Bo Arnouts 2de Licentie Wijsbegeerte. Entheogenen: Een Filosofische Benadering van Mogelijke Positieve Toepassingen van Drugs

Bo Arnouts 2de Licentie Wijsbegeerte

Entheogenen:

Een Filosofische Benadering van Mogelijke Positieve Toepassingen van Drugs Promotor: Philip Vanloocke Academiejaar 2006-2007

Abstract

In deze scriptie worden zo systematisch mogelijk de verschillende terreinen waarin entheogenen aan het daglicht komen voorgesteld. Vanuit een sumier overzicht van een aantal belangrijke hallucinogenen wordt er overgegaan naar de verschillende vakgebieden waar ze worden toegepast. In een meer theoretisch deel worden religie en mystiek onder invloed van intoxicanten aangehaald, alsook de medische en therapeutische initiatieven om zo de waarde aan te tonen die entheogenen in de praktijk kunnen hebben. Hiernaast wordt ook een overzicht gegeven van kunst met betrekking tot intoxicatie en om af te sluiten een hoofdstuk dat deze zeer speciale planten in hun natuurlijke habitat en in de praktijk plaatst.

Dankwoord Graag zou ik even de tijd nemen om uit te leggen waarom ik dit onderwerp gekozen heb en wil ik mede iedereen bedanken die geholpen heeft met het tot stand brengen van deze thesis. Ik zou allerlei moralistische verhalen de wereld kunnen insturen rond het schrijven van deze thesis, maar of ze de waarheid zouden kunnen vatten weet ik niet. Misschien zou de beste vergelijking die ik kan maken eentje zijn met een Derwisjenverhaal. Moest het symbolisme niet duidelijk zijn, kan de scriptie zelf daar misschien wel verheldering in brengen. Eens richtte Khidr, de leraar van Mozes, zich met een waarschuwing tot de mensen. Op een dag, zo sprak hij, zou al het water, dat niet speciaal opgeslagen was, verdwijnen. Het zou dan worden vervangen door water dat de mensen gek zou maken. Alleen één man begreep de bedoeling van deze raad. Hij verzamelde water en ging naar een veilige plaats waar hij het bewaarde en wachtte tot het water van aard veranderd zou zijn. Op de vastgestelde tijd hielden de rivieren op te stromen en de bronnen droogden op. Toen de man die geluisterd had dat zag gebeuren, ging hij naar zijn schuilplaats en dronk van het bewaarde water. Toen hij vanuit zijn veilige plaats zag dat de watervallen weer gingen stromen, ging hij terug naar de mensen. Het viel hem op dat ze heel anders dachten en spraken dan eerst. Toch herinnerden ze zich niets van wat er was gebeurd, noch dat ze waren gewaarschuwd. Toen hij met ze probeerde te praten, realiseerde hij zich dat zij dachten dat hij gek was; ze toonden vijandigheid of medelijden, maar geen begrip. Eerst dronk hij niets van het nieuwe water, maar ging terug naar zijn schuilplaats om iedere dag van zijn eigen voorraad gebruik te maken. Tenslotte echter besloot hij van het nieuwe water te drinken omdat hij de eenzaamheid niet kon verdragen anders te leven, te denken en zich te gedragen dan ieder ander. Hij dronk van het nieuwe water en werd net als de anderen. Toen vergat hij alles over zijn voorraad bijzonder water en zijn kameraden hielden hem voor een krankzinnige, die op wonderbaarlijke wijze het verstand had teruggekregen.

Mijn dank gaat eerstens uit naar mijn promotor Philip Vanloocke, die mij vrij heeft gelaten om mijn onderwerp uit te werken; naar Candide om zijn kennis als een boek voor mij open te leggen; naar Sara, die het goedje grammaticaal leesbaar maakte; naar mijn moeder, die toch heeft geprobeerd zich over mijn 'waanzin' te ontfermen; en iedereen uit mijn 'psychedelische' vriendenkring die heeft helpen zoeken naar artikels en informatie.

Een noot van kritiek lijkt me nog terecht. Ik heb me schijnbaar mispakt aan de omvang van mijn scriptie. Door te veel hooi om mijn vork te nemen, lijkt het alsof ik 10000 artikels heb willen vatten in amper 100 pagina's. De omvang van de literatuur omtrent hallucinogenen is ontzaglijk en mijn bibliografie getuigt hier ook van. Niettemin heb ik aardig gesnoeid in mijn bronnen, en heb ik getracht enkel deze over te houden die ik persoonlijk de meest belangrijke en/of leesbare en gebruikte bronnen vond.

Bo Arnouts

Inhoudstafel 1. Inleiding: De Positieve Toepassingen van Entheogenen

1

2. De Neurologische Basis van Enkele Intoxicanten 2.1 Classificatie 2.2 Cannabis & Cannabinoïden 2.3 Alcohol 2.4 LSD 2.5 Psilocybine 2.6 DMT

6 6 10 12 14 16 19

3. Religieuze en Mystieke Doeleinden 3.1 Wat is Religie? 3.2 Intermezzo 3.3 Maar wat is Mystiek dan "exact"? 3.4 LSD 3.5 Vergelijkende Studies 3.6 Out of Body Experiences, Near Death Experiences, enz... 3.7 Wetenschap en Mystiek Verenigd? 3.8 Van Neurowetenschap naar Neurotheologie. Kan deze ons redden? 3.9 Conclusie

23 23 26 27 32 33 35 38 40 42

4. Het Medische en Therapeutische Belang van Entheogenen 4.1 Inleiding 4.2 Iboga & Ibogaine 4.3 Stanislav Grof en zijn therapieën 4.4 Kan de Salvia-Godin ons redden? 4.5 Ketamine, een hallucinante therapie! 4.6 Cannabis 4.7 LSD & Psilocybine 4.8 Dé Clubdrug als therapie? 4.9 Conclusie

44 44 45 50 52 54 60 61 62 64

5. Kunst en Andere Bewustzijnstoestanden 5.1 Inleiding 5.2 Spinnen, LSD en Creativiteit 5.3 Het Surrealisme 5.4 Ayahuasca-Kunst 5.5 Salvia Divinorum, in en door abstractie 5.6 Conclusie

66 66 68 72 78 79 83

6. De Culturele Context 6.1 Inleiding 6.2 Educatie 6.3 Het Ritueel 6.3.1 Overzicht van een aantal psychoactieve planten 6.3.2 Shamanen 6.3.3 Ayahuasca en het Menselijk Lot 6.3.4 Peyote 6.3.5 De Bwiti & Iboga 6.3.6 Cannabis Sativa 6.4 Grassroots Spirituality & Westerse Rituelen 6.5 Conclusie

84 84 85 88 89 92 94 96 97 99 101 107

7. Slot

108

8. Bibliografie 9. Illustratielijst

112 126

1.

Inleiding: De Positieve toepassingen van entheogenen

Graag zet ik eerst even uiteen hoe ik deze scriptie zal openen: na een korte inleiding met baanbrekend onderzoek uit de 20ste eeuw, wil ik een overzicht geven van wat verscheidene stoffen in ons lichaam teweegbrengen. Daarna zal ik meer concreet overgaan naar waar het in deze thesis om te doen is, nl. de effecten van entheogenen op onze levensstatus. Hier stap ik dan ook van het woord ‘drugs’ af en ga over naar ‘entheogenen’, psychoactieve stoffen, hallucinogenen. Waarom? Drugs heeft een negatieve bijklank, die ik graag zou willen vermijden. Er worden te veel substanties onder één en dezelfde noemer samengebracht, waardoor ze als gevolg daarvan allemaal over dezelfde kam geschoren worden. Zo weet men op heden niet dat er een verschil is tussen bv. MDMA en cocaïne. Of dat alcohol hoger op het gevarenlijstje zou moeten staan dan cannabis. De modale mens beseft nauwelijks het verschil tussen al deze stoffen, of hun werkingen, en staan meestal snel klaar om gebruikers van deze stoffen op een negatieve manier te veroordelen. Toch heeft het overgrote deel van de bevolking thuis wel een vol medicijnkastje waarin je voor elk kwaaltje wel iets vind. De benaming “drugs” is -mijns inziens- gedemoniseerd en onbruikbaar voor personen die tegen die onrechtvaardige gelijkstelling in gaan. Om deze reden stel ik voor om woorden zoals oa. ‘entheogenen’ te gebruiken in mijn thesis. Hierbij wil ik beide woorden niet als synoniemen gebruiken. Drugs is een veel ruimer begrip dan entheogenen, dat zoveel betekent als psychoactieve substanties die in religieuze of shamanistische context worden gebruik. Letterlijk staat er [theos] ‘God’ en – gen van [genesis] ‘geboorte’, dus een geboorte van God in onszelf, die een spirituele of mystieke ervaring teweegbrengt, dewelke men als verlichting beschouwd. Met deze poëtische definitie hoop ik een beter begrip te vormen en veel vooroordelen te niet te kunnen doen. Een klasse van bewustzijnsveranderende drugs die bijna nooit verslaving tot gevolg heeft – zoals mescaline, LSD en psilocybine – treedt op de voorgrond vanaf de jaren ’60. Iedereen kent de fabuleuze 60-beweging waarin muziek, psychoactieve substanties en de vrije liefde centraal stonden. De welbefaamde ‘Hippies’ vormden een contracultuur die opkwam vanaf 1960 en een morele afkeer uitte tegen de gevestigde waarden. Afgeleid van het woord ‘hip’ dat ruwgenomen overeenkwam met ‘aware’, geloofde men in waarheid, generositeit, vrede, liefde en tolerantie. Ze beschouwden zichzelf als de 1

boodschappers van het gezond verstand in een wereld gevuld met intolerantie, hebzucht en oorlog. De term ‘hippie’ werd gepopulariseerd door de media. Aldous Huxley1, brits psycholoog, werd in de jaren ’50 een voorstander van psychedelia om de geest te bevrijden en verruimen. Hij schreef ‘The doors of Perception’ (1954) en ‘Heaven and Hell’ (1956). Dit was van grote invloed op het werk van Timothy Leary en Richard Alpert in hun onderzoek naar bewustzijnsveranderingen. Maar ook boeken zoals ‘Brave New World’ (1932) droegen bij tot het ontstaan van de 1960-contracultuur-filosofie. Timothy Leary2, professor in de psychologie te Harvard, deed onderzoek naar andere bewustzijnstoestanden. Hierin werden LSD en andere substanties uitgeprobeerd op proefpersonen, voornamelijk gevangenen en studenten. Leary en Alpert werden beide door de Universiteit ontslaan omwille van deze experimenten. Leary werd de ‘Drug Guru’ en richtte het ‘International Foundation for Internal Freedom’ (IFIF) op, waarin hij mensen aanmoedigde om entheogenen te gebruiken om tot verlichting te komen en om ze ontvankelijk te maken, to turn them on3. Misbegrepen door de media, werd hij uitgelachen, gevreesd en gehaat door de conservatieve bevolking. Dit stond in schraal contrast met het enthousiasme dat hij toonde voor zijn interesses, waarin onderwerpen aan bod kwamen die door velen als ‘gek’ werden beschouwd, en de 60ties beweging waar hij deel van uitmaakte. Na zijn ontslag in Harvard werden de experimenten niet stopgezet, maar werden vlijtig doorgezet. Alpert, de assistent van Leary, ging in deze periode ook naar India, op zoek naar een drugvrije verlichting. Daar werd hij volgeling van een Indiase Guru die hem de naam Ram Dass (dienaar van God) gaf, wat vanaf dat moment zijn roepnaam werd. Vele werken van zijn hand gaan over Oosterse filosofie en Zen-Boeddhisme. Samen met Leary en Metzner4 schreef hij in 1964 ‘The Psychedelic Experience’. Huxley opende de deuren voor onderzoek i.v.m. psychoactieve stoffen. In zijn essay ‘The doors of perception’ beschrijft hij zijn ervaring met mescaline uitvoerig en nauwkeurig, zijn

1

Aldous Huxley, 1894-1963 † Timothy Leary, 1920-1996 † 3 genomen van zijn citaat en lezing “Turn on, tune in, drop out." Leary verduidelijkte later, in 1983, in zijn autobiografische Flashbacks :"'Turn on' meant go within to activate your neural and genetic equipment. Become sensitive to the many and various levels of consciousness and the specific triggers that engage them. Drugs were one way to accomplish this end. 'Tune in' meant interact harmoniously with the world around you - externalize, materialize, express your new internal perspectives. Drop out suggested an elective, selective, graceful process of detachment from involuntary or unconscious commitments. 'Drop Out' meant self-reliance, a discovery of one's singularity, a commitment to mobility, choice, and change. Unhappily my explanations of this sequence of personal development were often misinterpreted to mean 'Get stoned and abandon all constructive activity.'" 4 Metzner, Ralph, geboren in 1935, was een medewerker van T. Leary en R. Alpert. Ook was hij directeur van het IFIF van 1963 tot 1967. 2

2

aandacht voor kunst is opmerkelijk. Eén van de - voor mij -opmerkelijkste stukken uit de boek was het volgende: To most people, mescalin is almost completely innocuous. Unlike alcohol, it does not drive the taker into the kind of uninhibited action which results in brawls, crimes of violence and traffic accidents. A man under the influence of mescalin quietly minds his own business. Moreover, the business he minds is an experience of the most enlightening kind, which does not have to be paid for (and this is surely important) by a compensatory hangover. […] Although obviously superior to cocaine, opium, alcohol and tobacco, mescalin is not yet the ideal drug. Along with the happily transfigured majority of mescalin takers there is a minority that finds in the drug only hell or purgatory.5

Hier vestigt Huxley meteen de aandacht op het onderscheid tussen mescaline en alcohol. Zonder er een stokpaardje van te maken, wil ik toch tonen dat datgene wat men als objectief probeert staande te houden, weinig houvast geeft, tenzij misschien op ethisch educatief terrein in een westerse of verwestering van de leefwereld. Hij bekritiseert meteen ook het alcoholgebruik, en toont de paradoxale en hypocriete houding ertegen over aan. Hij noemt alcohol een substantie die niet te verenigen is met het Christendom. Het schept aggressieve mensen, die naastenliefde niet au-serieux nemen, maar toch blijft alcohol de enige "drug" die door een christelijke maatschappij tot op het altaar toe heilig verklaard wordt. Hier tegenover plaatst hij het gebruik van mescaline, dat een fantastisch overweldigend gevoel van schoonheid teweegbrengt en dat bij velen de mystieke ervaring van hun leven oproept. Mescaline wordt echter verbannen van Gods speelterrein. Een andere spilfiguur is Albert Hofmann6, een Zwitserse wetenschapper en de vader van LSD. Werkend voor de farmaceutisch-chemische afdeling van Sandoz Laboratoria (Novartis), bestudeerde hij de sterhyacint (een medicinale plant) en de fungus ergot, als deel van een programma voor het uitzuiveren en synthetiseren van de actieve stoffen voor pharmaceutisch gebruik. Zijn onderzoek naar lyserginezuur, de gedeelde component van ergot-alkaloïden, leidde tot de synthetisering van LSD-25 in 1938. Vijf jaar later, in 1943, ontdekte hij de psychedelische effecten van LSD na accidentele opname van de stof door zijn vingertoppen. Een aantal dagen later nam hij bewust 250 microgram LSD, en werd veel intensere effecten gewaar7. Ook synthetiseerde hij psilocybine, de actieve stof uit de magische paddestoelen bij aboriginals. Zijn interesse omvatte ook de plant ‘Ska Maria Pastora’ of ‘blaadjes van Maria onze behoedster’ -nu beter bekend als Salvia Divinorummaar hij slaagde er niet in het actieve bestanddeel te identificeren.

5

A. Huxley, The doors of perception, p65-66 in het gebundeld boek “The doors of perception & Heaven and Hell” gepubliceerd bij Harper Perennial. 2004 6 Hofmann, Albert, °1906-... 7 Deze dag, 19 april 1943, gaat de geschiedenisboeken in als Bicycle Day, genoemd naar A. Hofmanns bekende LSD-ervaring, die hij beschrijft in zijn boek ‘LSD, my problemchild’. 3

LSD was voor Hofmann het medicijn van de ziel en de wereldwijde prohibitie frustreerde hem. LSD kende een frequent en succesvol gebruik in de psychoanalyse tot het gekaapt werd door de jongerenbeweging van de jaren ’60. Hierdoor werd het onterecht gedemoniseerd. Ook John Lilly, bekend om zijn experimenten met isolatietanken uit de jaren ’50, experimenteerde enkele jaren later met Ketamine en LSD. Isolatietanken zorgen voor deprivatie van de zintuigen en richten de blik inwaarts. De grenzen van het fysieke lichaam lijken te versoepelen en vervagen. De mentale toestand van de persoon is vergelijkbaar met een mediterende persoon. Na ongeveer 40 à 50 minuten nemen theta-golven de activiteit over van alpha of beta-golven. Theta-golven neemt men ook waar net voor het inslapen of na het ontwaken. In de isolatietank kan een persoon deze bewustzijnstoestand enkele minuten aanhouden zonder het bewustzijn te verliezen. Verdere experimenten van Lilly –na het uitvinden van de isolatietank- betreffen o.a. het gebruik van LSD en ketamine in de isolatietank. Dit leidde tot de dood van 1 van Lilly’s assistenten en tot een verdere negatieve bijklank aan heel het onderzoek. Het is niet mijn bedoeling om op deze historische figuren te blijven hameren. Ze zijn van vitaal belang voor het in gang zetten van het onderzoek op het gebied van entheogenen, maar men moet de blunders en fouten mee in rekening nemen. Hun werk was baanbrekend, maar niettemin ook beïnvloed door de tijdsgeest. Ze zullen worden gebruikt als achtergrond waartegen ik de scriptie plaats, maar verder zullen ze niet vaak meer op de voorgrond treden. Het opzet van dit hoofdstuk is als volgt: eerst zal ik een ruwe schets geven over welke positieve toepassingen bij welke entheogenen horen. Daarna volgen dan een aantal onderverdelingen op basis van de positieve toepassingen, en zo zullen ze dan ook verder gespecifieerd worden naar nauwkeurigere informatie. In het volgende schema geef ik een kort en zeer chaotisch overzicht in wat zoal de positieve toepassingen van entheogenen kunnen zijn én welke entheogenen voor welke doelen zouden kunnen worden gebruikt. Zoals u zal zien, zijn veel van deze intoxicanten zeer polyvalent. De reden hiervoor is de bedrieglijke opsplitsing in domeinen, die in een niet zo verwesterde beschaving irrelevant zouden zijn. Alles komt namelijk terug bij elkaar in het Ene. Alle wegen leiden naar Rome.

4

De structuur van het schema zal, mits aanpassingen, weerkeren als ruwe structuur van de thesis. Helaas bespreek ik niet alle stoffen in het schema ook in elk onderdeel. De oorzaak hiervan is te vinden bij het plaats- en tijdsgebrek.

Positieve toepassingen Mystiek Culturele expansie Kunst en Creativiteit Therapeutische doeleinden vb. Transpersoonlijke therapie en de behandeling van posttraumatic stress disorder Medische doeleinden Religieuze doeleinden

Bijhorende entheogenen Cannabis, DMT, Ketamine, LSD/LSA, MDMA, Mescaline, Psilocybine, Salvia Divinorum, DXM, MDMA,... Opiaten, Cannabis, DMT DMT, LSD/LSA, Psilocybine, Salvia Divinorum, Alcohol,DXM,... Ketamine, LSD, Psilocybine, Salvia Divinorum, MDMA, Iboga, Cannabis,... Ketamine, Cannabis, DXM, Opiaten, Iboga,... Alcohol, tabak, DMT, Peyote, Ayahuasca, ...

5

2.

De Neurologische basis

De bedoeling van dit hoofdstuk is een summier neurologisch overzicht te geven van enkele van de meest aangehaalde soorten drugs uit deze thesis, namelijk Cannabis en Cannabinoïden, Alcohol, DMT, Psilocybine en LSD. Dit overzicht wordt voornamelijk toegespitst op de effecten die ze hebben en de invloeden hiervan op ons gedrag. “Complicating things further was LSD’s escape from the laboratory in the 1960s. Reports of emergency room visits, suicides, murders, birth defects, and broken chromosomes filled the media. The highly publicized abandonment of scientific research principles by Timothy Leary, Ph.D., and his research team at Harvard University ultimately resulted in their dismissals. These events reinforced the growing suspicion that even the scientists had lost control of these powerful psychoactive drugs. The media exaggerated and emphasized psychedelic drugs’ negative physical and psychological effects. Some of these reports resulted from poor research; others were simply fabricated. Subsequent publications cleared psychedelics from serious toxity, including chromosome damage. However, these follow-up studies generated much less fanfare than did the original damaging reports.”8 2.1

Classificatie

Om de verschillende soorten drugs onder te brengen in een schema, kan men een aantal methoden hanteren. Men kan tewerk gaan op basis van effecten, wat ze fysisch in het brein teweegbrengen, hoe ze gemaakt worden, enzovoort. De traditionele classificatie bestaat eruit dat men alles probeert onder te brengen in de categorieën "verdovende", "stimulerende" en "hallucinogene middelen"maar verscheidene drugs kunnen onder meerdere categorieën worden ondergebracht, zoals bijvoorbeeld Datura, dat gebruikt wordt als vergif en/of hallucinogeen.

Verdovende middelen Opiaten Alcohol Datura

8

Hallucinogenen Paddestoelen/Psilocybine Cacti/Mescaline Ayahuasca/DMT Ergoloïden (LSD, LSA,...) Datura

Stimulerende middelen MDMA (XTC) Amfetamine Theobromine (cacao) Cafeïne Metamfetamine/meth

Strassman, DMT: the spirit molecule, p26 6

Ook zijn de stoffen op te delen in de manier waarop ze vervaardigd worden, zijnde op natuurlijke of onnatuurlijke wijze. Een Alkaloïde is een stikstof bevattende plantenbase met een sterke farmacologische of fysiologische werking. Vanaf 1800 begon men medicijnen te synthetiseren, aangezien de planten en dieren die nodig waren om extracten te bekomen niet altijd voorhanden waren, of het gespecificeerde doel niet volledig dekten. Tegenwoordig zijn veel medicijnen, denk aan pijnstillers zoals ibuprofen, gesynthetiseerd. Men maakt een onderscheid tussen volledig gesynthetiseerde stoffen en semigesynthetiseerde stoffen. Het onderscheid spreekt voor zich. Gesynthetiseerde drugs zijn psychoactieve stoffen die in een laboratorium worden vervaardigd. Natuurlijke stoffen zijn grondstoffen die "meteen" klaar zijn voor consumptie. Aan beide zijn een aantal voor- en nadelen verbonden. Voordelen van natuurlijke drugs zijn bv. de verscheidene maar samenwerkende componenten die aanwezig zijn, en de lagere toxiciteit van de aangelengde drug. Nadelen zijn dan weer de verminderde potentie van de aangelengde drug en de variabele administratiemethoden. Pro’s voor farmaceutisch vervaardigde drugs zijn dat het een teveel aan componenten vermijdt, alsook antagonistische componenten. Ze hebben een hogere potentie door de hogere concentratie aan actieve stoffen en standaard administratiemethoden. De negatieve kant houdt in dat ze echter een veel hoger toxisch gehalte hebben. Alkaloïden (natuurlijk) Paddestoelen LSA DMT Mescaline Datura Opiaten Cafeïne

Semi-synthetisch DXM MDMA Metamfetamine/Meth Heroïne LSD

Synthetisch Amfetamine/speed

Het volgende schema is opgemaakt aan de hand van de neurologische werking die deze stoffen hebben. In de eerste kolom vinden we de dissociatieven. Deze werken in op het centrale zenuwstelsel en reduceren of blokkeren signalen op weg naar het bewuste brein, die hun oorsprong vinden in andere delen van het brein, zoals de plaatsen waar zintuiglijke prikkels verwerkt worden. Sensorische deprivatie en dissociatie kunnen gemakkelijk uitmonden in het exploreren van het Zelf, hallucinaties en dromerige toestanden van de geest (mind), die verwant zijn aan bepaalde psychedelische geestestoestanden. Aangezien vele dissociatieven een onderdrukkend effect hebben op het centrale zenuwstelsel zijn dezelfde risico’s als die van opiaten ook hier van toepassing, nl. 7

vertraging van de ademhaling en de hartslag, wat de dood tot gevolg kan hebben bij te hoge dosissen. Hun effect wordt gekarakteriseerd door een intens gevoel van depersonalisatie, derealisatie en gevoelloosheid. De tweede kolom is gewijd aan tryptaminen. De bekendste tryptaminen zijn serotonine (neurotransmitter) en melatonine (hormoon voor het reguleren van waak-slaap-cyclus). De alkaloïden (triptaminen) uit de 2de kolom worden aangetroffen in fungi, planten en dieren. Ze worden door mensen gecultiveerd, gekweekt en gezocht omwille van hun psychotropische effecten. Kolom 3 omvat de phenethylamines. Dit zijn alkaloïdes en monoamines. In het menselijke brein functioneren ze als neuromodulatoren of neurotransmitters. Phenethylamine is een natuurlijk onderdeel dat gebiosynthetiseerd is uit het aminozuur phenylalanine. Het is ook te vinden in voedsel zoals chocolade. Het enzym MAO-B voorkomt concentraties van deze stof in het brein die zouden zorgen voor psychoactieve effecten. Cannabinoïden, terug te vinden in de laatste kolom, refereren tenslotte aan een groep substanties die structureel gerelateerd worden met THC of die cannabinoïde receptoren binden. Dissociatieven Ketamine

Tryptaminen DMT

Phenethylaminen MDMA

Nitrous Salvia DXM Alcohol Datura PCP

LSD Psilocybine LSA Ibogaine DPT

Mescaline Metamfetamine Ephedrine

Cannabinoïden Anandamine (cacao) Cannabis Hop

Een vierde en laatste schema9 vertrekt vanuit de planten die actieve substanties bevatten. De veelheid en verscheidenheid van deze rituele planten is immens, maar alle planten opgenomen in het schema zijn doorgaans als legaal gekenmerkt in de meeste landen, verschillenden worden recreationeel gebruikt of hebben onder andere een medische werking. Het lijkt me essentieel een goed overzicht te hebben over deze planten met het oog op de volgende hoofdstukken van deze scriptie, die in zullen gaan op hun toepassingen en ook het rituele gebruik ervan.

9

Miller, Richard A. The magical and ritual use of herbs 1993 Destiny Books Rochester, Vermont 8

Naam Belladonna Betel nut Broom, broom Bufotenin Caapi, Yage

Actieve component

Aangeraden gebruik Zalf

Effect

Kauwen Roken

Stimulant Sterk sedatief

Bufotenine Harmine

Zalf Thee

Asarone Glusides Nepetalactone Onbekend Bufotenine Caffeïne Psilocybine, psilocine Psilocybine, psilocine Onbekend Ephedrine Muscimole, muscarine Rhizome Caffeïne Harmine LSA-amides

Eten Roken Thee Roken Zalf Brouwen Eten

Hallucinogeen Stimulanthallucinogeen Mild hallucinogeen Milde euphorie Mild hallucinogeen Mild stimulant Hallucinogeen Stimulant Mild hallucinogeen

Eten

Mild hallucinogeen

Roken Thee Eten

Mild stimulant Stimulant Sterk hallucinogeen

Thee Thee Thee Eten

Mild hallucinogeen Sterk stimulant Stimulant Sterk hallucinogeen

Zalf

Hallucinogeen

Thee Roken

Geen effect Stimulant

Thee

Stimulant

Roken Thee Thee Thee Thee Thee Roken

Hallucinogeen Mild hallucinogeen Stimulant Milde euphorie Hallucinogeen Stimulant Mild hallucinogeen

Zalf

Hallucinogeen

Thee Eten

Stimulant Sterk hallucinogeen

Thee Eten

Mild hallucinogeen Mild hallucinogeen

Atropine, scopolamine Arecoline scotch Cytisine

Calamus California poppy Catnip Kaneel Choba Koffie Conocybe paddestoel Copelandia paddestoel Damiana Ephedra Vliegenzwam Galangal wortel Guarana Harmine Hawaiian woodrose Henbane

Atropine, scopolaomine Hops Lupuline Hydrangea Hydrangine, cyanogenes, saponine Iboga Ibogaine, ibogamine Juniper Onbekend Kava kava Kawaine, pyrones Kola noot Caffeïne Lobelia Lobeline Mandrake Scopolamine Mate Caffeïne Mint bidis Atropine, scopolamine Monnikskapkruid Atropine, scopolamine Mormonenthee Ephedrine Morning glory LSA-amides zaden Nootmuskaat Myristicine Panaeolus Psilocybine,

Sterk hallucinogeen

9

paddestoel Passiebloem Periwinkle Photiotine paddestoel Prickly poppy

Tabak Valeriaan wortel Wild lettuce

psilocine Harmine alkaloïden Indole alkaloïden Psilocybine, psilocine Isoquinilines, photopine, bergine Psilocybine, psilocine Onbekend Reserpine Psilocybine, psilocine Caffeïne Atropine, scopolamine Nicotine Chatinine, valerine Lactucarine

Wormwood

Absinthine

Likeur

Yohimbe

yohimbine

Thee

Psilocybe paddestoel Scullcap Snakeroot Stropharia paddestoel Thee Doornappel

2.2

Roken of thee Thee Eten

Mild Stimulant Hallucinogeen Sterk hallucinogeen

Roken Eten

Narcotischpijnstillend Sterk hallucinogeen

Thee Thee Eten

Kalmerend Kalmerend Hallucinogeen

Thee Roken of thee

Stimulant Sterk hallucinogeen

Roken Thee Roken

Sterk stimulant Kalmerend Mild narcotischpijnstillend Narcotischpijnstillend Mild hallucinogeen

Cannabis & Cannabinoïden

THC, als belangrijkste cannabinoïde, is aanwezig in cannabis sativa. De chemische structuur ziet er als volgt uit:

Het bestaan van cannabinoïde-receptoren is bevestigd in 1984. Ze zijn in veel delen van het centraal zenuwstelsel aanwezig, maar bevinden zich vooral in de basale ganglia en het cerebellum. In de cortex zijn ze vooral in de frontale lob en amygdala te vinden.

10

Ze hebben cognitieve, motorische en emotionele effecten door de neuro-anatomische distributie. Dit staat in contrast met het feit dat er zo goed als geen cannabinoïde-receptoren te vinden zijn in de hersenstam en een fatale dosis een mythisch gegeven zou moeten worden. Algemene effecten De effecten van cannabis zijn zeer divers. Subjectieve effecten zoals de psychologische toestand van de persoon zijn erg variabel, aangezien deze afhangen van de mate van gebruik, vertrouwdheid met de stof, verwachtingen, enzovoort. Positieve effecten kunnen mogelijk relaxatie, euforie, vrolijkheid, sensorische veranderingen en wijzigingen in de perceptie van tijd inhouden. Negatieve effecten zijn angst, paniek en dissociatieve symptomen zoals derealisatie, depersonalisatie en gedetacheerdheid. Maar zoals later in de thesis nog besproken zal worden, hangt de waarde die men bijvoorbeeld aan dissociatieve symptomen schenkt eerder af van wat het individu verwacht en wil. De

fysiologische

effecten

houden

hartslagversnelling

en

verlaging

van

de

lichaamstemperatuur in. Hormonaal-reproductieve gevolgen voor mannen zijn speculatief. Er werd gepostuleerd dat dit de spermaproductie niet ten goede zou komen, maar er is tot op heden geen vaststaand bewijs geleverd voor het onvruchtbaar worden of veroorzaken van mutaties in het sperma door cannabisgebruik. Bij vrouwen zou het gebruik leiden tot een vermindering van ongeveer 30% van de reproductieve hormonale staat vanaf de ovulatie tot het einde van de menstruatiecyclus. De effecten op de eetlust zijn bekender dan de voorgaande. Het werkt stimulerend, maar niet alle studies worden universeel erkent, zoals bepaalde dierenstudies. Hierin verschillen cannabinoïden van bv. LSD, dat mogelijk anorexia tot gevolg kan hebben. Wat de slaappatronen betreft, is er een interessante opmerking te maken. Bij elektrofysiologische studies van lange-termijnrokers is het zo dat de macht over de thetaactiviteit van de bilaterale frontale cortex en interhemisferische coherentie van thetaactiviteit dooruit de centraal-posteriore regionen wordt bereikt. Dit gaat gepaard met een tragere cognitieve processering. In de slaap nemen de tragere golven en REM toe ten koste van het waakzame. Chronisch gebruik van THC bij primaten reduceert de trage golven eerst; het eerste stadium van de slaap neemt toe en blijft hoog, zelfs na herstel. Ook bij elektrofysiologische effecten op de slaaptoestand van mensen wordt de REMslaap gereduceerd en is er een diepe slaap (stadium 4 van de slaap) op te merken.

11

De motorische effecten hangen af van de variabelen: dosis, soort en gedragsparadigma. Motorisch-perceptueel gezien is er een mild effect bij lage dosissen en bij een hoge dosis bestaat er een kans op hallucinaties en catalepsie10. Ook is er een milde toename in persuasieve responsen bij zwaar gebruik, wat de uitvoerende functies betreft. Ook in cognitiestudies moet men rekening houden met deze complexe variabelen. Wat concentratie betreft, zijn simpele en onderhouden attentie niet geaffecteerd. Complexere attentie is bij sommigen moeilijker. Het recent geheugen kent wel een achteruitgang. Het lange termijngeheugen blijft onaangeraakt. Cannabis heeft het potentieel om afhankelijkheid te creëren, maar veel mindere mate dan stoffen zoals heroïne, cocaïne en alcohol. Afkickverschijnselen treden enkel op na een acute stopzetting bij chronisch gebruik. Het therapeutisch gebruik van Cannabis en Cannabinoïden houdt onder andere de bestrijding van glaucoom, misselijkheid, pijn, spierspasmen, multiple-sclerose en verlies van eetlust in. 2.3

Alcohol

De bekendste chemische structuur van alcohol is ethanol en dit is tevens dezelfde component die men terugvindt in dagdagelijkse alcoholische dranken.

Alcohol wordt gemaakt uit rijst, granen, druiven.. en gisting. Men bekomt verschillende soorten alcohol door te varieren met de ingrediënten en bereidingswijzen. De intoxicatie van alcohol varieert dan ook naargelang het percentage ervan in de bereide drank.

