Boekhouden in de praktijk 2011
Em. Prof. dr. Erik De Lembre Zelfstandig adviseur in corporate governance Bestuurder in verenigingen Emeritus hoogleraar met bijzondere opdracht Hoger Instituut Accountancy en Fiscaliteit Voorzitter van Arteveldehogeschool Tweede ondervoorzitter van de Associatie Universiteit Gent Michel vander Linden Doctor in de rechten Licentiaat in de financie¨le wetenschappen Ere-bedrijfsrevisor Ste´phane Mercier Handelsingenieur Solvay, ULB Licentiaat economie, ULB Master in fiscaal beleid, ULB Boekhouder-fiscalist BIBF Christophe Vanhee Wetenschappelijk medewerker vakgroep Accountancy en Bedrijfsfinanciering Universiteit Gent Liesbet Van de Velde Wetenschappelijk medewerker vakgroep Accountancy en Bedrijfsfinanciering Universiteit Gent
Ragheno Business Park Motstraat 30, B-2800 Mechelen tel. 0800 40 300 − fax 0800 17 529
www.kluwer.be
[email protected]
Verantwoordelijke uitgever: Hans Suijkerbuijk, Ragheno Business Park, Motstraat 30, B-2800 Mechelen
© 2011 Wolters Kluwer Belgium NV Behoudens de uitdrukkelijk bij wet bepaalde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt worden, op welke wijze ook, zonder de uitdrukkelijke voorafgaande en schriftelijke toestemming van de uitgever. Wettelijk depot: D/2011/2664/093 ISBN: 978-90-4653-444-1 BP/723-YI11001
Inhoudsopgave Voorwoord BOEK I INLEIDING TOT DE BOEKHOUDING DEEL I BASISBEGRIPPEN Hoofdstuk I De onderneming in beweging 1.
De stromen
31
2.
Het bepalen van het vermogen d.m.v. de balans
32
3.
Actief en passief
32
4.
De opeenvolgende balansen
34
5.
Welke inlichtingen geeft de balans?
36
Hoofdstuk II Het bepalen van het eindresultaat 1.
Het resultaat uitgedrukt door twee opeenvolgende balansen
39
2.
Het resultaat uitgedrukt door vergelijking van opbrengsten en kosten in de resultatenrekening
41
Hoofdstuk III Transacties noteren op rekeningen 1.
Definitie en werking
43
2.
De balansrekeningen
45
3.
De bedrijfsrekeningen
48
4. 4.1. 4.2.
Invloed van de voorraadwijziging op het resultaat Grondstoffen en Handelsgoederen Afgewerkte producten
51 51 52
5.
Het dubbel boekhouden
53
6.
Het inschrijven in het journaal
55
Boekhouden in de praktijk
5
Inhoudsopgave
Hoofdstuk IV Belgische boekhoudrechtelijke bepalingen 1.
Wetboek van Koophandel: Boek I. Koophandel in het algemeen
2.
Wet van 17 juli 1975 met betrekking tot de boekhouding van ondernemingen Inleiding Verplichtingen van de eenmanszaak, de vennootschap onder firma en de gewone commanditaire vennootschap Verplichtingen van de andere ondernemingen
61 67
Koninklijk besluit van 30 januari 2001 tot uitvoering van het Wetboek van Vennootschappen
68
Koninklijk besluit van 12 september 1983: van het rekeningenstelsel naar de jaarrekening
69
2.1. 2.2. 2.3. 3. 4.
59 61 61
Hoofdstuk V IAS/IFRS-normen 1.
Rubriek 10. Kapitaal en 11. Uitgiftepremies
72
2. 2.1. 2.2. 2.3.
Rubriek 12. Herwaarderingsmeerwaarden Nieuw begrip: fair value Wat is de fair value? De fair-valuemethode
73 73 73 73
3.
Rubriek 13. Reserves en 14. Overgedragen winst/verlies
73
4.
Rubriek 15. Kapitaalsubsidies
74
5.
Rubriek 16. Voorzieningen voor risico’s en lasten (kosten)
75
6.
Rubriek 17. Schulden op meer dan een jaar
76
7.
Rubriek 20. Oprichtingskosten
76
8.
Rubriek 21. Immaterie¨le activa
77
9. 9.1. 9.2. 9.3. 9.3.1. 9.3.2.
Rubriek 22.-27. Materie¨le vaste activa Materie¨le vaste activa Bijzondere waardeverminderingen Lease-overeenkomsten (huurovereenkomsten) Financie¨le leasing Operationele leasing
78 78 79 79 80 80
10.
Rubriek 3. Voorraden en bestellingen in uitvoering
81
11.
Rubriek 4. Vorderingen en schulden op ten hoogste e´e´n jaar
82
12.
Rubriek 5. Geldbeleggingen en liquide middelen
82
6
Kluwer
Inhoudsopgave
13. 13.1. 13.2. 13.3. 13.4. 13.5.
Rubriek 6. Kosten en 7. Opbrengsten Voorwaarden inzake de grondslagen van financie¨le verslaggeving Verwerking van vrijwillige wijzigingen van boekhoudkundige methode Schattingswijzigingen Correcties van fouten Belastingen
82 82 83 83 83 84
DEEL II STUDIE VAN DE BASISBOEKHOUDINGSMECHANISMEN Hoofdstuk I Oprichting en inrichting van de onderneming 1. 1.1. 1.2.
