Boete of Kanskaart
Van eerste drankje tot comazuipen 23 juli 2013
blad 2 van 10
1 2 2.1 2.2 2.3 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 4
Boete of Kanskaart
Inleiding Oorzaken, aanpak en doelstellingen Oorzaken Aanpak Doelstellingen Werkwijze en resultaat per ketenpartner Politie Buitengewoon opsporingsambtenaren (Boa’s) Victas Halt-team Utrecht Aantal Halt-straffen alcohol Effecten Aanbevelingen
24 juli 2013
3 4 4 4 4 5 5 5 5 6 6 7 10
blad 3 van 10
1
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
Inleiding
Van 1 maart 2012 tot 1 maart 2013 heeft in de provincie Utrecht de pilot Boete of Kanskaart (BOK) gedraaid. Jongeren in de leeftijd van 12 tot 18 jaar, die zich schuldig maken aan vernieling en openlijk geweld tegen goederen onder invloed van alcohol, komen in aanmerking voor de Halt-straf Boete of Kanskaart. Dit geldt ook bij overlast (bijvoorbeeld openbaar dronkenschap en baldadigheid). Het gaat dus om overlast, vernieling en openbaar dronkenschap in de horeca en in de openbare ruimte. Ouders hebben een actieve rol in de Halt-straf van hun kind. 1
2
Boete of Kanskaart, oftewel de Halt-straf alcohol, is een samenwerking tussen Halt-team Utrecht , Victas , politie, Openbaar Ministerie, GGD en de Utrechtse gemeenten. De kosten voor de cursus bij Victas en de coördinatiekosten voor Halt zijn verdeeld over de gemeenten, gerelateerd aan het aantal jongeren woonachtig in desbetreffende gemeente en leeftijdscategorie. Behalve De Bilt, Montfoort en Woudenberg hebben alle gemeenten in de provincie Utrecht meegedaan.
1
Halt Regio Utrecht is sinds 1 januari 2013 opgegaan in de landelijke Stichting Halt. Het Halt-team Utrecht maakt nu onderdeel uit van het Halt-cluster Noord-West Midden. 2 Voorheen Centrum Maliebaan.
blad 4 van 10
2
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
Oorzaken, aanpak en doelstellingen
2.1 Oorzaken De pilot gaat ervan uit dat alcohol een dermate effect heeft op de hersenen en het functioneren dat een jongere bepaalde risico’s minder ziet of minder controle heeft over zijn of haar gedrag. Alcohol heeft schadelijke effecten op jonge hersenen, bijvoorbeeld op het deel dat beslissingen neemt over gedrag en risico-inschatting. Met als mogelijke gevolgen vandalisme of overlastgevend gedrag uit baldadigheid, woede, frustratie of verveling. 2.2 Aanpak Jongeren die de fout in zijn gegaan wordt geleerd het overlastgevend gedrag (of erger) in de toekomst tegen te gaan. Het is een leerstraf, en in die zin dus een repressieve aanpak. Het uitgangspunt van het project is dat een geldboete te weinig indruk maakt op jongeren en niet aanzet tot nadenken over alcoholgebruik. Door de invloeden van alcohol op gedrag en (hersen)ontwikkeling te laten zien, wil men jongeren aan het denken zetten over alcohol, overhalen alcohol op een verantwoorde manier te gebruiken en niet meer het strafbare gedrag te laten zien. Ouders worden voorgelicht over opvoeding en (de gevolgen van) alcoholgebruik. 2.3 Doelstellingen Met de aanpak worden vier doelen beoogd: o jongeren bewust maken van - en confronteren met de gevolgen van alcoholgebruik; o buitensporig alcoholgebruik terugdringen; o de met drankgebruik gepaard gaande overlast en criminaliteit verminderen; o betrokkenheid van ouders vergroten.