10

Starheid van de armen en benen bij verlaagd bewustzijn 12

Algemene effecten De cognitieve capaciteiten worden reeds door kleine hoeveelheden alcohol aangetast. Het beïnvloedt verschillende delen van het brein, maar de belangrijkste delen worden geassocieerd met het geheugen, aandacht, slaap, coördinatie en gedrag. Het geheugen raakt echter beschadigd door de verhindering van de transfer en consolidatie van informatie in het lange-termijngeheugen. In kleine hoeveelheden verhindert alcohol de REM-slaap. Dit veroorzaakt

moeheid

wanneer we wakker worden. Korte-termijneffecten: de cognitieve capaciteiten worden voor een aanzienlijke tijd aangetast na het verdwijnen van de accute effecten. Alcohol is vochtafdrijvend en overmatig gebruik resulteert in uitdrogingsverschijnselen, ook wel bekend als een ‘kater’. Op lange-termijn kan alcohol de connectie tussen zenuwcellen beschadigen en terminale hersenschade veroorzaken. De invloed van alcohol op het centraal zenuwstelsel is van die aard, dat de stimulatie die men erdoor bekomt, overeenstemt met het ontspannen van de controlefuncties van de hersenen. Een grote dosis alcohol doet een persoon zijn bescheidenheid, zelfcontrole en andere sociale functies vergeten. Hij/zij is ook niet meer in staat om zich te concentreren, te redeneren, laat staan zich iets goed te herinneren. De focus gaat er op achteruit. Wat het spijsverteringsstelsel betreft is het zo dat dranken met een laag alcoholgehalte (+10%) de zuurtegraad van de maag doet stijgen. De consumptie van ethanol in grote hoeveelheden kan vergiftigingsverschijnselen veroorzaken, te wijten aan het feit dat het lichaam tijdens het oxidatieproces van alcohol acetaldehyde (CH3-CHO) vormt, waarvan de toxische effecten op het centraal zenuwstelsel zich uiten als misselijkheid en braakneigingen. De immuniteit van het lichaam wordt aangetast door alcohol. Het verzwakt de mogelijkheid van het lichaam om infecties te weren. Men zal dus sneller verkoudheden of ziektes oppikken. Op langere termijn kan alcohol het functioneren van immuniteitscellen belemmeren, waardoor het gevaar op ergere ziekten ook toeneemt. In het spijsverteringsstelsel blokkeert alcohol de absorptie van essentiële voedingsstoffen en draagt dus bij aan de slechte voeding van zware drinkers. Lange-termijngebruik kan maagzweren en darmproblemen veroorzaken. Ook is alcohol een gekend carcinogeen dat bijdraagt aan de ontwikkeling van kanker (lip, mondholte, maag, lever,..). Gevolgen voor de lever kunnen hepatitis, levercirrose en pancreatitis zijn. 13

Voor de bloedcirculatie is het zo dat middelmatige dosissen ethanol de kleine bloedvaten van de huid verwijden, waardoor de huidskleur roder wordt en de gebruiker het warmer krijgt. Dit kan een mogelijk gevaar zijn bij koudere temperaturen. Daarbij krimpt de huid maar alcohol houdt deze reactie tegen, wat zorgt voor een groter warmteverlies. Middelmatige hoeveelheden alcohol hebben geen rechtstreekse invloed op het hart, maar hogere hoeveelheden verlammen de zenuwen in de hersenstam en beschadigen zo de hele bloedcirculatie. Alcoholintoxicatie bereikt al het niveau van dronkenschap bij een percentage van 0.5‰-2‰. Bij 4‰ zit men reeds aan een dodelijke dosis. Alcohol

beschadigt

hemoglobinecellen

die

zuurstof

bevatten,

wat

kan

leiden

bloedarmoede. 2.4

LSD

LSD wordt geklasseerd onder de hallucinogenen. Lysergic acid diethylamide of LSD is een semi-synthetische psychedelische drug. Een dosis varieert tussen de 100 en 1000 microgram, maar er is reeds een voelbaar effect vanaf 20 microgram. Het effect

kan

enorm

variëren,

afhankelijk

van

voorgaande

ervaringen, bewustzijnstoestand op het moment zelf en de omgeving, naast -natuurlijk- de dosering. Algemeen genomen veroorzaakt LSD een bewustzijnsverruimende en veranderde ervaring van de zintuigen, emoties, herinneringen, tijdsbesef en bewustzijn voor een periode van 6 tot 14uur, afhankelijk van de dosis en tolerantie. Vaak leidt het tot desintegratie van het personage en zijn mogelijkheden. Hierbij kan LSD ook visuele effecten veroorzaken zoals bewegende geometrische patronen, hevige kleuren en “trails” achter bewegende objecten. LSD is geen hallucinogeen in de strikte betekenis van het woord, maar zorgt voor illusies en dagdroomachtige fantasieën, die er in het dagelijkse leven compleet anders uitzien en een andere betekenis hebben. Op hogere dosis kan het synesthesie en andere grote cognitieve verschuivingen teweegbrengen. Een LSD-trip kan langetermijngevolgen van psycho-emotionele aard hebben. LSD wordt gesynthetiseerd uit ergot, een graanfungus die op rogge groeit. LSD is gevoelig aan zuurstof, UV-licht en chlorine. In pure vorm is het kleurloos, geurloos en een beetje bitter. Het wordt oraal ingenomen, meestal op vloeipapier, suiker of gelatine. In zijn 14

vloeibare vorm kan het door injectie in de spieren of bijvoorbeeld ook in de vorm van oogdruppels worden opgenomen. De meest oorspronkelijke versie van LSD is te vinden in de geschiedenisboeken als Ergot. Deze bezit 2 klassen van alkaloïden: amine en aminozuur. De amine-alkaloïden hebben een antagonistisch effect op serotonine receptoren, de aminozuur-alkaloïden zijn minder selectief en werken op andere monoamine receptoren. Sommige amine-alkaloïden zijn belangrijk voor cognitie-bevorderende effecten, andere voor hallucinogene effecten. Algemene effecten Autonoom: LSD zorgt voor sympathomimetische effecten, zoals verwijding van de pupillen,

een

versnelde

hartslag,

toenemende

bloeddruk,

kippenvel,

spasmen,

misselijkheid en koorts. Gedragsmatig: LSD onderdrukt onze pogingen tot verklarend en rationeel gedraging. Het vermindert de aandacht en respons op externe stimuli, vermoedelijk wegens de grotere aandacht voor interne stimuli (illusies, hallucinaties,...) Cognitieve en subjectieve effecten: Bekend voor LSD zijn de veranderingen in perceptie en hallucinaties. Het verhoogt de graad van bewustzijn van de sensaties, flauwe sensaties worden levendig en intens. Lage doseringen produceren illusies en veranderingen in perceptie, zoals de intensifiëring van kleuren, verstoring van schaduwen, beweging en vorm. Objecten kunnen groter of kleiner worden. Visuele nabeelden kunnen worden uitgerokken en visuele percepties kunnen overlappen. Emoties worden intenser en kunnen een magische betekenis aannemen. Bij een hogere dosering kan LSD geometrische patronen tevoorschijn brengen. Een effect is de verandering van het Zelf. Velen ervaren een derealisatie of een spectator-ego, waar men een toeschouwer wordt van zijn eigen ervaringen. Ook een lossere opvatting over interpersoonlijke grenzen manifesteert zich en kan in sociale context worden opgevat als een Unie met de anderen. Verslaving en afhankelijkheid LSD zorgt voor een snelle en volledige tolerantie, maar het is niet zoals cocaine en heroine wat misbruik betreft. LSD kent geen afkickverschijnselen. Noch leidt het tot een patroon van repetitief compulsief gebruik. Personen die op regelmatige basis LSD gebruiken, vertonen een gebruikspatroon bestaand uit periodiek gebruik met verschillende weken ertussen (algemeen genomen). Enorme overdosissen LSD zijn nodig om dodelijke gevolgen te hebben. Iemand die zijn leven wil eindigen op LSD zal hier aardig wat moeilijkheden ondervinden dus. Veel 15

symptomen van ergotisme –hallucinaties niet meegerekend- worden niet teweeg gebracht door lysergic acid, maar door andere ergoloïden. Een slechte trip bestaat uit een episode van paniek, wat veroorzaakt kan worden door het onaangenaam vinden van het hallucinogeen effect of de angst dat het niet zou ophouden. Gegeven het feit dat LSD de tijdsperceptie kan verlengen, kan het lijken alsof er geen einde komt aan de trip. Het is begrijpbaar hoe dit tot hevige paniek kan escaleren. Hallucinogen-persisting perception disorder of flashbacks zijn ervaringen waarin de persoon opnieuw delen van een trip ervaart, lang nadat de trip geeïndigd is. Ongeveer 15% van de gebruikers rapporteert zulk een ervaring. Dit wordt mogelijk gemaakt doordat het normale geheugen zoals tijdens een trip de emoties even hevig herbeleeft. Een mogelijke verklaring kan worden gegeven door associatief denken, wat inhoudt dat bepaalde ervaringen, nuchter of geïnduceerd, met elkaar worden verbonden en men terug in de geestestoestand van tijdens de trip terecht kan komen.

2.5

Psilocybine

De 2 belangrijkste stoffen in psychedelische paddestoelen zijn psilocybine en psilocine. Psilocybine 4-phosphoryloxy-N,N-dimethyl-tryptamine

16

Psilocine 4-hydroxy-N,N-dimethyl-tryptamine

Na inname zijn de eerste effecten merkbaar na 30-45 minuten. Afhankelijk van de omstandigheden, de persoonlijke situatie en de dosering duren de effecten 2 tot 6 uur. “Psilocybe” komt uit het grieks “psilos” (bloot) en “kube” (hoofd), letterlijk vertaald als ‘kletskop’, dit refereert naar hun vorm. Hallucinogene paddestoelen zijn al sinds het begin deel van de menselijke cultuur. Rotsschilderingen zijn teruggevonden van verpaddestoelde mensachtigen in de Sahara woestijn. In Centraal en Zuid-Amerika bouwde men tempels voor de paddestoel-Goden en kerfde men deze in stenen. Deze stenen heeft men gedateerd tot 1000-500 v.o.t. Het doel van deze sculpturen is onbekend, maar men neemt aan dat het religieuze objecten waren. De Mixtec cultuur uit Centraal Mexico vereerde vele goden. Eén hiervan was bekend als Piltzintecuhtli of ‘7 Bloem’ (7 cirkels en een bloem afgebeeld). Hij was de god van halluginogene planten en vooral van de heilige paddestoel. De Azteken hadden een nauwverwante god van entheogenen. Xochpilli, prins van de bloemen, was het goddelijke patroon van de “bloemerige droom” of het ritueel van hallucinogene trance. De Azteken gebruikten zowel paddestoelen, als morningglory zaden, datura, peyote en andere planten zoals Salvia Divinorum. Toen in 1521 Cortez de Azteken versloeg, verboden de Europeanen het gebruik van nietalocoholische intoxicanten, ook de heilige paddestoelen. Dit alles werd weggedrukt naar de achtergrond.

17

Midden 16de eeuw, schreef de Spaanse priester Bernardino van Sahagún in zijn Florentijnse Codex het volgende over het gebruik van hallucinogene paddestoelen bij de Azteken: "The first thing to be eaten at the feast were small black mushrooms that they called teonanácatl and bring on drunkenness, hallucinations and even lechery; they ate these before the dawn...with honey; and when they began to feel the effects, they began to dance, some sang and others wept... When the drunkenness of the mushrooms had passed, they spoke with one another of the visions they had seen." De paddestoelen die Bernardino teonanácatl noemde, is een term die bij de moderne indianen of shamanen niet meer in Midden-Amerika voorkomt. De varianten die wel nog voorkomen, en allicht gebruikt werden door de Azteken, zijn Psilocybe Caerulescens en Psilocybe Mexicana. De Psilocybe Cubensis, die op heden vrij populair is aangezien het makkelijk te vinden en te cultiveren is, werd pas in Amerika geïntroduceerd bij de komst van de Europeanen die hun vee aan land brachten.

Algemene effecten Mogelijke mentale effecten die men gewaarwordt bij het gebruik van paddestoelen hangen nauw samen met die van LSD, maar worden omschreven als aardser en vriendelijker (wat niet wil zeggen dat men hier geen bad trips ervaart, men kan wel degelijk zeer bang en paniekerig worden). Paddestoelen werken gevoelensversterkend. Zowel prettige als verschrikkelijke gevoelens kunnen boven komen drijven in een trip. Hallucinaties zijn weliswaar ook van de partij, waarin kleuren een grotere intensiteit krijgen. Ook het gehoor wordt versterkt en muziek wordt intenser. Er treden veranderingen in het realiteitsgevoel op, men kan opgewonden geraken, zelfs tot in het extatische: lachen, plezier, verwondering over de meest normale objecten (in normale toestand) komen voor; alsook een verlies van tijdsbesef, net zoals bij LSD. Psilocybine brengt soms ook een schizofrene toestand teweeg waarin men een dubbele conceptie heeft van de veranderde realiteit samen met de hallucinaties. Mogelijk fysieke effecten onder invloed van psilocybine zijn een stijging van de lichaamstemperatuur, hartslag en bloeddruk. Het kan misselijkheid veroorzaken bij inname, gepaard met draaierigheid en zweten, zwakheid, spierpijn, bibberen, angst, rusteloosheid en pijn in de onderbuik.

18

Het herstel bestaat uit het gradueel verdwijnen van de bovenstaande effecten, samen met hoofdpijn, extreme vermoeidheid, resulterend in 10-15 uren slaap, een mentale depressie en verminderde eetlust.

2.6

DMT

DMT of dimethyltryptamine is een psychedelische tryptamine, die bekend is door zijn aanwezigheid in het brouwsel ayahuasca. Het is een psychoactieve stof die intense visioenen kan veroorzaken en ervoor zorgt dat de gebruiker snel in een compleet verschillende omgeving terecht komt, dewelke als een parallel universum getypeerd kan worden. De overgang van onze wereld naar de andere, vindt plaats zonder cesuur in het bewustzijn of verandering in kwaliteit van de waakzaamheid (awareness). In deze sfeer lijken specifieke wezens te communiceren met de gebruiker van DMT. Deze wezens lijken de paralelle sfeer te bewonen. Een DMT-ervaring geeft het gevoel van een compleet nieuwe realiteit te ervaren wat betreft de mogelijkheden en details van de omgeving. De wezens worden vaak omschreven als zijnde aliens of elfen. Auteurs zoals Terence Mckenna beschrijven deze sfeer als volgt: "Right here and now, one quanta away, there is raging a universe of active intelligence that is transhuman, hyperdimensional, and extremely alien... What is driving religious feeling today is a wish for contact with this other universe." De wezens tonen zichzelf "with information that is not drawn from the personal history of the individual." DMT wordt ook in kleine hoeveelheden door de menselijke hersenen aangemaakt en hypothetisch wordt aangenomen dat het wordt aangemaakt in de pijnappelklier. De pijnappelklier verschijnt in de foetus op 49 dagen na de conceptie en misschien moet een 19

embryo niet als menselijk beschouwd worden tot de aanmaak van DMT zich voordoet. De natuurlijke DMT-productie kan mogelijk een rol spelen in bijna-dood ervaringen en ervaringen waar mensen beweren ontvoerd te zijn geweest door aliens. De pijnappelklier regelt

verschillende

hormonen

die

zorgen

voor

ons

waak/slaap-ritme,

onze

geslachtshormonen en de balans van het water in ons lichaam. In sommige kringen staat de pijnappelklier bekend als het derde oog. Algemene effecten Een ongewone eigenschap van DMT is de snelle aanvang en korte duur van de trip. Binnen vijf minuten na inname worden de pupillen al groter en gaat het hart snel kloppen, is er een hogere bloeddruk meetbaar en aanverwante vegetatieve storingen die doorgaans tijdens de rest van de ervaring blijven duren. Binnen 10-15 minuten is de ervaring op zijn hoogtepunt, wat gekarakteriseerd wordt door hallucinaties met open of gesloten ogen en uitdrukkelijke beweging van het gezichtsveld. Het is op dat moment moelijk om je gedachten onder woorden te brengen, om je te concentreren op een bepaald onderwerp. Er is ook een stemmingswisseling naar euforie met lachbuien, maar er kunnen ook momenten zijn met paranoïde ideëen, waarbij angsten kunnen ontstaan en gedachten die de voorbode van een staat van paniek kunnen zijn. De gebruiker is grotendeels weer symptoomvrij na 60 minuten, hoewel er nog wat overgebleven effecten kunnen zijn tijdens het daaropvolgende uur. Wanneer de stof via roken geïnhaleerd wordt is de tijdsduur nog korter en de aanvang van de trip nog eerder; al binnen 10 seconden. Daarop volgt een korte periode van volledige bedwelming van 2-3 minuten, en na 10 minuten is de toestand van de gebruiker weer volledig normaal. Aldus, even alles op een rijtje: De DMT-ervaring is van korte duur en is een ervaring die je helemaal onderdompelt. Het zorgt voor intense ‘open eye’ -visuele ervaringen en brengt kaleidoscopische patronen teweeg. Dit alles is een krachtige en onstuimige sensatie, die een radicale verandering in perspectief met zich meebrengt. Vaak wordt het een levensveranderende spirituele ervaring genoemd. Tijd wordt anders gepercipieerd en er is sprake van auditieve hallucinaties. Ook is er de mogelijkheid van kleurveranderingen in het visuele veld.

20

Een DMT-trip is onnoemelijk intens en kan negatieve effecten hebben op het lichaam, zoals een ongemak aan de maag. Het is hard voor de longen om te inhaleren. Velen hebben moeilijkheden om de gebeurtenissen te integreren in hun leven of worden overmand door angst. De pijnappelklier Dit orgaan, gesitueerd in het middenpunt van de hersenen, is een zeer eigenaardig orgaan. Reeds een aantal personen hebben gewezen op verschillende aspecten ervan, zoals Descartes die dacht dat hier de ‘esprits animaux’ samenkwamen en dat het ook werkte als een sensus communis van de zintuigen. Het denken werd door deze pijnappelklier in werking gezet. Hij merkte op dat het onmogelijk was om meer dan 1 gedachte tegelijkertijd te denken en koppelde dit aan de pijnappelklier, omdat ook dit orgaan uniek is in de hersenen. Ook de plaats ervan vond hij speciaal. Hoe dicht Descartes tegen de waarheid aanleunde, zou later onderzocht worden door Strassman, die wijst op verscheidene functies van de pijnappelklier. Zijn onderzoek ging in de eerste plaats over melatonine11 in de pijnappelklier. Vervolgens zou hij zich toeleggen op de aanmaak van DMT. De

pijnappelklier

regelt

bij

evolutionair

oudere

dieren

zoals

amfibieën

de

lichaamstemperatuur en huidskleur door melatonine, en werkt zoals een derde oog, gevoelig aan licht. Bij verdere evoluties in diersoorten, werd de pijnappelklier dieper in de hersenen teruggevonden, ver weg van externe invloeden. Bij mensen is de pijnappelklier zichtbaar in de foetus vanaf 49 dagen na de conceptie. Ook wordt dan pas het geslacht duidelijk. De verhuizing van de epifyse is ook zichtbaar aan het weefsel ervan, dat geen normaal hersenweefsel is. Melatonine wordt vooral ’s nachts aangemaakt, dus hoe donkerder het is, hoe meer melatonine er wordt aangemaakt en hoe groter de epifyse is. Hier hangt echter mee samen dat de geslachtsorganen en de reproductie lamgelegd worden wanneer men te weinig licht absorbeert. Wanneer de zon schijnt wordt er geen melatonine aangemaakt. Op welke manier wordt melatonine met mystiek verbonden? Melatonine is een tryptamine, net zoals DMT, maar is geen psychoactieve stof. Strassmans hypothese was dat de epifyse op stressvolle momenten van ons leven -zoals geboorte, dood, enz..- DMT aanmaakt. Het bezit hier ook alle bouwstenen voor, zoals hoge niveaus van serotonine, die noodzakelijk zijn voor de melatonine-aanmaak. Ook kan de epifyse serotonine omzetten in een tryptamine, cruciaal voor DMT-productie door een 11

De functie van melatonine bij mensen is onzeker, hoewel men meer weet over de werking bij dieren. 21

concentratie aan methyltransfer-enzymes. Als we een tryptamine 2 keer vermeerderen met een mehtylgroep, krijgen we di-methyl-tryptamine of DMT. Ook maakt de epifyse beta-carbolines aan, een andere bewustzijnsveranderende substantie. Deze zorgen ervoor dat DMT niet meteen in het lichaam wordt afgebroken door monoamine oxidanten (MAO). MAO-remmers zorgen ervoor dat bepaalde stoffen afgebroken worden in de hersenen. Beta-carbolines verhinderen de werking van maoremmers waardoor DMT niet afgebroken, maar werkzaam wordt. Beide substanties worden wonderbaarlijk ook samen gebruikt in het ayahuasca-brouwsel.

22

3.

Religieuze en mystieke doeleinden

Religie kan men, net zoals mystiek, oneindig blijven interpreteren op talloze manieren. Het is dus van het grootste belang, ook hier, om eerst af te bakenen wat we precies met religie bedoelen en daarna wat we als mystiek zien. In dit hoofdstuk wil ik de technische kant belichten van de religieuze en mystieke bezigheden. De sociaal-maatschappelijke kant komt uitvoerig aan bod in de culturele context in het laatste grote luik van deze scriptie. 3.1

Wat is Religie12?

In James’ Varieties of religious experience opent hij de zoektocht naar wat religie is met een opsplitsing in 2 extra vragen: “Wat zijn aangeboren religieuze neigingen en wat is de filosofische betekenis ervan? De eerste vraag slaat op de natuur van religie, hoe

die

er gekomen is, wat de constitutie ervan is, het begin en de geschiedenis ervan. Dit is een existentieel oordeel of een propositie. De andere vraag haalt het belang of de betekenis van religie aan, nu deze toch reeds aanwezig is. Dit is een waardenpropositie of een spiritueel oordeel.” Volgens James zijn beide makkelijk uit elkaar te houden bij religieuze fenomenen, daar elk religieus fenomeen zijn geschiedenis en zijn afkomst bij natuurlijke voorlopers haalt. Om op de vraag “of what use should such a volume [Bible] with its manner of coming into existence so defined, be to us as a guide to life and a revelation?13” te antwoorden, moet men een theorie in het hoofd hebben over de bijzonderheden van objecten die het waarde geven voor revelatie-doeleinden. Het medisch materialisme14 dat volgens James opdoemt, maakt komaf met deze filosofische betekeniscomponent. Het scheept religieuze genieën zoals St-Paul af als “discharging lesion of the occipital cortex” omdat hij epileptisch was of St-Theresa als hysterisch15. Zo denkt men aldus spirituele autoriteit te kunnen ondermijnen. Maar hoe kunnen deze existentiële feiten van mentale geschiedenis beslissen over de spirituele waarde ervan? Wetenschappelijke theorieën zijn namelijk even organisch geconditioneerd 12

Min of meer overgenomen en zelf verder uitgewerkt, samengesteld uit de colleges ‘Vergelijkende Studie van Religies’ van H. Pinxten in 2004-2005 13 W. James The Varieties of Religious Experience pp.4-5 14 James gebruikt deze definitie om een simpel systeem van gedachten dat wij gebruiken, te benoemen. Mijns inziens, is dit een andere benaming om stromingen zoals het materialisme en het reductionisme te duiden. 15 W. James The Varieties of Religious Experience p.13 23

als religieuze emoties. James voegt hier ook nog aan toe dat het niet de origine is, maar de wijze waarop het op het geheel inwerkt dat de laatste test van een geloof kan zijn. Religie kan niet staan voor 1 principe of essentie, aangezien zo velen het verschillend beschrijven, zegt James. Het is een collectieve naam, die allicht tot stand is gekomen door de oversimplificatie van termen door het brein. Men kan een opdeling maken tussen persoonlijke religie en gemeenschappelijke, waarin de kerk centraal staat. James zal, wanneer hij over religie praat, het hebben over persoonlijke religie, hoewel het bediscussieerbaar is of het woord de lading dan wel of niet dekt. Volgens Smith moeten we religie onderscheiden van godsdienst. Godsdienst is 1 specifiek geval van religie, het is godsverering of monotheïsme. In de evolutionaire psychologie wordt er zoiets beschreven als fantasie van de mens. De mens is de enige soort die zich iets kan inbeelden. Hetgeen hij zich inbeeldt beschouwt men als iets wat zijn leven kan organiseren en wat niet noodzakelijk levensbedreigend hoeft te zijn, maar eerder een marge waarin men kan spelen. Religie en kunst zijn hier 2 mooie voorbeelden van. Verzinsels kunnen ook ernstig worden genomen, zo kan men bijv. elk jaar opnieuw een regendans doen in de periode dat het normaal zou moeten beginnen regenen. Men kan 3 oervormen van religieuze bezigheid onderscheiden: een mythagogische, een ritualistische en een shamanistische vorm. De mythagogische vorm is in eerste instantie een talige vorm. Het Christendom, “In den beginne was er het woord”, is hier het beste voorbeeld van. Ritualistische praktijk kan men aanschouwen bij onderandere het Hindoeïsme, waar men rituelen zonder uitleg of duiding overneemt, men moet ze doen i.p.v. zich allerhande vragen hierbij te stellen. Shamanistische praktijken zijn nog meer naar de praktijk gericht. Rituelen verschijnen in diverse vormen. Twee van deze noemen wij al zeker religieus, nl. het ritueel op zich en het sacraal drama. Een ritueel is een zuiver religieuze actie en kent geen bijbetekenis of duiding. Deze handelingen gebeuren omdat ze reeds zovelen jaren werden onderhouden zonder daar een betekenis aan toe te voegen. Hindu’s en Jains maken hier nog gretig gebruik van, maar wij stellen onszelf de vraag waarom zij dat doen. Hopi-indianen die in juli regendansen doen, antwoorden dat zij niet willen antwoorden op die vraag, want ze ‘doen’ die regendans, en dat is het. Een betekenisvraag heeft geen enkel nut en rituelen zonder duiding ontsnappen aan de rationaliteit. Een sacraal drama is zoals theater met een script. Elke heilige mis is een herbeleving, een herhaling van het laatste avondmaal op witte donderdag. Het zijn dingen die gezegd zijn. Zulks staat haaks op een ritueel zonder duiding omdat men hier een overvloed aan betekenis gewaarwordt. 24

Wat alle religies thans gemeen hebben, beschrijft Huston Smith onder 3 pijlers: (i) De realiteit is geünifieerder dan ze lijkt, (ii) de realiteit is beter dan ze zich dagdagelijks aan ons toont, en (iii) ze is mysterieuzer dan ze eruit ziet. Dit zijn de centrale inzichten van de perenniale filosofie. Hier tegenover staat de negatieve theologie. Negatieve theologie beschrijft God, niet door wat hij wel is, maar door wat hij niet is. Het onzegbare wordt hier door de postmodernisten gebombardeerd naar het centrale punt van de mystiek i.p.v. er louter een aspect van te zijn. Academici met een volledig verschillende kijk, een nuchtere kijk, op mystiek, zouden volgens hen niet de perenniale filosofie volgen. Ze nemen Eckhart en Dionysius serieus en ook diegenen die niet in het perennialistische plaatje passen zoals Teresa van Avila, Jean d’Arc en Georges Bataille. McGinns kritiek zegt dat ‘perennial philosophy does not do justice to the diversity’ en ‘one of the important things about mysticism is not to restrict it to some particular kind of experience’. Steven Katz valt de perenniale filosofie nog harder en directer aan door te zeggen dat er GEEN zuivere ongemedieerde ervaringen bestaan. Dit doet denken aan Kuhn die het over paradigma’s heeft en hun onmogelijkheid om absolute waarheid te bereiken via de wetenschap. Katz fulmineert ook tegen de gelijkstelling van entheogene ervaringen en mystieke ervaringen, maar heeft zelf geen geïnduceerde ervaring achter de rug. Hij kan een ‘chemische’ reactie niet aanvaarden als evenwaardig aan een reactie bereikt door yoga of meditatie. Hij zoekt achter de context en probeert de breedst mogelijke fenomenologische verklaring van die context te vinden. Feuerstein vindt thans dat gurus niet noodzakelijk als psychopaten moeten bestempeld worden. Religieuze adepten gedragen zich op sociaal onconventionele manieren, zelfs op shockerende wijze, en worden zo bestempeld met Heilige gekheid of gekke wijsheid. Niet enkel in oosterse religies zoals boeddhisme en hindoeïsme, maar ook dichter bij huis zijn deze te vinden! Denk aan de zovele Heiligen en martelaars die het christendom rijk is.

25

3.2

Intermezzo

“’s Morgens in mijn bed draaide ik me om, om te beseffen dat alles net ietsje anders was als anders. Het had veel weg van de periode na een laatste examen, wanneer je bovenkamer volledig wordt lamgelegd en je niets anders meer kan uitkramen dan ‘het is gedaan’ met een voldane lach op het gezicht. Wanneer je de faculteit buitenwandelt en je, om te bekomen, moet neerzitten op de trappen, anders zou je misschien struikelen. Wanneer niets je aandacht nog kan trekken, maar alles je aandacht heeft en de zon je volledige gezichtsveld lijkt te verblinden. Zo was het ook deze morgen, de eerste mooie lentedag van het jaar. Vanuit mijn bed naar buiten starend, naar de blauwe lucht en enkel beseffen hoe mooi alles is, perfect in harmonie. Alles is, en dat is wat er is.”16 “I had a sense of sleep-walking. The experience was somewhat similar to the hypnagogic state, that space between wakefulness and sleep when the surreal swarms the mind. An uncertainty of the reality of my situation pervaded my thoughts. I was uncertain if my recent actions had occurred or not, and I felt as if I might be compulsively repeating them. The effect was not unlike my sole experience with the Panther Amanita. With Ska Maria Pastora, as with that mushroom, I could not tell if what I was doing had happened, was happening, or was going to happen. My mental milieu mirrored the state of anterograde amnesia (a dissociative phenomena wherein there is a loss of memory of events as they are experienced, with the individual forgetting continuously from moment to moment what she has just been thinking, feeling, and doing). Lying on my bed in the darkness, I closed my eyes and lost all sense of my physical self. I roared through a void. I was surrounded by a space of myriad expanse, yet there was nothing there. I was exploding in all directions at once, expanding, twisting outward, yet there was nothing through which to be moving. I flew, I floated, I flourished. The dark matter which filled me and which I encompassed sang with energy. Just as the abyss about me had a form, so its silence was an ecstatic polyphony. My senses rang with delight.”17 Met mystiek kan veel bedoeld worden. Het eerste waar men aan denkt, zouden new agebewegingen kunnen zijn. Maar deze zijn niet wat ik hier wil aanhalen. De scheidingslijn tussen serieus onderzoek, filosofisch of wetenschappelijk, en gelanterfanter, waarin alles wat intuïtief juist lijkt, is vaak erg vaag. Thans hebben velen zich immiddels al toegelegd op de wetenschappelijk-filosofische kant van de zaak, zo zijn er oa. Austin, Deikman, Forman, Wilber,... Al deze figuren praten over mystieke gebeurtenissen, maar slechts weinigen onder hen praten uit eerste persoonsperspectief over mystieke gebeurtenissen geïnduceerd door psychoactieve stoffen. Voorlopers zoals Leary en Huxley hebben het dan weer bijna uitsluitend over de laatste categorie. Toch ontstaan er meer en meer studies die beide met elkaar willen vergelijken om zo te onderzoeken wat het verband tussen beide is en welke van de twee al dan niet een hogere waarde zou moeten toegekend worden. Blackmore, Forman, Horgan, Smith, Tart, 16 17

Genomen uit excerpt van eigen ervaringen http://www.erowid.org/experiences/exp.php?ID=2165 26

Strassman.. zijn maar enkele van de namen die men kan vermelden bij deze onderzoeken. Eerst zal ik trachten het begrip ‘mystiek’ beter af te grenzen, waarna ik zo systematisch als mogelijk de verschillende perspectieven van de verscheidene auteurs zal overlopen, om zo tot een conclusie over de te behandelen materie te komen.

3.3

Maar wat is Mystiek dan “exact”? “De functie van onze hersenen en ons zenuwstelsel is ons [...] te beschermen om niet door deze massa, grotendeels nutteloze en irrelevante kennis, overweldigd en verward te worden -door het merendeel van wat wij anders op enigerlei ogenblik zouden opmerken en ons herinneren uit te sluiten- en alleen die zeer kleine en speciale sectie over te laten die waarschijnlijk van praktisch nut zal zijn.”18(Huxley, The doors of perception)

Zowel objecten als gedachten lokken in ons een reactie uit en het is vaak zo dat de herinnering aan een object ons harder affecteert dan wanneer we er direct contact mee hebben. Zo hebben we ook geen direct contact met Goden, maar wel onze gedachten aan Goden. In het Christendom determineert het geloof in Heiligen de attitude van de gelovigen. Het geloof dat ondoorgrondelijke objecten bestaan, bewijst zo een equivalent te zijn van een waarneming van wat deze objecten zouden kunnen zijn, moesten wij toestaan om ze positief waar te nemen19. Zo hebben niet enkel de ideeën van de zuivere rede de mogelijkheid om ons vitaal aanwezig te laten voelen en onbevoegd om het te beschrijven, allerlei soorten van hogere abstractie brengen dit met zich mee. James poneert de 4 peilers van het rationalisme om zich er zo tegen af te zetten: •

Het steunt op definitief poneerbare abstracte principes

•

Het kent definitieve feiten van sensatie

•

Het poneert de definitieve hypothese, die op zulke feiten gebaseerd is

•

Definitieve inferenties worden hieruit logisch geconcludeerd

Vage impressies van iets ondefinieerbaar hebben geen plaats in het rationalistisch systeem, zo lijkt. Persoonlijke religieuze ervaringen daarentegen hebben hun wortels in mystieke staten van bewustzijn en zijn hierin ook gecentreerd. Een mystieke staat van bewustzijn wordt vaak als vaag en sentimenteel beschouwd, zonder basis in feiten of logica. Zo beschouwd, is

18 19

eigen vertaling Dit haalt James uit zijn interpretatie van Kant. 27

het woord niet bruikbaar, maar James –en na hem Huxley- zal het opdelen in bruikbare componenten, zoals hij reeds bij religie deed. James20 (1925) en Huxley (1944) geven 5 fenomenen waaraan ervaringen moeten voldoen om als mystiek of ‘cosmic consciousness’ omschreven te worden. •

Passiviteit: het subject controleert de ervaring niet vrijwillig. De eigen wil is tijdelijk

opgeschort wanneer de mystieke toestand zich doorzet. Het is

alsof men gegrepen wordt en vastgehouden door een superieure macht. Dit wordt vaak vergeleken met automatisch schrijven of gemedieerde trance. Mystieke ervaringen zijn niet altijd onderbrekend, ze kunnen ook componenten bevatten die de rest van iemands leven zullen bij blijven. •

Tranciëntie: de ervaring duurt meestal niet langer dan 30 minuten tot 2 uur, met een paar uitzonderingen die langer duren. Wanneer de ervaring voorbij is, kan het geheugen ze niet goed reproduceren, maar innerlijke rijkheid en belangrijkheid komen er wel uit naar voren.

•

Eenheid: de ervaring dat subject en object samenvloeien in een eenheid, het individu verdwijnt

•

Knowingness/Kennis: direct inzicht in de natuur van de realiteit die zelfvaliderend is. Mystieke ervaringen lijken dus toch ervaringen van kennis te zijn voor zij die ze ervaren. Het geeft een inzicht in de dieptes van de waarheid die door het discursieve intellect nog niet opgegraven werden.

•

Ineffability/Onuitspreekbaarheid: de ervaring is zo verschillend van andere mentale toestanden dat het niet volledig en adequaat omschreven kan worden in woorden of metaforen. Het kent een negatieve markering en is eerder een status van voelen, dan van intellect.