Oprichting van de onderneming Kapitaalinbreng De Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO)
87 87 87
2. 2.1. 2.2.
Materie¨le vaste activa Aankoop van rollend materieel Aanschaf van onroerende goederen (terreinen, gebouwen, ...)
88 88
3.
Overname van een bestaande handelszaak
90
4.
Investeren in oprichtingskosten
92
5.
Immaterie¨le vaste activa
93
88
Hoofdstuk II Kopen en verkopen in de eengemaakte Europese markt (overgangsstelsel) 1. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.1.4. 1.1.5. 1.1.6. 1.1.7. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.2.3. 1.2.4.
Algemene begrippen Mechanisme van de btw De belastingplichtige Werkingssfeer Maatstaf van heffing Tarief van de belasting Aftrek van belasting Teruggaaf van belasting De verplichtingen De factuur Verplicht uitreiken van facturen Ontheffing Ogenblik van de uitreiking van een factuur Inhoud van de factuur
Boekhouden in de praktijk
95 97 98 99 103 104 104 105 106 106 106 107 108 109
7
Inhoudsopgave
2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.1.3. 2.1.4. 2.1.5. 2.1.6. 2.1.7. 2.1.8. 2.1.9. 2.2. 2.3. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.3.4. 3.3.5. 3.3.6. 3.3.7. 3.3.8. 3.3.9. 3.4. 3.4.1. 3.4.2.
3.5.
De belasting over de toegevoegde waarde en de boekhouding Invloed van de btw op de boekhoudkundige verplichtingen Het boek voor inkomende facturen Tabel van de bedrijfsmiddelen Het boek voor uitgaande facturen Dagboek van ontvangsten Het register van de teruggaven (art. 4 § 1 3o KB nr. 4 20 december 1969) Het register van het maakloonwerk en de daartoe ontvangen goederen Het register van de niet-overbrengingen De consignatie Garagisten Belastingprincipe Principe van aftrekbaarheid De aangifte Inleiding Gewoon regime: maandelijkse of trimestrie¨le aangifte Kleine ondernemingen onderworpen aan het forfaitair regime Kleine ondernemingen met vrijstelling Intervat Richtlijnen per kader KADER I: Algemene inlichtingen KADER II: Uitgaande handelingen KADER III: Inkomende handelingen KADER IV: Verschuldigde belasting KADER V: Aftrekbare belasting KADER VI: Saldo KADER VII: Voorschot (maandelijkse aangifte, aangifte neergelegd in december voor de maand november) Kader VIII: «Nihil»-klantenlisting KADER IX: Datum en handtekeningen Rekenkundige en logische controles van de btw-aangifte Bepaalde roosters zijn ten onrechte wel of niet ingevuld Er is een wanverhouding tussen de bedragen ingevuld als verschuldigde of terug te vorderen btw en de bedragen ingevuld bij de omzet en de aankopen Andere aangiftes
111 111 112 113 113 114 115 116 117 118 118 118 119 119 119 119 120 121 122 123 123 124 127 132 134 136 137 138 138 138 139
139 140
Hoofdstuk III De transacties 1.
Aankoop
143
2.
Verkoop
144
8
Kluwer
Inhoudsopgave
3.
Bijkomende kosten
145
4. 4.1. 4.2.
Kortingen, ristorno’s en rabatten Aankoop Verkoop
147 148 149
5.
Inkomende en uitgaande retouren
151
6.
De bepaling van de verkoopmarge op grond van de rekeningen «Aankopen van handelsgoederen» en «Verkopen en dienstprestaties»
153
Toepassing
155
7.
Hoofdstuk IV Relaties met derden 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6.
De clie¨nten De individuele rekeningen per clie¨nt De rekening «Handelsdebiteuren tegen contante betaling» (zie ook hfdst. VI, 2.1.) De rekening «Handelsdebiteuren tegen betaling op termijn» De «Dubieuze debiteuren» Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen De rekening «Te innen opbrengsten»
160 161 162 163 165
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
De De De De De
165 165 166 166 167
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.
Het personeel (arbeiders en bedienden) Inleiding Basisboekhoudingsprincipe Boekhouding in de praktijk De andere personeelskosten
168 168 168 171 172
4. 4.1. 4.2.
De administratie van de btw Belastinggrondslag De btw op het rollend materieel (voertuigen voor dubbel gebruik) Te openen rekeningen De medecontractant Onderhoudsfactuur Investeringsfactuur De btw-eenheid (cf. Adv.CBN 2010/13)
174 174
4.3. 4.4. 4.4.1. 4.4.2. 4.4.3.
leveranciers individuele rekeningen per leverancier rekening «Leveranciers tegen contante betaling» rekening «Leveranciers tegen betaling op termijn» rekening «Te ontvangen facturen»
Boekhouden in de praktijk
159 159
174 175 176 176 176 177
9
Inhoudsopgave
5.
De administratie van de directe belastingen
180
Hoofdstuk V De rekening van de ondernemer 1.
Algemeen
183
2.
Voorschotten en onttrekkingen
183
Hoofdstuk VI Boeking van ontvangsten en uitgaven 1. 1.1. 1.2.
