij: -
-
Schade ontstaat (zoals afschuren van verf, schade aan dakgoten of dakpannen). Ongewenst geluid ontstaat.
Schaduwwerking bij woningen Van schaduwwerking is sprake als: -
-
Een boom aan de zuid- of zuidwestzijde van een pand staat De boom een dichte kroon heeft die weinig licht doorlaat (conform: ‘Van den Berk over bomen’ ISBN: 90-807408-5-3) De afstand tussen de boomstam en de woning kleiner is dan de doorsnede van de boomkroon, uitgezonderd bomen waarvan de doorsnede van de kroon kleiner is dan 5 meter en bomen met een kleine bolvormige kroon (bijvoorbeeld Bolesdoorn).
Belemmering van openbare verlichting Van belemmering van openbare verlichting is sprake: -
-
Takschuring niet oplosbaar door snoei: 20 punten Takschuring oplosbaar door snoei: 0 punten
Daarbij dient zodanig gesnoeid te worden dat de kroonvorm zoveel mogelijk in tact blijft en de boom zijn natuurlijke groeivorm behoud (dus niet toppen of kandelaberen).
-
Snoeien in de kroon in overleg met een deskundige1. De kroon van de boom tot boven het verlichtingselement opkronen. Mast verplaatsen. Ander type mast plaatsen.
In de periode mei tot oktober als de armatuur van een lichtmast zich in de boomkroon bevindt én de boom een dichte kroon heeft die weinig licht doorlaat (conform: ‘Van den Berk over bomen’ ISBN: 90-807408-5-3) In het gehele jaar als de armatuur van een lantaarnpaal zich in de boomkroon van een wintergroene boom (conifeer) bevindt
17
-
De afstand van de boom tot de gevel is kleiner dan of gelijk aan de straal van de kroon (afbeelding 1 en 2): 4 punten Aanvullend op bovenstaande heeft de boom een dichte kroon: 2 punten Schaduw op een zonnepaneel: 0 punten
Overlast door belemmering van verlichting is altijd oplosbaar met technische maatregelen: 0 punten
TYPE OVERLAST
OPLOSSINGEN (niet limitatief)
WAARDERING VERWIJDERINGSBELANG
Ziekten, plagen, insecten en andere dieren
-
-
Van ziekten en plagen is sprake als deze zijn aangetoond door een deskundige1.
-
Bij zeer besmettelijke ziekten en plagen (bv iepziekte, boktor) wordt overgegaan tot noodkap. Bij overige ziekten en plagen worden zo nodig passende maatregelen genomen, bijvoorbeeld de bestrijding van de eikenprocessierups.
Bladval
-
Bladval: 0 punten2
In het najaar kan bladval leiden tot hinder, zoals het in huizen binnenwaaien van blad en het bedekt raken van verhardingen, gazons en borders met dood blad. Dit is echter een natuurlijk verschijnsel dat bij bomen hoort en moet dan ook als zodanig geaccepteerd worden.
-
Geven van voorlichting (over het nut van een bladerdek en de bladcampagne). Adviseren om verstopte dakgoten te voorkomen door het monteren van een bladrooster op de dakgoot (door en op kosten van de eigenaar van het pand). Het plaatsen van bladcontainers (huidig beleid).
Vruchtval
-
-
Treedt op in de zomer en het najaar wanneer de
-
Bij harde vruchten: extra veegbeurt indien sprake is van gevaar door gladheid. Situaties met zachte vruchtdragende bomen boven verhardingen: extra inspanning leveren d.m.v. bijvoorbeeld veegrondes indien sprake is van gevaar of ernstige hinder.
vruchten rijp zijn en uit de bomen vallen. Van overlast wordt gesproken als: -
-
-
-
Vruchtbomen in of nabij verharding staan en de vruchtval overlast op openbaar verhard terrein veroorzaakt; Vruchtbomen in gemeentelijk eigendom zijn en de vruchtval overlast veroorzaakt op particulier terrein; In de directe omgeving van nootdragende bomen als eiken, paardenkastanjes en boomhazelaars gemarkeerde parkeervoorzieningen aanwezig zijn en geen alternatieve parkeermogelijkheden aanwezig zijn.