blad 5 van 10
3
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
Werkwijze en resultaat per ketenpartner
Jongeren die zich schuldig maken aan overlast en vandalisme onder invloed van alcohol, openbare dronkenschap of alcohol drinken op plekken waar dit verboden is, kregen een proces-verbaal van de politie met een verwijzing naar Halt-team Utrecht. Ook buitengewoon opsporingsambtenaren (Boa’s) speelden een rol in het verbaliseren en het doorverwijzen naar Halt van jongeren voor feiten zoals omschreven in het Handhavingsarrangement. 3.1 Politie In de aanpak Halt-straf Alcohol krijgen jongeren die een Halt-waardig, alcoholgerelateerd delict begaan, géén transactie aangeboden, maar worden zij direct doorverwezen naar Halt-team Utrecht. Alleen indien de jongere of zijn/haar ouder(s) uitdrukkelijk te kennen geven niet voor de Halt-aanpak Alcohol te kiezen worden zij doorverwezen naar het Openbaar Ministerie. Fysiek geweld of bedreigingen zijn te zware vormen van criminaliteit voor een Halt-straf. In dat geval volgt een strafrechtelijke reactie. Resultaat In het pilotjaar zijn er door de politie 131 jongeren naar Halt verwezen voor de Halt-straf alcohol. Op een gemiddeld aantal van 1.200 verwijzingen per kalenderjaar (2012) door de politie is dat een substantieel deel. 3.2 Buitengewoon opsporingsambtenaren (Boa’s) Ook Boa’s mogen jongeren verbaliseren en doorverwijzen naar Halt voor feiten zoals omschreven in het Handhavingsarrangement. Resultaat Het aantal verwijzingen door Boa’s naar Halt-team Utrecht voor de Halt-straf alcohol is met zes jongeren lager dan verwacht. Dit had deels te maken met het feit dat niet alle gemeenten bij de start van de pilot Boa’s in dienst hadden of dat in de taakomschrijving van de Boa’s de Halt-verwijzing niet was opgenomen. Verder bleek dat Boa’s er moeite mee hadden om jongeren aan te spreken op hun gedrag en/of hen te verbaliseren. Begin 2013 heeft het OM de toestemming aan Boa’s om naar Halt te verwijzen ingetrokken, waardoor het aantal verwijzingen ook niet meer kon stijgen. 3.3 Victas Jongeren die in aanmerking komen voor de Halt-straf Alcohol’ verwijst Halt–team Utrecht door naar Victas waar zij een leeropdracht moeten volgen. De leeropdracht wordt in de vorm van een training door Victas uitgevoerd. De leeropdracht omvat vijf uur voor twee bijeenkomsten van 2 uur en een huiswerkopdracht van 1 uur. Het doel van de leeropdracht is het stimuleren van geen of verantwoord alcoholgebruik en het bewust maken van de risico’s die met alcoholgebruik samenhangen. De ouders worden ook betrokken. Resultaat In het pilotjaar zijn er 125 jongeren naar Victas verwezen. Op twee na hebben alle jongeren die zijn doorverwezen de training uitgevoerd.
blad 6 van 10
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
Halverwege de pilot werd duidelijkheid dat het niet voor alle jongeren die naar Halt waren verwezen zinvol was om hen ook naar Victas te sturen voor het leerproject. Hun alcoholgebruik was dusdanig laag dat inzet van Victas te veel van het goede was. Deze jongeren kregen van Halt een leeropdracht Alcohol, die zij thuis moesten maken. Ouders werden hierbij betrokken. Naast een training voor de jongeren was er ook een training voor de ouders. In deze bijeenkomst krijgt men informatie over Boete of Kanskaart, over alcohol en jongeren, maar gaat men met name in gesprek over de rol van alcohol binnen de opvoeding. De (vrijwillige) opkomst van de ouders viel met een volgens Victas geschatte deelname van bijna 50% mee. Een punt dat hierbij naar voren kwam was dat er relatief veel tijd zat tussen het eerste gesprek dat ouders met Halt hadden en de mogelijkheid om deel te nemen aan een ouderavond van Victas. Ouders die wel kwamen geven aan deze avond als informatief te ervaren en het delen met andere ouders met name te waarderen. Gemiddeld wordt de bijeenkomst gewaardeerd met een acht. (Bron: Gisèle Hoevenaars, Preventiemedewerker Victas.) De training vond plaats in Utrecht om 17:00 uur ’s middags. Voor jongeren en ouders van buiten de stad Utrecht was dit tijdstip niet altijd handig. 