Het mechanisme van de boekingen De transacties De interne overboekingen
185 185 186
2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2.
De kasverrichtingen De ontvangsten Verkopen tegen contante betaling met factuur Verkopen tegen contante betaling met ontvangstborderel De uitgaven
187 187 187 188 188
3. 3.1. 3.2. 3.3.
De De De De
188 189 189 190
4. 4.1. 4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.3.
De bankverrichtingen De aanvulling van een bankrekening De uitvoering van betaalopdrachten Door uitschrijven van cheques Door overschrijvingen Door een permanente betalingsopdracht De kredietopeningen
190 191 191 191 193 193 194
5.
De vergelijkingsstaat
195
verrichtingen via de postcheque- en -girodienst storting overschrijving postcheque/postgiro
Hoofdstuk VII De schulden op meer dan e´e´n jaar 1.
Principes
199
2.
Boekhouding
199
Hoofdstuk VIII De financie¨le vaste activa en de vorderingen op meer dan e´e´n jaar 1.
10
Vorderingen op meer dan e´e´n jaar
203
Kluwer
Inhoudsopgave
2. 2.1. 2.2.
Financie¨le vaste activa Participaties Borgtochten betaald in contanten
204 204 205
Hoofdstuk IX Handelseffecten 1.
Algemene begrippen betreffende de wisselbrief
207
2.
Mechanismen en terminologie van de wisselbrief
209
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.6. 3.6.1. 3.6.2.
Boekhoudkundige verwerking van de wisselbrief Trekken van een wisselbrief Endossement Afgifte ter incasso op de vervaldag Inning op de vervaldag Afgifte ter discontering Niet-betaling van de wisselbrief op vervaldag De wisselbrief was niet verdisconteerd De wisselbrief was verdisconteerd
209 210 210 211 211 212 214 214 215
4.
Het discontokrediet
215
5.
Kringloop van de wisselbrief
216
6.
Orderbriefje
217
Hoofdstuk X Kosten 1. 1.1. 1.2.
Bedrijfskosten Algemeen Registratie in de boekhouding
219 219 220
2. 2.1. 2.2. 2.3.
Financie¨le kosten Interesten op schulden Toegekende financie¨le kortingen Wisselkoersverschillen
222 222 223 224
3.
Uitzonderlijke kosten
224
Hoofdstuk XI Opbrengsten 1. 1.1. 1.2.
Bedrijfsopbrengsten «Omzet» en «Andere bedrijfsopbrengsten» Voorraadwijzigingen
Boekhouden in de praktijk
227 227 228
11
Inhoudsopgave
2. 2.1. 2.2. 2.3.
Financie¨le opbrengsten Verworven financie¨le kortingen Wisselkoersverschillen Opbrengsten van vlottende activa
229 229 230 230
3.
Uitzonderlijke opbrengsten
231
Hoofdstuk XII Werkzaamheden en boekingen bij het afsluiten van het boekjaar 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4.
Algemeenheden Wettelijke bepalingen Werkzaamheden die de onderneming moet verrichten Basis van de werkzaamheden Belang van de jaarrekening
233 233 234 235 235
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.6.1. 2.6.2. 2.6.3. 2.6.4. 2.6.5. 2.6.6. 2.6.7. 2.7. 2.8. 2.9. 2.9.1. 2.9.2. 2.9.3. 2.9.4. 2.9.5. 2.9.6. 2.9.7.
Analyse van de werkzaamheden en boekingen Klasse 1 Klasse 2 Klasse 3 Klasse 4 Klasse 5 Klasse 6 Afschrijvingen Voorzieningen Waardeverminderingen Handelsgoederen, grond- en hulpstoffen Diensten en diverse goederen Voorziening (1) voor vakantiegeld Fiscale kosten Klasse 7 Structuur van de balans en resultatenrekening Toepassing Voorlopige proef- en saldibalans Journaal (boekingen bij het afsluiten van het boekjaar) Grootboek Definitieve proef- en saldibalans (voor toerekening van het resultaat) Vaststelling van de resultaten (1) Balans Elementaire analyse van de balans en de resultatenrekening
236 236 237 238 240 242 243 244 247 248 251 252 252 253 254 254 256 256 258 259 261 263 265 267
Hoofdstuk XIII Vaststelling van de resultaten 1.
12
Globale benadering
275
Kluwer
Inhoudsopgave
2.
Resultatenrekening in staffelvorm (volledig model)
277
3.
Resultatenrekening in staffelvorm (verkort model)
279
Hoofdstuk XIV De boekhoudtechniek 1.
Inleiding
281
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5.
Dagelijkse methode met ongesplitst dagboek Algemeen Administratieve organisatie Boekhoudregistratie Samenvattend overzicht Het «centraal boek»
281 281 281 282 283 283
3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.2.4. 3.2.5. 3.2.6. 3.3. 3.4.
Maandelijkse methode of centralisatiemethode met hulpdagboeken Administratieve organisatie Boekhoudregistratie Werken met hulpdagboeken Bankdagboek, kasdagboek en postgiroboek Aankoopboek Verkoopboek Te innen en te betalen wisselbrievenboek Diversepostenboek en/of centralisatieboek Samenvattend overzicht Het «centraal boek»
284 284 285 285 286 290 291 294 294 295 296
Hoofdstuk XV Boekhoudsystemen 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.3.1. 1.3.2. 1.3.3. 1.4. 1.4.1. 1.4.2.