James vertelt er ook bij dat niet elke religieuze ervaring aan deze eigenschappen voldoet. Sommige ervaringen zijn zo overweldigend dat ze gedurende de rest van iemands leven aanwezig zullen blijven. Men kan zich zelfs krachtig voelen i.p.v. passief bij het doorstaan van zulke ervaringen. Ze kunnen naast hemels ook demonisch aanvoelen! Een volgende stap in mystieke ervaringen, voert ons naar een sfeer die in filosofische en ethische kringen als pathologisch wordt beschouwd, nl. bewustzijn geïnduceerd door intoxicanten en anaesthetici, zoals alcohol. Men kan stellen dat nuchterheid de openheid

20

James, William The Varieties of Religious Experience (New York: Longmans, Green&co.). James geeft oorspronkelijk 4 componenten, nl. Ineffability, noetic quality, transiency en passivity. Huxley voegde eenheid toe. 28

van deze ervaringen verkleint, discrimineert en er “nee” tegen zegt, terwijl zatheid ze verwijdt, unifieert en er “ja” tegen zegt. Ether en lachgas (N20) wekken ook op een overwelmende manier mystieke ervaringen op. Men komt tot een metafysische revelatie, die men wil verwoorden eens men terug bijkomt. Helaas komt er achteraf enkel de grootste nonsense uit voort. Uit James’ eigen ervaring bleef hem thans een waarheid bij die onaangeraakt bleef, en een vast fundament werd van zijn opvattingen: “One conclusion was forced upon my mind at that time, and my impression of its truth has ever since remained unshaken. It is that our normal waking consciousness, rational consciousness as we call it, is but one special type of consciousness, whilst all about it, parted from it by the filmiest of screens, there lie potential forms of consciousness entirely different.”(p. 388) Cosmic Consciousness, een term door Bucke voor het eerst gebruikt, is niet simpelweg een expansie of extensie van het Zelfbewuste verstand, waar we allemaal bekend mee zijn. Het is een superadditie van een functie, die zo afwijkend is van een normale functie, dat het kan worden vergeleken met het verschil tussen de capaciteit van een doorsnee persoon die zelfbewust is en de capaciteit van die van hogere diersoorten. Toch is er een methodologische cultivatie van CCE21 bij zowel Hindoes, Boeddhisten, Islamieten als Christenen. In India, wordt yoga gepraktiseerd als experimentele unie van het individu met het goddelijke. Dit leidt tot samâdhi. Ook zonder training kan iemand in zulk een toestand raken, maar die wordt dan als onpuur beschouwd. Er is een test die de puurheid meet. Deze test is empirisch en meet de vrucht van de ervaring. Boeddhisten gebruiken samâdhi ook, maar dhyâna is hun woord voor de hogere mystieke regionen. Ze onderscheiden hierin 4 stadia: (i) Door de concentratie van het bewustzijn op 1 punt te richten, sluit men het verlangen uit, maar niet het inzicht of het oordeel, aangezien de concentratie nog steeds intellectueel is; (ii) de intellectuele functies vallen weg en de satisfied sense of unity blijft over; (iii) de voldoening valt weg en onverschilligheid komt op, samen met het geheugen en het zelfbewustzijn; (iv) onverschilligheid, geheugen en zelfbewustzijn worden aangescherpt. Mohammedanen of islamieten staan in contrast met hun mystieke sekten zoals daar zijn de Sufi’s. Sufi’s hangen een pantheïsme aan, terwijl de Islam een monotheïstische godsdienst is. Men vermoedt dat deze draaiende sekte is binnnengeslopen via het Hindoeïsme. In het Christendom is het eerste streefdoel bidden en contemplatie, waarbij de detachering van het bewustzijn van externe sensaties tot stand komt. Deze zouden anders interfereren 21

CCE: Cosmic Consciousness Experience 29

met de concentratie op ideale objecten. Zo is er een semi-hallucinerend mono-ideïsme waarin een afbeelding van Christus het bewustzijn volledig in beslag kan nemen. Zulke sensorische beelden22 nemen een enorm belangrijke plaats in bij mystiek. Forman volgt Fisher, die een scala definieert van bewustzijnstoestanden die intern gericht zijn, waarin men ruwweg twee kanten uit kan. Er is een actieve (ergotropische) en een passieve (tropotropische) kant. Beiden eindigen in dezelfde polen, zijnde het Ik/Ego/Zelf of het ‘tegenovergestelde’ Niet-Zelf. Het bewustzijn, en dit is belangrijk, is langs beide zijden even intens en actief, maar wordt gekenmerkt door een verschuiving in de actieve modules. Forman klasseert de tropotropische23 kant als zijnde mystiek. Hieronder worden toestanden verstaan zoals Zazen-meditatie, relaxatie, Samadhi (goddelijke duisternis), die allen gekenmerkt worden door weinig fysiologische activiteit. Voor mij is die andere kant, ook wel de ergotropische kant genoemd, even belangrijk in het oog van deze thesis. Hieronder vallen de schizofrenen, maar ook visionaire ervaringen en hallucinaties (visueel of auditief) zonder dat deze meteen aan schizofrenie gekoppeld zouden worden. Allen zijn gekenmerkt door een stijgende hersenactiviteit. Tropotropische en ergotropische ervaringen zijn wat metabolische excitatie en emotionele opwinding betreft, zo goed als elkaars tegengestelden, toch hebben ze identieke psychologische kenmerken, oorzaken en etiologieën24. We zullen Formans definitie25 aanhouden om het spreken te vergemakkelijken: ergotropische ervaringen zijn visionaire ervaringen, tropotropische zijn mystiek. Wat het domein van de mystiek betreft, focust hij zich vooral op het belang van P.C.E. (pure consciousness events), een waakzaam maar inhoudsloos bewustzijn dat niet intentioneel is (introverte mystiek). Hierin treft men niet per sé awareness26 van de externe wereld aan. Bij externe mystieke ervaringen vindt men een nieuwe relatie van eenheid, gezegendheid en realiteit tussen de wereld en het Zelf. 22

De beelden kunnen letterlijk of symbolisch zijn. W. Hess Das Zwischenhirn und die Regullerung von Kreislauf und Atmung (Thieme, Leipzig, 1938); Das Zwischenhirn (Schwabe, Basel, 1949). Ergotropische opwinding bestaat uit gedragspatronen voorbereidend op een positieve actie en wordt gekarakteriseerd door toename van activiteit van het sympatisch zenuwstelsel en een geactiveerde psychische toestand. Deze toestanden kunnen op natuurlijke wijze of door het gebruik van bijvoorbeeld hallucinogene middelen verwezenlijkt worden. Tropotropische opwinding resulteert uit een integratie van parasympatische met somatomotorische activiteiten om zo gedragspatronen te produceren die energie conserveren en herstellen, een afname in gevoeligheid voor externe stimuli en verdoving. Tijdens ergotropische en tropotropische opwinding, worden veranderingen in autonome activiteit niet beknot tot de viscerale organen, maar worden tevens veranderingen in corticale activiteit geïnduceerd. 24 Oorzaken van wetenschappelijke studie 25 Mystiek: een bundeling ervaringen, of preciezer: conscious events, die niet beschreven zijn in termen van sensorische ervaring of mentale beelden. 26 Awareness gebruik ik hier als ‘bewuste aandacht’ en niet als het functionele niveau van processen zoals dat het geval is bij Chalmers. Ook gebruik ik de term in het Engels, om het verschil met consciousness duidelijk te maken. 23

30

Regelmatige en doorgezette meditatie leidt verder ook tot 2 meer geavanceerde ervaringen die velen ‘verlichting’ zullen noemen. Deze ervaringen volgen elkaar op. De eerste wordt gekenmerkt door interne stilte, zelfs wanneer men verdiept is in gedachten en activiteiten. Men blijft ‘Aware’ van zijn eigen ‘Awareness’, terwijl men gelijktijdig Conscious blijft van gedachten, sensaties en acties, wat men doorgaans Dualistic Mystical State (DMS) noemt. De tweede sprong wordt omschreven als een ontvangen eenheid van Awareness op zich met de objecten errond: een onmiddellijk gevoel van een quasi-fysieke eenheid tussen het Zelf, objecten en andere mensen, ook Unitive Mystical State (UMS), extroverte of natuurmystiek genoemd. Wanneer we deze 3 fenomenen van dichterbij bekijken, kunnen we de implicaties voor het bewustzijn even overschouwen. PCE duidt op het feit dat er een patroon aanwezig is, dat dooruit de tijd en doorheen culturen hetzelfde blijft, hoewel de concrete invulling hiervan grondig kan verschillen. Sommigen, waaronder functionalisten zoals Dennett, hebben gesuggereerd

dat

bewustzijn

identiek

is

aan

de

specifieke

delen

van

onze

informatiedragende en gedragscontrolerende functies, en gaan zelfs zo ver dat ze het eraan gelijk stellen. Anderen beweren dan weer dat

bewustzijn een artefact of

epifenomeen is van perceptie, actie en gedachten. Forman spreekt dit idee tegen op apriori gronden. Bewustzijn gaat ook door zonder perceptie, gedachten of acties. Het is niet definieerbaar als epifenomeen en staat daar dus los van. Ook ‘awareness’ moeten we onderscheiden van zijn functionele activiteiten. Rapporten van PCE tonen aan dat ondanks de afwezigheid van mentale inhoud, de personen doorheen de periode van PCE op 1 of andere manier aandachtig bleven. 31

Dit impliceert dat Awareness de mogelijkheid bezit om zichzelf samen te rapen en intuïtief te weten dat het er aanwezig was. DMS toont dat contemplatie kan leiden tot de mogelijkheid om aware te zijn van de eigen awareness. Sowieso bezit iedereen dit vermogen, maar velen staan hier niet bij stil. Awareness gaat verder, ook indien de perceptie stopt. We hebben dus te maken met 2 onafhankelijke processen die interageren. Buiten de grenzen treden van het eigen lichaam of het oceanisch gevoel, wordt in de fenomenologie beschreven als het bewustzijn dat niet gelimiteerd is tot het lichaam. Bewustzijn wordt hier gezien als een veld i.p.v. een gelocaliseerd punt. Een veld kan het lichaam transcenderen en ermee interageren. Ook consciousness is meer dan het product van materiële interactie van hersencellen. In UMS zien we dat ook consciousness zich gedraagt zoals een veld. Niet enkel transcendeert dit veld ons, maar het kan zich ook koppelen aan het Zelf of aan externe objecten. De perceptie van awareness houdt de mogelijkheid in dat het veld van Awareness toegepast kan worden op alle objecten en ook op mensen.

3.4

LSD

Gelijkaardige gebeurtenissen treffen we ook aan bij visionaire ervaringen, vaak geïnduceerd door psychoactieve stoffen. LSD-geïnduceerde ervaringen overweldigen de uitwerking van de lineaire basis van het bewustzijn en leiden tot een niet-lineaire wijze van ervaring. Dikwijls kan deze ervaring niet in lineaire coördinaten worden ondergebracht, aangezien ze buiten deze wijze van werkzaamheid valt, buiten woorden, buiten normale tijd. Maar dat een lineair kader voor deze niet-lineaire tijdservaringen ontbreekt, impliceert niet dat wij ze moeten negeren, maar eerder dat we een passende structuur moeten ontwikkelen om ze te vatten. Een mogelijke wijze om dit te benaderen is via splitbrain patiënten of patiënten met een hersenletsel. Naast de lineaire, vormt de niet-lineaire wijze een dagelijks onderdeel van de ervaring van ieder persoon. Ze wordt in mystieke tradities bewuster gecultiveerd als een aanvulling op het gewone bewustzijn. Een niet-lineaire ervaringswijze wordt soms teweeggebracht door het toedienen van bewustzijnsveranderende substanties, en komt vooral voor bij stammen zoals de Trobianders en Hopi-indianen. Hier ligt de nadruk op een persoonlijke, empirische benadering van kennis, die sterk verschilt van ons streven naar een “objectieve”, onpersoonlijke kennis. De benadering die 32

gefundeerd is op logica en analyse, maakt het voor velen dan ook moeilijk om zich een benadering voor te stellen die gebaseerd is op het bestaan van een intuïtieve manier van denken. Wanneer men alle stappen nauwkeurig volgt, kan men ervaringen op basis van hallucinogenen categoriseren in alle hokjes van het schema en bij alle mystieke stadia die Forman onderschrijft als PCE, DMS en UMS. Nu is de vraag of het onderzoek dat tot nu toe verricht is, deze gelijkstelling kan aantonen of niet.

3.5

Vergelijkende Studies

Pahnke, thesisstudent bij Leary, is met zijn befaamde Good Friday Experiment uit 1962 één van de eersten die vergelijkend onderzoek uitvoerde in een religieuze context. Hierin werden theologiestudenten, als proefpersonen in religieuze context, onderworpen aan testen met psilocybine. Aan de proefpersonen werd ofwel een dosis psilocybine gegeven ofwel een actief placebo met nicotinezuur, dat het eerste uur voor tintelingen en fysieke gewaarwordingen zorgde. Op die manier waren ook de proefpersonen die het placebo toegediend kregen er in eerste instantie van overtuigd niet de controlegroep te zijn. De setup van het experiment was dubbelblind, maar achteraf bekeken, rezen er vragen omtrent het behoud of verlies van het dubbelblind experiment. Na een eerste gewaarwording van het nicotinezuur duurde het nog ongeveer een uur vooraleer de psilocybine in werking trad en werd het overduidelijk wie in de placebogroep zat en wie niet. Het verlies van de dubbelblindheid maakt het onmogelijk om vast te stellen of de contributie van psilocybine relatief was en suggestief in het produceren van bepaalde ervaringen bij de proefpersonen. Indien het experiment specifiek ontworpen was om de effecten van psilocybine te meten, dan zou het mislukken van het dubbelblind-experiment zeer beschadigend zijn voor het onderzoek. In het onderzoek dat uitgevoerd werd, was het verlies van minder groot belang omdat het gehele experiment expliciet opgezet werd om het gecombineerde effect van psilocybine en suggestie te maximaliseren. De setting was religieus, de deelnemers neigden naar religiositeit, de sfeer was positief en verwachtingsvol. Het was niet Pahnke’s opzet om te onderzoeken of psilocybine mystieke ervaringen kon produceren zonder preparatie en context. Het experiment was ontworpen om uit te maken of de vrijwilligers, door toediening van psilocybine, meer elementen van een klassieke mystieke ervaring zouden rapporteren dan de vrijwilligers die geen 33

psilocybine hadden gekregen. Dit alles vond plaats in een ondersteunende, suggestieve omgeving, sterk gelijkend op deze aangetroffen bij ritueel gebruik van psychoactieve stoffen door verschillende culturen. Het verlies van het dubbelblind zijn kan de kracht van suggestie verhoogd hebben tot een bepaalde limiet, en suggereert dat men voorzichtig moet omspringen met de vooringenomenheid dat de ervaringen van de experimentele groep exclusief aan de psilocybine te wijten zouden zijn. Doblin, die deel uitmaakt van de Reforms of laws banning mind-expanding drugs, liet 23 van de 30 proefpersonen van Pahnkes experiment herinterviewen. Dit leverde een herbevestiging van de originele bevindingen van Pahnke op, maar slechts 2 personen reageerden 100% positief, alle anderen beleefden ook negatieve momenten. Één persoon werd totaal oncontroleerbaar tijdens het experiment. In de langetermijn follow-up van Pahnke’s experiment een kwart eeuw later, werden de originele personen opnieuw opgespoord. De controlegroep was de details van het experiment vrijwel compleet vergeten, de experimentele groep herinnerde zich de gebeurtenis echter als een moment van mystieke verlichting. Onder hen bevonden zich personen die na het beruchte experiment nog meer mystieke ervaringen hebben beleefd, zowel door toedoen van entheogenen als zonder. Ze beschreven deze als van dezelfde aard als de ervaring van het Good Friday Experiment. Verschillen tussen nuchtere ervaringen en ervaeringen geïnduceerd door psilocybine werden genoteerd, en de iname van een psychoactieve stof zorgde voor een intensere en emortionele ervaring. Nuchtere ervaringen werden beschreven als vreedzame, prachtige momenten, de andere bevatten ook momenten van angst, pijn en twijfel. Smith, die toezicht hield tijdens het experiment, duidde op de gevaren die verbonden zijn aan het gebruik van hallucinogenen. Ook beschrijft hij LSD, peyote, enz... als deuropeners, maar men heeft meer nodig dan enkel deze stoffen om tot een mystieke ervaring te komen. Ze leiden zonder de juiste mentale toestand even snel tot schizofrene uitbarstingen en paniekaanvallen, als tot een openbaring die positief levensveranderend is. Er is een recente vergelijkende studie uit 1998 door Smith en Tart die een eerste persoonsvergelijking maakt tussen een cosmic consciousness27 ervaring en een psychedelische ervaring zoals die geïnduceerd door LSD. Beide toestanden bevatten een wijziging in opvattingen van tijd, subject-objectgrens, cognitie, humeur en perceptie. Maar 27

Een cosmic consciousness ervaring is een ervaring van de grond van het Zijn, een bewustzijn van de cosmos, leven en orde van het universum 34

volgens Smith en Tart zijn deze wijzigingen in CCE zowel kwantitatief als kwalitatief verschillend van die van LSD. De auteurs willen aantonen dat CCE en LSD zeer verschillende toestanden van bewustzijn kunnen teweeg brengen, hoewel we de mogelijkheid niet compleet te niet kunnen doen dat psychedelica soms dezelfde soorten van mystieke ervaringen met zich meebrengen28. Er treden 2 belangrijke problemen op de voorgrond bij dergelijk onderzoek, nl. (i) de accurate verbale expressie van deze data in normale taal is zeer moeilijk en kan misleidend zijn hierdoor, (ii) er zijn weinig directe ervaringen van mensen die zowel CCE als LSD-ervaringen hebben gehad. De LSD- en mystieke ervaringen van Tart werden vergeleken aan de hand van de fenomenen van James, Huxley en Bucke29.

Uit het

hierover gepubliceerde artikel30 werd geconcludeerd dat CCE en LSD verschillende toestanden van bewustzijn te weeg brengen. Ze, Smith & Tart, beschouwen deze studie natuurlijk niet als een definitieve conclusie. Tart had meer waardering voor de CCE dan voor de LSD-trip, maar men dient op te merken dat de setting in dit geval niet religieus getint, gecontroleerd of suggestief was. Dit is een belangrijk verschil met de studie van Pahnke, waarin de nadruk valt op de invloed van suggestie.

3.6

Out of Body Experiences, Near Death Experiences, enz…

Om mystiek op een andere manier te benaderen, kunnen we even stilstaan bij de ingrijpende momenten uit iemands leven. Zo kent iedereen leven en dood, toestanden waarin men denkt dat men gek is geworden, marsmannetjes ziet, enz... Deze visionaire ervaringen zouden van groot belang worden voor oa. Susan Blackmore. Geïnspireerd door een Out of body experience (OBE), werd Susan Blackmore een vooraanstaand onderzoekster in veranderde bewustzijnstoestanden. De conclusie van haar langdurige onderzoek geeft aan dat alle bovennatuurlijke fenomenen een verklaring hebben. Ze ontkent het bestaan van ESP (buitenzintuiglijke waarneming), astrale projectie, leven na de dood, God en vrije wil. Niettemin is ze gekend als Zen-boeddhist met een spirituele visie op het leven.

28

A. Huxley bepleit dat psychedelische ervaringen zeer gelijkend kunnen zijn en misschien zelfs identiek aan natuurlijke mystieke ervaringen. Zaehner is de tegenovergestelde mening toegedaan. 29 Bucke, R.M., Cosmic Consciousness (1961/1901, New Hyde Park, New York: University Books) 30 Smith&Tart. 1998. “Cosmic Consciousness Experience and Psychedelic Experiences: A First Person Comparison. 35

In haar boek Consciousness, an introduction gaat Blackmore in op haar eigen ervaringen en meer. Ze behandelt exceptionele menselijke ervaringen zoals OBE’s, NDE’s en mystieke ervaringen. ‘How to regard those other forms of consciousness beyond “the filmiest of screens”?’ (James) Op deze vraag, met het oog op visioenen, geeft Blackmore 3 mogelijke antwoorden: •

We kunnen ze als paranormaal en supernatuurlijk beschouwen. Bijkomend wordt er vaak gesuggereerd dat materiële wetenschap onterecht onze spirituele natuur negeert, terwijl het net de mogelijkheden van andere werelden, dimensies en de Zelven moet omarmen. Het is hierbij aan te raden zich af te vragen of de dualistische conceptie van het universum spiritueler is dan de wetenschappelijke monistische visie. Veel mystici claimen dat deze ‘ervaringen’ de ‘point’ missen.

•

Een tweede visie zegt dat de diepste mystieke inzichten niet enkel monistisch en niet-paranormaal zijn, maar perfect compatibel met de wetenschap. Hiervoor moet men niet de monistische visie van de wetenschap direct aanvallen, wel moet men zich weren voor de dualistische trekjes die overal schuil gaan. OBE’s en NDE’s worden verklaard in termen van de ontrafeling van ons menselijk brein.

•

Het meest skeptische alternatief houdt in dat wij als biologische wezens niet de mogelijkheid bezitten om de waarheid te zien of dat er geen diepere waarheid te vinden is. Dit laat voor ons enkel de ultieme mystieke ervaring over, waarover niets kan worden gezegd.

Strassman, in zijn queeste naar de biologische basis van spirituele ervaringen, hangt de tweede visie min of meer aan. Hij beargumenteert dat spirituele ervaringen zoals NDE’s en OBE’s veroorzaakt kunnen worden door endogene DMT. Dit is een radicale visie op het ‘close encounter’ fenomeen of een ervaring van het universum. Wat DMT uniek maakt, is het feit dat het ook wordt aangetroffen in het menselijk lichaam (gevonden in 1965) en in het hersenweefsel (1972). De pijnappelklier wordt voorgesteld als het orgaan dat DMT zou aanmaken in onze hersenen. Strassman experimenteerde tussen 1990 en 1995 herhaaldelijk met DMT, op meer dan 60 proefpersonen31. Zijn studie is terug te vinden in zijn boek uit 2001, DMT: the Spirit Molecule. Hierin bouwt hij ook verder op het verklaren van bepaalde mystieke ervaringen door endogene DMT. Klassieke 31

Niet onbelangrijk is het om op te merken dat in tegenstelling tot het onderzoek van Pahnke, Strassman uitsluitend samenwerkte met proefpersonen die vooraf gescreend werden op ervaring met psychoactieve stoffen. Zo wou hij vermijden dat het onderzoek gebiast werd door het overweldigingseffect bij een eerste ontmoeting met DMT. 36

mystieke ervaringen waren dan ook terug te vinden bij zijn proefpersonen. Tijdloosheid, onuitspreekbaarheid, gezegendheid,.. waren enkele van de terugkerende sensaties. Anderen ondergingen typische NDE’s, waarin ze door een tunnel naar het stralende licht reisden. Een opmerkelijker fenomeen, dat zich bij ongeveer de helft van zijn 60 kandidaten voordeed, was een bevolking van een andere ‘sfeer’, die zich kenbaar maakte en interageerde met de proefpersonen. Deze entiteiten werden

omschreven als robots,

aliens, elven,... die zowel vriendelijk als onvriendelijk hun ding leken te doen. Sommigen van hen voerden experimenten uit op de personen in kwestie, anderen gaven uitleg of bleven geheel onverschillig. “That was real strange. There were a lot of elves. They were prankish, ornery, maybe four of them appeared at the side of a stretch of interstate highway I travel regularly. They command the scene, it was their terrain! They were about my height. They held up placards, showing me these incredibly beautiful, complex, swirling geometric scenes in them. One of them made it impossible for me to move. There was no issue of control. They wanted me to look! I heard a giggling sound-the elves laughing or talking at high-speed volume, chattering, 32 twittering.” De DMT-ervaring is uniek wat dit betreft. De gebruikers worden getransporteerd naar een wereld, die ze niet kunnen afdoen als een droom of een puur biologisch fenomeen van chemische reacties in de hersenen. Ze zien alles wat zich rondom hen manifesteert als de realiteit, omdat ze ervan overtuigd zijn dat ze dit nooit hadden kunnen verzinnen, zelfs al zouden ze dit graag gewild hebben. Sommige van de ervaringen die Strassman noteerde, benoemde hij als grensoverschrijdend. De modellen van bewustzijn, hersenen en realiteit die hij aanhing, werden te gelimiteerd om alle ervaringen, die de proefpersonen meemaakten, op te nemen. Ook deed zich een opmerkelijke gelijkenis voor: in heel wat DMT-ervaringen werd er contact gelegd met wezens die op een typische manier omschreven worden als ‘aliens’, nl. een groot hoofd, grote zwarte ogen, tenger lijf en handen. Deze wezens waren uitermate geïnteresseerd in de emoties en lichamelijkheid van hun aankomende gebruikers. Er werd gerapporteerd over anale, nasale en andere sondes. Dit alles doet ons zonder aarzeling denken aan de verhalen over ontvoeringen door buitenaardse wezens, die vooral in Amerika de laatste jaren bijzonder populair zijn. Hierin is sprake van een zoemend geluid, verwarring, een tunneleffect, sterke emoties,... kortom: alle ervaringen die ook gerapporteerd werden door de DMT-proefpersonen. De gelijkenis is zo treffend, dat men 32

Strassman, R. 2001. DMT: the spirit molecule p.188 37

zich kan afvragen of men hier zojuist niet dat ‘paranormale’ fenomeen heeft kunnen verklaren? Ik zou er graag even aan herinneren dat DMT immers ook door het eigen lichaam wordt aangemaakt. Op cruciale en stressvolle momenten, zoals tijdens de geboorte of bij de dood, liggen de niveaus van endogene DMT zelfs opmerkelijk hoog. Mack33 gaf aan dat de meeste ‘ontvoeringen’ plaats vonden in de vroege ochtend, net op het moment dat de pijnappelklier het actiefst is. DMT-productie ’s ochtends vroeg zou mogelijks de deuren kunnen openen voor de zogenaamde ontvoeringen en andere ervaringen in dezelfde lijn. Hoewel de proefpersonen van het DMT-onderzoek allen vertrouwd waren met de effecten van de stof, en velen de effecten hiervan niet meer beschouwden als een NDE, hadden een enkelen van hen wel opmerkelijke NDE’s, en net zoals bij de ontvoeringen en ontmoetingen, was ook hier de gelijkenis verbazend. Strassman bleef doorheen zijn volledige onderzoek echter niet uitsluitend positief. Na verloop van tijd begon hij zich vragen te stellen over de effecten van DMT op lange termijn. In de follow-up bleek dat zijn proefpersonen geen opmerkelijke veranderingen in hun leven hadden ondergaan, en dat de DMT-ervaringen, net zoals bij andere psychoactieve stoffen, slechts een fenomeen van korte duur waren. Enkele personen die een mystieke ervaring hadden tijdens hun reis, bleven het wel benoemen als één van de meest noemenswaardige gebeurtenissen van hun leven. Ook personen met psychologische problemen leken er wel bij te varen, en over hun angsten, pijn en stress heen te raken. Dit zal verder besproken worden in Hoofdstuk 4, bij de medische en therapeutische belangen van entheogenen. Strassmans hypothese stelt hetzelfde voorop als die van Huxley, maar in een concretere vorm gegoten. Is ons bewustzijn niets meer dan een selectiemechanisme dat ervoor zorgt dat alle chaotische, overtollige informatie wordt uitgefilterd? Dat we kunnen samenleven en ons behoeden voor gevaren?

3.7

Wetenschap en mystiek verenigd?

Wilber, de man die wetenschap en meditatie verenigt, ziet in tegenstelling tot Smith, de wetenschap als een bondgenoot van het perennialistische doel. Hij bewaart religies ook niet in hun diverse glorie, maar is positief over het wegvallen van ons infantiel 33

Mack, John. 1994. Abduction: Human Encounters with Aliens. New York: Simon and Schuster. 38

prewetenschappelijk geloof. Verlichting is het Al-zijn en Eind-al van het bestaan. Hierin zijn westerse filosofie, psychologie en wetenschap nagenoeg perfect te koppelen aan oosterse filosofie en religie. Wilber werkt met een eigen schema dat hij ‘The Great nest of Being’ noemt. Dit bestaat uit een serie van concentrische cirkels, opgedeeld in 4 kwadranten. Met dit schema wil hij aantonen dat vele wereldbeelden tekortkomen in het volledig integreren van bewustzijn (awareness), en hij vergelijkt deze met ‘Flatland’34. Ook Katz’ visie, typisch postmodern en vijandig t.o.v. andere wereldbeelden, schiet tekort. Wilber is echter ook niet te vinden voor entheogenen. Misschien komt dit door persoonlijke, minder positieve ervaringen? Hij ziet meditatie en training alleszins als een veel betere en puurdere vorm om tot verlichting te komen.

34

Flatland is een 2-dimensionaal beeld zoals een tekening op papier. Bekend door de film “Flatland: A Romance of Many Dimensions”. 39

1. Materie, fysische gedeelte

I. Interior-individual (intentioneel)

2. Leven, biologie

IT. Exterior-individual (gedragsmatig)

3. Bewustzijn, psychologie

WE. Interior-collective (cultureel)

4. Ziel, theologie

ITS. Exterior-collective (sociaal)

5. Spirit, mystiek

Een meer nuchtere kijk op de zaak dan die van Wilber, vindt men in ‘Zen and the brain’, een boek van Austin (neuroloog en zen-boeddhist). Derealisatie kan optreden door mentale ziektes, bewustzijnsveranderende drugs, tekort aan slaap of zelfs spontaan, zegt Austin. Mystiek is de weg naar diepe veranderingen in de persoonlijkheid i.p.v. metafysische inzichten. Bepaalde hersenstoornissen lijken sterk op de negatieve kanten van mystieke ervaringen. Zo vertoont schizofrenie gelijkenissen met black-outs en een verhoogd gevoel van betekenisvolheid. Apraxie is het onvermogen om complexe handelingen uit te voeren, doordat er een onmogelijkheid ontstaat in het juist coördineren van de bewegingen van verschillende spiergroepen. Dit contrasteert zich met de mystieke ontwaking of promethische hyperpraxia, waarin men sneller en met minder moeite meer creativiteit aan de dag legt. Gezichtsherkenning wordt wel moeilijker voor deze patiënten. In Kensho35 biedt men de mogelijkheid tot herkenning van wat men ziet, maar gaat men er niet meer op een persoonlijk niveau op reageren. Ook Austin wil Zen-praktijken testen door het inschakelen van eeneiige tweelingen. Hij beweert zelf nooit contact te hebben gehad met psychoactieve stoffen, maar hij sluit niet uit dat ze deuren kunnen openen. Of dit echter de deuren van de perceptie of van de deceptie zijn, laat hij in het midden.

3.8

Van Neurowetenschap naar Neurotheologie. Kan deze ons redden?

Newberg en D’aquili proberen te achterhalen of het nodig is neurowetenschappelijk onderzoek in te schakelen om aan te tonen dat een meditatieve staat van bewustzijn effectief grote veranderingen kan teweegbrengen in de complete set-up van een persoon. Dit doen ze door zowel de hersenen te scannen van 8 Amerikaanse Boeddhistische monniken die een vorm van Tibetaanse meditatie beoefenen, als die van 3 franciscaanse 35

Een Zen-Boeddhistische variant van de ervaring van Verlichting. 40

nonnen die contemplatief bidden. Er werd een hogere neurale activiteit vastgesteld in de prefrontale cortex en minder in de posteriore superiore partiële kwabben. Newberg & D’Aquili willen hiermee niet aantonen dat ze de waarheid van unitatieve visioenen –en God- hebben bewezen, maar wel dat ze er dicht bij gekomen zijn. Dit kan een einde betekenen voor de gelijkstelling van mystiek aan schizofrenie of gekheid. Tevens zouden de tegenstellingen tussen postmodernen en perennialisten kunnen vervagen! Maar helaas, schizofrenie is cross-cultureel biologisch gebaseerd, en deze personen denken dat hun illusies realiteit zijn, meer nog, ze kunnen ook aan specifieke breintoestanden worden gekoppeld. Het experiment werd met SPECT (single photon emission computed tomography) uitgevoerd. Deze manier levert enkele problemen op. Zo moet men lang genoeg waakzaam blijven, om aan te kunnen geven dat men het diepste meditatieve punt bereikt heeft. Deze techniek laat ook niet toe het complexe proces volledig op te nemen, waardoor het slechts een single moment opname tot resultaat heeft. Naderhand deed Newberg een stap terug van zijn oorspronkelijke idee dat de wetenschap een onderscheid zou kunnen maken tussen gekheid en mystieke ervaringen. Zelfs de visioenen van de grondleggers van de grootste godsdiensten konden immers zijn voortgekomen uit beroertes, zoals bij Mohammed in de Islam. Maar zoals te verwachten, bestaat er voor elke studie wel een tegenstudie. Zo deed ook Anderson een experiment met Deense mediterende proefpersonen, maar hij kwam tot de omgekeerde conclusie wat betreft neurologische activiteit. Hij duidt ook op het feit dat meditatie gelinkt wordt aan suggestibiliteit, depressie, neurose, psychose, angst, dysforie, enz... Ramachandrans’ studie wijst dan weer uit dat de activiteit in de linker temporele kwab verhoogt bij mystieke en religieuze visioenen. Een ander experiment is dat van de God-machine. De God-machine induceert religieuze ervaringen door het brein elektromagnetisch te stimuleren. Persinger verduidelijkt hierbij dat bij personen met beroertes, de linkerhersenhelft de rechterhelft kan beginnen waarnemen als iets buitenaards, of als beestjes, elfen, muzen of zelfs God. Dit wil Persinger testen met de machine. Epilepsie of beroertes en mystieke ervaringen worden al sinds de oudheid met elkaar gelinkt. Bij de Grieken stond epilepsie niet voor niets bekend als de “sacrale ziekte”. De God-machine werkt op lage amplitude, zoals die van een haardroger ongeveer. Dit werd bewust zo ontworpen, omdat een hogere amplitude hevigere hallucinaties tot gevolg kan hebben, waardoor de proefpersonen minder snel

41

gaan aannemen dat ze echt zijn. Men wil dus gaan voor een subtielere, maar reëlere manipulatie van het brein in plaats van de overweldigende, hilarische freakshow. 3.9

Conclusie

Ter afronding van dit hoofdstuk, zet ik alles nog even op een rijtje: Mystieke ervaringen kan men opdelen in verschillende etappes, ruwweg ervaringen die men relatief snel vergeet en ervaringen die een grote spirituele verandering teweegbrengen in iemands leven. Ook visionaire ervaringen, vallen onder deze opdeling. Bij geïnduceerde ervaringen is het effect variabel, maar ik heb bewust alleen de visionaire kant besproken. Bij mensen die onder invloed van psilocybine, LSD of DMT een spirituele ervaring

hadden, kan men opmerken dat zij deze ervaringen koesteren, en als

baanbrekend beschouwen. Van andere ervaringen, hoe opmerkelijk ze op het moment zelf ook schenen te zijn, bleef bijzonder weinig over na enkele jaren. Hierin wijkt men niet af van een doorsnee PCE-ervaring, waaraan men naderhand ook nog wel eens zal terugdenken, maar die geen fundamenteel structurele veranderingen in iemands leven voortbrachten. De hypothese die Strassman naar voren schuift, mag men ook niet licht interpreteren. De werking van de epifyse (die endogene DMT aanmaakt)

en zijn verbondenheid met

cruciale levensmomenten, het bewustzijn, de slaap, melatonine en seksualiteit blijven tot op de dag van vandaag prominente vraagstukken, die zowel in de wetenschap als in filosofische debatten aan bod komen. Het neurologische onderzoek naar de meditatieve status van monniken en nonnen, brengt een hoop informatie met zich mee, waar men het nog niet over eens lijkt te zijn. Men lijkt het op geen enkel vlak volledig met elkaar eens te zijn wat betreft het effect van hallucinogenen op de mens. Maar de opmerkelijke verschillen wat betreft de persoonlijke achtergronden van de wetenschappers blijft een belangrijk gegeven om rekening mee te houden. Kan men praten over mystiek als men nog nooit een mystieke ervaring heeft gehad? Mag men een uitspraak doen of LSD, DMT of paddestoelen als men deze nog nooit heeft geprobeerd? Misschien blijven vele wetenschappers vasthouden aan een al te christelijke tegenstelling tussen goed en kwaad, en kunnen ze zich daarom niet van het beeld ontdoen dat LSD een demonisch middel is? Misschien had Terence McKenna wel gelijk toen hij zei dat elke samenleving een aantal substanties -toxisch of niet- kiest, en in haar cultureel patroon opneemt, om daarna alle 42

andere te bannen en te demoniseren, en om op die manier al hun gebruikers te vervolgen. Denk hierbij aan de opname van tabak en alcohol in onze eigen maatschappij en in onze religieuze praktijken enerzijds, en de demonisering van cannabis anderzijds. Meer hierover volgt in hoofdstuk 6, de culturele context.

43

4.

Het Medische en Therapeutische Belang van entheogenen

4.1

Inleiding

In The Dream Drugstore: Chemically Altered States of Consciousness geeft Hobson een alternatief voor de oncontroleerbare theorie van Freud over dromen (Hobson & McCarley 1977): dromen komen voort uit de activatie van ons brein tijdens de slaap. De bron van deze activatie is de reticulaire formatie, omdat deze ook onze wakende toestand controleert. De chemische modulatie is echter verschillend wanneer men wakker is en wanneer men slaapt.Volgens Hobson kan de psychoanalyse begrepen worden dooruit de atanomie van het brein. Farmaceutische bedrijven dienen becomplimenteerd te worden op het vinden van medicijnen die angst, manie, depressie en schizofrenie bestrijden, maar helaas is deze medicatie niet zonder gevaren. De queeste naar transcendentie heeft bijna altijd een antwoord gevonden in het recreatieve druggebruik. We hebben een lange geschiedenis vol experimenten met psychedelica om op terug te vallen. In het verleden vinden we informatie terug bij de Azteken, tot de Grieken en bij shamanen van over heel de wereld. In het huidige Westen treffen we de holistische New Age genezers. De stoffen waarmee men experimenteert gaan van magische paddestoelen tot narcotica. Wanneer men met de chemie van het brein knoeit, resulteert dit niet enkel in hyperalertheid en ecstasy, maar ook in hallucinaties, visioenen en psychoses. Men dient waakzaam te zijn over wat men wil bereiken met de medicatie die men gebruikt en of ze wel bruikbaar is voor het vooropgestelde doel. Een vaststaand feit is dat psychedelische middelen stuk voor stuk meer volwassenheid en een groter begrip in de persoon teweegbrengen, vooral omtrent zichzelf en zijn/haar positie in de wereld. Dit is voor therapeutische doeleinden sowieso een bruikbaar gegeven. Maar komen deze middelen ook overeen met het doel dat de therapeut wil bereiken, en met de middelen die hij zelf voorhanden heeft – en dit alles binnen de voorziene tijdspanne?

Wat voor

obstakels dwarsbomen controversieel onderzoek, zoals dat van de bruikbaarheid van alom geschuwde hallucinogenen die naar de subculturen verbannen werden?