3.4 Halt-team Utrecht Halt-team Utrecht fungeert als trekker, coördinator, afstemmer en bewaker van de continuïteit van de beoogde werkwijze en verzorgt en beheert managementinformatie. Halt-team Utrecht is binnen het justitieel kader verantwoordelijk voor de uitvoering, administratieve verwerking en rapportage van de Halt-straf. Hiertoe behoort het startgesprek, het aanbieden van excuus, schadeherstel, leeropdracht, werkopdracht, vervolggesprek en eindgesprek. Resultaat Halt-team Utrecht heeft in het pilotjaar alle 137 jongeren die door de politie en de Boa’s naar Halt zijn verwezen gesproken in het kader van de Halt-straf Alcohol. Jongeren die een cursus bij Victas hadden gehad, werden hierover bevraagd in het eindgesprek. De Halt-medewerkers hebben voorlichting gegeven bij de politieteams over de Halt-straf Alcohol. Ook hebben de Halt-medewerkers voorlichtingen gegeven aan Boa’s en hebben zij meegedraaid met diensten van Boa’s. 3.5 Aantal Halt-straffen alcohol In het projectplan Halt-straf alcohol in de provincie Utrecht is ervan uitgegaan dat er tussen de 100 en 160 jongeren doorverwezen zouden worden naar Halt. Daarbij werd er van uitgegaan dat, indien er in alle gemeenten van de provincie Utrecht structureel vanuit een beleidskader gehandhaafd wordt, er jaarlijks ongeveer 160 jongeren kunnen worden doorverwezen. Echter door o.a. tussentijdse (tijdelijke) lokale aanpassing van de handhavingsprioriteit, is dit aantal aangepast naar circa 100 jongeren per jaar. Resultaat: Gezien het aantal verwijzingen van 137 jongeren naar Halt-team Utrecht kan gesproken worden van een succes. Deze jongeren zijn bewust gemaakt van en geconfronteerd met de gevolgen van alcoholgebruik. Alle ouders zijn aanwezig geweest bij de Halt-gesprekken.
blad 7 van 10
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
3.6 Effecten Boete of Kanskaart is inmiddels al in een aantal provincies operationeel; op een aantal plaatsen zelfs al bijna twee jaar. Navraag bij betreffende Halt-teams en verslavingszorg-instellingen levert op dat de aanpak door jongeren en ouders als zinvol wordt beschouwd. Er wordt momenteel door onderzoeksbureau Beke een effectevaluatie voorbereid. De invloed van de interventie Boete of Kanskaart wordt gemeten op de kennis over alcoholgebruik, bewustzijn van risico’s en effecten, verantwoord drinkgedrag en recidive. De uitslag van dit onderzoek wordt medio 2014 verwacht. Leeftijd jongeren o 13-jarigen 4% o 14-jarigen 13% o 15-jarigen 18% o 16-jarigen 33% o 17-jarigen 31% o 18-jarigen 1%
13-jarigen 4% 14-jarigen 13% 15-jarigen 18% 16-jarigen 33% 17-jarigen 31% 18-jarigen 1%
Verhouding jongens – meisjes o Meisjes 18% o Jongens 82%
Meisjes 18% Jongens 82%
blad 8 van 10
Boete of Kanskaart
Alcoholdelict versus overige delicten o Alcoholdelict 61 % o Overige delicten 39 %
alcoholdelict 61 Overige delicten 39
Resultaat Halt-straf alcohol o Geslaagd 79 % o Niet geslaagd 11 %
Geslaagd 89%
Niet geslaagd 11%
Niet geslaagd omdat: o Ouders gaan niet akkoord met het afdoeningsvoorstel (3) o Jongere gaat niet akkoord met het afdoeningsvoorstel (3) o Er is alsnog gekozen voor een boete (7) o Het leerproject is niet volgens afspraak uitgevoerd (1) o Contact is tijdens de Halt-straf verbroken (1).