Techniek van de doorschrijfmethode Algemeen Wettelijke bepalingen De dagelijkse methode Algemeen Organisatie van de rekeningen – journaalblad Werking van het doorschrijfsysteem De maandelijkse of centralisatiemethode Algemeen Onderverdeling per functie
297 297 298 298 298 298 299 301 301 301
2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4.
Boekingen via de computer Inleiding Voordelen Verschilpunten met de manuele methode Boekhouding op computer: conceptueel
302 302 302 303 304
Boekhouden in de praktijk
13
Inhoudsopgave
2.5. 2.5.1. 2.5.2. 2.6.
Boekhouding op computer: praktisch Inleiding Concreet Voorbeeld
305 305 307 310
Hoofdstuk XVI Bijhouden en bewaren van de boeken 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6.
Algemeen geval: het dubbel boekhouden Mogelijkheden De inschrijving in het centraal boek Periodiciteit van de inschrijving in het centraal boek Vormen van inschrijving Formaliteiten van nummer, visum en paraaf Het bewaren van de boeken
313 313 314 316 316 317 318
2.
De vereenvoudigde boekhouding voor de kleine ondernemingen (natuurlijke personen, V.O.F. of Comm.V) Het bijhouden van de boeken Het bewaren van de boeken
319 319 319
2.1. 2.2.
BOEK II GEDETAILLEERDE STUDIE VAN DE REKENINGEN Hoofdstuk I Studie van klasse 1: Eigen vermogen, voorzieningen voor risico’s en kosten en schulden op meer dan e´e´n jaar 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.
Rubriek 10.: Kapitaal Geplaatst kapitaal 100 Niet-opgevraagd kapitaal 101 Rekening van de ondernemer 10.9 (1) Boekhoudkundige verwerking van de uitgifte van winstbewijzen (NV) Advies CBN 2010/22 – Boekingswijze van een voorschot op de verdeling van het nettoactief
323 323 339 339 340
2.
Rubriek 11.: Uitgiftepremies
342
3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.2.
Rubriek 12.: Herwaarderingsmeerwaarden Herwaardering Nuttigheids- en rentabiliteitsvoorwaarde De rentabiliteitsvoorwaarde bij herwaarderingsmeerwaarden Boekhoudkundige verwerking Terugnemingen van waardeverminderingen
345 345 345 345 349 351
14
341
Kluwer
Inhoudsopgave
3.2.1. 3.2.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4. 3.5. 4. 4.1. 4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.2.5. 4.3. 4.3.1. 4.3.2. 4.3.3. 4.4. 5. 6. 6.1. 6.2. 6.3. 6.3.1. 6.3.2. 6.4. 6.5. 6.5.1. 6.5.2. 6.5.3. 6.5.4. 6.5.5.
Deelnemingen, effecten en andere waarden behorende tot de geldbeleggingen Immaterie¨le en materie¨le vaste activa met onbeperkte levensduur Aanwending van herwaarderingsmeerwaarden Omzetting in kapitaal Aanrekenen van «14.1 Overgedragen verlies» op «12. Herwaarderingsmeerwaarden» Incorporatie in het kapitaal van herwaarderingsmeerwaarden en latere minderwaarden van het geherwaardeerd actief Verkoop van geherwaardeerde vaste activa Meerwaarden toegepast vo´o´r het begin van het boekjaar dat aanvangt na 31 december 1983: vroeger stelsel Rubriek 13.: Reserves Wettelijke reserve 130 Onbeschikbare reserves 131 Reserves voor eigen aandelen 1310 Reserve tot aflossing van het kapitaal 1311.1 Kapitaalvermindering tot dekking van een voorzienbaar verlies 1311.2 De in hoofde van de bvba-starter aan te leggen onbeschikbare reserve Andere onbeschikbare reserves 1311.0 Belastingvrije reserves 132 Monetaire meerwaarden Gedwongen meerwaarden – Niet-monetaire of weder te beleggen meerwaarden Investeringsreserve Beschikbare reserves 133
351 352 352 352 353 353 354 354 354 355 355 355 356 356 358 359 359 360 361 369 371
Rubriek 14.: Overgedragen winst (14.0) – Overgedragen verlies (14.1)
372
Rubriek 15.: Kapitaalsubsidies Definitie Toelichting Boekhoudkundige verwerking Vaste en onvoorwaardelijke verbintenis Eventuele rechten Belastingsvrijstelling voor gewestelijke steunmaatregelen Bijzondere gevallen De investering is gebeurd vo´o´r toezegging van de kapitaalsubsidies Kapitaalsubsidies op activa met onbeperkte levensduur Verkoop van een vast actief waarvoor kapitaalsubsidie werd verkregen Herziening van kapitaalsubsidies Wijziging van de belastingvoet
374 374 375 376 376 380 386 387 387 388 388 389 390
Boekhouden in de praktijk
15
Inhoudsopgave
6.5.6. 6.6. 6.7. 6.7.1. 6.7.2.