44

4.2

Iboga & Ibogaine

Het gebruik van hallucinogene planten voor religieuze doeleinden is zeer oud, misschien zelfs ouder dan het gebruik van medicinale en magische doeleinden of voor educationeel nut. De enorme veranderingen in iemands bewustzijn die door het gebruik van hallucinogenen worden teweeggebracht, dienden als steunpilaar in religieuze systemen en in de ontwikkeling van gevestigde religies dooruit de geschiedenis van de mensheid. Zelfs vandaag maken we nog steeds de geboorte van nieuwe religieuze psychedelische bewegingen mee. Hun aanwezigheid is het bewijs voor de actualiteit en atemporaliteit van de waarden die geassocieerd worden bij het correcte sociale gebruik van heilige planten. Twee grote religieuze bewegingen die het gebruik van hallucinogene planten hebben verwerkt in hun systeem, maakten zichzelf kenbaar in de voorbije 150 jaar. Beide zijn syncretisch met het Christendom, en beide zijn uitgegroeid tot nationaal etnisch niveau: De ‘Native Church of the North American Indians’ waar men peyote gebruikt en de Bwiti, het geloof van de Fang-mensen en andere stammen uit het gebied rond de evenaar in Afrika, waarin iboga de rol van ‘heilige plant’ vervult. De Bwiti-religie is wijdverspreid in Gabon, zowel in het binnenland en de jungle vanwaar het stamt, als in de hoofdstad Libreville, de hoofdstad van Gabon. In de laatste 20 jaar stak het geloof ook de grens over naar Cameron, Kongo en Guinea. In Guinea bleef de religie klandestien wegens het enorme verzet van de Katholieke missionarissen. Het schiet de Bwitisten niet te kort aan individuelen die hun interesse in het genezen van de zieken ernstig nemen. We zien dit in de praktijken waarin hallucinogenen een hoofdrol spelen in de identificatie van de oorzaken van ziekten en hun mogelijke genezing. Voor de Bwiti brengt dit psychotherapeutische aspect van het gebruik van iboga diverse sekten samen, en dit sluit dicht aan bij de doelen en de praktijk van de Ombwiri, een invloedrijke genezersgemeenschap die in dezelfde gebieden huist als de Bwiti. De Ombwiri kennen evenzeer het gebruik van de iboga-wortel. Door de plant in het lichaam op te nemen, maakt de zieke persoon contact met de imbwiri, geesten met een menselijke vorm die in een onzichtbare wereld leven die verdeeld is in water, aarde en lucht. Deze communicatie zou moeten resulteren in genezing of op zijn minst belangrijke informatie over de ziekte en hoe deze te genezen. Naast Iboga, gebruiken de Ombwiri een belangrijk mengsel van een grote groep planten die ze ‘ekasso’ noemen. Deze bereiding moet worden doorgeslikt door de zieke persoon tijdens een welbepaald moment van het ritueel. Het is niet zeker of dit mengsel een psychoactieve werking heeft of enkel dient om het lichaam klaar te maken voor de inname 45

van de Iboga. In de mythe van de oorsprong van de Ombwiri, verklaren de spirits van de doden dat de eerste vrouw zowel de iboga als de ekasso moet opeten en zo de spirits contacteren. Vandaag is Iboga in vele Ombwiri-gemeenschappen nog steeds het hoofdingredient van ekasso. In het Westen kwam men in de helft van de vorige eeuw in contact met Iboga. Lotsof36, een ex-heroïne verslaafde die de substantie ontdekte en momenteel aan het hoofd staat van NDA International, legt uit dat het een hallucinogeen is dat 36 uur werkt, waarna men zo uitgeput is dat men een week zou willen slapen. Dit alles gebeurt zonder ontwenningsverschijnselen. Maar dit is niet het meest opmerkelijke wat hij ondervond tijdens en na zijn trip. Hij merkte namelijk dat zijn verlangen om drugs te gebruiken verdwenen was. Hij had geen nood meer aan heroïne en voelde zich als herboren, zonder angst, zonder ontwenningsverschijnselen. In Amerika staat Ibogaine bekend als een Schedual 1 Drug naast heroïne en cocaïne. Schedual 1 wijst erop dat deze substanties geen medische waarde bezitten en erg vatbaar zijn voor misbruik. Maar niets blijkt minder waar te zijn. Ondertussen zijn er wereldwijd ( o.a. in Mexico, Nederland, en Canada) verscheidene ziekenhuizen waar men Ibogaine toedient aan personen die van hun verslaving willen afgeraken. Het lijkt de verslaving op 2 à 3 dagen volledig om te keren, dus de psychotherapeutische waarde ervan is overduidelijk. Het overzicht dat het individu over zichzelf krijgt versnelt alle antwoorden op zijn levensvragen. Let wel, het is verslavingsonderbrekend: het is een katalysator voor verandering, maar de intentie om te stoppen met gebruiken dient in de eerste plaats vanuit de persoon zelf te komen. Als men zichzelf niet volledig distantieert van het hele milieu, dan zal men uiteindelijk opnieuw op hetzelfde pad komen als daarvoor. De motivatie om van de drug af te geraken moet in het individu dus wel degelijk aanwezig zijn, alvorens men aan ibogaine begint. Hiervoor kan opvang na de behandeling noodzakelijk zijn. Zo kunnen patiënten leren welke gedragingen gerelateerd zijn aan de intoxicanten die ze misbruiken. De data suggereert dat voor langdurige onthouding van stimulanten en narcotica, men ongeveer 2 jaar in ibogaine-behandeling moet gaan. De meerderheid van de patiënten die behandeld werden met Ibogaine zijn vrij van verslaving voor een periode van ongeveer 3 tot 6 maanden na een enkele dosis. Ongeveer 10 % is verslavingsvrij voor 2 of meer jaren, maar even veel personen hervallen na 2 weken. Wanneer men overgaat op meerdere 36

Lotsof, H.S. 1994. “Ibogaine in the Treatment of Chemical Dependence Disorders: Clinical Perspectives”. Published Bull. MAPS (V)3:16-27, 1995. 46

sessies die elkaar opvolgen, bekomt men betere resultaten. Lotsof merkt ook nog op dat het belangrijk is om even stil te staan bij het feit dat heel wat patiënten37 uit zijn Ibogaineprogramma reeds een aantal niet erg succesvolle pogingen achter de rug hebben met andere behandelingsfaciliteiten, waaronder verschillende afkickcentra. Ibogaine wordt in het lichaam gemetaboliseerd tot Noribogaine. Dit reset de chemische schakels in het brein. Het reset de opiaten, blokkeert de opiaten-afkick, vermindert het snakken ernaar en verlicht het gemoed. De visioenen kan men onmogelijk een ‘neveneffect’ noemen. Deze visioenen brengen de gebruiker iets fundamenteels bij. Het is een unieke derealisatie, ontpersoonlijking en destructie van het Ego. Een trip -zo diep dat men een pure confrontatie krijgt met zijn verleden, heden en toekomst- brengt sowieso met zich mee dat een persoon tot inkeer zal komen over zijn huidige leven. Aansluitend hierop bestaan er 2 algemene vormen van behandeling. Het eerste type is gericht op de genezing van drugverslaving. Vaak bevindt de dosering zich tussen 15 tot 25 mg/ kg lichaamsgewicht. De tweede behandeling wordt aanschouwd als ‘initiërend’, en een dosis van ongeveer 8 tot 12 mg/ kg lichaamsgewicht wordt toegediend in deze sessies. Dit is de helft van wat men geeft aan patiënten die een heroïne-behandeling ondergaan. Deze verschillende behandelingswijzen geven aan dat ibogaine voor verschillende doeleinden kan worden gebruikt, zowel pharmacologisch als psychologisch, dus zowel medisch als therapeutisch. De eerder therapeutische kant werd door Naranjo uitgewerkt, het medische aspect door Lotsof. Naast deze twee werkten ook Glick, Cappendijk, Dzoljic, Maisonneuve, Woods, Aceto, Broderick, en anderen mee om de kennis over dit wondermiddel uit te bouwen. Deze onderzoeken hielden onder andere experimenten op ratten in, waarin deze werden getest op cocaïne-inname (Cappendijk & Dzoljik, 1993), opvolging van een studie m.b.t. narcotica-ontwenning (Glick, 1992), de effecten van ibogaine op dopamine, de substantie die verantwoordelijk is voor het versterken van de aangename effecten van misbruikbare drugs, en op het dopamine systeem (Maisonneuve, 1991; Broderick, 1992; Sershen 1992). Medisch In een artikel van Lotsof (1992)38 worden de effecten in 3 categorieën opgedeeld: accute, intermediaire en langetermijn effecten. De 2 eerste worden meestal als effect en aftereffect beschouwd. De 2 belangrijkste effecten van ibogaine zijn: de mogelijkheid tot het 37

In de Lotsof Procedure praat men over 35 behandelingen. Van deze 35 personen waren er 29 reeds bekend met andere ontwenningscentra en met andere typen van behandelingen. Alle behandelingen die na 1963 voltrokken zijn, vonden plaats buiten de V.S.A.. 38 Lotsof, H.S. 1992. "Rapid Method for Interrupting or Attentuating Poly-Drug Dependency Syndromes". U.S. Patent 47

onderbreken van narcotica en de ontwenning aan stimulanten, en de eliminatie van het zoeken en gebruiken van opiaten, stimulanten en alcohol39. Het onderzoek naar de effecten van ibogaine op alcohol is gelimiteerd en afhankelijk van een enkele alcoholverslaafde patiënt en het neveneffect bij andere patiënten met meerdere verslavingen. De accute effecten van Ibogaine zijn dramatisch. De eerste effecten zijn binnen de 40-45 minuten merkbaar en de volledige effecten treden in werken binnen de 2 tot 2 en half uur. Een eerste subjectieve gewaarwording is een verzadigend, oscillerend geluid. De patiënt krijgt op dit moment de neiging om te gaan liggen, en wanneer hij/zij wordt gevraagd om recht te staan of een stukje te wandelen, vertoont hij/zij symptomen van ataxie. Er wordt gevraagd aan de patiënten om zo stil als mogelijk op bed te blijven liggen om misselijkheid die gerelateerd wordt aan beweging tegen te gaan. Misselijkheid kan in latere stadia ook gelinkt worden aan eerdere traumatische ervaringen. Daarom wordt in additie tot het neerliggen ook medicatie tegen misselijkheid toegediend. Indien de patiënt toch moet overgeven binnen de 2 en half uur na de inname, wordt er onderzocht hoeveel ibogaine de patiënt reeds opgenomen heeft. Op die manier kan men het gedeelte dat verloren gegaan is nog bijgeven, zodat de patiënt de volle werking alsnog kan ervaren. Naast de misselijkheid treden ook de visuele aspecten in werking. De patiënten zijn wakker en kunnen eventuele vragen van het medisch team beantwoorden. Toch wordt er een staat van dromen bereikt waarin men meestal niet zal willen praten, maar zich eerder wil focussen op de visuele representaties van herinneringen en andere ervaringen. Deze beelden worden beschouwd als zijnde essentieel voor het genezingsproces, waardoor het personeel slechts minimaal mag interveniëren. Na de visualisaties wordt er een intellectuele evaluatie van de voorbije ervaringen en besluiten in de patiënt teweeggebracht. Dit gebeurt ongeveer na 3 tot 5 uur hallucinaties. Het voor de therapie bruikbare aspect hiervan is het herevalueren van voorgaande beslissingen. Wanneer de patiënt in het verleden de mogelijkheid niet zag om meerdere oplossingen voor eenzelfde conflictsituatie te overschouwen, zal hij/zij deze opties nu wel in retrospectief kunnen zien. Dit werkt ook in op vragen die men zich in de toekomst zal stellen en men zal makkelijker de juiste beslissing kunnen nemen.

39

Deze worden beschreven in: -Lotsof, H.S. 1985. “Rapid Method for Interrupting the Narcotic Addiction Syndrome”. U.S. Patent -Lotsof H.S. 1986. “Rapid Method for Interrupting the Cocaine and Amphetamine Abuse Syndrome”. U.S. Patent -Lotsof H.S. 1989. “Rapid Method for Attenuating The Alcohol Dependency Syndrome”. U.S. Patent. 48

Één van de meest opzienbare gevolgen van de ibogaine-behandeling is de afzwakking of eliminatie van de ontwenningsverschijnselen van narcotica in opiatenverslaafden. Ervaren personeel is hier van cruciaal belang, daar ontwenning zowel uit psychosomatische als fysische factoren bestaat. Het is een angstgedreven verschijnsel waarin het personeel duidelijk onderscheid moet kunnen maken tussen de oorzaken van de symptomen, om zo juist te kunnen reageren op de patiënt. Er

zijn

patiënten

die

na

het

beëindigen

van

de

behandeling

nog

steeds

ontwenningsverschijnselen zouden kunnen ervaren. Hiervoor heeft men een bijkomende behandeling die 6 maanden tot een jaar kan duren. Voorgaande personen met klachten werden onder observatie gehouden. Ze werden verzocht in het ziekenhuis te blijven voor hetzelfde aantal dagen na de behandeling dat ze bij de initiële inname klaagden over ontwenningsverschijnselen. Bij 3 individuen met deze klacht kwam men tot de conclusie dat de personen in kwestie symptomen van angst die men koppelde aan ontwenning ondervonden, terwijl anderen gewoon last hadden van diarree 5 tot 7 dagen na inname, wat verholpen kon worden met de juiste medicatie. De stopzetting van de drang naar heroïne, cocaïne,... is uniek aan de Lotsof Procedure. Door de patiënt zelf zal dit meestal niet opgemerkt worden tot de doorwegende effecten van Ibogaine (visualisatie, intellectuele evaluatie,...) uitgewerkt zijn. Pas 48 tot 72 uur na de toediening worden de verslavingsonderbrekende eigenschappen opgemerkt. Het medisch personeel daarentegen merkt de stopzetting van de drang naar een verslavend middel al na 45 minuten. Andere aspecten heeft de ibogaine-behandeling gemeen met andere vormen van behandeling. De karaktereigenschappen van de patiënt in termen van psychopathologie, gedrag en sociale prestaties, alsook het vermogen van het medisch personeel zijn belangrijk voor de resultaten. Alle mogelijke psychosociale hulp zou na de voltooiing van de behandeling voorhanden moeten zijn om de vooruitgang van de patiënt ten goede te komen. Één van de grootste verschillen voor sociaal werkers en therapeuten die psychologische steun bieden aan ibogaine-patiënten, is het tempo waarop men steun moet verlenen om een patiënt te helpen zijn doelen te bereiken en zijn keuzes te maken. Ibogaine biedt de mogelijkheid aan van een weg zonder hindernissen, waarin men snel moet reageren. De sociaal assistent zal dus harder en sneller moeten werken dan bij traditionele therapieën, waarbij de therapeut 3 tot 24 maanden nodig had om de patiënt los te maken

49

van zijn snakken naar drugs40. Ook zal de therapeut nauwer verbonden moeten zijn met de patiënt en hem op een intensievere manier moeten begeleiden dan bij de traditionele oplossingen. Als men zich er simpel vanaf wil maken door patiënten een pilletje te geven, dan kan men best niet met ibogaine beginnen. Zowel de inzet van de patiënt als van het medische personeel is van het hoogste belang. Om hier nog een kritische noot aan toe te voegen: niet iedereen heeft het geld om zich door een iboga-ziekenhuis te laten opnemen. Dit is reden genoeg voor een aantal personen om hun altruïstische kant te laten zien aan de medeburgers, door het geven van thuisbegeleiding voor iboga. Deze personen bezitten meestal noch de tijd noch de middelen om patiënten een therapeutische of sociaal-maatschappelijke opvang te bieden na hun 3-daagse vertoeving in de iboga-ruimte om te kunnen afkicken. Als de verslaving achter de rug is, zouden de patiënten niettemin moeten kunnen beginnen aan andere therapieën. Helaas werken veel afkickbehandelingen met een gestandardiseerd en overigens kostelijk methadontraject en willen niet eens horen van Iboga. Waarom zouden Iboga-patiënten in zulke behandelingen niet kunnen invallen om zo direct aansluiting te krijgen op hun iboga-sessie

met therapie en arbeidsvoorziening? Waarom zouden

verslaafden - of ex-verslaafden in dit geval - eerst methadon moeten gebruiken, een middel dat zovele malen verslavender is dan de heroïne waarvan ze willen afkicken, alvorens aan de therapie te kunnen beginnen? Om de vooroordelen over methadon even gewiekst en retorisch aan te scherpen: wist u dat methadon in het nazi-regime werd uitgevonden als vervangmiddel voor morfine en eerst bekend was onder de naam Adolfine? Een leuk weetje voor zij die het percentage methadongebruikers in Amerika of hun regime hieraan willen linken.

4.3

Stanislov Grof en zijn therapieën

In de jaren 50 experimenteerde Stanislav Grof41 met LSD in psychiatrische context. Zijn therapie kreeg de naam transpersoonlijke psychologie, als zijnde een psychologie die breed genoeg is om de LSD-dimensies te omvatten, en hiernaast ook andere mystieke technologieën.

40 41

Judd, 1993 en Kaplan 1993 Volgende paragrafen zijn geparafraseerd uit Horgan, J. Rational Mysticism 50

Hij uit kritiek op 2 van de meest voorkomende misinterpretaties van LSD, nl. dat het de doodsteek van de mystiek zou betekenen, aangezien het begoochelingen zijn die door chemische reacties in het brein in werking worden gesteld. Ten tweede: drugservaringen zouden inferieur zijn aan yoga en meditatie. Ze zouden spirituele ervaringen na-apen maar niet evenwaardig zijn. Dit komt naar voren in zijn praktijk, die hedentendage die niet meer met LSD werkt, maar volgens hem én zijn vrouw hetzelfde overkoepelende doel aanspreken. Transpersoonlijke ervaringen zijn ervaringen waarin we onze individuele identiteit overstijgen en in een collectief onbewuste treden, gedeeld door alle mensen. Dit komt ongeveer overeen met het Jungiaans42 standpunt. Toen LSD in de jaren 60 illegaal werd, zocht hij naar technieken die de hulp van psychoactieve stoffen niet nodig hadden. Bij Holotropisch ademwerk moet de patiënt hyperventileren op zulk een manier dat de visioenen al snel nadat men flauwvalt optreden. Grof is ook gefascineerd door het geboortetrauma dat een hoofdrol speelt in de ontwikkeling van de psyche. Maar tijdens een holotropische ademsessie zou men niet enkel de geboorte herbeleven, maar ook andere, voorgaande levens. Grof gelooft in reïncarnatie en astrologie. Hij gelooft in psi en is aldus een schaap43 te noemen volgens meer skeptische zielen.

Blackmore en Vollenweider gaven hier volop kritiek op de

tunnelvisie die gerelateerd zou zijn aan de natuurlijke geboorte. Blackmore’s hypothese was immers dat mensen die via een keizersnede zouden zijn geboren, deze tunnelvisie niet mochten ervaren, maar helaas deden zij dat wel. Vollenweider antwoordde dat er een veel te grote waarde aan het geboortetrauma werd gehecht. Grof legt in LSD Psychotherapy verschillende voordelen van LSD voor. Zo opteert hij bijvoorbeeld voor LSD trainingsessies voor professionelen die werken in de (mentale) gezondheidssector. Stoll stelde in 1947 reeds voor om LSD als didactisch materiaal in te voeren om de wereld van psychotici voor te stellen aan medisch personeel. Er werd aan psychologen, psychiaters, verplegers, sociaal werkers,... aangeraden om LSD te nemen en zo een beter inzicht te krijgen in mentale ziekten. Hoewel dit voorstel werd afgekeurd, doet het volgens Grof geen afbreuk aan de didactische waarde van het verkennen van voorkomende mentale toestanden volgens Grof. Een uitgebreide, systematische studie van de didactische waarde van LSD werd uitgevoerd in Maryland Psychiatric Research Center. Men gaf tot 3 hoge dosissen LSD 42

Jungs kijk op psychologie vergrootte het begrip van de psyche dooruit de wereld van dromen, mythes, kunst en filosofie. Een groot deel van zijn levenswerkdraait rond alchemie, astrologie, literatuur,... maar zijn meest merkwaardige contributies zijn de concepten: psychologisch archetype, het collectief onbewuste en zijn theorie van synchroniciteit. (Wikipedia) 43 « een schaap » genoemd naar de welgekende « sheeps and goats » van Susan Blackmore 51

aan meer dan honderd professionele proefpersonen tussen 1970 en 1977. Men maakte gebruik van een pre en post-sessie van psychologische tests en een follow-up vragenlijst na 6 maanden, 12 maanden en 2 jaar. Deze dienden om na te gaan hoe de LSD-ervaring hun inzicht had veranderd in de ziekten van hun patiënten, alsook de blik die ze op zichzelf hadden. Hiernaast, legt Grof uit, is er ook het facet van persoonlijke groei en zelf-actualisatie. In het begin van de jaren zestig werd er volop gezocht naar de creatieve en mystieke doeleinden van LSD en werd er aan de persoonlijke groei minder belang gehecht, tot het explodeerde in een ongecontroleerde zelf-experimentele fase van de volksmassa. Plots werd LSD gebombardeerd naar de status van wondermiddel tegen alle mogelijke kwalen. Iedereen werd opgeroepen om het zoveel mogelijk te gebruiken, in alle mogelijke situaties, op alle mogelijke momenten. Deze onvoorzichtige omgang met LSD zorgde al snel voor een oplopend aantal LSD-gerelateerde slachtoffers en maakte een einde aan de legale verdeling van LSD, wat op zijn beurt resulteerde in een ware heksenjacht op haar gebruikers en professionelen die zich wél verantwoordelijk met psychedelisch onderzoek bezighielden in de decennia daarvoor. Het gevolg?

LSD werd door de media als

duivelsdrug voorgesteld, een reputatie die het tot op heden nog niet heeft weten af te schudden. Deze anti-drug campagne is gebaseerd op een oppervlakkig begrip van de motivaties achter het gebruik, zegt Grof. Men kan natuurlijk niet ontkennen dat veel gebruikers het voor de kick doen of als een vorm van jeugdige rebellie tegen hun ouders en de gevestigde waarden. Maar dat wil niet zeggen dat mensen deze substanties ook niet kunnen nemen om emotionele dilemma’s op de lossen die diepe filosofische antwoorden behoeven. De drang naar dit soort antwoorden kan zelfs onnoemelijk veel sterker zijn dan bv. een seksuele drang. Talloze individuen, heiligen, messiassen en anderen hebben dit aangetoond dooruit de geschiedenis. Wanneer men de wetten wil reguleren, zou men dit op zijn minst in consideratie moeten nemen, aldus Grof.

4.4

Kan de Salvia-Godin ons redden?

Salvia Divinorum44, ook bekend als Ska Pastora, behoort tot de muntfamilie (Labiateae), en is afkomstig uit de Sierra Mazateca van Oaxaca in Mexico. Er zijn over heel de wereld 44

Hanes, Karl R., 2001, « Antidepressant Effects of the Herb Salvia Divinorum: A Case Report », Journal of Clinical Psychopharmacology 2001, 21: 634-635. 52

meer dan 1000 soorten Salvia ontdekt. Haar actieve componenten zijn lang een mysterie gebleven, maar de Valdes

45

ontdekking van haar hoofdcomponenten Salvinorin A en B door

in 1984, heeft voor tamelijk wat opschudding gezorgd, maar er werden slechts

weinig artikels aan gewijd. De plant werd al enkele eeuwen voor helingsrituelen gebruikt door de Mazatec in Oaxaca. Het genas hoofdpijn, reuma en bloedarmoede. Haar psychoactieve werking werd echter pas onlangs ontdekt en haar populariteit groeide aanzienlijk. Het recreatieve gebruik is dan ook een recentelijk iets, maar kent de voorbije jaren een sterke groei46. Salvia Divinorum is in verschillende landen illegaal verklaard wegens het toenemend gebruik. Haar effecten variëren afhankelijk van de dosis en methode van inname. Traditioneel waren er meerdere methoden om Salvia op te nemen47: men at ofwel de volledige blaadjes, rookte ze ofwel plette men ze om het sap eruit te persen en het op te drinken. Het drankje leek echter vaak niet te werken, hoewel de hoeveelheid blaadjes groter was dan de hoeveelheid die men opat in de eerste methode. Hoewel de aanvang lichtjes varieert naargelang de methode, en de effecten afhankelijk zijn van context, dosis, gevoel,... zijn de effecten die men gewaarwordt min of meer hetzelfde. Hier kan men verschillende thema's onderscheiden zoals 2-dimensionele visioenen, het worden van een object, depersonalisatie, oncontroleerbaar hysterisch lachen, taferelen uit het verleden,... Ondanks de gelijkenissen met andere intoxicanten zoals Ketamine en DMT, noemen de proefpersonen de ervaring uniek. In het korte artikel van Hanes werd een case-study voorgelegd van een vrouw die gedurende 5 jaar een medicijnenkuur had doorlopen als therapie om haar depressie te bestrijden. De effecten van beide waren mager. In een consultatiegesprek na 7 maanden beweerde de vrouw verlost te zijn van haar depressie en het middel daartoe te hebben gevonden. Mrs. G. zei dat ze de anti-depressieve werking per ongeluk ontdekte door het kruid te roken, en ontwikkelde daarna een methode om het oraal te gebruiken en de antidepressieve werking te onderhouden tot een week na inname. Dezelfde vrouw liet ook weten dat een dosis die hoog genoeg was voor een hallucinogene werking, ook positieve effecten op haar had en een psychospiritueel ontwaken met zich meebracht (verdieping van het Zelf, zelfvertrouwen, intuïtieve kennis, eenheid met de natuur).

45

Valdes, Leander J., et. 1984. « Divinorin A, a Psychotropic Terpenoid, and Divinorin B from the Hallucinogenic Mexican Mint, Salvia divinorum ». Journal of Organic Chemistry: 1984, 49: 4716. 46 González, D., ea. 2006. « Pattern of use and subjective effects of salvia divinorum among recreational users ». Science Direct: Alcohol and Drugdependence 85: 157-162. 47 Siebert, D.J. 1994. « Salvia divinorum and salvinorin A: new pharmacologic findings ». Journal of Ethnopharmacol 43 (1): 53-56. 53

In een later artikel48 overschouwt Hanes 6 andere patiënten en meer dan 20 contactpersonen van over de hele wereld. « Although it is too early to draw definitive conclusions regarding the antidepressant potential of Salvia Divinorum, initial results are promising, with the majority of patients reporting lasting benefits from their use of this herb. » (p. 2) Naast de anti-depressieve eigenschappen bezit het ook een psychospirituele kant waarin de gebruikers verhoogd intuïtief inzicht vergaren, onuitspreekbaarheid, depersonalisatie, natuurmystiek,... Deze ervaringen vallen buiten de doelen van de gebruikelijke praktijk van de mentale gezondheidsinstanties. Maar voor de genezing mag het belang van de persoonlijke groei en het integreren van deze ervaringen in het leven van personen die zich hopeloos, nutteloos of niets waard voelen niet onderschat worden. Zeker niet in combinatie met het vinden van betekenis in zijn/haar leven. Het zou ook niet mogen verbazen als Salvia Divinorum opdaagt in een medisch toepasbare vorm. Haar korte duur (van enkele minuten tot maximaal een half uur), het feit dat ze weinig negatieve neveneffecten met zich meebrengt en haar unieke psychoactieve werking,

vormen een perfecte combinatie voor het gebruik in psychiatrische of

psychofarmacologische context en in de branche van kruidenmedicijnen.

4.5

Ketamine, een hallucinante therapie! "The public health implications of being able to treat major depression this quickly would be enormous. These new findings demonstrate the importance of develloping new classes of antidepressants that are not simply variations of existing medications." Elias Zerhouni – National Institute of Health

Ketamine als dissociatief werd in de jaren zestig uitgevonden door chemici van Parke Davis (een farmaceutisch bedrijf uit Detroit), ter vervanging van PCP, ook gekend als 'Angel Dust' en berucht om zijn psychotische neveneffecten. Ketamine kent een verdovende werking net zoals PCP en het zou ook als verdovingsmiddel gebruikt worden voor zowel mensen als dieren. Tot op heden behoort Ketamine nog steeds tot de standaard anaesthetica. Andere namen voor Ketamine zijn: Special K (zoals in het bekende lied van Placebo), Vitamine K, Keller, breakfast cereal,... De bekendheid van ketamine steeg met het gebruik van hallucinogenen in de jaren zestig. John Lilly experimenteerde met Ketamine in de isolatietank en gebruikte het ook om zijn chronische 48

Hanes, Karl R. 2003. « Salvia Divinorum: Clinical and Research Potential ». M.A.P.S. Vol. 13 nr. 1 54

migraine-aanvallen intern visueel te zoeken en te elimineren. De effecten variëren naargelang dosis, leeftijd, manier van inname, reeds eerder genomen dosissen,... In lage dosissen is het stimulerende effect eerder dominant, terwijl bij hogere dosissen het psychedelische effect de bovenhand neemt en de gewaarwording van de omgeving aanzienlijk vermindert. Men heeft de antidepressieve werking van Ketamine als therapeutisch medicijn reeds opgemerkt49 tijdens het gebruik ervan bij elektroshocktherapie. 'B houdt mijn hand vast en we stappen in de achtbaan... Ik kan mijn lichaam niet meer voelen buiten deze overheersende algemene wazigheid. De strepen op het plafond vormen een tunnel en ik vlieg er sneller door dan het geluid... Dan maakt de kamer een salto en ik ga erin mee... Ik ben bang... Dit is een spannende reis en de auto omvat alle dimensies van het bestaan.'50 Velen reizen af naar andere dimensies in de K-hole, of dit nu op legale of illegale manier gebeurt. Ook bij wetenschappers blijft de interesse als maar groeien. Vroeger dacht men dat Ketamine mensen enkel gek kon maken, maar blijkbaar kan er voor het omgekeerde zeker even veel gezegd worden. De Wereld-Gezondheidsorganisatie raamt dat depressie de meest voorkomende oorzaak van

sociale

en

werkonbekwaamheid

dooruit

de

wereld

is,

maar

dokters

en

wetenschappers zijn het nog steeds niet volledig eens over wat de ziekte nu juist inhoudt. De term 'depressie' is een algemene term voor een conditie met een brede waaier aan mogelijke symptonen en oorzaken. Sommige depressieve mensen voelen zich droevig, schuldig of moe; anderen cirkelen recht de hyperopgewekte manie in, of voelen zich bezorgd en angstig. Genen, stress en negatieve gedachtepatronen worden allemaal gelinkt aan depressie als mogelijke risicofactoren. Maar het is niet duidelijk welke ketting van gebeurtenissen welke set van symptonen in een individu veroorzaken. Wetenschappers zijn ook niet erg zeker waarom moderne antidepressiva helpen of falen in het genezen van depressie in verschillende patiënten. De drugs werken in op neurotransmitters, de chemicaliën die de hersencellen gebruiken om onderling te communiceren. Het overgrote deel van de drugs die tegenwoordig gebruikt worden, werken in op een specifieke klasse van neurotransmitters die biogenetische amines worden genoemd. Deze amines zijn ondermeer serotine dat getriggerd wordt door selectieve serontine heropname inhibitoren, of SSRIs, fluoxetine en sertraline, dat in de USA verkocht wordt als prozac en zoloft, maken deel uit van deze enorm populaire 49

Ostroff, Robert, ea. 2005.« Antdepressant Effect of Ketamine during ECT ». Am J. Psychiatry:162:7:1385-86 Check, E. 2006. « Club drug finds use as antidepressant » Nature 443, 629-631. Published online 11 October 2006. (eigen vertaling) 50

55

categorie drugs. Prozac is in de V.S.A. één van de meest verkochte medicijnen. Horgan vermeldt het onder de noemer

“kennis is een krachtig medicijn”. Om psychologische

ziekten te verhelpen heeft men een lange weg van medicijn-behandelingen afgelegd: van MAO-remmers - die gevaarlijk bevonden werden omdat men verscheidene substanties in het brein voor een bepaalde periode niet meer kan afbreken - naar tricyclics tot prozac. Prozac werd het succesverhaal van de moderne farmacologie. Toch kende het ook een lichte terugval wegens gewelddadige aanvallen en zelfdestructieve gedrag van patiënten, maar de F.D.A. (Food & Drug Administration) duwde deze feiten naar de achtergrond. Belachelijk veel personen nemen hedentendage prozac en het lijkt te helpen, mensen worden er een pak blijer van. Maar volgens Horgan hebben we hier te maken met de dodo-hypothese51. Er wordt vastgesteld dat nieuwere medicatie het altijd beter doet dan oudere, meer bekende medicatie. Dit kan duiden op het placebo-effect dat ermee gemoeid is. De medicijnen die ageren op biogenetische amines doen er vaak weken over om in werking te treden, en falen in meer dan 40% van de gevallen volgens Check. Neurowetenschappers vermoeden dat deze drugs de depressie niet bij de oorzaak aanpakken en zoeken aldus verder naar andere methodes. Het onderzoek nam een dramatische wending in augustus dit 2006, toen een team van Husseini Manji in het Nationaal Instituut van Mentale Gezondheid in Bethesda (Maryland) een studie publiceerde, die de effecten van ketamine bij 18 ernstig depressieve personen onderzocht, op wie de standaard behandelingen geen effect hadden. In een dubbelblind experiment dienden de dokters intraveneus ketamine toe of het placebo, salinedruppels, waarna ze

de antwoorden scoorden. Na de inname van

ketamine verbeterden 12 van de patiënten met op zijn minst 50% op de depressie-score schaal. Deze patiënten voelden zich 2 uur na de behandeling reeds beter, en bij één derde van de patienten werd beterschap na een week vastgesteld. Hoewel onverwacht, zijn de resultaten van Manji's onderzoek niet de eerste die aantonen dat ketamine onverwachte voordelen heeft. In 2000 publiceerde John Krystal van Yale samen met zijn collega's de resultaten van een gelijkaardig experiment met 8 ernstig depressieve patiënten die geen vooruitgang boekten met standaard medicatie. Dit wees er ook op dat ketamine een antidepressieve eigenschap bezat. Vier patiënten voelden zich veel beter na de behandeling met ketamine en dit op zeer korte tijd. 51

De dodo-hypothese kent zijn origine in Alice in Wonderland. De dodo, een eigenaardig vogeldier, vond er niet beter op dat een race in te lassen voor alle dieren toen deze nat uit de tranenpoel kwamen. Ze liepen allen zo snel als mogelijk cirkeltjes tot ze droog waren en toen liet de Dodo hen stoppen. Ze waren allen gewonnen en kregen allen een prijs hiervoor. 56

Vele psychiaters bleven echter sceptisch en waren terughoudend over het idee om mentaal onstabiele personen met een psychoactieve drug te behandelen. Psychiaters hebben af en toe opzettelijk ketamine gebruikt om normale personen te destabiliseren: wanneer men ketamine aan normale personen geeft kan men een schizofrenieachtige mentale toestand creëren, en de chemische reactie van het brein bestuderen die de ziekte fundeert. Psychiaters waren dus niet bepaald gehaast om ketamine in hun eigen praktijk toe te dienen. "It was such a small study, and nobody else was following this path. It was sort of a novelty," zegt Krystal en de mensen namen het niet zo serieus als ze anders zouden hebben gedaan. De bevindingen slingeren wat rond in de literatuur tot één van Krystal's collega's, Dennis Charney, Connecticut verliet om te gaan werken in het Nationaal Instituut van Mentale Gezondheid. Daar werkte hij samen met Manji, die de chemische verwanten van ketamine in muizen onderzocht. Manji, Charney en Carlos Zarate zouden gaan onderzoeken of de ketamine-studie meer was dan een grap. Bij het nemen van ketamine ervoeren Zarate's patiënten psychedelische neveneffecten zoals duizeligheid en euforie. Maar de meeste van deze effecten hielden na 80 minuten op, voor het in werking treden van de antidepressieve effecten. Dat is verrassend aangezien de grote meerderheid van drugs die een high veroorzaken (zoals cocaïne of xtc), zich laten opvolgen door een diepe put waar men in kan vallen. "It's not what I would have expected," zegt Farber. "If anything, I would have expected these patients to crash and burn." Een mogelijke verklaring hiervoor is dat ketamine verschillende methodes gebruikt om zijn psychedelische en antidepressieve effecten te triggeren. Een andere mogelijkheid is dat patiënten compleet uit de bol moeten gaan om dan terug normaal te worden. De vraag rijst dan of deze onderbreking in de cognitieve functie hetgene is wat de verbetering in de gemoedstoestand van deze personen teweegbrengt. Op dit moment is het volgens Check onmogelijk een antwoord te bieden op die vraag. Maar Zarate, Krystal en andere onderzoekers die de link tussen ketamine en depressie hebben bestudeerd, hebben een idee van wat er mogelijk aan de hand zou kunnen zijn. Hun hypothese heeft te maken met de manier waarop ketamine te werk gaat in het brein. Ketamine verhindert de activiteit van een complexe, moleculaire, die de N-methyl-Daspartate receptor (de NMDA receptor) wordt genoemd. Dit is 1 van de receptoren voor de neurotransmitter glutamate. Deze activiteit kan verband houden met één theorie over depressie, namelijk dat de ziekte voorkomt wanneer de hersencellen net té gestresseerd

57

zijn om te werken. Deze vooronderstelling is gebaseerd op 2 feiten en 1 hoogst controversieel idee. Eerst en vooral weten wetenschappers dat de NMDA receptor de groei en overleving van hersencellen kan controleren. Ten tweede weten ze dat de overtollige niveaus van glutamate hersencellen onder bepaalde condities doodt, zoals bij

een trombose en

Alzheimer. Het controversiële deel is echter, dat er bewijs is dat het idee ondersteunt dat depressie wordt veroorzaakt door de dood van hersencellen. Dus door de NMDA receptor te verstoren kan ketamine een toxische overvloed van glutamate, die de hersencellen aantast en depressie veroorzaakt, onderscheppen? Het is geweten dat stress zorgt voor meer glutamate, zegt Zarate. "It might be that these neurons are struggling to regulate glutamate, and if you stress them over and over, they become injured." Dit is een zeer recente hypothese. Er is wel wat bewijs dat glutamate en de NMDAreceptor linkt aan depressie. wetenschappers

van

het

Vijfentwintig jaar geleden bijvoorbeeld, toonden

Nationaal

Instituut

van

Diabetes,

Spijsverterings-

en

Nierproblemen in Bethesda, Maryland aan, dat chemicaliën die de NMDA receptor triggeren een antidepressief effect hebben bij dieren. Wetenschappers hebben sindsdien ondervonden dat overleden depressieve personen, zoals zelfmoordslachtoffers, een abnormaal hoog aantal NMDA-receptoren bezitten. En hersenscanonderzoek toonde aan dat gedeprimeerde personen hogere niveaus van glutamate in één bepaalde regio van hun hersenen hebben dan gezonde personen. Maar Nestler en andere psychiaters waarschuwen ervoor dat het onmogelijk is om nu al met zekerheid te zeggen dat ketamine de hersencel-overleving bevordert. Glutamate is de meest voorkomende neurotransmitter in de hersenen en wordt door de helft van alle hersencellen gebruikt. De NMDA receptor speelt mee in een enorme lijst van processen, zoals leren, geheugen, celgroei en overleving. Het is dus moeilijk om de precieze reden te omschrijven waarom glutamate en NMDA receptoren het menselijk geluk zouden kunnen beïnvloeden. En hoewel het waar is dat de NMDA receptor betrokken is bij de overleving van cellen, neemt het veel tijd in beslag, daar waar antidepressieve effecten van ketamine blijkbaar enkele uren op zich laten wachten. Totdat het mechanisme ophelderd kan worden, zeggen psychiaters, zijn Zarate's en Krystals studies belangrijk om 1 grote reden: ze leveren het bewijs dat biogenetische amines - zoals serotonine - niet het volledige verhaal dat schuilgaat achter een depressie vertellen. "We've had a preoccupation over so many years with biogenic amines," zegt John Olney, een psychiater verbonden aan de Universiteit van Washington, die al meer 58

dan 35 jaar neurotransmitters bestudeert. "The idea that glutamate might be involved in depression has evolved very slowly. We're still trying to understand it." Nestler is het ermee eens: "All our available drugs act on the serotonin and noradrenaline systems, and this drug clearly does not," zegt hij. "It's very important as a proof of principle that a drug acting on a different neurotransmitter system can have a mood-elevating effect." Ook in Rusland werd er onderzoek geleverd, niet naar depressie, maar alcohol- en heroïnemisbruik. Krupinsky vat zijn 10 jaar lange studie (1985-95) naar de genezing van alcoholverslaving met ketamine samen in het artikel Ketamine Psychedelic Therapy (KPT). De verschillende stadia van het onderzoek en de toegepaste behandelingswijzen worden hierin overlopen en uitgelegd. Opmerkelijk is de grote hoeveelheid proefpersonen in dit onderzoek en de minimale verwijzingen in Amerikaans onderzoek naar deze studie uit Rusland. Krupinksy praat over 111 patiënten die werden behandeld met een aversietherapie in combinatie met de toediening van ketamine. Hiernaast was er ook een controlegroep van 100 mannelijke alcoholverslaafden die een conventionele behandeling ondergingen. Er waren geen verschillen in de 2 groepen wat betreft leeftijd, alcoholgebruik, enz. In een follow-up studie een jaar na datum, werd er vastgesteld dat in de experimentele groep 73 van de 111 (65,8%) personen nog steeds nuchter was. Dertig personen (27%) waren hervallen en van 8 personen (7,2%) kon men geen data bekomen. In de controlegroep bleven slechts 24 patiënten (24%) nuchter in het tussenliggende jaar. De ketamine-behandeling lijkt dus beter te werken dan een traditionele behandeling. Na twee jaar werd er een tweede follow-up gedaan

bij 81 patiënten van de 111 uit de

experimentele groep. Van de 81 waren er 33 (40,7%) nog steeds geheelonthouder en bij 38 patiënten (46,9%) stelde men een herval vast. Van 10 personen kon men geen data meer vinden. In een follow-up na drie jaar waren er nog 14 van de 42 patiënten (33,3%) nuchter, 24 patiënten (57,2%) dronken terug alcohol en 4 personen (9,5%) kon men niet meer bereiken. In de experimentele groep werden 37 personen ook getest met de Putchik Life Style Index test om de verdedigingsmechanismen van hun Ego te meten. Hieruit bleek dat de patiënten na de KPT meer verantwoordelijkheidsgevoel hadden en volwassener waren. Ook waren er veranderingen op spiritueel vlak en was bij velen de levensvisie danig veranderd. Kortom, hun leven ging er een stuk op vooruit!