24 juli 2013
blad 9 van 10
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
BOK-verwijzingen 1 maart 2012 tot en met 28 februari 2013 Gemeente Amersfoort Baarn Bunnik Bunschoten De Bilt (1) De Ronde Venen Eemnes Houten IJsselstein Leusden Lopik Montfoort (1) Nieuwegein Oudewater Renswoude Rhenen Soest Stichtse Vecht Utechtse Heuvelrug Utrecht Veenendaal Vianen Wijk bij Duurstede Woerden Woudenberg (1) Zeist Overig (2) TOTAAL
BOK 11 2 4 1 3 2 1 8 6 5 0 0 7 1 0 0 5 2 10 26 5 8 8 5 0 10 7 137
8% 1% 3% 1% 2% 1% 1% 6% 4% 4% 0% 0% 5% 1% 0% 0% 4% 1% 7% 19% 4% 6% 6% 4% 0% 7% 5% 100%
Politie 10 2 4 1 3 2 1 8 6 1
BOA 1
4
Jongens Meisjes 9 2 2 3 1 1 2 1 2 1 2 6 6 2 3
7 1
6 1
5 2 10 26 5 8 8 5
5 2 10 22 4 8 7 5
9 7 131
1 6
7 7 113
1
alcohol overige delict (3) delicten 9 2 2 1 3 1 2 1 2 1 6 2 5 1 5
5 1
2
6 1
1
3 10 2 7 4 3
2 2 10 26 5 7 6 5
3
2 7 16 3 1 4 2
5 4 83
5 3 54
9 4 122
5
4 1 1
3 24
Niet Geslaagd geslaagd 11 1 1 4 1 3 2 1 8 4 2 5
1 2
1 3 15
1) De gemeenten De Bilt, Montfoort en Woudenberg namen niet deel aan dit project. Deze 3 jongeren zijn in andere (BOK-)gemeenten aangehouden maar woonachtig in De Bilt. 2) Deze jongeren wonen buiten de provincie Utrecht maar zijn wel door Halt-team Utrecht naar Victas verwezen voor de training. 3) Bij alcoholdelicten is enkel het gebruik/bezit van alcohol strafbaar. Bij overige delicten speelt alcohol een rol bij het plegen van een delict.
blad 10 van 10
4
Boete of Kanskaart
24 juli 2013
Aanbevelingen
Gezien de ervaringen van het pilotjaar verdient het aanbeveling om de werkwijze voort te zetten. Daarbij zijn een aantal aandachtspunten te noemen: o Alles valt en staat vanzelfsprekend met de doorverwijzing van jongeren naar Halt voor de Halt-straf Alcohol. Bij de politie zal er blijvend aandacht gegeven moeten worden aan de meerwaarde van deze aanpak. o In het kader van alcoholmatigingsbeleid kunnen gemeenten alcoholfeiten opnemen in hun APV. Het is wenselijk wanneer Boa’s door het Openbaar Ministerie weer in de gelegenheid worden gesteld om ook naar Halt te verwijzen. o Om de inzet van Victas en Halt te garanderen is een blijvende subsidie vereist. o Om het leerrendement van de Halt-straf groot te laten zijn, dient er slechts korte tijd te zitten tussen het startgesprek bij Halt en de voorlichting bij Victas (max. 4 tot 6 weken). o Voor een goede afsluiting van het Halt-traject verdient het aanbeveling om enerzijds een terugkoppeling van de preventiemedewerker van Victas naar Halt te hebben en anderzijds de jongere vanuit Victas een opdracht mee te geven welke in het eindgesprek besproken kan worden.
Team Utrecht Amsterdamsestraatweg 285 3551 CE Utrecht Telefoon 030 286 63 00 E-mail
[email protected] Website www.halt.nl
VICTAS – centrum voor verslavingszorg A.B.C.-straat 5 Utrecht Postbus 14116 3508 SE Utrecht Telefoon 030 234 00 34 E-mail
[email protected] Website www.victas.nl