Subsidies voor kosten van onderzoek en ontwikkeling die na verloop van tijd worden geactiveerd Vermeldingen in de toelichting Fiscaal recht Stelsel van belastbaarheid Stelsel van vrijstelling
391 391 392 392 392
7. 7.1. 7.2. 7.3. 7.3.1. 7.3.2. 7.4. 7.4.1. 7.4.2. 7.4.3. 7.4.4. 7.5.
Rubriek 16.: Voorzieningen en uitgestelde belastingen Voorzieningen voor pensioenen en soortgelijke verplichtingen 160 Voorzieningen voor belastingen 161 Voorzieningen voor grote herstellings- en onderhoudswerken 162 Begrip Boekhoudkundige verwerking Voorzieningen voor overige risico’s en kosten 163 – 165 Voorzieningen voor technische waarborgverplichtingen Voorzieningen voor hangende geschillen Andere voorzieningen Voorziening voor lijfrente Uitgestelde belastingen 168
393 394 397 398 398 398 401 402 403 404 404 405
8. 8.1.
Rubriek 17.: Schulden op meer dan e´e´n jaar Algemeen: gewone schuldcontracten en gewone leningen op termijn 1730 8.1.1. Afsluiten van een leningcontract en ontvangst van het provenu 8.1.2. Kosten bij het afsluiten van het contract 8.1.3. Rente op leningen 8.1.4. Aanduiden einde boekjaar van het gedeelte van de lening dat volgend boekjaar vervalt 8.1.5. Aflossen van leningen 8.2. Obligatieleningen 170 en 171 8.2.1. Algemeen 8.2.2. Obligatieleningen 8.2.3. Uitgifte met terugbetalingspremie 8.3. Leasingschulden en soortgelijke 172 8.4. Kredietinstellingen 173 8.5. Handelsschulden 175 8.6. Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen 176 8.7. Borgtochten ontvangen in contanten 178 8.8. Overige schulden 179 8.9. Schulden waarbij de nominale waarde de rente omvat 8.9.1. Omschrijving 8.9.2. Boekingen 8.10. Schulden op afbetaling 8.10.1. Algemeen 8.10.2. Boekhoudkundige verwerking
16
405 405 406 406 407 408 408 409 409 409 415 415 416 417 417 419 419 419 419 420 421 421 425
Kluwer
Inhoudsopgave
8.11.
Renteloze schulden terugbetaalbaar na minstens e´e´n jaar of abnormaal laag rentende schulden 8.11.1. Betekenis 8.11.2. Boekingen 8.12. Leningen en interestsubsidies 8.13. De rekeningen van klasse 1 op de balans en in de toelichting 9.
Rubriek 19.: Voorschot aan de vennoten op de verdeling van het nettoactief
426 426 427 428 431 431
Hoofdstuk II Studie van klasse 2: Oprichtingskosten, vaste activa en vorderingen op meer dan e´e´n jaar 1. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5.
Rubriek 20.: Oprichtingskosten Algemeen: boekhoudkundige verwerking en waardering Verwerving Waardedalingen Herstructureringskosten Kosten van oprichting en kapitaalverhoging 200 Kosten bij uitgifte van leningen 201 Overige oprichtingskosten 202 Herstructureringskosten 204
435 435 435 437 439 440 441 441 441
2. 2.1. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4.
Rubriek 21.: Immaterie¨le vaste activa Algemeen Boekhoudkundige verwerking en waardering Verwerving Waardestijgingen Waardedalingen Realisatie
443 443 444 444 447 449 450
3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.1.4. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.3. 3.4. 3.5. 3.5.1. 3.5.2.
Rubrieken 22.-27.: Materie¨le vaste activa Waardering en boekhoudkundige verwerking Verwerving Waardestijgingen Waardedalingen Buitengebruikstelling en vervreemding te bezwarenden titel Rubriek 22.: Terreinen en gebouwen Waardering en boekhoudkundige verwerking: algemeen Waardering en boekhoudkundige verwerking in geval van lijfrente Rubriek 23.: Installaties, machines en uitrusting Rubriek 24.: Meubilair en rollend materieel Rubriek 25.: Leasing en soortgelijke rechten Definities Waardering en boekhoudkundige verwerking
453 453 454 458 459 474 482 482 483 487 487 487 487 489
Boekhouden in de praktijk
17
Inhoudsopgave
3.5.3. 3.6. 3.7.
«Sale and lease back» Rubriek 26.: Overige materie¨le vaste activa Rubriek 27.: Materie¨le vaste activa in aanbouw en vooruitbetalingen
495 497 497
4. 4.1. 4.1.1. 4.1.2. 4.1.3. 4.1.4. 4.1.5.
500 500 500 501 502 502
4.2. 4.2.1. 4.2.2. 4.2.3. 4.2.4. 4.2.5.
Rubriek 28.: Financie¨le vaste activa Definities volgens het boekhoudrecht Deelnemingen (280 en 282) Aandelen (284) Vorderingen (281, 283, 285) Verbonden ondernemingen (280 en 281) Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat (282 en 283) Waardering en boekhoudkundige verwerking Waardering bij verwerving Waardestijgingen Waardedalingen Realisatie Enkele bijzondere problemen
5.