59

4.6

Cannabis

Over Cannabis zijn al de berichten, artikels en uitleg érg tegenstrijdig. Laat me stellen dat ik een overvloed aan artikels vond die Cannabis afbreken door een overbelichting van haar negatieve eigenschappen. De demonisering heeft weinig houvast, maar mag niet geheel te niet worden gedaan. Ze mag echter wel worden gerelativeerd. Cannabis is na alcohol en tabak de meest gebruikte recreatieve drug op aarde. Van tabak en alcohol kent men de schadelijke effecten en weet men dat deze groter zijn dan haar voordelen. Alcohol zorgt op elke dag van het jaar wel voor slachtoffers in het verkeer en tabak zorgt voor een verzwakte gezondheid, met alle gevolgen vandien. Alcohol en tabak zijn echter legaal, Cannabis is dat in België -buiten een niet zo koosjer gedoogbeleid- niet. Waarom? Ik haalde al eerder Terence McKenna aan, die wees op de demonisering van substanties die niet in het culturele rijtje horen. Maar welke zijn de andere redenen? Heeft men uberhaupt wel andere redenen? Eén ding is zeker: men is voortdurend op zoek naar excuses om Cannabis in een negatief daglicht te stellen. Cannabis zou psychotische neigingen tot gevolg hebben, vooral wanneer men reeds vanaf jonge leeftijd zou gebruiken. De studies hieromtrent kan men niet meer op 1 hand tellen. Maar geldt dit ook niet voor medicijnen die legaal worden voorgeschreven of voor alcohol? Ondertussen komt het concept van "mediwiet" of medicinale Cannabis meer en meer op. In Groningen, Nederland, opende onlangs ook de eerste apotheek die zich specialiseert in mediwiet de deuren. De preklinische data en het klinische potentieel van Cannabinoïden is erg groot, zegt Baker, ea. Sommige mensen suggereren dat Cannabis wel eens de aspirine van de 21ste eeuw zou kunnen worden! De meeste bewijzen van het gebruik van Cannabinoïden is echter nog steeds anekdotisch en te uitgebreid. Het gebrek aan bruikbare dierenstudies met de complexiteit van menselijke hersenen teistert de studie van de gedragsmatige effecten van deze substantie. Daarom gaan de meerderheid van de studies over de meetbare fysiologische effecten van Cannabinoïden. Positief hieraan is dat men de kennis van de biologisch onderliggende basis enorm kan uitbreiden. De meeste beweringen van patiënten geven aan dat Cannabis bruikbaar is bij de symptoonbestrijding van ziekten. Momenteel is er hiervoor een experimentele ondersteuning opgezet, die klinisch onderzoek voert naar de werking van Cannabis wat betreft de controlering van pijn en spasmen bij multiple sclerose-patiënten. Het effect van Cannabis op pijnlijke spasmen is tot op heden helaas moeilijk objectief te beoordelen, door een gebrek aan betrouwbare metingen. Een rapport van de U.K. House of Lords uit 1998 verklaarde wel dat tussen de 60

beschikbare informatie is gezocht achter de effecten van Cannabis en dat de bestrijding van spasmen in MS-patiënten en pijnbestrijding er als besten uitkwamen. Uit een inlichtingsbrochure over mediwiet las ik overigens ook het volgende: Mediwiet wordt door de dokter voorgeschreven als andere behandelingen te veel neveneffecten veroorzaken, en enkel aan patiënten met de volgende kwalen: •

Pijn,

spierkrampen

en

spiertrekkingen

bij

multiple

sclerose

(MS)

of

ruggemergschade •

Misselijkheid, verminderde eetlust, vermagering en verzwakking bij kanker en aids

•

Misselijkheid of braken als gevolg van medicatie of bestraling bij kanker, hiv-infectie en aids

•

Chronische pijn (voornamelijk als de oorzaak in het zenuwstelsel zit, bijvoorbeeld door beschadiging van een zenuwbaan, fantoompijn, aangezichtspijn of chronische pijn die blijft bestaan na het genezen van gordelroos)

•

4.7

Syndroom van Gilles de la Tourette

LSD & Psilocybine

Om nog eventjes op LSD en Psilocybine terug te komen: wanneer men artikels zoekt over LSD, vindt men er duizenden (en dit zonder overdrijven) die dateren van voor 1970. Alles wat daarop volgt, kan men op 2 handen tellen. Hetzelfde fenomeen doet zich voor bij de magische paddestoelen die de substantie psilocybine leveren. Het verbod op LSD heeft dus aardig wat onderzoek gedwarsboomd. Niettemin kwam er een artikel, of beter gezegd, een survey52 uit naar voor die onmiddellijk mijn aandacht trok. Men heeft namelijk personen opgezocht om hun ervaringen te noteren met bovenstaande substanties, en hoe deze inwerken op een heel vervelende ziekte: clusterhoofdpijn. Deze ziekte maakt het ondraaglijk en onmogelijk om ook maar enige vorm van fysieke of mentale arbeid te verrichten. De symptonen zijn een stekende pijn achter het oog, die zo fel kan zijn dat mensen zichzelf een ongeluk zouden aandoen om maar van de pijn verlost te zijn. In dit opzicht heeft het veel weg van migraine. Een belangrijk verschil tussen migraine en clusterhoofdpijn is de verschillende locatie, de kortere duur en de snellere opvolgingen van clusterhoofdpijn-aanvallen.

52

Sewel, R.A. e.a. 2006. "Response of Cluster Headache to Psilocybin and LSD". Journal of Neurology 66: 1920 – 1922. 61

Men ondervroeg 53 patiënten die LSD of psilocybine gebruikt hadden op hun hoofdpijn te bestrijden. Hieruit volgde dat 22 van 26 psilocybine-gebruikers een accute stop in de aanval rapporteerde. 25 van 48 psilocybine-gebruikers en 7 van 8 LSD-gebruikers het einde van hun clusterhoofdpijn bevestigden. 18 van 19 psilocybine en 4 van 5 LSDgebruikers een extensie van de remissie periode aangaven53.

Deze resultaten zijn

interessant om 3 redenen: (i) Tot op heden is er geen enkele andere medicatie bekend die clusterhoofdpijn stopzet, (ii) in tegenstelling tot andere op ergot gebaseerde medicatie, die dagelijks moet worden genomen, was 1 enkele dosis LSD genoeg om remissie van de clusterperiode te krijgen en bij psilocybine had men vaak niet meer dan 3 sessies nodig, (iii) aangezien het ook werkt op subhallucinogene dosissen, kan het zijn dat het mechanisme niet noodzakelijk gerelateerd is aan de psychoactieve effecten. Niettemin kent deze studie ook beperkingen, want het wordt gebiast door retrospectieve rapporten, het selectiemechanisme en het feit dat dit geen (dubbel)blind experiment was. Placeboeffecten zouden aanwezig kunnen zijn, hoewel men weet dat clusterhoofdpijn amper op placebo's reageert.

4.8

Dé Clubdrug als therapie?

MDMA54 (Methylenedioxymethamphetamine), vanaf de jaren tachtig gekend als dé clubdrug, werd reeds veel vroeger ontdekt. In de medische literatuur vindt men dat het Duits farmabedrijf Merck in 1912 er een patent op nam, om het op de markt te brengen als eetlustonderdrukker. Het is zo dat er documenten bij Merck over MDMA zijn gevonden die teruggaan tot 1912 (hoewel ze verschillende namen voor de stof bevatten), maar niets wijst erop datt het bedrijf de intentie had om een eetlustonderdrukker te ontwikkelen. Het zocht echter wel naar alternatieve manieren om bloedremmers te ontwikkelen. Daarna werd het onderzoek voor verschillende decennia gelaten voor wat het was. De eerste experimenten met mensen en met MDMA zoals het voor ons bekend is, begonnen in de jaren zestig, wat natuurlijk geen toeval is. In 1978 nam ook Shulgin MDMA om de psychotropische effecten ervan te bestuderen. Het klinische aspect van MDMA wordt onderzocht door MAPS55 in Madrid, de V.S.A. en Israel. Het zou helpen bij patiënten die lijden aan een posttraumatische stress stoornis. Dit 53

Deze resultaten kunnen zeer verwarrend overkomen door een slechte categorisatie in het artikel zelf. Mijn excuses hiervoor. Ik achtte het beter deze resultaten zo te laten dan ze zelf (foutief) te interpreteren. 54 Freudenmann, Roland, Öxler, F., Bernschneider-Reif, S. 2006. « The origin of MDMA (ecstacy) revisited: the true story reconstructed from the original documents ». Society for the study of Addiction (Journal compilation): 1-5 55 Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies 62

is een angststoornis die teweeggebracht kan worden door verkrachting, burgeroorlogen,... Men koos PTSD-patiënten i.p.v. terminaal zieken voor dit onderzoek met als rede dat zij algemeen genomen in betere gezondheid verkeren dan kankerpatiënten. Ook nemen deze personen minder medicatie, wat minder gevaren meebrengt voor het onderzoek. Maar waarom zou men hiervoor MDMA gebruiken56? Wel, het heeft verschillende voordelen die we eventjes zullen overlopen: De psychologische veiligheid van MDMA is bijvoorbeeld groter dan die van andere psychedelica. De werking is van relatief korte duur; de primaire effecten werken 4 uur door en hebben een afbouw van ongeveer 2 uur. Het interfereert nauwelijks met cognitie en perceptie en geeft een warm, emotioneel gegrond gevoel met een idee van zelfacceptatie. Het therapeutisch potentieel hiervan is opmerkelijk. Het is een effectieve en vriendelijke, maar toch gegronde ervaring. Het werkt in op de emoties en niet op de cognitie, dus de patiënt zal achteraf alles makkelijk kunnen integreren omdat hij zich alles zal kunnen herinneren en meedelen. Dit is positief voor de patiënt in kwestie wat betreft de vooruitgang op lange termijn. De klassieke psychedelische middelen kunnen misschien wel nog effectiever zijn, maar wanneer men rekening houdt met de toediening in therapeutische context, ervaart men dat MDMA niet zoveel obstakels met zich meebrengt als de zwaardere psychoactieve stoffen. Voor MDMA heeft men niet zoveel personeel en begeleiding nodig, daar de persoonlijke obstakels van de patiënten niet met dezelfde heftige emotionaliteit ten tonele worden gebracht. Fysiologisch zijn de andere psychedelische stoffen dan weer superieur aan MDMA. Verschillende MDMA-gerelateerde doden doken de voorbije jaren op, al dan niet met MDMA als oorzaak (hyperthermia, overdosis samen met andere intoxicanten,...). Ook doet het gerucht de ronde dat MDMA het serotonine-niveau in het brein zou aantasten. Over deze bevindingen kan men echter nog niets met veel met zekerheid zeggen. In therapeutische doseringen, die slechts sporadisch om de zoveel weken worden toegediend, heeft men met de PET-scan geen veranderingen in de serotonineniveaus van de patiënten vastgesteld. De gebruikelijke medicijnen in de V.S.A. voor het bestrijden van posttraumatische stressstoornissen zijn Zoloft en Paxil. Van Zoloft is geweten dat deze enkel positieve gevolgen had op vrouwen en niet op mannen. Paxil behaalt goede resultaten bij beide geslachten. Ook werken beide medicaties in op de serotonineniveaus in de hersenen, net zoals MDMA dat doet. Het verschil tussen Zoloft en Paxil aan de ene kant en MDMA aan 56

Doblin, Rick. 2002. « A Clinical Plan for MDMA (Ecstacy) in the Treatment of Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD): Partnering with the FDA ». M.A.P.S. Vol xxii nr. 3: 5-18 63

de andere kant, is de snelheid waarmee het in werking treedt: MDMA heeft 4 tot 8 uur nodig met 1 dosis, Zoloft en Paxil moet men dagelijks blijven innemen om een wenselijk effect te bekomen. Dus zowel psychologisch àls fysiologisch is MDMA een bruikbaar medicijn in therapeutische context, maar het mag duidelijk wezen dat de politiek rond deze zaak allesbehalve positief afgehandeld is. Van alle studies die M.A.P.S. financieert, is een studie die uitgevoerd wordt in Spanje tot nu toe de enige die door de FDA aanvaard wordt. Ook hier kan men zich afvragen of het niet eerder het winstbejag van bepaalde bedrijven is dat MDMA-onderzoek boycot i.p.v. een effectieve onbruikbaarheid van de party-drug. Een onderzoek uit 2002 dat beweerde aan te tonen dat kleine doseringen van MDMA in primaten permanente breinschade veroorzaakte, heeft men een jaar later schandelijk moeten terugtrekken omwille van een lachwekkende fout in het onderzoek. De onderzoeker had in zijn laboratorium namelijk per ongeluk MDMA met methamfetamine verwisseld.5758

4.9

De Conclusie

In de voorgaande pagina's heb ik getracht bronnen aan te halen die duiden op het therapeutische aspect van hallucinogenen. Ik zet ze nog even op een rijtje: Het hoofdstuk nam zijn aanvang bij Hobson om te duiden dat voorzichtigheid altijd geboden moet zijn wanneer men werkt met substanties die veranderingen teweegbrengen in het brein. Het maakt niet uit of men praat over een doordeweeks pilletje om te kunnen slapen of LSD. Men moet altijd weten waar men aan begint en een goede kennis van zake is een streefdoel voor arts en patiënt. Het mooiste voorbeeld is Ibogaine. Ibogaine is een sterk hallucinogeen dat gevaarlijk kan zijn zonder de juiste mentale voorbereiding. Straffer zelfs, niet enkel de voorbereiding is belangrijk, maar ook de intentie waarmee men Ibogaine consumeert. Speciale begeleiding is aangeraden, net zoals bij andere therapieën. Stanislav Grof, een omstreden man met schijnbaar tegenstrijdige voorstellen, toont ons dat LSD positieve toepassingen heeft in de medische sector, zowel bij arts als patiënt, en meer zelfs, hij komt voor de dag met een therapie, die hij gelijkwaardig acht aan de LSDtherapie, en die geen gebruik maakt van intoxicanten. 57

Schaffer, Amanda. 2007. « Ecstasy, the new prescription drug? ». Medical Examiner: Health and medicine explained. 23/1/2007 58 McNeil, Donald.2003. « Research on Ecstasy Is Clouded by Errors ». Medical Examiner. 2/12/2003 64

Salvia Divinorum, de plant die zelf kiest wie ze heelt, kent een antidepressieve werking. Veel voordelen van Salvia zijn nog onbekend wegens de late ontdekking van haar actieve bestanddelen. Een middel dat ingeburgerd is als verdovingsmiddel, maar ook bekend werd als dissociatief, is Ketamine. Grootscheeps onderzoek naar Ketamine is uitgevoerd in verschillende delen van de wereld. Het helpt alcoholverslaafden, is goed tegen depressies, enz... Het is een verdovingsmiddel dat gebruikt wordt voor kinderen en dieren, waarom zou er weerstand moeten zijn om het te gebruiken als meer dan dat? De op heden meest in het daglicht gebrachte substantie is Cannabis. De eerste "wietapotheken" kennen hun opening en overal begint men open te staan voor het idee van Cannabisgebruik onder medisch toezicht. Heeft dit te maken met een groeiende bevolking die Cannabis gebruikt, door wie en waarom wordt het dan tegengehouden? Door moderne mythes en fabeltjes over impotentie zonder zich ervan te vergewissen dat een pijnstiller uit het medicijnenkastje tien keer schadelijker is.

65

5.

Kunst en andere bewustzijnstoestanden “There is no poetry among water drinkers” Ovidius

5.1

Inleiding

Het is intrigerend om te volgen hoeveel mensen zich over kunst willen uitspreken, er allemaal in falen dit te doen en het op de koop toe zelf beseffen. Dit wil weliswaar niet zeggen dat ze het niet goed hebben geprobeerd. Allen praten over iets wat quasi mystiek van aard is, zonder het woord in de mond te nemen. Het is subliem, het is pijnlijk mooi, maar zo abstract, ik heb er geen woorden voor, en ga zo maar door. De hypothese die ik hier stel, is dat de ontbrekende link tussen het sublieme en het materiële van verscheidende vormen van kunst te maken heeft met veranderde bewustzijnstoestanden, al dan niet geïnduceerd door intoxicanten. Iemand die deze mening deelt is S. Grof, wanneer hij spreekt over creativiteit59. Er zijn veel dubbelzinnige studies over dit onderwerp en Robert Mogar gaf kritiek op het toenmalig bestaand experimenteel onderzoek. Deze experimenten konden namelijk geen vooruitgang in creativiteit door LSD aantonen in de creativiteitstesten. Hoe goed deze testen creativiteit beoordelen, laat Grof in het midden, maar hij duidt tevens op de inconsistentie tussen de experimentele setting en het werk van vele artiesten die diep door hun psychedelische ervaringen geraakt zijn. LSD kan nog onaangeboorde bronnen van inspiratie opgraven en er een enorme vitaliteit uit putten. Vaak ziet men ook een kwalitatieve quantumsprong in het chronologische overzicht van de werken van een artiest wanneer deze een psychedelische ervaring heeft meegemaakt. Dit is vooral waar, zegt Grof, voor schilders die voor hun LSD-ervaring conservatief en conventioneel in hun artistieke uitdrukking waren. Ook het vatten van kunst door individuen die het voor hun LSD-ervaring niet begrepen hadden op moderne kunst, ontwikkelen vaak dieper inzicht in kunstvormen zoals suprematisme,

pointillisme,

kubisme,

impressionisme,

dadaïsme,

surrealisme

en

superrealisme na slechts 1 dosis LSD. Deze personen worden aangesproken door schilderijen van Hieronymus Bosch, Salvator Dalí, Vincent van Gogh, Max Ernst, Pablo Picasso, H.R. Giger, René Magritte, Maurits, Escher,... 59

Grof, Stanislav. 1980. LSD Psychotherapy. Hunter House Publishers: Alameda, California: hoofdstuk 8. 66

Naast de smaak in schilderkunst, wordt ook de muzieksmaak kwalitatief veranderd. Zo leren velen klassieke muziek appreciëren dooruit een LSD-trip of leggen ze nieuwe accenten in de muziek die ze altijd al graag hebben beluisterd. Alles wordt naar een nieuw niveau getrokken. Ook literatuur mag men als kunstvorm niet vergeten en denk hierbij maar aan de romans van Aldous Huxley, zoals Brave New World, 1984,... Jack Kerouac en beatnik-poezië van Allen Ginsberg en William S. Burroughs uit de jaren vijftig. De beatniks begrepen de rol van hallucinogenen als heilige bedwelmende middelen in de natieve amerikaanse culturen maar al te goed, en hadden een uitstekend begrip van de filosofie achter het surrealisme en symbolisme van poëzieschrijvers die een complete desoriëntatie

van

de

zintuigen

promoten.

Ook

beseften

ze

dat

andere

bewustzijnstoestanden essentieel waren in oosterse mystiek en LSD was de perfecte katalysator om een eclectische mix van ideeën, die door beatniks verzameld werden, tot een electrifiërend geheel te maken voor komende generaties. Relevante inzichten wat creativiteit betreft, kwamen niet enkel uit het kunstwereldje, maar ook uit alle hoeken van de wetenschap. Nieuwe blikken op ruimte-tijd problemen, subatomaire fysica, psychologie, dierenpsychologie, filosofie, vergelijkende studie van religies,

sociologie,

politiek,

antropologie,

psychosomatische

medicijnen,

psychopathologie, genetica,... Veel oplossingen op problemen stammen dan ook niet uit logische gevolgtrekkingen, maar uit eerder onconventionele manieren zoals uit dromen, de alpha-stadia van de slaap, tijdens mentale of fysieke uitputting, koorts,... Zo vond ook Einstein

de

bekende

basisprincipes

van

zijn

relativiteitsleer

in

een

speciale

bewustzijnstoestand. Creativiteit tijdens een normaal gemoed is een zeldzaam gegeven, maar een ervaring zoals die van LSD kan de deuren voor creativiteit openen. De oude conceptuele kaders en culturele barrières worden afgebroken, en het materiaal kan worden gesynthetiseerd op een manier die niet mogelijk was in het conventionele systeem. In een studie van Harman en Fadiman over creativiteit met mescaline werd aangetoond dat dit in de proefpersonen (27 mannen uit verschillende beroepen) met een dosis van 200 milligram een verhoogde creativiteit en concrete, geldige en toepasbare oplossingen voor problemen zorgde. De proefpersonen legden uit dat verschillende factoren die ten grondslag lagen aan hun creatieve uitdrukkingen intern veranderden: mescaline verlaagde de inhibities en angsten, het verbeterde de vlotheid en flexibiliteit van ideeën, verhoogde de capaciteit van fantasie en visuele voorstellingen en verhoogde ook de concentratie. Mescaline zorgde overigens voor meer empathie voor anderen, maakte onbewuste data toegankelijker en versterkte de motivatie. 67

5.2

Spinnen, LSD en creativiteit

Om het meer didactische deel van dit hoofdstuk over kunst te openen, wil ik beginnen met iets wat misschien wel en misschien niet als kunst gezien kan worden, namelijk bij het bouwen van webben bij spinnen. Een spinnenweb is een bijzondere architectuur. Hoewel er verschillende soorten webben bestaan, zullen we ons even specifiëren op orb-webs. Verscheidene studies met intoxicanten zijn uitgevoerd op spinnen. Een van de pioniers in dit onderzoek is Peter Witt, die in de jaren zestig experimenteerde met de bosspin en LSD, caffeïne, THC, Alcohol, metamphetamines, slaapmiddelen, enz... Hij wou zijn studie op spinnen koppelen aan menselijk gedrag en een simpelere methode ontwikkelen voor snellere erkenning van de substantie dan de toenmalig gekende methode. Opmerkelijk aan deze webben is, dat hallucinogenen zoals LSD veel nauwkeurigere webben opleveren dan de intoxicanten waar we allen dagdagelijks mee omgaan.

A.

B.

C.

D. 68

E.

F. A. normale web; B. LSD-web; C. Caffeïne-web; D. Benzedrine-web; E.chloor-hidraat-web; F. Mescaline-web

Spinnen leveren abnormaal gestructureerde webben op wanneer ze geïntoxiceerd zijn. Mensen leveren even gekke tekeningen op onder invloed. De Amerikaanse Overheid deed in de jaren vijftig experimenten met LSD-25. Eén van de proefpersonen, die de opdracht kreeg zijn proefleider te tekenen dooruit het experiment, maakte alsmaar abstractere tekeningen.

69

Deze tekeningen zijn respectievelijk 20 minuten, 2u30, 2u45 en 4u25 na de eerste inname van LSD-25. Het lijkt mij niet overdreven om hieraan toe te voegen dat de vergelijking en gelijkstelling hiervan aan hedendaagse kunst frapant is. De menigte is verdeeld wanneer het gaat over het mooi of lelijk vinden van hedendaagse kunst, maar zou het te ver zijn doorgedreven om deze menigte ook op te splitsen in mensen met en zonder ervaring met intoxicanten? Ook Oscar Janiger60 experimenteerde met LSD en creativiteit in klinische context in de jaren vijftig. Hij had een groep van 50 verschillende artiesten ter zijner beschikking, die werden gevraagd om hetzelfde te schilderen onder de invloed van LSD als wat ze eerst nuchter hadden moeten schilderen. Daarna werden deze schilderijen vergeleken door Janiger en de artiesten zelf. Unaniem werd er besloten dat LSD de creativiteit bevorderde. In een follow-up 40 jaar later61, werden 45 personen geïnterviewd die deelnamen aan het onderzoek tussen 1954 en 1962. Het onderzoek hield, voor alle duidelijkheid, meer in dan enkel de creativiteit testen in artiesten. Dit was slechts een subcategorie, maar wel de favoriet! Janiger had een contract met Sandoz, dat het patent hield op LSD en het aanmaakte, en diende LSD toe aan ongeveer 900 personen als deel van een 60

Janiger, Oscar. 1959. « The Use of Hallucinogenic Agents in Psychiatry » . The California Clinician 55, (7): 222-224; 251-259 (8). 61 Doblin, Rick, Beck, J., Chapman K., Alioto, M. 1999. « Dr. Oscar Janiger's Pioneering LSD Research: A Forty Year Follow-up ». M.A.P.S. Vol.9 nr. 1: 7-21 . 70

naturalistisch experiment om de fenomenologische natuur van het goedje te onderzoeken. Hiervoor werd een standaarddosis van ongeveer 2 microgram/kg lichaamsgewicht oraal toegediend. Na de LSD-ervaring moesten de proefpersonen hun eigen narratief van de ervaring neerschrijven. Een maand later moesten ze een questionnaire invullen die hun ervaring vergeleek met die van de anderen. Veel van de data bleef ongeanalyseerd en slechts een deeltje ervan werd gepubliceerd. Het onderzoek werd verpletterd onder haar eigen gewicht. Maar wat wel bleek uit het onderzoek was dat LSD de creativiteit verhoogde, maar helaas werd het onderzoek omwille van politieke redenen stopgezet en is er veel data verloren gegaan. Veel van de participanten waren in 1999, 40 jaar na datum, reeds overleden. Personen die wel nog leefden waren om en bij de 70 jaar oud. Deze data werd als onstabiel beschouwd. Naast Janiger's studie zijn er nog andere studies uitgevoerd62. Bijvoorbeeld die van Berlin in 1955. In dit onderzoek werd het effect van mescaline en LSD op vier grafische artiesten getest en de kunstcritici beoordeelden hun werken stuk voor stuk als beter dan hun andere werken. McGlothlin deed in 1967 een intensieve LSD-studie met 72 studenten. Een voorproef werd uitgevoerd met 15 proefpersonen in 1964, maar kende geen ophefmakende gevolgen. Uit een vragenlijst 6 maanden na datum bleek het voornaamste verschil de grotere muziekappreciatie van de experimentele groep te zijn. Ook brachten ze meer tijd door in musea en op muziekevenementen dan voor hun sessie met LSD. De creativiteitstesten wezen echter uit dat ze er niet noodzakelijk creatiever op leken te worden. Zegan, Pollard en Brown voerden ook in 1967 een studie uit met 30 mannelijke proefpersonen. Er werd gesuggereerd dat LSD toegang bood om tot bij wilde en unieke ideeën te geraken, maar het moeilijker maakte om te focussen op een afgebakend perceptueel veld.

62

Krippner, Stanley. 1969. "Mescaline, Psilocybin, and Creative Artists". Uit "The Psychedelic State, The Hypnotic trance, and the Creative Act" gepubliceerd in Altered States of Consciousness (Tart, C; Wiley, J. & Sons). 71

5.3

Het Surrealisme "Wel is het zwijgen van de rede voorwaarde tot genezing van de monsters, maar als dat zwijgen ook maar enigszins op zijn qui-vivre is, blijft de scheidslijn bestaan." M. Foucault63

Goya behoort misschien niet rechtstreeks tot het surrealisme, maar kan wel worden gezien als een prominente voorloper ervan uit de 18-19de eeuw. Hij zou, door zijn traditieondermijnend gedrag, veel invloed hebben op het latere expressionisme en surrealisme. Het surrealisme64 is een kunst- en literatuurvorm die voornamelijk zijn oorsprong kent in de 20ste eeuw. Het benadrukt de onderbewuste of niet-rationele betekenis van verbeelding, die tot stand komt door automatisme of door gebruik te maken van kanseffecten, onverwachte juxaposities, enz. Het Surrealisme ontplooide zich in de 20ste eeuwse literatuur en kunstbeweging en kende haar hoogtepunt tussen W.O.I en W.O.II. Het stamt uit de dada-beweging die voor W.O.I anti-kunst produceerde die met opzet geen steek hield. Surrealisme is echter een positieve expressie. Het is een reactie tegen alles wat het rationalisme heeft verwoest en dat in de Europese cultuur en politiek culmineerde in de gruweltaferelen van W.O.I. André Breton, de surrealistische voortrekker, bekend om zijn Surrealistisch Manifest uit 1924, noemt de beweging een middel om de bewuste en onbewuste sferen van de ervaring te herverenigen. De wereld van dromen en fantasie moeten worden samengebonden met de alledaagse, rationele wereld in een absolute realiteit, een surrealiteit! Geïnspireerd door de theorieën van Sigmund Freud, zag Breton het onbewuste als de bron van de fantasie. Hij definieerde 'geniaal' in termen van de toegankelijkheid van deze normaal onaangeraakte sfeer, die kon worden bereikt door poëten en schilders. Deze beweging zal blijven bloeien in alle hoeken van de wereld. Voortgezette gedachtenpatronen en onderzoekingen van/in de geest produceren vandaag kunstwerken die tot de beste ooit kunnen worden gerekend. 63 64

Foucault, Michel. 1971. "De Orde van het Vertoog" Gallimard: Parijs p.13 Www.surrealist.com (eigen vertaling) 72

Deze kunstvorm deelt in wat velen 'waanzin' zullen noemen. Waanzin kent echter een dubbelzinnig statuut in onze samenleving. Het is niet te bannen, maar wordt toch gezien als een geestesziekte die moet worden bestreden in ziekenhuizen en mentale instellingen. Het verband tussen kunst en buitenzinnigheid kent een hele geschiedenis, die veel zegt over hoe wij omgaan met kunst en alles wat erbij komt kijken. De grens tussen wat we aanvaarden en wat we uitsluiten wordt haarfijn blootgelegd. Een kunstwerk kan emotioneel ontladend zijn, groots, tragisch, imposant, verschrikkelijk,... De krankzinnige kan worden geloofd, gehaat, uitgestoten, opgesloten of vereerd. Er ontstaat een paradoxale verhouding in onze appreciatie voor kunst, die zeker niet mag worden genegeerd. Maar waar het meestal op neerkomt is dat de juiste medicatie moet worden gevonden voor deze mensen die genieten van de buitenzinnelijke aspecten van hun fantasie en hier te hard in lijken op te gaan. Voor alles heeft men een pilletje en het hangt slechts af van een chemische onbalans. Waanzin wordt te niet gedaan door de medische voorstelling van zaken. Misschien moet ook hier de reden worden gelegd voor de degradatie in de kunst en in de samenleving. Wanneer men een aspect van de menselijkheid wegneemt, kan men niet verwachten dat dit geen effect zal hebben op het grotere geheel. Verschillende aspecten worden zo weggemoffeld: onze geschiedenis, socialiteit, waanzin, creativiteit, onschuld, emoties,... Men merkt als maar vaker op dat men zonder deze aspecten geen mens meer is. Men wordt een machine die onder controle staat van zijn opdrachtgever en die zijn orders moet nakomen. Foucault, bekend om zijn eigen waanzin en de waanzin die hij beschreef in het culturele patroon, schrijft dat de medisch-technische beheersing van de geestesziekte ertoe heeft bijgedragen, dat de ervaring van de waanzin in de taal wordt toegedekt. Alles wat buiten zin en rede valt is dus geen waanzin meer, het is een mentale ziekte, een duidelijk omschrijfbare entiteit met afgebakende symptomen en geneeswijzen. Foucault herkent echter ook de minuscule scheur in de macht die de taal over ons heeft, en deze is te vinden in de kunst. "Men zal me zeggen dat dit alles tegenwoordig niet meer zo is, of althans dat het bezig is anders te worden; dat het woord van de krankzinnige zich niet meer aan gene zijde van een scheidslijn bevindt; dat het niet meer geldt als van nul en gener waarde; dat het ons in tegendeel vermag te alarmeren; dat we er een betekenis in bespeuren, of de eerste aanzet (dan wel de laatste resten) van een kunstwerk; en dat we dat woord van de gek hebben weten te betrappen in hetgeen we zelf onder woorden brengen, daar, in dat minuscule scheurtje waardoorheen wat wij zeggen aan onze controle ontsnapt."65

65

Foucault, Michel. 1971. "De Orde van het Vertoog". Gallimard, Parijs p.12. 73

Grote namen zoals Salvator Dalí, Yves Tanguy, René Margritte, Paul Delvaux, Joan Miró, Max Ernst,... horen allemaal thuis in dit rijtje. Ze schilderen absurde droombeelden die aan het rationele voorbij gaan. "La única diferencia entre un loco y yo, " zegt Dalí, "es que yo no estoy loco."66

Eén van de bekende artiesten die de DMT-sferen kenbaar maakt door surrealistische duistere landschappen en schilderijen, is H.R. Giger. Deze Zwitserse surrealist is bekend door de filmklassieker ALIEN. Naast schilderen, doet hij ook aan beeldhouwen, binnenhuis-architectuur en design. Hij was een welgekende vriend van Timothy Leary en deze schreef over hem: “Our primitive, prescientific language contains few words accurate enough to communicate the scary, awesome facts this artist Giger reveals. Giger, you slice through my tissues into thin microscopic slides for the world to see. Giger, you razor-shave sections of my brain and plaster them still pulsing across your canvas. Giger, you are an alien lurking inside my body, laying your futique eggs of wonder. You have wound silken threads of larval cocoon around you and tunnelled down deep into my wisdom gland. Giger, you see more then we domesticated primates.” Timothy Leary, June, 198167

66

Vertaling: "Het enige verschil tussen een zot/krankzinnige en ik, is dat ik niet zot/krankzinnig ben." Burns, Alex, “h.r. giger: perinatal imagery and demonic beauty” 28 december 2000. Te bezichtigen op http://www.disinfo.com/archive/pages/dossier/id315/pg1/index.html 67

74

Ook Stanislav Grof deed uitspraken over Giger. Giger’s kunst is te wijten aan het exploreren van de innerlijke regionen van de menselijke psyche. Grof, geobsedeerd met het belang van het geboortetrauma op de menselijke geest, legt de connecties bloot tussen Giger’s buitenwereldse fantasie en de apocalyptische fusie van aggressie, dood en seksualiteit van de pre-geboorte intra-baarmoederlijke omgeving en het geboortekanaal. Aanspraken van godslastering tegen Giger negeren deze “biologische’ basis van zijn motieven, alsook de mogelijkheid van persoonlijke transcendentie via ‘demonische schoonheid’.

Het druggebruik van artiesten is niet altijd opgenomen in de geschiedenisboeken. Het openlijk gebruik van hallucinogenen was deel van de rebellie van de jaren zestig, maar psychedelische drugs werden anders bekeken dan de meer traditionele opiaten en alcohol. LSD was een recente ontdekking die veelbelovend was als medicijn. Het werd gepresenteerd als bevorderaar van de creativiteit en de deur naar mystieke ervaringen, wat vele artiesten en intellectuelen lokte om te experimenteren met LSD.

75

In 1967 interviewde Krippner68 91 artiesten die illegale substanties gebruikten. Hieronder een bekende filmmaker, een Gugenheimer lid op vlak van poezië en Rockefeller studiebeursgerechtigden. Drieënnegentig procent ging akoord met hun klassificatie als 'psychedelisch artiest' en 84 % vond de term persoonlijk toepasbaar. Dit willen zeggen dat ze kunst maken die direct onder invloed staat van intoxicanten, handelt over intoxicanten of er door gevormd is. Een artiest die er zelf voor uitkomt, en waar iedereen van weet dat zijn kunst volledig geïnspireerd is door zijn DMT-gebruik, is Alex Grey69. Hij leerde op de Boston Museum School niet enkel zijn vrouw, Allyson Rymland Grey, kennen, maar doorging ook een reeks 'entheogeniale' mystieke ervaringen die zijn agnostisch existentialisme deden omslaan in een radicaal transcendentalisme. Alex en Allyson namen beide samen LSD. Hierna spendeerde Alex vijf jaar aan Harvard Medical School, waar hij in het departement Anatomie het lichaam bestudeerde en kadavers bereidde om gedissecteerd te worden. Ook werkte hij in het departement van Mind/Body Medicine samen met Benson en Borysenko, die experimenten uitvoerden om de subtiele helende energieën te onderzoeken. De anatomie-training bereidde Alex voor op het schilderen van de Heilige Spiegels en om medische illustraties te geven. Het illustratiewerk kwam voort uit de vragen die dokters stelden bij de Heilige Spiegels. In de Heilige Spiegels geeft Grey een bouwwerk weer van onze structuur, van ons fysiek lichaam tot in het spirituele. De serie bestaat uit 21 levensgrote schilderijen en deze nemen de toeschouwer mee naar hun eigen goddelijke natuur door in detail het lichaam, de geest en de spirit te bekijken. De Heilige Spiegels representeren een fysieke en subtiele anatomie van een individu in de context van kosmos, biologische en techologische evolutie. Na deze baanbrekende werken breidde hij de collectie uit naar menselijke handelingen zoals schilderen, kussen, geboorte, doodgaan, enz. Strassman gebruikte uit deze reeks een zeer bekend schilderij, dat het sterven representeert, voor de cover van zijn boek DMT: The Spirit Molecule.