18
-
-
Zeer besmettelijke ziekten (aangetoond door een deskundige1) zijn altijd reden tot noodkap, Geen puntentelling. Overige ziekten en plagen: 0 punten2
Hinder door val van harde vruchten boven parkeerplaatsen: 5 punten Overige hinder door vruchtval: 0 punten2
TYPE OVERLAST
OPLOSSINGEN (niet limitatief)
WAARDERING VERWIJDERINGSBELANG
Allergie
Goede voorlichting: www.pollennieuws.nl geeft informatie en tips over pollen en hoe de burger zelf om kan gaan met de allergie.
Stuifmeelallergie: 0 punten2
Het staat de buren vrij om, na aanmaning van de boomeigenaar, de over hun erf hangende takken weg te snoeien, zolang de vitaliteit en natuurlijke habitus van de boom niet in gevaar komen en in overleg met een deskundige1 . Goed nabuurschap heeft hier echter de voorkeur. In conflicten tussen buren is de gemeente geen partij.
Overlast door schaduwwerking, blad- of vruchtval, takschuring: zie aldaar.
Van bomen afkomstig stuifmeel en pollen kunnen allergische reacties veroorzaken (hooikoorts). Overhangende takken Bomen nabij de erfgrens kunnen door hun overhangende takken voor overlast zorgen, zoals gebrek aan zonlicht, bladval etc. Bomen op openbaar gebied moeten minimaal 0,5 meter van de erfgrens staan. Bomen van particulieren moeten minimaal 2 meter van de erfgrens staan. NB: dit betreft de afstand van het hart van de boom tot de erfgrens.
1
Overhangende takken: -
-
De takken bedekken <10% van de oppervlakte van het erf: 0 punten2 Idem voor 10-20%: 5 punten Idem voor > 20%: 10 punten
ETW (European tree worker) of gelijkwaardig
2
Het is een algemeen maatschappelijk gegeven dat bewoners enige overlast van bomen dienen te accepteren. Een dergelijke overlast weegt op tegen het algemeen ervaren nut en genot dat een boom verschaft. De overlast mag echter niet zodanig zijn dat er sprake is van hinder in de zin van artikel 6:162 BW.
19
20
Bijlage 2: Bepalen boomwaarde Bron: projectplan opstellen bomenlijst, 22 september 2009
Bepalende kenmerken KENMERK Leeftijd
Verschijningsvorm1
Cultuurhistorie2
Natuurhistorie en Ecologie3
PUNTEN 01 04 08 16 01 04 08 16 01 04 08 16 01 04 08 16
Zeldzaamheid en Dendrologie4
01 04 08 16
Beplantingsvorm & Structuur5
01 04 08 16 01 04 08 16 01
Beeldbepalend6
Toekomstverwachting7
04
08
16
OMSCHRIJVING < 20 jaar 20 - 50 jaar 50 - 70 jaar > 70 jaar komt al of niet in deze vorm veelvuldig voor komt al of niet in deze vorm redelijk/regulier voor is al of niet in deze vorm typisch streek eigen is al of niet in deze vorm uniek en komt nauwelijks voor Geen cultuurhistorische waarde Lokale cultuurhistorische waarde Regionale cultuurhistorische waarde Nationale of meer dan nationale waarde Geen natuur- en/of cultuurhistorische belang Natuur- en/of cultuurhistorisch van enig belang Natuur- en/of cultuurhistorisch waardevol en van belang Natuur- en/of cultuurhistorisch zeer waardevol en zeer van belang Geen zeldzame boom en/of niet van dendrologisch belang Veel voorkomend Zeldzaam voorkomend en/of dendrologisch van belang Zeer Zeldzaam voorkomend en/of dendrologisch van groot belang De beplantingsvorm en/of structuur is van geen belang De beplantingsvorm en/of structuur is matig waardevol De beplantingsvorm en/of structuur is waardevol De beplantingsvorm en/of structuur is zeer waardevol Niet opvallend / beeldbepalend Regulier opvallend / beeldbepalend Opvallend / beeldbepalend Zeer opvallend / beeldbepalend < 5 jaar, de mechanische en/of fysiologische toestand van de boom is minimaal of nihil, verwacht wordt dat ‘herstel’ van de boom niet of nauwelijks mogelijk is. 5 - 10 jaar, de mechanische en/of fysiologische toestand van de boom is duidelijk verminderd, verwacht mag worden dat ‘herstel’ van de boom eventueel mogelijk is. 10 - 15 jaar, t.a.v. de mechanische e/o fysiologische toestand van de boom worden binnen een termijn van 1015 jaar geen problemen verwacht. >15 jaar, t.a.v. de mechanische e/o fysiologische toestand van de boom worden binnen een termijn van >15 jaar geen problemen verwacht.