Rubriek 29.: Vorderingen op meer dan een jaar
518
6.
Rekeningen van klasse 2 in de balans en de toelichting
519
506 508 508 510 511 513 515
Hoofdstuk III Studie van klasse 3: Voorraden 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.6.
Indeling van de voorraadrekeningen Grondstoffen 30. en Hulpstoffen 31. Goederen in bewerking 32. Gereed product 33. en Handelsgoederen 34. Onroerende goederen bestemd voor verkoop 35. Vooruitbetalingen op voorraadinkopen 36. Bestellingen in uitvoering 37.
523 523 527 528 530 531 532
2.
Waardeverminderingen 3..9
532
3. 3.1. 3.2. 3.3. 3.4.
Waardering van voorraden Principes Aanschaffingsprijs van activa met identieke kenmerken Waardering tegen kostprijs Boekhoudkundige verwerking van bestellingen in uitvoering
534 534 536 538 540
4.
Permanente inventaris
545
5. 5.1.
Bijzondere aandachtspunten Vlottende handelsgoederen en handelsgoederen opgeslagen buiten de onderneming
546
18
546
Kluwer
Inhoudsopgave
5.2. 5.3. 5.4. 5.4.1. 5.4.2. 5.4.3.
Handelsgoederen onder zichtzending verzonden Goederen ontvangen onder zichtzending Verpakking Verpakkingsmaterieel en verpakkingsmateriaal Verpakkingsmateriaal verstuurd naar klanten Verpakkingsmateriaal ontvangen van leveranciers wegens aankoop van handelsgoederen
547 549 549 549 549 550
Hoofdstuk IV Studie van klasse 4: Vorderingen en schulden op ten hoogste e´e´n jaar 1. 1.1. 1.2. 1.2.1. 1.2.2.
Vorderingen op ten hoogste e´e´n jaar Begrip – Soorten – Algemene waarderingsregels Bespreking van de handelsvorderingen De rekeningen «Handelsdebiteuren» (400) en «Leveranciers» (440) Te innen wissels (401), Te betalen wissels (441) en Wissels afgegeven ter incasso (54.0) 1.2.3. De dubieuze debiteuren (407) 1.2.4. Geboekte waardeverminderingen op handelsvorderingen (409) 1.2.5. Regularisatie btw bij verlies van de vordering – Afwikkeling van dubieuze vorderingen 1.2.6. Vorderingen die verloren zijn zonder dat een waardevermindering werd geboekt 1.2.7. Te ontvangen opbrengsten (404) en Te ontvangen facturen (444) 1.2.8. De ontvangen (46) of gestorte (27 of 406) vooruitbetalingen en voorschotten 1.2.9. Handelsvorderingen afgestaan aan een factor 1.2.10. Advies 2011/3 – Boekhoudrechtelijke verwerking van betwiste schulden 1.3. Bespreking van de overige vorderingen 1.3.1. Opgevraagd, niet-gestort kapitaal (410) 1.3.2. Terug te vorderen btw (411) 1.3.3. Terug te vorderen belastingen en voorheffingen (412) 1.3.4. Te innen opbrengsten (414) 1.3.5. Diverse vorderingen (416) 1.3.6. Dubieuze debiteuren (417) – Geboekte waardeverminderingen (419) 1.3.7. Borgtochten betaald in contanten (418) 1.3.8. Diverse vorderingen (416) 1.4. Overlopende rekeningen van het actief 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2.
Schulden op ten hoogste een jaar Begrip – Soorten – Algemene waarderingsregels Soorten Algemene waarderingsregels Boekhoudkundige verwerking
Boekhouden in de praktijk
551 551 552 552 555 559 559 562 565 565 566 570 571 572 572 572 572 573 573 573 574 574 575 575 575 576 578 578
19
Inhoudsopgave
2.2.1. 2.2.2. 2.2.3. 2.2.4. 2.2.5. 2.2.6. 2.2.7. 2.2.8. 3. 3.1. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.2.
Schulden op meer dan een jaar die binnen het boekjaar vervallen (42) Financie¨le schulden Handelsschulden (44) Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten (45) Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen (46) Schulden uit de bestemming van het resultaat (47) Diverse schulden (48) Overlopende rekeningen (49)
578 578 584 584 593 594 595 596
3.5. 3.6. 3.7. 3.7.1. 3.7.2. 3.7.3. 3.7.4. 3.7.5.
Bijzondere aandachtspunten Bijzondere bedingen Ingehouden waarborgen Beding van eigendomsvoorbehoud Uitdrukkelijk ontbindend beding Verrichtingen met landen die geen lid zijn van de Europese Muntunie: verkoop Verrichtingen in euro Verrichtingen in andere munteenheid Dekking tegen wisselrisico’s Transacties met het buitenland – Aankoop Transacties afgesloten in euro Transacties afgesloten in andere munteenheid Dekking tegen wisselrisico’s Conversie op balansdatum van de vorderingen en schulden uitgedrukt in vreemde valuta Persoonlijke rekeningen opgenomen onder (416) en (489) Boekhoudkundige verwerking van het vakantiegeld Commissiehandel Algemeen Boekingen bij de aankoopcommissionair Boekingen bij de committent van de aankoopcommissionair Boekingen bij de verkoopcommissionair Boekingen bij de committent van de verkoopcommissionair
608 608 609 609 609 610 611 612 613
4.