68

Krippner, Stanley. 1969. "Mescaline, Psilocybin, and Creative Artists". Uit "The Psychedelic State, The Hypnotic trance, and the Creative Act" gepubliceerd in Altered States of Consciousness (Tart, C; Wiley, J. & Sons). 69 www.alexgrey.com 76

Een tweede artiest waarvan het bekend was dat zijn interesse in entheogenen groot was, is Robert Venosa. Hij hielp mee aan de verwezelijking van de filmklassieker Dune, gebaseerd op het boek Duin van Frank Herbert, geschreven in 1965. Deze science fiction boeken hebben als hoofdthema de zeer waardevolle grondstof specie of melange. Dit is een geestesverruimende en levensverlengende stof, die mensen in staat stelt visioenen te krijgen en het tijd-ruimtevlak te plooien. Hierdoor kan men reizen zonder zich te verplaatsen. "In this time, the most precious substance in the universe is the spice Melange. The spice extends life, the spice expands consciousness, the spice is vital to space travel." Het is een zeer verslavende substantie en komt slechts op 1 plaats in het universum voor, nl. de woestijnplaneet Arrakis, die door de inheemse bevolking "Duin" wordt genoemd.

De ontginning van de

melange is een hachelijke zaak door de

gigantische wormen die op deze planeet leven en op elke drilling van het aardoppervlak afkomen. Op het einde van de film/ het boek, toont het hoofdpersonage zijn kracht door de wormen te beheersen en ze te gebruiken om de hoofdstad aan te vallen en de keizer van zijn troon te stoten. "He who controls the spice, controls the universe." 77

Kortum, het symbolisme (de wormen, de melange, de hele opbouw van de film) is herkenbaar voor zij die het DMT-universum kennen.

5.4

Ayahuasca kunst

Ayahuasca, het brouwsel gemaakt uit DMT en meta-carbolines, zorgt voor intense visioenen. Deze visioenen zijn op papier gezet door ondermeer Pablo Amaringo. Deze shamaan uit de Peruviaanse Amazone neemt al sinds zijn 10 jaar ayahuasca, maar zette zijn taak als shamaan stop om voltijds schilder te worden. In zijn boek Ayahuasca Visions: The Religious Iconography of a Peruvian Shaman bundelde hij zijn tekeningen van visioenen. Zijn schilderijen zijn interpretaties van de andere werelden die hij bezocht, maar ook van zijn eigen omgeving, om zo het Amazoniaanse regenwoud en haar cultuur te beschermen. Pablo is een man met een missie en hij biedt anderen een zicht op die missie dooruit zijn schilderijen. Taal, zegt hij, is geen perfect middel van communicatie. De spirits praten niet, maar uiten zichzelf door beelden. In 1992 kreeg Pablo de prestigieuze Global 500 Peace Prize van het United Nations Environmental Program als échte held en natuuractivist. Amaringo’s uitleg van bij het komende schilderij is de volgende: “De átun-runas (reuzenmensen) verschijnen in het komen en gaan van de chromatische kleuren boven de takken van de ficusboom. Hun normale plaats is onder de ficus, dewelke hen dient als een tempel en heilige ontmoetingsplaats. Hier kunnen ze hun puurheid, dexteriteit en organisationele capaciteit van het werk dat ze verrichten in het universum evalueren. Ze helpen de shamanen met hun kennis wat helen en bescherming betreft t.a.v. gevaar en onvoorziene omstandigheden. Deze wezens tonen me dat ze diegenen zijn die de groei van deze planten voltrekken en hen zo goed als mogelijk maken, zeker omdat ze in hen willen wonen als in een kasteel, paleis of tempel. Om deze reden, situeren de shamanen in hun trance de ficusboom in de speciale plaatsen. Net zoals in dit schilderij, bezetten de shamanen de gouden ronde tafel met een tonnetje dat ayahuasca bevat. Het is daar dat ze de spirituele, sensorische nucleus van de plant vinden. ’s Nachts komen deze spirituele wezens samen met andere wezens die van andere werelden komen om te dansen, vieren, veranderen, ceremonies te houden, samenkomsten,... Hier leren de grote meesters van de magische kunsten de shamanen technieken aan voor het afwegen van de macht van goed en kwaad, om zo een balans te kunnen verwezelijken. Deze átun-runas leven in een wereld vrij van gevaar en privatisering. Hun veiligheid komt door het feit dat ze leven in overeenstemming met de kosmisch spirituele wetten. Deze wezens weten dat de wereld veilig kan zijn wanneer de mensheid ontdekt dat de universele wetten van spirituele kracht ook de aarde beheersen. Hier komt nog bij, dat als de mensheid het werk van het ecosysteem niet om zeep helpt, ze niet enkel een lang leven in deze wereld krijgt en zal kunnen genieten van goede gezondheid waar de natuur voor zorgt, maar ook zal ze te weten komen welke verborgen dingen gevonden kunnen worden in de vegetatie van de Amazone jungle. Dit tonen de átun-runas door hun leer. Ze leerden mij ook dat de mensheid met vrijwel geen spiritueel pad leeft (een primaire behoefte) en ook zonder de voordelen van de natuur (een andere belangrijke behoefte). Ze zeggen dat, hierdoor, de mensheid gedepriveerd is van spirituele bescherming. Met hun visioenen hebben ze me getoond dat we 2 handen hebben die werken als schakels om een zegen te verkrijgen en om een zegen aan een ander te geven wanneer we ze open aanreiken, dan komen de krachten die toestaan dat de functie in onze hersenen werkt om onze bescherming te ontvangen. De átunrunas tonen dat onze baden van zon en aarde naast water ons een goede behandeling geven voor ons 78

lichaam, in conjunctie met de omhoog gehouden hand van de shamaan en daarenboven de planten als zuivere remedies van de natuur waar we toegang toe hebben. Ze vertelden me dat we de dieren moesten aanspreken, de kruiden, de groene blaadjes, de planten, de bomen,... omdat ze afhankelijk zijn van de natuur en deze planten helpen ons om te leren hoe we onze gezondheid in orde houden. In deze kennis, versta ik hoe de mensheid, de dieren, de vegetatieve wereld en de dingen in hun totaliteit een circulaire wet vervullen van elke nucleus als deel van het onderhoud van de wereld in zijn geheel. Om deze reden, functioneert alles op basis van cirkels, beginnend met het universum, hemellichamen, planeten, enz..., hiervan zijn de bewegingen circulair. Dan zijn er de atomen, de cellen en andere micro-organismen. Het mysterie van het fysieke leven ligt in de groenheid van het plantenrijk dat zowel op aarde als in het water kan gevonden worden en zonder deze zou niets kunnen leven – ten eerste omdat platen de atmosfeer reguleren en zuurstof produceren en ten tweede omdat ze de basis van alle voedselvoorziening zijn. De átun-runas toonden me dat het grote mysterie van de circulaire beweging gevonden kan worden in de groenheid van de blaadjes van bomen tijdens het proces van transformatie van de dingen, omdat het substanties bevoorraad die noodzakelijk zijn voor de ontwikkeling, groei en constante verbranding van het lichaam waar kracht, energie, beweging en hitte van voortkomen In deze wijze visioenen zag ik hoe deze vegetatie de mensheid helpt zichzelf intern en extern te zuiveren, ons bevrijdend van ziektes, ongemakken en onze gezondheid in orde te houden, wat zorgt voor het grootste 70 geluk.”

5.5

Salvia Divinorum in en door abstractie

Op de Pharmako/Poeia71 mandala leg ik de kleine blaadjes op het pad tussen phantastica en inebriantia en noemt het existentia. Met existentia bedoel ik niet iets Cartesiaans, noch iets in de stijl van David Bohm's gescheiden-van-het-Zelf geïmpliceerd, maar bedoel ik dat wat de essentie vooraf gaat. Het is iets persoonlijks. Bestaan. Als je er gewoon mee kan 70

71

Eigen vertaling van Pablo C. Amaringo, Pucallpa, Peru 1997. verklaring bij het werk. Pendell, Dale. 1995. « Pharmako/Poeia: Plant Powers, Poisons, and Herbcraft » . Mercury House. 79

stoppen om eraan te denken. Salvia Divinorum is wat je krijgt wanneer je een entheogeen met een atheïst vermengt. Wat de logos betreft, heeft het gif het woord binnengetreden en de woorden worden trappen, een zwevende weg om de hiaten te overbruggen. Wat we echt zijn, is een web van interconnecties, het summum van onze relaties, alle mensen die we kennen en die we nog moeten leren kennen. Het is niet zo dat we in het web zitten, we zijn het web. Klinkergeluiden veranderen de kleuren; Toonhoogte verandert de vorm van de omringende ruimte; Semantiek creëert textuur. Zinnen worden tastbaar, ze nemen zichtbare en voelbare vorm aan, ze vliegen en zinken. Maar alles zit in het oog van de geest en niet in de oogbal: een interactieve lucide droom is betreedbaar door de wil. Ik zag waar de gedachten vandaan kwamen, visueel. Sommige waren zich aan 't vormen en aanwezig in een soort van vloeibare oppervlakte, andere bloesemden, werden mensen en conversaties.

Half a Sun on the mirror, divided by the edge, vast pulsing aura, My vision down there filled with cascading yellow gold-light. Rapid anti-clockwise rotation burst Depends on Ravi in the corner. Perfect superimposition with immense desert horizon. Infinite horses gallop to the edge of the known. Adam Webb72

72

www.sagewisdom.org 80

« Luke Brown - Infinitude73 »

73

www.sagewisdom.org 81

THE ORIGIN OF SALVIA DIVINORUM74 We were scientists and we tested xca maria, took her leaves to our labs and examined and analysed til the sun was down. We found that she lacked DNA, no genetic impulse at all. "She is either not alive or not terrestrial." And we knew then that she had come from another dimension. (I remember looking up to the sky And wondering which star she might have dropped from...)

74

Rimell, Bruce « www.salviaspace.org » 82

5.6 Conclusie Isaac Abrams, een persoon die zijn 'aciddrawings' deelde met de wereld door de publicatie in de Psychedelic Review, deelde ook iets wat zeker zo belangrijk was en waar ik het hoofdstuk mee zal concluderen op poëtische wijze: "These drawings deal with aspects of the state of expanded consciousness as I have experienced it. I began drawing at the same time I first took LSD; each experience has lead to further drawings. The drawings do not attempt to illustrate visual experience under psychedelics, rather they attempt to comment on aspects of the whole and to produce such an experience through their doing. At times, when the tip of the pen becomes the leading edge of consciousness, the unfolding of the drawing is as much a surprise each moment as the unfolding of myself during the psychedelic experience. Each sheet of pure white paper, while the same as that preceding it and the same as that following it, bears within it the flower of a drawing and each drawing is the experience itself. I try not to interfere in their development but rather function as an observer... I allow the drawings to finish themselves."

83

Deel 6:

De Culturele context "Turn on, Tune in, Drop out!" Timothy Leary

6.1

Inleiding

Na een overzicht gegeven te hebben van een aantal positieve toepassingen van entheogenen, wil ik nu overgaan naar iets wat dichter bij het alledaagse leven aanleunt. Sommigen zullen hier dag in dag uit mee geconfronteerd worden, voor anderen is dit een zogezegd ver-van-hun-bed fenomeen. Maar ik hoop dat ik in het voorbije hoofdstuk een idee heb kunnen schetsen dat voor bijna niemand in onze maatschappij het volksverhaal opgaat dat ze nooit contact met 'drugs' hebben gehad, of nooit geen contact mee zullen hebben. Iedereen komt de dag van vandaag in aanraking met medicijnen, ja zelfs met psychoactieve medicijnen. Straffer zelfs, iedereen heeft het zeker in huis. Hiermee wil ik de absurditeit van het demoniseren nogmaals benadrukken. Een voorbeeld van deze paradoxale houding vindt men in iedere medicijnenkast, nl. hoestsiroop. De actieve component die u van uw pijnlijke hoest verlost, is gekend als dextromethorfan of beter gezegd, DXM. Wanneer men de doktersvoorschriften niet nakomt en een goede slok neemt, alsof het limonade was i.p.v. hoestsiroop, zal men al snel merken dat DXM meer in petto heeft dan enkel de hoest verzachten. DXM is een disassociatief. Ook Ketamine is een disassociatief, maar minder sterk als DXM. De trip kan gaan van een leuk gevoel van dronkenschap tot volledige ontpersoonlijking en losmaking van het Zelf. Zelfs in de bekende cartoon Southpark heeft men een hele episode opgebouwd rond het hoestsiroopmisbruik in de scholen. Zoals de titel van de scriptie al liet vermoeden, is het niet mijn bedoeling om hier met alle negatieve componenten zoals misbruik, juridische vervolgingen, enz. uit te pakken. Het draait immers om het scheppern van een iets wat positiever beeld en het wegschuiven van alle vooroordelen. In de culturele context wordt dit helaas moeilijker en moeilijker, daar er veel strijd wordt geleverd uit verschillende hoeken en met verschillende agenda's. Om mijn eigen agenda even bloot te leggen, zal ik proberen de kant te tonen van een aantal religieuze bewegingen, die een enorme strijd leveren tegen de bureaucratie om hun geloof te kunnen blijven beoefenen. Dit is onderdeel van het recht op vrije meningsuiting en dit is dan ook hun sterkste punt. In een vrij land heeft men recht op vrije meningsuiting, maar blijkbaar zijn daar toch uitzonderingen op. 84

Sommige landen, waar een aantal culturele praktijken zijn ingebed die te maken hebben met psychoactieve stoffen en waar deze nog steeds ritueel gebruikt worden, zullen we van naderbij bekijken om zo te achterhalen waar ze mee bezig zijn en waarom zij doen wat ze doen. Ook het Westen kent een grote spirituele praktijk. Het is een onnoemlijk grote stroming die alsmaar blijft groeien. Ze is op het eerste zicht echter niet te bespeuren, want ze is niet geïnstitutialiseerd, laat staan algemeen aanvaard als opvatting. Ze wordt door Robert Forman Grassroots Spirituality Movement genoemd.

6.2

Educatie

Sinds de jaren zestig zijn mensen in jeugd- & subculturen in contact gekomen met psychoactieve stoffen, en men wil nu na al die jaren jongeren depriveren van de voorbereidingen en supervisie die ze nodig hebben om met deze substanties om te kunnen gaan, om de voordelen te maximaliseren en de schade te beperken. Met de War on Drugs niet veraf, wordt het steeds moeilijker, vooral in de V.S.A., om jongeren de inleiding in de wereld van hallucinogenen te geven, waar ze recht op hebben. Kan men deze stoffen op een veilige manier inbedden in onze westerse cultuur? In andere culturen lukt het alvast zonder veel problemen. In pre-industriële samenlevingen kent men puberteits- en initiatierituelen om de adolescent om te vormen in een jong-volwassene die klaar is om te werken en zijn verantwoordelijkheid in de groep op te nemen. Vaak gaan dit soort rituelen gepaard met de hallucinogenen die de stam als heilig beschouwt. Schulte haalt voorbeelden van Ayahuasca-culturen in het noordwestelijke deel van de Amazone aan, waar jongens een initiatie dienen te ondergaan om zo als man een integraal deel van de samenleving te worden. De kinderen van de Machiguena-stam uit Peru krijgen deze ervaring als deel van hun religieuze en traditionele vorming. Ayahuasca is een raam naar de verlichting, een poort van het Goddelijke. De hallucinogenen worden gegeven in een traditionele setting, waarbij het gebruik sterk gelinkt wordt aan de waarden die erbij horen. Wanneer men kinderen de context mede aanleert, accepteren ze het ritueel in het licht van de context en wordt de stam er hechter door. Dit staat in schraal contrast met westerse kinderen die de fles jenever pikken uit de kast van hun ouders om

85

zich stoer voor te doen voor hun leeftijdsgenoten. In de UDV-gemeenschap75 wordt aan kinderen reeds een lepel Ayahuasca gegeven, nog voor ze oud genoeg zijn om een volledige portie te ontvangen. De NAC doet hier niet meteen aan mee, hoewel er ook gevallen bekend zijn van peyote-gebruik vanaf 10 jaar. Maar de Huichol uit Mexico nemen reeds peyote vanaf 6 jaar. Ze pinnen zich niet vast op een universele leeftijdsgrens, maar bekijken elk individu apart, om te bepalen of de persoon rijp genoeg is om wat hem te wachten staat aan te kunnen. Kinderen integreren deze gebeurtenissen beter dan volwassenen, zeggen de Huichol, want volwasenen worden getart door verscheidene verwarrende posities in de samenleving en ook hun seksuele rijpheid. Jonge mensen worden dus zowel blootgesteld aan de heilige plant van de gemeenschap, als aan de traditie en de waarden die eraan vasthangen. Het is belangrijk om in te zien dat deze 2 onderdelen samenhoren om de maatschappij ten goede te komen. Harrison Pope wijst erop dat jonge jongens in West-Afrika iboga nemen onder toezicht van hun ouders en de dorpshoofden. Ze nemen zelfs deel aan de nachtelijke ceremonies zoals iedereen. Deze dooprituelen kunnen namelijk op elke leeftijd gebeuren, net zoals de katholieke doop. Kinderen worden vaak tussen 8 en 10 jaar gedoopt en nog eens op de overgang naar volwassenheid. In het Westen ziet men een andere trend de kop opsteken. De volwassenheid wordt alsmaar langer uitgesteld. Dit om de periode van schoolvorming te verlengen als voorbereiding op de tewerkstelling in een complexe economie. Misbruik van intoxicanten is vaak een respons op de verwarrende wereld waar de jeugd vandaag mee geconfronteerd wordt. Misschien heeft men nood aan een modern overgangsritueel voor jongeren om hen te leren omgaan met hun vrijheid en hun verantwoordelijkheid. Leren omgaan met hallucinogenen is een mogelijke manier om zulk een overgangsritueel te bekomen. Niettemin zijn er een aantal factoren waar men rekening mee moet houden om zulke rituelen duidelijk te laten overkomen. De kinderen moeten bijvoorbeeld uit eigen interesse en nieuwsgierigheid willen participeren en hier niet door externe druk toe gedwongen worden. Ouders moeten voldoende duidelijke en correcte informatie bezitten over de psychedelica en ze dienen de individuele noden van hun kinderen te begrijpen. De kinderen, langs de andere kant, moeten begrijpen dat ze niet mogen overdrijven met frequentie en dosis. Dit alles hangt samen met de context en de vriendenkring van de ouders, en de negatieve houding van de overheidsinstellingen t.o.v. hallucinogenen, wat verwarrend kan zijn voor het kind.

75

Uniao do Vegetal 86

Wanneer men entheogenen beschouwt als planten of substanties die ons iets te leren hebben, bestaan er verschillende hypothesen. Eén van de hypothesen is de volgende76: Het belang van entheogenen ligt in de rol die ze spelen als instrumenten of medium tussen geest en omgeving. Maar men ziet deze planten niet als instrumenten. Psychoactieve planten of chemicaliën gaan voorbije aan het traditionele onderscheid tussen

fysische

en

psychologische

instrumenten.

Fysiologisch

gevaar

wordt

geminimaliseerd en het enige mogelijk resterende gevaar kan men vinden in de context van recreatief gebruik. Gardner noemt datgene wat men bekomt door entheogenen 'existential intelligence': Het houdt in dat men een verhoogde capaciteit heeft om kosmologische enigma's die de menselijke conditie definiëren te appreciëren en onderhouden, naast een buitengewoon bewustzijn van metafysische, ontologische en epistemologische mysteries die van eeuwigdurend belang zijn voor mensen van alle culturen. Gardner plakt 6 criteria aan deze existentiele intelligentie: 1. De identificatie van een neuraal substraat waaraan de intelligentie kan correleren. Zo zijn er bijvoorbeeld experimenten die bewijs kunnen leveren dat er in het brein voorname activiteit in de frontale kwabben aanwezig is tijdens een mystieke ervaring. Of is er de hypothese dat DMT-aanmaak in het brein een belangrijke rol speelt in stresvolle levensmomenten. 2. Bestaan van individuen of een exceptionele mogelijkheid binnen het domein van die intelligentie. Een nieuwe shamaan wordt bijvoorbeeld gekozen nadat de oude shamaan seinen heeft ontvangen omtrent de nieuweling. Of in Tibet wordt een nieuwe Lama gekozen op basis van bepaalde eigenschappen die de baby of het kind zou bezitten. 3. Een identificeerbare set van operationele kerncapaciteiten die zich manifesteren in die intelligentie. Er bestaat een speciaal potentieel om zich te engageren in transcendentale zorgen die kunnen worden opgeroepen onder bepaalde omstandigheden. 4. Een ontwikkelende geschiedenis kunnen identificeren en een set expert "end-state" prestaties ervoor. 5. De evolutionaire geschiedenis ervan bepalen en de evolutionaire plausibiliteit: De reflectieve vraag of existentiële intelligentie pas voor het eerst in het ras van de Homo (Sapiens) opdook blijft 1 van de eeuwige vragen van de mensheid. Terence 76

Tupper, Kenneth, W. 2002. "Entheogens and Existential Intelligence: The Use of Plant Teachers as Cognitive Tools" Canadian Journal of Education 27 , 4: 499-516. 87

McKenna ging zo ver hierin dat hij postuleerde dat psychoactieve substanties zoals paddestoelen in onze voorouders een cognitieve ontwikkeling hebben gestimuleerd, zoals die van existentieel en linguïstisch denken. In de jaren vijftig-zestig onderzochten wetenschappers ook probleemoplossend gedrag en creativiteit door het gebruik van LSD77. 6. Gevoeligheid voor het encoderen in een symbolensysteem: hierbij kan men denken aan het mythosymbolisme dat wordt toegeschreven aan ayahuasca-visioenen. Huxley noemde entheogenen mogelijke instrumenten van educatie. In Island stelt hij een ideale cultuur voor door een balans tussen wetenschap en spiritueel denken met een vleugje geritualiseerd gebruik van entheogenen voor educationele doeleinden. "Moksha Medicine" stimuleerde de reflectie, zelfactualisatie (en de existentiële intelligentie). Wanneer men entheogenen wil gebruiken als educationeel instrument, volstaat het niet dat men het in huis heeft en doet groeien. Men moet intrinsiek respect tonen voor het object, een cultureel systeem en men heeft gidsen nodig die helpen met de richting aan te wijzen die men dient uit te gaan. Larsen (1976) duidde er al op dat westerse "nieuwe" shamanen geen symbolisch vocabularium bezitten, noch een achtergrond om de ervaringen duidelijk en begrijpbaar te maken. Het is dan ook geen wonder dat psychoactieve stoffen gedemoniseerd worden, zoals Hofmann (1980) het zo mooi beschreef. 6.3

Het Ritueel

Wanneer men denkt aan het misbruik van hallucinogenen, denkt men meteen aan smokkel, maar men vergeet dat dit niet hoofdzakelijk gesmokkeld hoeft te worden. Het is een minder bekend fenomeen in onze consumptiemaatschappij, maar veel hallucinogene en dissociatieve drugs kunnen worden bekomen via planten en paddestoelen die in ieders tuintje groeien: DMT, LSA, Salvia Divinorum, cacti, psilocyne-bevattende paddestoelen, datura,... Verschillende organisaties strijden voor het ritueel gebruik van deze planten. De Native American Church (NAC), Santo Daime en Uniao do Vegetal (UDV) komen bijvoorbeeld allen op voor hun recht omtrent het gebruik van ayahuasca. Niet enkel ayahuasca is een geritualiseerd middel. Ook verschillende andere substanties worden dooruit de hele wereld beschermd door groeperingen die ze als heilig beschouwen. Naast deze sacramenten bestaan er stoffen waar men in het dagdagelijkse 77

Meer over deze studie in het hoofdstuk over Kunst en Creativiteit! 88

leven ook contact mee heeft, maar die niet geritualiseerd zijn door erkende organisaties of religieuze gemeenschappen.

6.3.1

Overzicht van een aantal psychoactieve planten

N,N-Dimethyltriptamine of DMT wordt door de indigo-bevolking zowel medisch als spiritueel gebruikt. Men verpoedert de zaden van de Anadenanthera peregrina en snuift ze ("snuff"); men brouwt er ayahuasca van, rookt ze, inhaleert of injecteert ze. In de U.S.A. is DMT nooit een veel misbruikte substantie geweest. Dit zou te maken kunnen hebben met de misselijkheid en het niet altijd even leuke gevoel dat ermee gepaard gaat. DMT kan gevonden worden in verschillende planten dooruit het continent. Kanariegras, wat vaak gevonden wordt in velden, spleten van voetpaden en tuinen, is één van de vele voorbeelden. Hoewel het in zovele planten en dieren voorkomt, zal het nooit een misbruikte drug worden. Niettemin komt DMT alsmaar vaker in de belangstelling door de zuidamerikaanse kerken NAC78, UDV79 en internationaal door Santo Daime. Men biedt meer en meer Ayahuasca aan aan toeristen als een extraatje bij hun culturele rondreis, nl. een rondreis door het binnenste van hun ziel en het uiterste van het universum tegelijkertijd. Het is zelfs zo dat men momenteel hier in België op de behoudsgezinde zender VTM een programma lanceerde waarin BV's een ayahuasca-ritueel ondergaan als een soort van exotische zuiveringskuur80. Men mag natuurlijk aannemen dat VTM zijn onderzoek wel heeft gedaan en zelf ook heeft kunnen vaststellen dat er tot nu toe geen enkele studie bewijs heeft kunnen leveren voor schadelijke effecten die zouden kunnen ontstaan door dit goedje. De magische -psilocybine bevattende- paddestoelen worden misschien als toxisch geklasseerd omdat ze psychoactief zijn, maar dodelijk zijn ze niet, en ze veroorzaken ook geen schade aan interne organen. In de USA groeien ze op de uitwerpselen van koeien en paarden en ze worden nog steeds als heilig beschouwd in Oaxaca. Hun gebruik gaat terug tot in de tijd van de Azteken en zelfs vroeger. De vroegste datering van psilocybine-gebruik vindt men terug op rotsschilderingen in Guatemala die dateren uit 1000 v.o.t.. Een aantal van deze schilderingen tonen een vrouw zittend onder een paddestoel met een stamper. Dit kan worden gezien als fallussymbool: paddestoelen werden namelijk gebruikt voor

78 79 80

Native American Church Uniao Do Vegetal VTM, Celebrity Shock 89

rituelen die met de vruchtbaarheid en met seksueel contact te maken hadden81. Momenteel zijn deze paddestoelen in de U.S.A. verboden en kan men enkel nog legaal aan sporen ervan geraken. Peyote, met mescaline als actieve component, is een cactus die op een zeer bijzondere plaats groeit, namelijk in een smalle strook woestijn langs de grens die Texas en Mexico scheidt, en tot diep in Mexico's Chihuahua woestijn doorloopt. Peyote wordt gepeld en gegeten of gedroogd en thee van gezet. Het is een sacrament uit de nachtelijke ceremonies van de NAC, maar wordt ook gebruikt als medicijn om een goede fysieke en mentale gezondheid te onderhouden. In deze ceremonies wordt niemand verplicht om de cactus te eten, maar het wordt aan alle participanten vriendschappelijk aangeboden. Andere mescaline-bevattende cacti zijn de San Pedro en de Peruviaanse toorts. Deze worden tot een soepachtige substantie gekookt en opgegeten. Salvia Divinorum, zoals ik al eerder vermeldde, is een speciale plant. De actieve component staat gekend als Salvinorin A. Deze werkt niet zoals andere psychoactieve stoffen in op de 5-HT serotonine receptoren, maar is de eerste bekende niet-stikstof gebaseerde k-opioïde receptor antagonist. Traditioneel werd dit door de Mazatek in Oaxaca in rituelen gebruikt. Salvinorin A staat nog niet als schedual 1 drug gecategoriseerd in Amerika, maar wordt wel in de gaten gehouden

i.v.m. mogelijk

misbruik. LSA vindt men terug in Hawaiian Baby Woodrose zaden en in Morning Glory zaden. Ze worden in shamanistische rituelen, evenals bij de Mazatec in Mexico gebruikt als sacrament. De Morning Glory zaden werden door Azteekse priesters samen met de assen van giftige insekten, tabak en levende insekten gebruikt om hun lichaam in te smeren alvorens ze een offer brachten, om zo het slachtoffer onverschrokken te maken. Zo kreeg men een ontvankelijke sfeer op de ceremonie. Een gewillig offer werd immers als waardevoller geacht dan een ongewillig offer. Atromine en Scopolamine, beter gekend onder de naam datura, zijn sterke kalmeringsmiddelen voor het centraal zenuwstelsel. Het is een goedgekeurd medicijn voor het verwijden van de pupillen voor fundoscopie, en als verdovingsmiddel om bradycardie, een vorm van hartritmestoornis, te behandelen of voorkomen. Ook wordt bronchitis en speekselafscheiding erdoor verminderd. Scopolamine wordt ook tegen wagenziekte gebruikt. Een overdosis van deze middelen resulteert in een typisch toxisch delirium. In India gebruikten de "Mundane Vrouwen" (prostituees) "knock-out drops" om hun klanten de vergiftigen en te bestelen. De Algonquians van Noord-oost Amerika bereidden een 81

Miller, Richard. 1983. "The Magical and Ritual Use of Herbs". Destiny Books: Vermont 90

drankje dat datura bevatte om jonge jongens in het volwassen manschap te initiëren. Een soort agressieve gestoordheid zou voor een periode van 20 dagen aanhouden, samen met een verlies van geheugen en herinneringen aan het leven voor deze 20 dagen. De jongeman gaat het leven in, vergetend dat hij ooit een kind is geweest. Ook heksen gebruikten het goedje. Ze maakten een zalf van datura samen met andere ingrediënten die ze over hun lichaam uitsmeerden. Met een stok of borstel werd er zelfs zalf in de vagina aangebracht. Door de hallucinaties kreeg de heks het idee dat ze effectief naar de sabbath vloog. Naast Datura geven Belladona, Mandrake en Henbane hetzelfde effect. Van de vliegenzwam bestaan er veel verschillende soorten. Sommige zijn giftig tot dodelijk, andere zijn dat niet. De vliegenzwam kreeg haar naam door het eeuwenoud gebruik om een afkooksel van de amanita paddestoel te maken om vliegen te doden. Het zal één van de oudste en meest wijdverspreide hallucinogene planten zijn ter aarde zijn, en wordt reeds eeuwen gebruikt als orgastisch en shamanistisch middel door de Ostyak en Vogul in West Siberië, de Chukchi, Koryak en Kamchadal in Noord-oost Siberië en een aantal indiaanse stammen langs de Westkust van Amerika. Ook gaat het gezegde dat Scandinavische woestelingen vliegenzwammen aten alvorens ze aan hun slachtpartijen begonnen. Eén van geruchten die de ronde doet over Soma, het mysterieuze drankje uit de Rigveda, is dat dit gemaakt wordt van vliegenzwammen. De Ariërs brachten 3500 jaar geleden deze plant met zich mee naar de Indus Vallei. In meer dan 1000 hymnen van de rigveda zijn er 120 aan Soma gewijd. Ook waren ze bekend met het fenomeen van het drinken van urine om de psychoactieve stoffen op te nemen. Soma, storm cloud filled with life, Milked with milk and butter, Navel of the path; immortal Concept, Which springs to life far from here In unison those charged with the task, The blessed do honor to Soma. In flowing movements swollen men piss Soma. IX 74.4 Rigveda Wat de legaliteit van zulke substanties in de U.S.A. en andere landen betreft, is men tot een speciale wet gekomen omtrent de sacramenten van religieuze gemeenschappen, en wanneer deze worden toegestaan. De NAC wordt in Amerika erkend als religie erkend en het gebruik van peyote wordt voor hen toegestaan. Hoewel gemeenschappen als Santo Daime en UDV niet dezelfde exclusie-regels kennen als de NAC, en een groeiend entheogeen geloof vormen dooruit de hele wereld, hebben ook zij hun rechten op 91

verschillende plaatsen al kunnen opeisen. De Santo Daime kerk won in 2001 een rechtzaak in Nederland omtrent hun rituelen met Ayahuasca. In de U.S.A. konden deze personen vervolgd worden (alsook in Nederland, enz...) omwille van het bezit en doorgeven van hun sacrament dat DMT bevat. DMT is namelijk een schedual 1 drug en de wet blijft, net zoals in België, zeer vaag.

6.3.2

Shamanen "The Tungus say of their shamans: "Before a man becomes a shaman he is sick for a long time. His understanding becomes confused. The shamanistic ancestors of his clan come, hack him to bits, tear him apart, cut his flesh in pieces, drink his blood. They cut off his head and throw it in the oven, in which various iron appurtenances of his costume are made red-hot and then forged. This cutting up is carried out somewhere in the upper world by the shaman ancestors. He alone receives the gift of shamanhood who has shaman ancestors in his clan, who pass it on from generation to generation; and only when these have cut up his body and examined his bones can he begin to shamanize.""82

In Terence en Dennis McKenna's boek The Invisible Landscape83 wordt er over "de shamaan" gesproken. Shamanisme treft men in bijna elke cultuur op aarde aan. Een shamaan is een individualistisch, idiosyncratisch, enigmatisch persoon, die losstaat van eclectische instituties maar toch een belangrijke religieuze en psychologische rol speelt. De verschillende aspecten van het shamanisme zijn volgens T. McKenna op te delen in 3 hoofdvragen: (i) Wat zijn de traditionele aspecten van het shamanisme in primitieve culturen? (ii) Wat is de natuur van de shamanistische persoonlijkheid, zijn mogelijkheden en zijn psychologische rol in de gemeenschap in zijn geheel? (iii) Zijn er analoge instituties aan het shamanisme in de moderne maatschappij? De taak van de shamaan bestaat eruit ecstasy te induceren in een samenleving waar ecstasy een religieuze topervaring is. Men kan in een primitieve samenleving op 2 manieren shamaan worden: door een hereditaire transmissie of door spontaan verkozen te worden. In beide gevallen wordt de soon-to-be-shamaan geïnitieerd. En deze initiatie bevat 2 aspecten, een traditioneel en een ecstatisch aspect. In trance onderwerpt de nieuwe shamaan zich aan zijn eigen dood en wederopstanding. Dit staat symbool voor de overgang van een menselijke naar een supermenselijke conditie. Dit fenomeen zal hem 82

Lommel, Andreas . 1967. Shamanism, The Beginnings of Art. New York: McGraw-Hill Book Company. McKenna, Terence & Dennis. 1975. The Invisible Landscape: Mind, Hallucinogens and the I Ching. Seabury Press, New York. 83

92

toestaan om op basis van de eigen wil naar de sfeer van de Spirits te reizen. Hij zal de mogelijkheid bezitten om te genezen en nog veel meer. Hij kan trouwens niet enkel zichzelf genezen maar ook anderen. De shamaan is dus veel meer dan een gek of een zieke! Het is een gek die zichzelf genezen heeft en nu het beroep van shamaan moet uitoefenen om dit te blijven. Zijn primaire functies bestaan eruit dat hij anderen geneest en een 'psychopomp' is. Niet elke soort van ecstasy is shamanistische ecstasy. In de shamanistische ecstasy reist de shamaan af naar de Axis Mundi, vaak voorgesteld als bijvoorbeeld de boom des levens. Hier zoekt hij de verloren of gestolen zielen om ze terug te brengen of ze naar de plaats te brengen waar ze moeten zijn. Zo is de shamaan de mediator voor het collectieve onbewuste. De shamaan is een dokter, maar zijn medische kennis is beperkt. Hij oogst vooral succes op het domein van de psychologie. Hier kan men vaststellen dat narcotische en shamanistische ervaringen inderdaad vaak hetzelfde zijn. Wat de motieven van de Westerse beschaving betreft, zegt McKenna, deze hebben hun effectiviteit voor het grootste deel van de mensen verloren. Men kan ze nu enkel nog als 'psychologisch' beschouwen. Westerlingen zijn hun eenheidsgevoel met de kosmos kwijt, alsook het mysterie van zichzelf te transcenderen. De moderne wetenschap promoot het beeld van de mens als accident hier op aarde. Een accident van een gerandomiseerde evolutie in een universum dat zonder diepere betekenis handelt. De realiteit van het heilige wordt ontkend of gereduceerd naar het niveau van het psychologische. We raken meer en meer geobsedeerd door onze geschiedenis en bevinden ons nu in een existentiële positie, die ons net als drijfzand doet verdrinken voor we het zelf goed en wel beseffen. Net omdat we in onze maatschappij, volgens McKenna, op de rand van de Abyss van dood en nietsheid staan, kan er een noodzakelijke rol voor de shamaan worden weggelegd. Mensen hebben nood aan een dokter van de ziel, iemand die de mensen kan confronteren met het collectief onbewuste. Men treft reeds 2 vormen van moderne shamanen aan, namelijk artiesten en wetenschappers. Artiesten en poëten breken de weg naar de andere sferen open omdat we voor het esthetische nog steeds lijken open te staan. Een artiest uit visioenen van de realiteit die voor anderen confronterend werken. Ook wetenschappers vervullen deze rol, want zij zijn de ontdekkers en behoeders van de nieuwe mythologieën.