21
1. De boom of houtopstand komt in een specifieke / uitzonderlijke vorm voor. Bijvoorbeeld knotvorm, haag- zuilvorm of als leiboom. 2. Een boom is cultuurhistorisch waardevol als deze een rol van betekenis speelt in de geschiedenis van zijn omgeving. Te denken valt aan bomen die herinneren aan gebeurtenissen of bomen die een bepaald punt markeren. 3. Een boom is qua natuurwaarde en/of uit ecologisch oogpuntwaardevol wanneer deze wat extra’s toevoegt, hetzij vanuit natuurhistorisch oogpunt, bijv. als restant van een oud natuur- of bosgebied, houtwal etc., hetzij dat de boom een ecologische rol speelt als ‘step stone’ of corridor verbinding tussen verschillende gebieden, een refugium bied aan kleine fauna, zoals vogels en insecten etc. 4. Een boom is dendrologisch waardevol (een studie van bomen, heesters en houtachtige planten) als de soort in Nederland zeldzaam of zeer zeldzaam is. In het boek 'Nederlandse dendrologie' van dr. B.K. Boom wordt dit per variëteit aangegeven. Ook herkomsten en zaadgaarden die genetisch waardevol zijn, vallen hieronder. Het is denkbaar dat er boomsoorten zijn die in Nederland algemeen voorkomen, maar in een bepaalde streek een zeldzaamheid zijn. Volgens de lijst van dr. B.K. Boom gaat het hier niet om een dendrologisch waardevolle boom, toch kan deze boom het predicaat waardevol krijgen. 5. De beplantingsvorm van bomen die een belangrijk deel uitmaken van, of in belangrijke mate het beeld bepalen van structuren (hoofdassen/lanen/pleinen). Dit zowel vanuit groen- als stedenbouwkundige architectuur (parken/bolwerken). Bijvoorbeeld: Maliebaan Utrecht; Iepen langs de Amsterdamse grachten; Haarlemmerhout te Haarlem; bomen op oude vestingwallen. 6. De vorm, de omvang en de standplaats zijn de criteria waarop de beeldbepalende waarde (opvallendheid / schoonheid/ in het oog springend) wordt bepaald. De boom is door zijn verschijningsvorm beeldbepalend en onvervangbaar voor het karakter van de omgeving. De beeldbepalendheid is in zekere zin een kwestie van smaak. In vergelijking met de andere bomen zal de boom meer dan gemiddeld moeten scoren om het predicaat beeldbepalend te krijgen. 7. De toekomst van een boom wordt bepaald door zijn conditie. Tevens is gekeken naar mogelijke aantastingen en verzwakkings-symptomen.
Indeling bomen Bomen krijgen op basis van bovenstaande kenmerken punten toegekend. Op basis van het puntenaantal vallen ze in een categorie. Voor de bomenlijst zijn de bovenste twee categorieën van belang. categorie
punten
Monumentale houtopstand
68 - 128 punten
Waardevolle houtopstand
42 - 67 punten
Evt. potentieel waardevolle opstand
35 - 41 punten
Normale houtopstand
8 - 35 punten
22
Bijlage 3: Boombescherming bij ruimtelijke plannen
23
24
25