De rekeningen van klasse 4 op de balans en in de toelichting
613
3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.4.
602 602 602 603 603 603 604 604 605 605 606 606 607
Hoofdstuk V Studie van klasse 5: Financie¨le rekeningen 1.
Rubriek 50.: Eigen aandelen
615
2. 2.1.
Rubriek 51.: Aandelen Aandelen
622 622
20
Kluwer
Inhoudsopgave
2.2. 2.3. 3. 3.1.
Tax shelter, boekhouding in hoofde van de investeerder – Analyse van CBN-advies 2010/7 CBN-advies 2011/6 – Boekhoudkundige verwerking van de aankoop van goud en kunstwerken
628
3.4. 3.5. 3.5.1.
Rubriek 52.: Vastrentende effecten Effecten waarvan de verwervingswaarde gelijk is aan de terugbetalingswaarde Effecten met interestkapitalisatie Effecten waarvan de terugbetalingswaarde niet gelijk is aan de nominale waarde Effecten van het type «zero-bond» Voorbeeld m.b.t. obligatielening Intekening op obligatielening
4.
Rubriek 53.: Termijndeposito’s
636
5.
Rubriek 54.: Te incasseren vervallen waarden
636
6.
6.6.
Rubrieken 55., 56. en 57.: Kredietinstellingen, postcheques en kassen Overschrijvingen Cheques Bancontact, Mister Cash, Postomat Proton Werken met kredietkaarten (Eurocard, Diners, American Express, Visa, enz.) Kassen
7.
Rubriek 58.: Interne overboekingen
3.2. 3.3.
6.1. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5.
628 628 629 631 632 632 632
637 638 638 639 639 640 641 642
Hoofdstuk VI Studie van klasse 6: Kostenrekeningen 1.
Rubriek 60.: Aankopen
643
2.
Rubriek 61.: Diensten en diverse goederen
645
3. 3.1. 3.2. 3.2.1. 3.2.2. 3.2.3. 3.3. 3.4. 3.5.
Rubriek 62.: Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen Bezoldigingen 620 Werkgeversbijdragen voor sociale verzekeringen 621 Inschrijving Kwartaalaangiften Betaling van de bijdragen Werkgeverspremies voor buitenwettelijke verzekeringen 622 Andere personeelskosten 623 Boekhoudkundige verwerking van maaltijdcheques
646 646 646 647 647 647 648 649 650
Boekhouden in de praktijk
21
Inhoudsopgave
3.6. 3.7.
Vakantiegeld Wijzigingen aan rubrieken 61. en 62. met ingang van boekjaren die beginnen na 31 december 1995 Fiscale aspecten van personeelskosten (1) Inleiding: fiscaal begrip van bezoldigingen Vrijstelling van doorstorting van bedrijfsvoorheffing Sociale en culturele vrijstellingen Voordelen van alle aard
652 654 654 655 656 659
4.1. 4.2.
Rubriek 63.: Afschrijvingen, waardeverminderingen en voorzieningen voor risico’s en kosten Principes Te gebruiken rekeningen
660 660 661
5. 5.1. 5.1.1. 5.1.2. 5.1.3. 5.1.4. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5.
Rubriek 64.: Andere bedrijfskosten Bedrijfsbelastingen 640 Niet-aftrekbare btw 640.0 Onroerende voorheffing 640.2 Andere fiscale bedrijfskosten Gewestelijke belastingen en boeten Minderwaarden op de courante realisatie van vaste activa 641 Minderwaarden op de realisatie van handelsvorderingen 642 Diverse bedrijfskosten 643 tot 648 Als herstructureringskosten geactiveerde bedrijfskosten 649 (–)
662 662 662 663 663 664 665 665 666 666
6. 6.1. 6.1.1. 6.1.2. 6.1.3. 6.2. 6.3. 6.4. 6.5. 6.5.1. 6.5.2. 6.5.3. 6.6. 6.7.
Rubriek 65.: Financie¨le kosten Kosten van schulden 650 Rente, commissies en kosten verbonden aan schulden 6500 Afschrijvingen van kosten bij uitgifte van leningen en disagio 6501 Geactiveerde intercalaire interesten 6503 (–) Waardeverminderingen op vlottende activa 651 Minderwaarden op de realisatie van vlottende activa 652 Wisselresultaten 654 Resultaten uit de omrekening van vreemde valuta 655 Waardering Boeking van de omrekeningsverschillen Voorbeeld Voorzieningen van financie¨le aard 656 Diverse financie¨le kosten 657 tot 659
667 667 667 668 668 668 669 670 671 671 672 674 676 678
7.
Rubriek 66.: Uitzonderlijke kosten
679
8.
Rubriek 67.: Belastingen op het resultaat Rubriek 77.: Regularisatie van belastingen en terugnemingen van fiscale voorzieningen Verrichtingen tijdens het boekjaar
680 681
3.8. 3.8.1. 3.8.2. 3.8.3. 3.8.4. 4.
8.1.
22
652
Kluwer
Inhoudsopgave
8.2. 8.3. 8.4. 8.5.