93

6.3.3

Ayahuasca en het Menselijk Lot

In het Amazone-gebied wonen stammen die het gebied van hun voorouders willen beschermen tegen oliemaatschappijen en andere indringers zoals het leger. Achter dit verzet zit een diepere betekenis, die de westerlingen - waar ze tegen vechten - niet willen begrijpen. Elke stam heeft een shamaan of medicijnman. Dit individu draagt de kennis van het bos en het medicinale gebruik van de planten in het bos met zich mee. Eén van deze planten – een erg belangrijke – is de plant waar men Ayahuasca van maakt, maar waarom is net deze zo belangrijk? Ayahuasca werd door de voorvaders gebruikt om spirituele visioenen van de jungle te krijgen, van de rivier, de regen, de heuvels,... En het bevat "dingen" die goed zijn voor de gezondheid van de shamaan. Het geeft controle aan de shamaan. Dieren zoals een boa, een tijger... zijn ook shamanen. Spiritueel gezien hebben alle dieren hun ‘spirit’ in Ayahuasca. Jeremy Narby wil de eeuwenoude wijsheden uit de jungle koppelen aan de westerse wetenschap. In Intelligence in Nature legt hij uit hoe westerlingen het voor elkaar hebben gekregen om pas in de afgelopen jaren twee levenswijsheden te ontdekken, die in het shamanenrijk al meer dan 1000 jaar heersen: (i) Overal in de natuur is intelligentie volop aanwezig; (ii) alle levensvormen zijn verwant aan elkaar. Het Rationalisme, zegt Narby, is te lang onze bron van kennis geweest. De nadruk lag op techniek, comfort en gefragmenteerde, afstandelijke kennis. Hierdoor werd de diepere betekenis aan de wereld onttrokken. De breuk tussen mens en natuur zit zo diep dat we zelfs geen woorden in ons vocabularium aantreffen die beide overkoepelend kunnen beschouwen. Langs de andere kant, zijn er dan volkeren die wél zien dat alle levende wezens een onderlinge band koesteren. Indien we de westerse wetenschap zouden kunnen verbinden aan een dergelijke visie, dan zou de wereld opnieuw openstaan voor een leven dat nauwer met de natuur verbonden is. In The Cosmic Serpent onderzoekt Narby hoe de zienswijzen van de inwoners van het Amazone-gebied ontstaan zijn. Eén van de hypothesen van het boek stelt dat shamanen die Ayahuasca drinken, dit doen om de genezende eigenschappen van planten te leren kennen. Hiervoor zouden ze hun bewustzijn laten afdalen tot het niveau van de molecule om toegang te krijgen tot de informatie die verbonden is met het DNA. Het DNA is voor Narby de molecule die al het leven op aarde verbindt, van een banaan tot een mens. De helft van onze genen delen we immers met die banaan, vertelt Narby er spottend bij. 94

Dennis McKenna schreef nog niet zo lang geleden een bewustmakend artikel over Ayahuasca84. Dit artikel legt zijn visie bloot op de informatie die de plant hem heeft meegedeeld na bijna een halve eeuw onderzoek. Op een kritisch historisch keerpunt, zoals de dag van vandaag, heeft Ayahuasca een strategie ontwikkeld om haar boodschap mee te delen aan de wereld. De plant deelt haar reflectie op de dringende noodtoestand van de wereld mee om een ecologische ramp op wereldformaat te voorkomen. Ayahuasca heeft ons veel te leren, maar de kritische vraag is (en zal blijven) of de mensheid haar oproep op tijd zal horen en nodig hebben. Het verhaal van Ayahuasca, dat zijn origine in Brazilië heeft en waarvan we elke dag meer en meer de plaats begrijpen die het inneemt in onze wereld, is nog maar net begonnen. Ayahuasca bezit een wijsheid en intelligentie die ons verstand nauwelijks kan bijbenen. Eén van de belangrijkste lessen die de plant ons te leren heeft, is dat wij enkel dénken de dingen te (kunnen) controleren. De gehele overleving van het mensdom én de planeet hangt af van dit inzicht. Ayahuasca leert ons om de hele kosmos lief te hebben en ook de indigo-cosmologie nl. steel niet, lieg niet en wees niet lui. Leef om de natuur te bewaren, onszelf en onze kinderen. Men moet de natuur liefhebben om de spiritualiteit van het land te zien, Pacha Mama (moeder aarde) en de ruimte. Maar mensen zijn helaas vooral meesters in zelfbegoocheling. We denken de natuur te beheersen, er los van te staan en er dominant over te zijn, maar de praktijk is anders. We hebben de ingewanden van de aarde eruit gerukt en verbrand om zo de toxische chemicaliën los te laten in de atmosfeer, terwijl we ijverig het regenwoud kappen, wetende dat dit regenwoud onze laatste hoop op overleving is. Voor de eerste keer in de gechiedenis zien we hoe gevaarlijk ons gedrag is voor de overleving van onze eigen soort en voor de overleving van onze dierbare planeet. Plotseling – en zelfs letterlijk – dook er een plant op uit de Amazone, één van de meest geaffecteerde en gewonde regio's van onze planeet, om haar missie duidelijk te maken. Deze informatie-uitwisseling tussen soorten dient ons een belangrijke les te leren. Reeds millennia lang werd deze plant beschermd door de Indigo's uit de Amazone. Ze begrepen haar kennis en leefden op basis van de inzichten die ze dankzij haar verwierven. De laatste 150 jaar, maar vooral de voorbije 50 jaar, ondernam Ayahuasca een globale reis om haar kennis te openbaren. De boodschap die deze plant brengt is een oproep om de aarde te beschermen en onze natuurlijke plaats erin in te nemen. Zo kunnen we in harmonie leven met alles rondom ons. Deze inzichten worden als een dreiging ervaren

84

McKenna, Dennis. 2005. "Ayahuasca & Human Destiny". Journal of Psychoactive Drugs 37 nr. 2, Health & Medical Complete: p 231-234. 95

door grote religieuze en politieke systemen. Deze doen er dan ook alles aan om de plant te verbieden en demoniseren.

6.3.4

Peyote

Sinds de aankomst van de Europeanen in de nieuwe wereld, heeft Peyote onophoudelijk voor opschudding gezorgd85. Het werd door de Spaanse bezetters afgedaan als een satanische begoocheling, en hoewel bij de Noord-Amerikaanse stammen het gebruik van deze plant in de voorbije 100 jaar duidelijk toenam, zijn er wat vervolging betreft nog bijna evenveel problemen als 400 jaar geleden. Het gebruik van Peyote is meer dan 3000 jaar oud volgens archeologische vondsten in grotten en rotsbergingen van ceremoniële overschotten in Texas. De eerste volledige beschrijving van de cactus werd gegeven door Dokter Francisco Hernández, de persoonlijke fysicus van Filip 2 aan het Spaanse hof. Hij kreeg de opdracht de Azteekse medicijnenkunst te bestuderen. Later, in de 17de eeuw, werd door een Spaanse missionaris het rituele gebruik van de peyote-cactus beschreven. Hij wist hetvolgende erover te vertellen: "Close to the musician was seated the leader of the signing, whose business it was to mark the time. Each had his assistants to take his place when he should become fatigued. Nearby was placed a tray filled with Peyote, which is a diabolical root that is ground up and drunk by them so that they may not become weakened by the exhausting effects of so long a function, which they begin by forming as large a circle of men and women as could occupy the space that had been swept off for this purpose. One after the other, they went dancing in a ring or marking time with their feet, keeping in the middle the musician and choir-master whom they invited, and singing in the same unmusical tune that he set them. They would dance all night, from five o'clock in the evening to seven o'clock in the morning, without stopping nor leaving the circle. When the dance was ended, all stood who could hold themselves on their feet; for the majority, from the Peyote and wine which they drank, were unable to utilize their legs."

Deze ceremonie bij de Cora, Huichol, heeft door de eeuwen heen niet veel verandering gekend. Het bestaat voor een groot deel uit dansen. Sommige stammen ondernemen elk jaar een pelgrimage om de peyote te zoeken en te oogsten. Stammen die niet deelnamen aan deze pelgrimage, kochten de peyote over van de stammen die wél gingen oogsten. Momenteel moeten de Amerikaanse Indianen die te ver van de natuurlijke groeiplaats van de peyote wonen, de gedroogde mescalineknoppen kopen bij een oogster en deze verstuurt ze dan via de post. In de U.S.A zijn er zeven legaal erkende oogsters. Een goed 85

Schultes, R & Hofmann, A. 1992. Plants of the Gods: Their Sacred, Healing and Hallucinogenic Powers. Healing Art Press, Vermont. 96

plukker kan ongeveer 1000 stuks per uur inlijven en ze worden verkocht aan 150 dollar voor 1000 normale of 170 dollar voor 1000 gedroogde knoppen. Helaas wordt er steeds minder land opengesteld voor de oogsters, aangezien de landeigenaars meer geld verdienen wanneer ze er rijkelui op laten jagen. Met een kleinere oogst en een groeiende vraag naar peyote dient men een oplossing te vinden voor het probleem dat zich begint te stellen. Een mogelijkheid bestaat eruit om tot 480 kilometer Mexico in te trekken om daar verder te oogsten. In de woestijnen van Mexico vindt men immers veel meer cacti dan in Texas. Peyote-ceremonies verschillen echter van stam tot stam. De voornaamste plaats waar men ceremonies houdt is gebruikelijk in een tipi, die voorzichtig rond een altaar opgebouwd werd. De tipi wordt weer afgebroken zodra de ceremonie achter de rug is. Sommige stammen houden de ceremonie niet in een tipi, maar in een rond houten huisje met een permanent altaar erin, gemaakt uit cement. Nog anderen hebben ronde huisjes met elektriciteit uitgerust. De Peyote-Vader (een grote mescaline-knop) wordt op een kruis of roset van Salieblaadjes in het midden van het altaar geplaatst. Dit altaarstuk, het symbool van de Peyotegeest, wordt tijdens de ceremonie niet van het altaar verwijderd. Op het moment dat de Peyote-Vader op zijn plaats staat, stopt al het praten en worden alle ogen naar het altaar gericht. Naast het religieuze gebruik heeft Peyote ook een medicinale waarde. Sommige Indianen beweren dat Peyote, indien correct gebruikt, het alle overige medicijnen overbodig maakt. Aangenomen wordt dat de helende werking mee verantwoordelijk is voor de enorme verspreiding van de Peyote-cultus in Amerika.

6.3.5

De Bwiti & Iboga

In het medisch en therapeutisch gedeelte sprak ik reeds over Iboga en Ibogaine. Deze hallucinante plant kende een lange geschiedenis alvorens ze bij ons terecht kwam en haar geheimen liet ontrafelen. Iboga is een traditionele genezerplant uit Gabon. In het Bwiti geloof wordt iboga door de helers van het dorp aangeraden als medicijn of als initiatieritueel. Hierop zou ik graag ingaan in dit hoofdstuk, om zo doorzicht te geven in de geschiedenis van iboga en alles wat hieraan zou kunnen vasthangen.

97

De Bwiti86 religie is een complexe religie met een rijke mythologie. Het is de vrucht van een intelligente en seculaire mix van Afrikaanse waarden met katholieke bijbelse figuren. Het bezit een uitgesproken theologie die animale concepten bindt aan een christelijke god. Het Bwiti-geloof evolueert echter constant, zowel intern als vormelijk. Dit toont zich in de vele sekten die voortgekomen zijn uit deze religie. Elke sekte heeft zijn eigen tempel, die men kan herkennen aan de centrale as ervan. Deze verschilt voor elke sekte, maar de motieven worden vaak met de axis mundi of de kosmische boom vergeleken. De Bwiti-gemeenschappen zijn open gemeenschappen, hun riten kennen geen geheimen voor de buitenwereld. Het enige echte geheim is weliswaar de niet-communiceerbaarheid van de ervaringen met iboga. In de Bwiti-tempel is er niet enkel plaats voor ceremonies, maar ook voor sociale bijeenkomsten, waar men elkaar ontmoet en bijpraat over allerhande zaken. Het is een plaats die bescherming biedt. De structuur van de tempel komt overeen met die van het menselijk lichaam. De paal die het dak ondersteunt is de ruggengraat; de ceremoniële kamer is het lichaam; de tombe op het einde van de ceremoniële kamer die op een altaar gelijkt en de kant waar de muzikanten zitten is het hart; de akun is de penis; het heiligdom is het hoofd en de twee deuren die naar de ceremoniële kamer gaan zijn de oren. In het heiligdom is er een ingebouwde nis waar men de verpoederde ibogawortel op een tabernakel aantreft. De rituelen van de Bwiti zijn gebaseerd om de religieuze kalender van de katholieke kerk. Het grote verschil is dat de rituelen tijdens de nacht plaatsvinden en samenhangen met het gebruik van hallucinogenen. Naast de groepsceremonies bestaat er ook een individuele initiatierite. Personen die zich willen aansluiten bij de gemeenschap dienen deze ervaring te doorstaan. Men moet bij dit ritueel ten eerste een grote dosis iboga consumeren, veel groter dan de dosis die men neemt tijdens een normale ceremonie. Zo wordt de geïnitieerde naar een andere bewustzijnstoestand gebracht, die in direct contact staat men het heilige. Omdat het Bwitigeloof deze initiatierite omvat, wordt het als een volwaardige psychedelische religie beschouwd. Het moment van initiatie is het moment van de grootste verlichting en zal een rol blijven spelen in het verdere leven van deze personen. Na de inname van de ibogawortel wordt er een offer gegeven aan de jungle en moet de geïnitieerde biechten bij de hoofdmannen van het dorp, om dan over te gaan naar het

86

Samorini, G. 1995. "The Bwiti Religion and the psychoactive plant Tabernanthe iboga (Equatorial Africa)". Integration, 5: 105-114 98

rituele bad. De biecht overkoepelt het voorbije leven. Het niet uiten van de zonden kan resulteren in een bad trip met verschrikkelijke gevolgen en zelfs permanente schade. De enorme dosis iboga die de nieuweling moet verteren in 7 tot 12 uur zal 3 volle dagen doorwerken. Tijdens deze periode zal hij/zij op de grond van het heiligdom blijven liggen en geassisteerd worden door twee personen die aanzien worden als de moeder en vader van de initiatie. Hiernaast zijn ook andere dorpelingen aanwezig en ieder van hen mag mee iboga eten om de nieuweling te helpen tijdens zijn reis. Het bewustzijn van de geïnitieerde zal drastische veranderingen ondergaan die alsmaar intenser worden en loskomen van zijn omgeving, tot hij de realiteit verliest. Op dit moment -meestal tijdens de derde nacht- prikt een dorpshoofd de nieuweling met een doorn om zeker te zijn dan hij niet meer aan de wereld vasthangt. Als hij niet reageert, weet men dat hij op dat moment de climax van de ervaring tegemoet gaat. Nu is hij/zij gedoopt en gaat naar de oorsprong van het leven zelf, waar hij/zij in direct contact met een Godheid komt. Na de drie dagen en drie nachten ontwaakt de geïnitieerde in wat hij 'zijn nieuw leven' zal noemen. In een aantal uitzonderlijke gevallen werd de nieuweling niet meer wakker. De schuld wordt dan niet bij de iboga gelegd, maar wel bij het individu die er zelf voor verantwoordelijk is, aangezien zijn onreinheid en slechte gedachten de initiatie hebben verpest. Na de ontwaking kan het nieuwe lid van de gemeenschap zijn ervaring meedelen aan anderen. Deze Bwiti-doop kan op elke leeftijd worden voltrokken, net zoals de katholieke doop. Niettemin is er een opkomende trend om kinderen tussen 8 en 10 jaar te dopen, en ze opnieuw te dopen wanneer ze volwassen worden. Wegens de ruime interpreteerbaarheid van het Canon van de Bwiti, kunnen al deze regels makkelijk worden aangepast.

6.3.6

Cannabis Sativa87

Het vroegste gebruik van Cannabis werd teruggevonden in een Chinees dorpje ongeveer 10.000 jaar geleden. Het was één van de vijf graansoorten uit China en werd gebruikt voor het maken van kledij, visnetten, papier,... Rond 2000 v.o.t. ontdekten de Chinezen de psychotropische en medicinale effecten van cannabisolie en gebruikten het als verdovingsmiddel en tegen menstruatiepijnen, reuma, malaria en constipatie. Ook religieuze aspecten traden op de voorgrond en er werd genoteerd dat Cannabis de 87

Spicer, L. 2002. Historical and Cultural Uses of Cannabis and the Canadian "Marijuana Clash". Ottowa: Library of Parliament, report ocommissioned by the committee from the Library of Parliament. 99

communicatie met Spirits mogelijk maakte, alsook het lichaam verlichtte. In de eerste eeuw v.o.t. verwerkten Taoïsten cannabiszaden in hun wierrook, om zo hallucinaties op te wekken en het pad naar de onsterfelijkheid te vinden. Meerdere historici schrijven de ontdekking van Cannabis toe aan de Scythiërs, die in de 7de eeuw v.o.t. In Siberië en Noord-Centraal Azië woonden. Herodotus – een Grieks historicus uit de 5de eeuw v.o.t. noemde marijuana een integraal deel van de dodencultus van de Scythiërs. Ook zijn er sporen van gebruik gevonden bij de Sumeriërs en er wordt beweerd dat er in verschillende delen van de Bijbel naar Cannabis wordt gerefereerd. In 1929 vond Rudenko een omschrijving van mensen uit de Oudheid die marijuana inhaleerden voor de psychotropische effecten die de plant met zich meebracht. Hij vond een gebalsemd lichaam en een bronzen ketel gevuld met gebrande cannabiszaden, gewoven bloezen uit hemp en aanstekers, speciaal ontworpen voor het inhaleren van de rook. Dit werd niet als een religieus iets, maar als alledaagse bezeigheid beschouwd voor zowel mannen als vrouwen. In India wordt Cannabis sinds duizenden jaren nauw verbonden met magische, medische, religieuze en sociale praktijken. In de Veda's wordt Shiva als "The Lord of Bhang" omschreven. Bhang is een drankje gemaakt van cannabisblaadjes, melk, suiker en kruiden. Vandaag maakt deze drank nog steeds deel uit van de rituelen van bepaalde kasten. Ook in tantrische seksuele praktijken vernieuwde cannabis haar nut. Ongeveer een uur voor het Yoga-ritueel drinkt de persoon een kop Bhang na het reciteren van een matra voor de Godin Kali. In Afrika is de plant misschien niet inheems, maar wordt ze wel religieus, medisch en cultureel gebruikt dooruit het continent. Al meer dan duizend jaar wordt het in Egypte gecultiveerd en in Zuid en Centraal Afrika duikt het op via Ethiopië, waar in de 14de eeuw keramieke pijpen zijn teruggevonden met cannabissporen. In Noord-Afrika beïnvloedde Cannabis de muziek, literatuur en delen van de architectuur van huizen. In bepaalde woningen werd een extra kamer aangetroffen waar de familie in samenkwam om te dansen, zingen en verhalen te vertellen. Men gebruikte Cannabis voor het genezen van slangebeten, anthrax, malaria, zwartwaterkoorts en bloedvergifting. Het hielp ook de geboortepijn te verzachten. Cannabis werd door zwarte slaven geïmporteerd in Zuid-Amerika en Oost-Indische werkers brachten het mee naar de Antillen en Jamaica. Jamaica staat nu bekend als het land van het Rastafari-geloof, reggae-muziek en veelvuldig gebruik van Ganja. Het eerste gebruik in Noord-Amerika dateert uit 1606, wanneer Louis Hébert het introduceert om kledij en zeilen te maken. De psychotropische effecten werden pas in de 100

19de eeuw bekend (tussen 1840 en 1900). Cannabis werd toen dooruit geheel NoordAmerika legaal door apothekers verspreid tegen hondsdolheid, reuma, epilepsie, tetanus en als spierverslapper.

6.4

Grassroots Spirituality & Westerse Rituelen

Forman becommentarieert in Grassroots Spirituality de grote shift die onze civilisatie momenteel aan het maken is. Deze shift is zo fundamenteel dat ze alles kan affecteren. Hij praat over een nieuwe vorm van spiritualiteit die hij de grassroots spirituality movement noemt. Hoewel de titel misleidend is, bevat het boek niettemin een essentiële waarheid, die slechts weinigen onder ogen willen zien, maar waaraan velen op hun eigen manier participeren. De grassroots spirituality movement omvat een religieuze beweging in zijn minst traditionele vorm. Het wordt ontwikkeld door een enorm, verstrekkend en toch grotendeels ongeorganiseerd lichaam van doorsnee mensen van over de hele wereld, maar vooral uit Noord-Amerika. Deze beweging is niet in wetenschappelijke laboratoria ontstaan, of in universiteitsklassen. Nee, ze is ontstaan in huiskamers, kerkkelders, yoga-centers, meditatiekamers, koffieshops, en tijdens natuurwandelingen. Deze culturele en religieuze beweging staat ver af van alles wat met leiderschap en organisatie te maken heeft. Mensen die zichzelf spiritueel noemen, krijgen al gauw de bijnaam New Age, hippie, weirdo,... Maar deze vormen van vernedering lijken de laatste jaren sterk af te nemen. Heeft dit te maken met een toenemend aantal mensen dat zich steeds minder schaamt voor hun interesses? Forman denkt alvast van wel, en de cijfers van de surveys liegen er ook niet om. Zo steeg het aantal Boeddhisten in de V.S.A. de laatste jaren drastisch. Maar kan men praten over 1 selecte groep, of staan deze mensen te ver van elkaar om nog een eenheid te vormen? Wat zijn de oorzaken van zulk een manifestatie van de spirituele kant van het mensdom? Forman wijdde zijn studie en zijn boek aan dit soort vragen. Spiritualiteit, zegt hij, is die kant van ons, die wijst naar de intuïtieve, niet-rationele, meditatieve manifestering van ons zelf. Het is de kant die streeft naar innerlijke en uiterlijke connectie en een gevoel van eenheid en heelheid. Het team van onderzoekers bond de woorden van meer dan 100 geïnterviewden samen in een definitie van wat Grassroots Spirituality nu net is: Grassroots Spirituality houdt een vaag panentheïstisch ultimum in dat: - inherent aan ons diepste zelf is, soms ook lichamelijk kan zijn; 101

- men toegang toe kan krijgen door niet-strikte-rationele middelen van; - zelftransformatie en groepsprocessen, - die de holistische organisatie van het leven worden. Panentheïsme [ alles-in-godheid ] is niet hetzelfde als pantheïsme. Het betekent namelijk zoveel als de doctrine dat alle mogelijke dingen reeds in het ultimatum aanwezig zijn. Alle dingen komt voort uit 1 principe, maar dat ene principe is niet gelimiteerd tot de wereldse fenomenen. Weliswaar klopt deze definitie niet voor iedereen. Niet elk pad kent dezelfde wegen en sommige wegen wijken al meer af van wat ze allemaal gemeenschappelijk hebben dan anderen. Zo zijn er bijvoorbeeld groeperingen zoals de N.A.C.88 of de Basken, die zich niet aansluiten bij de visie op het 'ultimum', maar dit concept eerder vervangen door een web dat ons connecteert. Opmerkelijk was dat geen enkele geïnterviewde persoon van mening was dat er een vader of moeder God was die ons transcendeert. Dit staat in groot contrast met de traditionele religies. "The history of religions is that religions tend to divide people one from another. The history of spirituality is that spirituality cuts across barriers."89

Zowel introverte als extroverte middelen kunnen worden ingezet om te komen tot een nietstrikt rationeel bewustzijn. Onder introverte middelen worden routinehandelingen gecategoriseerd, die zo het loslaten van het rationele een stevige onderbouw willen geven. Het genot wordt hier langs binnen gezocht. Dit kan door meditatie, yoga of andere individuele vormen van routine. To live content with small means, to seek elegance rather than luxury, and refinement rather than fashion, to be worthy, not respectable, and wealthy, not rich, to study hard, think quietly, act frankly, to listen to stars and birds, babes and sages, with open heart, do all bravely, await occasions, hurry never in a word, to let the spiritual, unbidden and unconscious, grow up through the common. This is my symphony. William Ellery Channing 88 89

Native American Church Bill Creed 102

Onder extroverte middelen verstaat men groepsprocessen. Alles wat men in groep kan doen, van samen bidden, dansen, wandelen, tot praatsessies. Alles kan een spirituele groei bevorderen. Zelfs een goede conversatie tijdens een kop koffie in een koffiehuis. Deze niet-strikt rationele kant is door de moderne wetenschappelijke maatschappij vergeten. Mensen bezitten die intuïtieve, niet-lineaire en chaotische kant niet, of cultiveren deze alleszins niet meer en nemen daardoor ook voortdurend meer afstand van de grote religieuze systemen die hen niets anders te bieden hebben dan holle concepten en loze beloften. Zowel door yoga en meditatie, als door samen te komen in groep, wordt deze intuïtieve kant wel gevoed. Door in een onvoorspelbare groep deel te nemen, neemt men onbewust deel aan iets dat voorbij lineaire logica ligt, en op een plaats waar mentale controle niet reikt. Aan deze kant van het hek liggen de betekenis en het doel van een individu te wachten. Veel van wat Forman ons te vertellen heeft komt overeen met de waarden van de perenniale filosofie van Huxley. Deze filosofie is een gezamelijk aantal gedachten en gedragingen, die diep gefundeerd zijn in een wijde waaier aan tradities in onze wereld. Deze overeenstemming is niet zo abnormaal. Veel van de betrokkenen verwijzen dan ook naar grote perenniale denkers zoals Eckhart, Shankara, Boeddhistische leraren, Blake, en natuurlijk ook naar Huxley zelf. Maar toch is de grassroots spirituality movement een recent en nieuw fenomeen, dat zich kan distantiëren van de voorgaande scholen. Zo is er bijvoorbeeld een enorm verschil in grootte te merken tussen datgene wat Huxley de esotherische religies noemt en de grassroots beweging. Deze esotherische religies waren namelijk altijd in de minderheid, terwijl de huidige aantallen van spirituele mensen ons leert dat dit een enorm deel van de populatie omvat. Ook kan men nu stellen dat de religies onderling meer verweven zijn. Forman probeert deze verweving uit te leggen door een vergelijking te maken met taal en hoe het Engels tot stand is gekomen. Engels kwam tot stand door het langzaam samenkomen van een aantal verschillende talen zoals Frans, Saksisch, Fries, Schots,... Dit is geen proces dat op één dag geklaard is, maar langzamerhand nemen deze volkeren door met elkaar om te gaan steeds meer woorden van elkaar over, tot er op een gegeven moment 1 slimmerik opmerkt dat ze – op het accent na – allemaal dezelfde taal lijken te spreken. Hetzelfde geldt voor de Grassroots Spirituality Movement. Of men nu een Zen Boeddhist is, een Tibetaanse Vajrayana Boeddhist, een spirituele ecologist of een SufiIslamiet. Misschien is men een reformistische Jood of maakt men deel uit een new-age beweging. Al deze categorieën samen zorgen ervoor dat een veel groter project op poten

103

gezet wordt (nl. de Grassroots Spirituality Movement), door met elkaar om te gaan en kennis uit te wisselen. In een studie over gecontroleerd gebruik van intoxicanten90 werden gebruikers van Cannabis, Opiaten en Psychedelica opgezocht. Deze individuen waren in staat om - net zoals alcoholgebruikers - hun frequent gebruik in toom te houden. Uit longitudinale interviews bleek dat men, mede door de bestaande subculturen en sociale sancties, een gecontroleerd gebruik mogelijk maakte. Deze rituelen en sociale sancties bieden namelijk iets dat de overkoepelende cultuur niet voorhanden heeft: instructies en patronen om gecontroleerd gebruik staande te houden. Wat betreft het normale functioneren is er geen enkel negatief effect bekend. De methodes van gebruik dienen de ongelegen effecten te minimaliseren. Hoewel Alcohol een krachtige en zeer verslavende psychoactieve drug is, die grote fysiologische en psychologische schade kan veroorzaken, kan de overgrote meerderheid van de bevolking alcohol controleren. Het wijdverspreide gebruik van alcohol kan worden begrepen door de culturele rituelen en sociale sancties, die samen een gebruikerspatroon vormen. Een rituele vorm van alcoholgebruik limiteert de consumptie tot specifieke aangelegenheden, zoals een glaasje wijn bij het avondeten. Positieve sociale sancties staan een normaal gebruik toe en moedigen het zelfs aan. Parallel hieraan zijn de minimale restricties op alcoholconsumptie en de negatieve sancties wanneer men dronken is. Deze sociale sancties en rituelen worden reeds in de kindertijd aangeleerd, wanneer een kind zijn/haar ouders kan observeren terwijl ze drinken en verantwoord omgaan met alcohol. Onbewust wordt het kind geleerd dat alcoholgebruik aangenaam kan zijn wanneer het in een gecontroleerde sociale omgeving geconsumeerd wordt. Wanneer men deze sociale sancties niet heeft of kent, staat de deur voor overmatig gebruik open. Indiaanse stammen tonen ons een patroon van gecontroleerd gebruik van psychoactieve stoffen zoals Peyote en Datura. Deze intoxicanten zijn sinds millenia ingebouwd in hun ceremonies en levenspraktijken. In contrast hiermee hebben ze geen restricties of sociale sancties omtrent alcoholgebruik (The White Man's Drug), aangezien de Indianen werden uitgesloten uit de blanke samenleving. Ze hebben nooit de kans gekregen om dit culturele patroon te begrijpen en vervolgens over te nemen. Ook bij de Eskimo's uit Frobisher Bay zag men een gelijkaardig patroon te kop opsteken. 90

Harding W.& Zinberg, N. 1977. "The Effectiveness of the Subculture in Developing Rituals and Social Sanctions for Controlled Drug Use". Drugs, Rituals and Altered Stated if Consciousness, Rotterdam. 104

Bij marihuana, psychedelica en opiaten treedt op heden eenzelfde patroon op de voorgrond doorheen de subculturen. Het verwerven van rituelen en sociale sancties kwam geleidelijk aan tot stand door het blijven consumeren van deze stoffen. Van de 105 proefpersonen – 66 blanke mannen, 24 blanke vrouwen, 9 zwarte mannen en 6 zwarte vrouwen – maakten sommigen periodes van compulsief gebruik door, die veranderden in een gecontroleerd gebruik; anderen hadden reeds controle over de substanties vanaf het begin. Bijna alle proefpersonen werden geïniteerd en begeleid door iemand die hen inleidde in het rituele gebruik. De consumptie van psychotropische stoffen is voor een groot deel een sociaal gegeven, maar een opvallende noot hierbij is het feit dat velen onder hen weinig contact

onderhielden met individuen die hun gebruik niet konden

controleren en aldus verslaafd waren. Marihuanagebruik is minder geritualiseerd dan psychedelica en opiaten. Het wordt in zeer veel contexten gebruikt, bijvoorbeeld voor een film, op een fuif, voor de televisie of tijdens een boswandeling. Men komt er niet meteen voor samen, maar het is wel een sociale drug. Cannabis zal ook sneller individueel geconsumeerd worden dan psychedelica en opiaten. De reden voor deze flexibiliteit is mede te wijten aan haar farmacologie: het is een milde en kortdurende intoxicant. Men kan de high controleren en normaal blijven functioneren indien dat nodig zou zijn. Ook de sociale status verklaart een deel van de flexibiliteit: er is een groeiend aantal gebruikers en een opkomende acceptatie van Cannabis. Veel van de proefpersonen kenden leerkrachten, familie en vrienden die Cannabis consumeerden. Ze werden al snel via de media en popcultuur – vertrouwd men het feit dat marihuana niet snel voor problemen zou zorgen. Er bestaat een grote waaier aan psychedelica die zowel wat kracht als wat effect betreft van elkaar verschillen: LSD, Mescaline, Psilocybine, MDMA, DMT,... Het illegale statuut van deze intoxicanten creëert een probleem voor haar gebruikers. De gebruiker kan immers niet met zekerheid zeggen of hetgeen hij daarnet kocht

effectief datgene is

waarvoor hij betaalde. Ook naar de juiste dosering moet men vaak gissen, waarvoor men vertrouwen dient te hebben in de persoon die het verkocht. In tegenstelling tot Cannabis duurt ook de high veel langer. Het is een intensieve, maar niet noodzakelijk oncontroleerbare trip. Aangezien de kans op een bad trip altijd aanwezig is, is er ook altijd potentieel gevaar. Maar psychedelica hebben niet de aantrekkingskracht van Marihuana, noch worden ze op dezelfde manier geïntegreerd in de samenleving. 105

De meeste rituelen en sociale sancties omtrent hallucinogenen zijn bedoeld om het voor de gebruikers zo veilig mogelijk te maken. De proefpersonen zijn het erover eens dat een minimaal plannen van de trip nodig is hiervoor. Dit plannen herbevestigt de gedeelde intenties tijdens de trip en de mogelijkheid om de high te controleren. Ook de setting is belangrijk: de plaats dient veilig en comfortabel te zijn. Vaak heeft men ook nood aan interne voorbereiding op de trip, om er zeker van te zijn dat een bad trip voorkomen kan worden. Men kan compulsief gedrag vermijden, niet noodzakelijk door negatieve sancties, maar door: •

de positieve waarde die de gebruiker hecht aan de bewustzijnsveranderende mogelijkheden van psychedelica op te roepen en;

•

het feit dat tolerantie voor deze intoxicanten snel groeit wanneer men een frequent gebruiker is. Te frequent gebruik is dus contraproductief.

Opiaten worden door de overkoepelende cultuur meer dan alle andere drugs beschuldigd van het veroorzaken van verslaving. Populaire mythes over het kwaad van opiaten, en in het bijzonder van heroïne, reiken zelfs tot diep in de subculturen! De opiatengebruikende proefpersonen zijn zich hiervan bewust, en verbergen hun gebruik vaak voor iedereen behalve hun dealer en mede-gebruikers die de substantie kunnen controleren. Deze mensen balanceren continu op de rand van vriendelijkheid t.o.v. een verslaafde gebruiker om aan kwaliteit opiaten te geraken, en niet té vriendelijk zijn om een opname in de subcultuur waar ze geen deel van willen worden te voorkomen. Veel rituelen zijn echter niet te onderscheiden van rituelen die voortkomen uit compulsief gebruik. Een reden hiervoor kan zijn dat er geen zichtbare populatie van gecontroleerde gebruikers op de voorgrond treedt, zoals bij Cannabis. Rituelen worden ontleend bij de subcultuur, de enige kant-en-klare bron aan informatie die op het moment zelf aanwezig is. Twee andere verklaringen kunnen zijn: genot in de tijdelijke identificatie met de subcultuur, of een verleden bezitten dat hen linkt aan die subcultuur linkt, alsvorens ze de opiaten leerden controleren. De sociale sancties wat het gebruik aangaat, zijn distinctief. Ze bezitten een aantal regels die kunnen samengevat worden onder het maxime "Word niet afhankelijk!".

106

6.5

Conclusie

Om het laatste hoofdstuk af te ronden, zet ik ook hier nog even alles eens op een rij: Hallucinogenen vindt men overal, als men maar vindingrijk genoeg is om ze te ontdekken en bereiden. Bij een aantal van deze planten gaf dit natuurlijk aanleiding tot een soort van ritueel gebruik, maar dit is zeker niet voor al deze planten het geval. Sommigen onder hen vertonen zeer variabel gedrag wanneer het aankomt op het destilleren van hun actieve component. Planten die zeer stabiel en makkelijk te doseren zijn, komen terug in het shamanistisch en ritueel gebruik van verscheidene volkeren en kerken over de hele wereld. Frapant is het dat deze planten voor verscheidene doeleinden worden gebruikt, zowel medisch als religieus. Tegen deze ceremonies is echter veel verzet gepleegd. Waarom mensen net zo vijandig kunnen zijn tegen gebruiken die een samenleving ten goede komen, blijft iets waar men enkel hypothesen rond kan vormen. Wat zeker is, is dat de War on Drugs en de attitude die een aura vormt rond die hele overheidsactie, zich verspreidde als een virus onder het gepeupel. Roddels reizen immers sneller dan het licht. Gelukkig zijn er nog volkeren die de ceremonies rond intoxicanten zoals peyote, ayahuasca en iboga intact houden. Het besef van een spirituele wereld die zich voor ons opent groeit thans. Men ziet de laatste jaren in het Westen een grote contra-rationele culturele beweging op de voorgrond treden. De mensen beseffen dat er meer moet zijn dan enkel de wereld op zijn meest lineaire niveau, en ze zoeken naar wegen die hen naar een non-lineair wereldbeeld leiden. Alsmaar meer mensen hangen het boeddhisme aan en geven een al te christelijk wereldbeeld op. Ze worden geconfronteerd met de meest uitbundige verschijnselen en proberen alles te integreren en tot 1 overkoepelend wereldbeeld te herleiden. Hierin ziet men ook dat meer en meer mensen toegang krijgen tot geestesverruimende substanties en deze goed leren integreren in hun visie op de werkelijkheid. Dit heeft gevolgen voor alles wat met de wereld te maken heeft en hoe we er naar kijken.

107

7.