Eindejaarsverrichtingen Verrichtingen bij ontvangst van het aanslagbiljet Betwiste belastingen Fiscale voorzieningen
682 686 690 691
9.
Rubriek 68.: Overboeking naar uitgestelde belastingen
692
10. 10.1. 10.2. 10.3. 10.4. 10.5.
De boekhouding aanpassen aan de fiscaliteit? Autokosten Beroepskledij Restaurant- en onthaalkosten en zakengeschenken Voordelen van allerlei aard Herkwalificatie van huur of interesten
692 693 695 695 696 698
11. Boekhoudkundige verwerking van afval 11.1. Ondernemingen die afval «produceren» 11.1.1. De onderneming verwerkt haar afval niet zelf, maar besteedt de afvalverwerking uit aan derden 11.1.2. De onderneming verwerkt haar bedrijfsafval zelf 11.2. Dienstverlenende ondernemingen op het gebied van afval 11.2.1. De onderneming haalt afval op om het te vervoeren naar een stortplaats of te lozen in de staat waarin het zich bevindt, d.w.z. zonder voorraadvorming of verwerking 11.2.2. De onderneming haalt afval op en stockeert het in afwachting van de latere verkoop aan derden, die het zullen verwerken 11.2.3. De onderneming verkrijgt afval met het oog op de vernietiging, het verwerken in de eigen productiecyclus of de recyclage ervan 11.2.4. De onderneming waarvan het bedrijf het milieu aantast, wijzigt of vervuilt 11.3. Afvalondernemingen en de btw 11.4. Aanvaardingsplicht inzake afgedankte elektrische en elektronische apparaten
698 698 698 698 699
699 699 700 701 701 702
Hoofdstuk VII Studie van klasse 7: Opbrengstrekeningen 1.
Rubriek 70.: Omzet
2.
Rubriek 71.: Wijziging in uitvoering Wijzigingen in de voorraad Wijzigingen in de voorraad Wijzigingen in de voorraad 715 Wijzigingen in de voorraad
2.1. 2.2. 2.3.
Boekhouden in de praktijk
705 de voorraden en in de bestellingen in 709 goederen in bewerking 712 gereed product 713 onroerende goederen bestemd voor verkoop bestellingen in uitvoering 717
709 709 709
23
Inhoudsopgave
3.
Rubriek 72.: Geproduceerde vaste activa
709
4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5.
Rubriek 74.: Andere bedrijfsopbrengsten Bedrijfssubsidies en compenserende bedragen 740 Meerwaarden op de courante realisatie van materie¨le vaste activa 741 Meerwaarden op de realisatie van handelsvorderingen 742 Kmo-portefeuille Diverse bedrijfsopbrengsten 743 tot 749
710 710 711 711 711 714
5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7.
Rubriek 75.: Financie¨le opbrengsten Opbrengsten uit financie¨le vaste activa 750 Opbrengsten uit vlottende activa 751 Meerwaarden op de realisatie van vlottende activa 752 Kapitaal- en interestsubsidies 753 Wisselresultaten 754 Resultaten uit de omrekening van vreemde valuta 755 Diverse financie¨le opbrengsten 756 tot 759
715 715 715 715 716 718 718 719
6.
Rubriek 76.: Uitzonderlijke opbrengsten
719
Hoofdstuk VIII Resultaatverwerking 1. 1.1. 1.2. 1.3. 1.4. 1.5. 1.5.1. 1.5.2. 1.6. 1.6.1. 1.6.2. 1.7.
Rubrieken 69. en 79.: Resultaatverwerking Resultatenrekening vo´o´r toewijzing Bestemming van de resultaten Toestand van de klassen 6 en 7 na de bestemmingsboekingen Berekening van de uitkeerbare winst CBN-advies 2010/8 – Financie¨le steunverlening De onderneming stelt middelen ter beschikking van een derde De onderneming stelt een zekerheid ten gunste van een derde Boekhoudkundige verwerking interimdividend en tussentijds dividend Interimdividend Tussentijds dividend Stockdividenden versus bonusaandelen
723 724 728 729 730 734 735 736 738 738 739 741
2.
Verbetering van de voorstelling van de resultatenrekening
742
Hoofdstuk IX Studie van de klasse 0: Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen 1.
Begrip
747
2.
Rechten en verplichtingen en de boekhoudkundige verwerking in de klasse 0
747
24
Kluwer
Inhoudsopgave
2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. 2.7. 2.8. 2.9.
Rubriek 00.: Zekerheden door derden gesteld voor rekening van de onderneming Rubriek 01.: Persoonlijke zekerheden gesteld voor rekening van derden Rubriek 02.: Zakelijke zekerheden gesteld op eigen activa Rubriek 03.: Ontvangen zekerheden Rubriek 04.: Goederen en waarden gehouden door derden in hun naam, maar ten bate van en voor risico van de onderneming Rubriek 05.: Verplichtingen tot aan- en verkoop van vaste activa Rubriek 06.: Termijnovereenkomsten Rubriek 07.: Goederen en waarden van derden gehouden door de onderneming Rubriek 09.: Diverse verbintenissen, verhaalrechten en orderrekeningen
748 749 751 753 754 755 756 757 759
BOEK III TREFWOORDENLIJST Trefwoordenregister
Boekhouden in de praktijk
763
25