Slot

"We have two kinds of knowledge which I call symbolic knowledge and intimate knowledge. I do not know whether it would be correct to say that reasoning is only applicable to symbolic knowledge, but the more customary forms of reasoning have been developed for symbolic knowledge only. The intimate knowledge will not submit to codification and analysis, or, rather, when we attempt to analyse it the intimacy is lost and it is replaced by symbolism." Wilber, Ken91

In Food of the Gods92 noemt Terence McKenna drugs het spook dat de aardse cultuur teistert. Ons obsessief gedrag en neigingen naar verslaving vliegen uit de bocht, wanneer we de cultivering en marketing van medicatie in onze westerse maatschappij erbij voegen. Een nieuwe manier van omgaan met psychoactieve stoffen is nodig om het besef van waar we mee bezig zijn te doen groeien. We zien in de 20ste eeuw een overgang van de verslaafde als bezetene, naar de verslaafde als zieke. Dit is een negatief beeld, maar het brengt ook positieve elementen met zich mee. Zo zijn we bijvoorbeeld vervat in een informatiecultuur die de universele aanwezigheid van allerlei planten promoot, die in eerste instantie enkel gekend waren door een aantal afgezondere volkeren. Ook steken er steeds meer nieuwe inzichten en technologieën de kop, die een beter inzicht verschaffen in de mechanismen van deze planten en wat hun actieve bestanddelen teweegbrengen. Maar we merken dat een objectieve wetenschappelijke beoordeling niet altijd even goed te rijmen valt met de planten en/of een meer literaire vorm van overdracht die even veel informatie lijkt te verschaffen. Dit is het mooie aan entheogenen. Ze voegen onze gespleten cultuur terug samen op het punt waar de dubbele persoonlijkheid zich het hardst lijkt de contrasteren. Boehm noemde dit zeer literair: het Zijn en de Schijn. Het Zijn houdt onze realiteit in zoals we die nu kennen, en de Schijn is datgene waar we achter lijken te hollen als een verloren droom die we nooit zullen inhalen, maar waar we toch in willen vertoeven. We zijn het contact met de Schijn verloren. Maar deze Schijn lijkt mij terug te keren in de psychedelische ervaringen. Hier kan men inzien dat het Zijn schijn is en de Schijn het Zijn is, en wordt de fictieve scheiding tussen de twee opgeheven. Hopelijk ben ik erin geslaagd op die fictieve grens te wandelen tussen Zijn en Schijn, om de absurditeit ervan in de verf te zetten. Men kan nog steeds niet komen tot wat de 91

Wilber, Ken. 1984. Quantum Questions, Mystical Writings of the World's Greatest Physicists. Boston, Shambhala Publications. 92 McKenna, Terence. 1999. Food of the Gods, A radical history of plants, drugs and human evolution. London: Rider Books. 108

'essentie' van een ervaring nu juist zou moeten zijn door een simpele omschrijving van hoe een ervaring in zijn werk kan gaan of wat de mogelijke effecten ervan zijn, of door een portaal aan te bieden waar men dooruit moet huppelen om zich visueel te kunnen voorstellen wat zulke ervaringen inhouden, door testen, onderzoeken, of als maar meer waanzin op papier. Ze geven slechts een indicatie aan van de richting dat men uitmoet en leggen het pad open voor toekomstige ervaringen. Ze geven slechts een indicatie van de richting die men uitmoet en openen het pad voor toekomstige ervaringen. Met dit als achtergrondtheorie is het makkelijker om het veld zo ruim mogelijk te bekijken, om zo te zien dat de opdelingen kunstmatig zijn: religie, spiritualiteit, therapie, medicijnen, kunst,... Alles behoort tot één groot geheel, waar velen van ons het bestaan niet meer van kennen. Veel voorname wetenschappers neigen thans naar een meer spiritueel wereldbeeld, waarvan we er enkelen hebben aangehaald in dit werk. Zo combineert Ken Wilber spiritualiteit en wetenschap op een ingenieuze manier, en toont aan dat deze 2 niet noodzakelijk elkaars tegengestelden moeten zijn, zoals zo vaak wordt geïmpliceerd. Ook James Williams staat open voor zoiets als een cosmic consciousness ervaring en bekijkt zijn metafysica door een spirituele bril. Maar "We westerners have our paradoxes", zegt Narby93. Het rationalisme heeft ons een welzijn gebracht waar we enkel van konden dromen, maar slechts een paar enkelingen lijken er tevreden mee. Overigens, niet enkel Westerlingen hebben hun ontevredenheid, ook de Amazonemensen zijn niet allemaal even gelukkig. Na eeuwen van onderdrukking werd hen wijsgemaakt dat zij het niet bij het rechte eind hadden. Hun zelfvertrouwen moet worden heropgebouwd. Dit blijkt moeilijker te zijn dan verwacht, door een groot verschil in culturele waarden. Deze mensen leven niet in een consumptiemaatschappij waarin men alles kan kopen zolang men maar geld genoeg heeft. Kennis is niet koopbaar. Dit moet de Westerse wereld, waar men tegenwoordig zelfs genen kan kopen, nog leren begrijpen. Wat valt er aldus te concluderen uit deze thesis? Ik heb lang nagedacht om hier een antwoord op te formuleren zonder te hervallen in wat ik reeds eerder heb geconcludeerd, of zonder het antwoord schuldig te blijven of in 1 zin te poneren.

93

Narby, Jeremy. 1998. The Cosmic Serpent: DNA and the origins of knowledge. New York: Tarcher Penguin: 152 109

Hoewel ik veel hooi op mijn vork heb willen nemen door zulk een breed scala aan onderwerpen te bespreken, lijkt het nauwelijks breed genoeg om te raken aan het overkoepelende idee dat deze entheogenen overstijgt. Zijn er positieve toepassingen van entheogenen? Natuurlijk zijn die er. Ze zijn veelvuldig! Men helpt mensen op spiritueel en cognitief vlak de wereld herontdekken. Depressies en hoofdpijnen verdwijnen, nieuwe inzichten komen sneller dan men ooit had durven dromen, de wereld opent zich als voor een klein kind dat een sprookje wordt voorgelezen, of dat op de Kerstman wacht op 25 december om 4 uur 's morgens. Zijn entheogenen schadelijk? Dat hangt er vanaf met welke ingesteldheid, voorbereiding en context men deze sfeer exploreert.

Men zou dezelfde vraag kunnen stellen aan een persoon die nog nooit

gezwommen heeft en op punt staat om in de open zee te duiken. Moet men uit de buurt blijven van deze hallucinogenen omdat ze een mogelijk kwaad herbergen? Waarom? In de zee zou men ook kunnen verdrinken, maar wie blijft om die reden weg van de zee? Zo misloop je immers een fantastische ervaring. Met deze metafoor benadruk ik de nood aan informatie, opvolging en educatie omtrent entheogenen. Net zoals men leert zwemmen, moet men leren omgaan met entheogenen, anders vergroten de kansen op verdrinking. Hiervoor is een degelijk beleid nodig dat beseft hoe waardevol een integratie van deze stoffen in de opvoeding van een samenleving zijn. Intoxicanten maken nu éénmaal deel uit van ons bestaan, men heeft reeds aangetoond hoe gevaarlijk het is wanneer men ze verbant, het wordt tijd dat men ze aanvaardt. De angst is cultureel ingebakken en de mensen durven steeds minder vaak de confrontatie aan te gaan, uit angst dingen te zien die ze liever niet zouden zien, of uit pure onwetendheid over wat er net aan de andere kant gebeurt. De angst te ontdekken dat er meer bestaat dan de kleine wereld waar we in leven. Deuren die zouden kunnen opengaan en kennis onthullen die wereldbeelden doet instorten. Onderzoek en experimenten met intoxicanten tonen dit veelvuldig aan, hoewel dit vaak niet het opzet van het experiment was. Automatisch ziet men een grotere beweging plaatsvinden in het merendeel van de individuen. Dit zou langzaam kunnen zorgen voor een grotere bewustwording op wereldniveau. Wat men in de jaren zestig wou proberen, maar waar men in faalde door een veel te onbezonnen aanpak, zou nu opnieuw kunnen worden uitgebouwd. Men zou zelfs kunnen stellen dat men hier allang mee begonnen is. We merken een spirituele beweging op die meer en meer probeert onze analytische zijde te integreren in een subjectief geheel.

110

Alle voorbereidingen in de vorm van experimenten, antropologische excursies en chemische componenten zijn onze manier om af te rekenen met een dieper probleem. We hebben geen voorgeschiedenis in de jungle van de Amazone, waar onze voorvaders zovele verhalen en mythen over te vertellen hebben. We hebben zorgvuldig alle informatie gefilterd, en nog wel op zulk een gewiekste manier dat onze realiteit op een rationalistische en één-één-duidige manier tot onze zintuigen kon komen. Nu we eindelijk in contact komen met allerlei zaken die ons wereldbeeld te boven gaan, moeten we eveneens leren deze te integreren. Dit kan niet door terug te vallen op een eeuwenlange geschiedenis, maar wel door onze eigen manier om zekerheid te verwerven over een praktijk, nl. door de wetenschap. Deze reikt ons een hand waar onze waarden tekort schieten. Zo zullen ook wij leren omgaan met wat aan ons wordt gegeven. Ook door kunst leren we omgaan met de wereld, haar eenheid en veelvuldigheid. Men kan kunst op 2 manieren bekijken. Men kan kunst zien als het portaal naar de andere sferen van de realiteit, maar men kan kunst ook zien als een product dat hier een voorstelling van die sferen geeft in retrospect. Beide zijn weliswaar evenwaardig, omdat ze in sé hetzelfde betekenen. Vele psychedelische artiesten getuigen hier ook van. Hun kunstwerken bieden ons een portaal naar werelden die onze wildste fantasie te boven gaat, en we bekijken ze met ontzag om binnen te kunnen treden in deze onbekende sferen. Eens we daarbinnen zijn, kunnen we ons identificeren met het kunstwerk op een ander niveau. Je wordt zelf het kunstwerk net zoals je een boek kunt worden. En eens je een boek geworden bent, weet je dat je een goed boek vast hebt. Goede kunst voert je naar diezelfde hoogten en diepten. Het opent zelfs de deuren voor die mensen die ooit radicaal anders dachten. Verandering is namelijk leven, en zij die van kennis houden, moeten vele dingen onderzoeken94.

"I believe with the advent of acid, we discovered new ways to think and it has to do with piecing together new thoughts of mind. Why is it that people are so afraid of it? What is it about it that scares people so deeply? Because they are afraid that there is more to reality than they have ever confronted. That there are doors that they are afraid to go in and they don't want us to go in there either because if we go in, there we might learn something that they don't know. And that makes us a little out of their control." Ken Kesey (LSD-25 documentaire)

94

"Those who love wisdom, must investigate many things" Herakleitos. 111

Bibliografie

‹

Abrams, Isaac. 1967. "Seven Drawings". The Psychedelic Review 9: 42 – 50.

‹

Aceto, M.D. 1989. "Dependence Studies of new Compounds in the Rhesus Monkey, Rat and Mouse". NIDA Research Monograph: 578 – 631.

‹

Aceto, M.D. 1991. "Dependence Studies of New Compounds in the Rhesus Monkey and Mouse". Rat Studies Infusion: 513 – 517.

‹

Adams, Joe K. 1963. "Psychosis: 'Experimental' and Real". Psychedelic Review 1 (2): 121-144.

‹

Addiction Research Institute, Inc.. 2004. "A Chronology of Selected Abstracts: Ibogaine: Rapid Method for the Interruption of the Narcotic Addiction Syndrome". Addiction Research Institute.

‹

Allan, Don. 1996. "Ibogaine: Therapeutic Miracle?". Primal Renaissance: The Journal of Primal Psychology.

‹

Alper, Kenneth, e.a. 1999. "Treatment of Acute Opioid Withdrawal with Ibogaine". The American Journal of Addiction 8: 234 – 242.

‹

Alpert, Richard. 1969. "LSD & Sexuality". The Psychedelic Review 10: 21 – 25.

‹

Andrews, George. 1963. "Annihilating Illumination". Psychedelic Review 1 (1): 66 – 68.

‹

Andrews, George. 1966. "Sky Taste Alive Inside". Psychedelic Review 8: 125 – 126.

‹

Austin, Gregory. 1979. "Perspectives on the History of Psychoactive Substance Use". DHEW Publication nr. (ADM) 79: 810.

‹

Backus, Varda Peller. 2003. "Book Review: The Dream Drugstore: Chemically Altered States of Consciousness". Psychiatric Services 54 (9): 1293 – 1294.

‹

Baggot, M; Jerome, L. 2001. "3,4-Methylenedioxymethamphetamine (MDMA): A Review of the English-Language Scientific and Medical Literature". Www.MAPS.org

‹

Baker, David, e.a. 2003. " The therapeutic Potential of Cannabis". Lancet Neurology 2: 291 – 298.

‹

Barabe, P. 1982. "La Religion d'Eboga ou le Bwiti des Fanges". Med. Trop. 12 (3): 251 – 257.

‹

Barnard, Mary. 1963. "The God n the Flowerpot". Psychedelic Review 1 (2): 244 – 251. 112

‹

Barrigar, Robert. 1964. "The Regulation of Psychedelic Drugs". The Psychedelic Review 1 (4): 394 – 441.

‹

Bastiaans, Ehud. 2004. "Life after Ibogaine: An Explanatory Study of the Long-Term Effects of Ibogaine treatment on Drug Addicts". Vrije Universiteit Amsterdam.

‹

Bates, Roy. 1964. "Psychedelics and the Law: A Prelude in Question Marks". The Psychedelic Review 1 (4): 379 – 393.

‹

Beauregard, Mario; Paquette, Vincent. 2006. "Neural Correlates of a Mystical Experience in Carmelite Nuns". ScienceDirect: Neuroscience Letters 405: 186 – 190.

‹

Beecher, Henry. 1971. "Response to Pahnke's Lecture by a Physician". The Psychedelic Review 11: 15 – 17.

‹

Benn, Gottfried. 1963. "Provoked Life: An Essay on the Anthropology of the Ego". Psychedelic Review, 1 (1): 47 – 54.

‹

Bleibtreu, John. "Marihuana and the New American Hedonism". The Psychedelic review 9: 72 – 79.

‹

Blofeld, John. 1966. "A High Yogic Experience Achieved with Mescaline". The Psychedelic Review 3 (1): 27 – 32.

‹

Brand, S. 1967. "The Native American Church Meeting". The Psychedelic Review 9: 21 – 37.

‹

Brande, E. 1799. "On a Poisonous Species of Agaric". London Medical ad Physical Journal 11: 41 – 44.

‹

Bucke, R.M.. 1961. Cosmic Consciousness. New Hyde Park, New York: University Books.

‹

Cappendijk, S.L.T. 1994. "Norharman: Endogenous Inhibitor of Morphine Withdrawal". European Neuropsychopharmacol: 39 – 40.

‹

Cappendijk, S.L.T. 1994. "The Inhibitory Effect of Norharman on Morphine Withdrawal Syndrome in Rats: Comparison with Ibogaine". Behavioral Brain Research 65: 117 – 119.

‹

Carrol, Lewis. 1993. Alice’s Adventures in Wonderland & Through the LookingGlass. Hertfordshire: Wordsworth Classics.

‹

Carstairs, G.M. 1965. " Daru and Bhang: Cultural Factors in the Choice of Intoxicants". The Psychedelic Review 2 (2): 67 – 83.

‹

Castaneda, Carlos. 1968. The teachings of Don Juan. A Yagui Way of Knowledge. New York: Washington Square Press.

‹

Castaneda, Carlos. 1993. The art of Dreaming. New York: Harper Perennial Press. 113

‹

Check, E. 2006. « Club drug finds use as antidepressant » Nature 443, 629-631. Published online 11 October 2006

‹

Clark, Walter H. 1969. "Discussion of Paper by Prince & Savage". The Psychedelic Review 10: 76 – 82.

‹

Clark, Walter H. 1970. "The Psychedelics and Religion". Uit Psychedelics, Doubleday & Company.

‹

Daniélou, Alain. 1966. "The Influence of Sound Phenomena on Human Consciousness". The Psychedelic Review 3 (1): 20 – 26.

‹

Deikman, Arthur. 1982. The observing self: Mysticism and psychotherapy. Boston: Beacon Press.

‹

Der Marderosian, Ara H., e.a. 1964. "A Uterine Stimulant Effect of Extracts of Morning Glory Seeds". The Psychedelic Review 1 (3): 317 – 323.

‹

Doblin, Rick. 1991. "Pahnke's "Good Friday Experiment": A Long-Term Follow-Up and Methodological Critique". The Journal of Transpersonal Psychology 23 (1).

‹

Doblin, Rick e.a. 1999. "Dr. Oscar Janiger's Pioneering LSD Research: A Forty Year Follow-Up". M.A.P.S. 9 (1): 7 – 21.

‹

Doblin, Rick. 2002. "A Clinical Plan for MDMA (Ecstasy) in the Treatment of PostTraumatic Stress Disorder (PTSD): Partnering with the FDA". M.A.P.S. 12 (3): 5 – 18.

‹

Doering-Silveira, Evelyn; Grob, Charles; Dobkin, Marlene. 2005. "Report on Psychoactive Drug Use Among Adolescents Using Ayahuasca within a Religious Context". Journal of Psychoactive Drugs 37 (2): 141 – 144.

‹

Drake, David. 1965. "Psychedelic Metaphysics". The Psychedelic review 2 (1): 56 – 58.

‹

Dworkin, Steven e.a. 1995. "Effects of Ibogaine on Responding Maintained by Food, Cocaine and Heroin Reinforcement in Rats". Psychopharmacology 117: 257 – 261.

‹

Dzoljic, E.D. 1988. "Effect of Ibogaine on Naloxone – Precipated Withdrawal Syndrome in Chronic Morphine-Dependent Rats". Arch. Int. Pharmacodyn 294: 64 – 70.

‹

Einhorn, Ira. 1971. "the Sociology of the New". The Psychedelic Review 11: 48 – 58.

‹

Esam, John. 1969."Orpheus and Eurydice". The Psychedelic Review 10: 26 – 28.

‹

Finkelstein, Nat. 1969. "Honghi, Meester?" The Psychedelic Review 10: 52 – 64.

‹

Fisher, Gary. 1969. "Loneliness". The Psychedelic Review 10: 19 – 20. 114

‹

Freedman, Daniel. 1966. "Aspects of Biochemical Pharmacology of Psychotropic Drugs". The Psychedelic Review 8: 33 – 58.

‹

Fernandez, James. 1982. "Bwiti: An Etnography of the Religious Imagination in Africa". Princeton U.S.A: Princeton University Press.

‹

Fisher, Gary. 1963. "Some Comments Concerning Dosage Levels of Psychedelic Compounds for Psychotherapeutic Experiences". The Psychedelic Review 1 (2): 208 – 218.

‹

Forman, Robert. 1990. The Problem of Pure Consciousness. Mysticism and Philosophy. Oxford, New York: Oxford University Press.

‹

Forman, Robert. 2004. Grassroots Spirituality. What it is, Why it is here, Where it is going. U.K. : Imprint Academic.

‹

Foucault, Michel. 1971. De Orde van het Vertoog. Parijs: Gallimard.

‹

Freudenmann, Roland e.a. 2006. "The Origin of MDMA (Ecstasy) Revisited: The True Story Reconstructed from the Original Documents". Journal Compilation: Society for the Study of Addiction: 1-5.

‹

Frey, Paul. 1969. "Lines Written on Reading Father Teilhard de Chardin". The Psychedelic Review 10: 46

‹

Gibb, James e.a. 1990. "MDMA: Historical Perspectives". Annals New York Academy of Sciences 600: 601 – 612.

‹

Glick, S.D. 1991. "Effects and Aftereffects of Ibogaine on Morphine SelfAdministration in Rats". European Journal of Pharmacology 195: 341 – 345.

‹

Glick, S.D. e.a. 1992. "Differential Effects of Ibogaine Pretreatment on Brain Levels of Morphine and (+)-Amphetamine". Brain Research 588: 173 – 176.

‹

Glick, S.D. 1993. "Local Effects of Ibogaine on Extracellullar Levels of Dopamine and its Metabolites in Nucleus Accumbens and Striatum: Interactions with DAmphetamine". Brain Research 628: 201 – 208.

‹

Glick, S.D. e.a. 1996. " 18-Methoxycoronaride, a Non-toxic Iboga Alkaloid Congenes: Effects on Morphine and Cocaine Self-Administration and on Mesolimbic Dopamine Release in Rats". Brain Research 719: 29 – 35.

‹

Glick, S.D. e.a. 1996. "Ibogaine-like Efects of Noribogaine in Rats". Brain Research 713: 294–297.

‹

Glick, S.D. e.a. 1997. "Evidence for Roles of k-Opioid and NMDA Receptors in the Mechanism of Action of Ibogaine". Brain Research 749: 340 – 343.

‹

Glick, S.D. e.a. 1998. "Mechanisms of Antiaddictive Actions of Ibogaine". Ann. N.Y. Acad. Sci. 844: 214–226 115

‹

Goldstein, Ben. 1965. "Four Poems". The Psychedelic Review 2 (1): 113 – 116.

‹

González, Débora e.a. 2006. "Pattern of Use and Subjective Effects of Salvia Divinorum among Recreational Users". ScienceDirect: Drug and Alcohol Dependence 85: 157 – 162.

‹

Goutarel, Robert e.a. 1993. "Pharmacodynamics and Therapeutic Applications of Iboga and Ibogaine". Psychedelic Monographs and Essays 6: 70 – 111.

‹

Greer, George; Tolbert, R. 1990. "The Therapeutic Use of MDMA". Boston, MA: Kluwer Academic Publishers.

‹

Griffiths, R.R. e.a. 2006. "Psilocybin can Occasion Mystical-type Experiences having Substantial and Sustained Personal Meaning and Spiritual Significance". Psychopharmacology Springer: 1 – 15.

‹

Grof, Stanislav. 1980. "LSD Psychotherapy". Pomona, California: Hunter House Publishers.

‹

Halpern, John. 2004. "Hallucinogens and Dissociative Agents naturally Growing in the United States". Pharmacology & Therapeutics 102: 131 – 138.

‹

Hanes, Karl. 2001. "Anti-Depressant Effects of the Herb Salvia Divinorum: A Case Report". Journal of Clinical Psychopharmacology 21: 634 – 635.

‹

Hanes, Karl. 2003. "Salvia Divinorum: Clinical and Research Potential". M.A.P.S. 13 (1): 18-20.

‹

Harding, Wayne; Zinberg, Norman. 1977. "The effectiveness of the Subculture in Developing Rituals and Social Sanctions for Controlled Drug Use". Uit "Drugs, Rituals and Altered Stated of Consciousness": Belkema, Rotterdam.

‹

Heard, Gerald. 1963. "Can this Drug Enlarge Man's Mind?" The Psychedelic Review 1 (1): 7 – 17.

‹

Heard, Gerald. 1965. "Rebirth without Fear: the Psychedelic Experience". The Psychedelic Review 2 (1): 110 – 117.

‹

Hobson, J. Allan. 2001. The Dream Drugstore. Chemically Altered Stated of Consciousness. Cambridge, Massachusetts: the MIT Press.

‹

Hoffer, Abraham; Osmond, Humphry. 1966. "What is Schizophrenia?" the Psychedelic Review 7: 86 – 116.

‹

Hofmann, Albert. 1964. " The Active Principles of the Seeds of Rivea Corymbosa and Ipomoea Violacea". The Psychedelic review 1 (3): 302 – 316.

‹

Hofmann, Albert, Schultes, Richard E. 1979. Plants of the gods. Orgins of hallucinogenic use. New York: McGraw-Hill.

‹

Hofmann, Albert. 1980. "LSD, My Problem Child". McGraw-Hill Book Company. 116

‹

Hofmann, Erik e.a. 2001. "Effects of a Psychedelic, Tropical Tea, Ayahuasca, on the Electroencephalographic (EEG) Activity of the Human Brain During a Shamanic Ritual". M.A.P.S. 11 (1).

‹

Horgan, John. 2003. Rational Mysticism. Spirituality meets science in the search for enlightenment. Boston, New York: Houghton Mifflin Company.

‹

Huxley, Aldous. 1944-45. The Perennial Philosophy. An interpretation of the Great mystics, East and West. New York: Harper Collins Publishers Inc.

‹

Huxley, Aldous. 1954-56. The Doors of Perception & Heaven and Hell. New York: Harper Perennial Press.

‹

Huxley, Julian. 1963. "Psychometabolism". The Psychedelic Review 1 (2): 183 – 204.

‹

James, Joyce. 1964. "Shouted from the Housetops: A Peyote Awakening" The Psychedelic review 1 (4): 459 – 483.

‹

James, William. 1902. The varieties of religious experience. A study in human nature: Being the Gifford Lectures on natural religion delivered at Edinburgh in 1901-1902. Mineola, New York: Dover Publications, Inc.

‹

James, William; Darsmal René. 1965. "Two Psychedelic Experiences: A Fundamental Experiment & A Suggestion about Mysticism". The Psychedelic Review 2 (1): 40 – 55.

‹

Janiger, Oscar. 1959. "The Use of Hallucinogenic Agents in Psychiatry". The California Clinician 55 (7): 222 – 224, 251 – 259.

‹

Jezer, Monty. 2003. "To the Anti-War Movement". Commondreams.org.

‹

Kaston, B.J. 1978. "Book Review: Spidercommunication, mechanism and ecological Significance". The Journal of Arachnology 11: 103-104.

‹

Kaufman, Gordon. 1971. "Response to Pahnke's Lecture by a Theologian". The Psychedelic Review 11: 18 – 20.

‹

Klüver, Heinrich. 1966. "Mechanisms of Hallucinations". The Psychedelic Review 7: 41 – 69.

‹

Krippner, Stanley. 1969. "Mescaline, Psilocybin, and Creative Artists". Uit "The Psychedelic State, The Hypnotic trance, and the Creative Act" gepubliceerd in Altered States of Consciousness (Tart, C; Wiley, J. & Sons).

‹

Krupitsky, E.M. e.a. 1992. "Ketamine Psychedelic Therapy (KTP): Review of the Results of a 10-year Study". Leningrad Regional Dispensary of Narcology.

‹

Krupitsky, E.M. e.a. 2002. "Ketamine Psychotherapy for Heroin Addiction: Immediate Effects and two-year Follow-up". Journal of Substance Abuse Treatment 23: 273 – 283. 117

‹

Kusel, Heinz. 1965. "Ayahuasca Drinkers among the Chama Indians of Northeast Peru". Psychedelic Review: 58-66.

‹

Laing, R.D. 1965. "Transcendental Experience in Relation to Religion and Psychosis". The Psychedelic Review 6: 7 – 15.

‹

Leary, Timothy e.a. 1962. “Investigations into the religious implications of consciousness expanding experience.” Newsletter #1: Research program on consciousness-altering substances. Cambridge, MA: Harvard University.

‹

Leary, T.; Metzner R. 1963. "Herman Hesse: Poet of the Interior Journey". The Psychedelic Review 1 (2): 167 – 182.

‹

Leary, T. 1964. "The Religious Experience: Its Production and Interpretation". The Psychedelic Review 1 (3): 324 – 346.

‹

Leary, T. 1966. "Five Psychedelic Prayers Adapted from the Tao Te Ching". The Psychedelic Review 7: 11 – 19.

‹

Leary, T. 1966. "The Experiential Typewriter". The Psychedelic Review 7: 70 – 85.

‹

Leary, T. 1966. "The Second Fine Art: Neo-Symbolic Communication of Experience". The Psychedelic Review 8: 9 – 32.

‹

Leary, T. 1966. "Programmed Communication Durig Experience with DMT". The Psychedelic Review 8: 83 – 85.

‹

Leary, T.;Metzner, R. 1967. "On programming Psychedelic experiences". The Psychedelic Review 9: 5 – 20.

‹

Leary, T. 1967. "Homage to the Awe-Ful Seer". The Psychedelic Review 9: 59 – 66.

‹

Leary, Timothy. 1967. “The religious experience: Its production and interpretation.” J. Psychedelic Drugs, 1(2), 3-23.

‹

Leary, Timothy. 1968. “High priest.” New York: College Notes and Texts, Inc.

‹

Leary, T. 1969. "the Effects of Consciousness-Expanding Drugs on Prisoner Rehabilitation". The Psychedelic Review 10: 29 – 45.

‹

Leary, Timothy. 1984. “Flashbacks.” Los Angeles: J.P. Tarcher.

‹

Lilly, J.C. 1977. The Deep Self. Gateway Books.

‹

Ling, Thomas; Buckman, John. 1964. "The Treatment of Frigidity with LSD and Ritalin". The Psychedelic Review 1 (4): 450 – 458.

‹

Lommel, Andreas . 1967. Shamanism, The Beginnings of Art. New York: McGrawHill Book Company.

‹

Lotsof, H.S. 1985. "Rapid Method for Interrupting the Narcotic Addiction Syndrome". United States Patent 4,499,096. 118

‹

Lotsof, H.S. 1986. "Rapid Method for Interrupting the Cocaine and Amphetamine Abuse Syndrome". United States Patent 4,587,243.

‹

Lotsof, H.S. 1989. "Rapid Method for Attenuating the Alcohol Dependency Syndrome". United States Patent 4,857,523.

‹

Lotsof, H.S. 1991. "Rapid Method for Interrupting or Attentuating the Nicotine / Tobacco Dependency Syndrome". United States Patent 5,026,697.

‹

Lotsof, H.S. 1992. "Rapid Method for Interrupting or Attentuating Poly-Drug Dependency Syndromes". United States Patent 5,152,994.

‹

Lotsof, H.S. 1995. "Ibogaine in the Treatment of Chemical Dependence Disorders: Clinical Perspectives" Bull. MAPS 5 (3): 19.

‹

Lotsof, H.S. e.a. 1995. "Ibogaine in the Treatment of Narcotic Withdrawal". Gepresenteerd op het 37ste Internationale Congres van Alcohol en Drugsafhankelijkheid in San Diego.

‹

Lotsof, H.S.; Wachtel, B. 2003. "Manuel for Ibogaine Therapy: Screening, Safety, Monitoring & Aftercare". http://www.ibogaine.org/manual.html.

‹

Mack, John. 1994. Abduction: Human Encounters with Aliens. New York: Simon and Schuster.

‹

Macrae, Edward. 2004. "The ritual Use of Ayahuasca by Three Brazilian Religions". Www.neip.info.

‹

Magar, Robert; Aldrich, Robert. 1969. "The Use of Psychedelic Agents with Autistic Schizophrenic Children". The Psychedelic review 10: 5 – 13.

‹

Maisonneuve, I.M. e.a. 1991. "Interactions between ibogaine, a Potential AntiAddictive Agent, and Morphine: an in vivo Microdialysis Study". European Journal of Pharmacology 199: 35 – 42.

‹

Maisonneuve, I.M. e.a. 1992. "Interactions between Ibogaine and Cocaine in Rats: In vivo Microdialysis and Motor Behavior". European Journal of Pharmacology 212: 263 – 266.

‹

Maisonneuve, I.M. e.a. 1992. "Interactions of Ibogaine and D-Amphetamine: in vivo microdialysis and motor behavior in rats". Brain Research 579: 87 – 92.

‹

Maisonneuve, I.M. e.a. 1992. "Acute and Prolonged Effects of Ibogaine on Brain Dopamine Metabolism and Morphine induced Locomotor Activity in rats". Brain Research 575: 69 – 73.

‹

Maisonneuve, I.M. e.a. 1997. "Ibogaine and the Dopaminergic Response to Nicotine". Psychopharmacology 129: 249 – 256.

‹

Mandala, Inca. 1969. "Pseudo-Narcosis". The Psychedelic review 10: 14 – 18. 119

‹

Maslow, Abraham. 1964. Religions, Values , and Peak Experiences. Penguin Books Limited.

‹

Massoon, Harold. 1969. "Gates of Eden". The Psychedelic Review 10: 65 – 69.

‹

Maupin, Edward. 1965. "Zen Buddhism: A Psychological Review". The Psychedelic Review 2 (1): 59 – 97.

‹

Mavrick, Christine. 2000. "Hallucinogens and Religious Identity in the Brazilian Amazon". Senior Thesis Anthropology Illinois State University.

‹

McCleary, John B. 2002-04. Hippie Dictionary. A Cultural Encyclopedia of the 1960s and 1970s. Berkeley, Toronto: Ten Speed Press.

‹

McDowell, David; kleber, Herbert. 1994. "MDMA: Its History and Pharmacology". Psyhiatric Annals 24 (3): 127 – 130.

‹

McGlothlin, William. 1965. "hallucinogenic Drugs, A Perspective with Special reference to Peyote and Cannabis". The Psychedelic Review 6: 16 – 57.

‹

McKenna, Terence & David. 1975. The Invisible Landscape. Mind, Hallucinogens, and the I ching. New York: Seabury Press.

‹

McKenna, Terence. 1999. Food of the Gods, A radical history of plants, drugs and human evolution. London: Rider Books.

‹

McKenna, Dennis. 2005. "Ayahuasca and Human Destiny". Journal of Psychoactive Drugs 37 (2); Health & Medical Complete: 231 – 234.

‹

McNeil, Donald.2003. "Research on Ecstasy Is Clouded by Errors". Medical Examiner. 2/12/2003

‹

Mercado, Leonard. 2000. "Discrimination: A Race Nobody Wins". The Peyote Foundation Journal 2 (1).

‹

Mercado, Leonard. 1997. "Traditional Rehabilitative Therapy". M.A.P.S. 7 (4).

‹

Metzner, Ralph. 1963. "The Pharmacology of Psychedelic Drugs". The Psychedelic review 1 (1): 69 – 115.

‹

Metzner, Ralph, e.a. 1965. "The Relation of Expectation and Mood to Psilocybin Reactions: A Questionnaire study". The Psychedelic Review 2 (1): 3 – 39.

‹

Metzner, Ralph. 1967. "Notes on Current Psychedelic Research". The Psychedelic Review 9: 80 – 82.

‹

Metzner, Ralph; Fort, Joel. 1969. "LSD, Chromosomes and Sensationalism". The Psychedelic Review 10: 45 – 51.

‹

Metzner, Ralph. 1969. "Notes on Current Research". The Psychedelic Review 10: 70 – 72. 120

‹

Metzner, Ralph. 1989. "Modular Mysticism: The Role of Pychoactive Substances in Transformation of Consciousness". Uit "The Gateway to Inner Space" van Rätsch. Prism Press.

‹

Michaux, Henri. 1965. "Experiment 5". The Psychedelic review 6: 84 – 97.

‹

Mikuriya, Todd. 1971. " Cannabis as treatment for Alcoholism". The Psychedelic Review 11: 71 – 73.

‹

Milani, Raffaella M. e.a. 2004. "Gender Differences in Self-Reported Anxiety, Depression, and Somatization among Exstasy/MDMA polydrug users, Alcohol/tabacco users, and nondrugs users". Pergamon Addictive Behaviors 29: 965 – 971.

‹

Miller, Richard. 1983. The Magical and Ritual Use of Herbs. Rochester, Vermont: Destiny Books.

‹

Mogar, Robert. 1966. "Psychedelic Research in the Context of Contemporary Psychology". The Psychedelic Review 8: 96 – 104.

‹

Morgan, Celia; Curran, Valerie. 2006. "Acute and Chronic Effects of Ketamine upon Human Memory: a Review". Psychopharmacology 188: 408 – 424.

‹

Narby, Jeremy. 1998. The Cosmic Serpent: DNA and the origins of knowledge. New York: Tarcher Penguin.

‹

Olson, Charles. 1964. "Poem... From the Maximus Poems". The Psychedelic Review 1 (3): 347 – 353.

‹

Ortega, A. e.a. 1982. "Salvinorin A: a New trans-Neoclerodane Diterpene from Salvia Divinorum (Labiatae). 'Journa of the Chemical Society, Perkins Transactions 1: 2505-2508.

‹

Oster, Gerald. 1966. "Moiré Patterns and Visual Hallucinations". The Psychedelic Review 7: 33 – 40.

‹

Ostroff, Robert e.a. 2005. "Antidepressant Effect of Ketamine during ECT". American Journal of Psychiatry 162 (7): 1385-1386.

‹

Owens, Terry, e.a. 1965. "All and Everything". The Psychedelic Review (2) 1: 98 – 109.

‹

Owens, Terry. 1965. "Review Essay: Meetings with Remarkable Men". The Psychedelic Review 2 (2): 104 – 112.

‹

Pahnke, Walter, 1966. "Drugs and Mysticism" The International Journal of Parapsychology 8 (2): 295 – 313.

‹

Pahnke, W.; Richards, W. 1966. "Implications of LSD and Experimental Mysticism". Journal of Religion and Health 5: 175 – 208.

121

‹

Pahnke, Walter. 1966. “The contribution of the psychology of religion to the therapeutic use of psychedelic substances.” In Abramson, H. (Ed.), The use of LSD in psychotherapy and alcoholism. New York: Bobbs-Merrill, 629-49.

‹

Pahnke, W. 1967. "LSD and Religious Experience". Uit "LD, Man & Society" van Debold & Leaf: Wesleyan University Press, Connecticut.

‹

Pahnke, W. 1967. "The Psychedelic Mystical Experience in the Human Encounter with Death". The Psychedelic Review 11: 4 – 14.

‹

Paul, Margaret. 1966. "Two Cases of Altered Consciousness with Amnesia Apparently Telephatically Induced". The Psychedelic Review 8: 4 – 8.

‹

Pendell, Dale. 1995. "Pharmako/Poeia: Plant Powers, Poisons, and Herbcraft". Mercury House.

‹

Peppelman, Bart. 1995. "Ibogaine, een oplossing voor het verslavingsprobleem?". Utrechtse Wetenschapswinkel

‹

Pickover, Clifford. 2005. Sex, Drugs, Einstein, & Elves. Sushi, Psychedelics, Parallel Universes, and the Quest for Transcendence. Petaluma, California: Smart Publications.

‹

Pinxten, Rik. 2000. Goddelijke Fantasie. Over religie, leren en identiteit. Antwerpen, Baarn: Houtekiet.

‹

Plato. 1963."A touchstone for Courage". The Psychedelic Review 1(1): 43 – 46.

‹

Prince, Alfred. 1967. "LSD and Chromosomes". The Psychedelic Review 9: 38 – 41.

‹

Prince, Raymond; Savage, Charles. 1966. "Mystical States and the Concept of Regression". The Psychedelic Review 8: 59 – 75.

‹

Prisinzano, Thomas. 2005. "Psychopharmacolgy of the Hallucinogenic Sage Salvia Divinorum". ScienceDirect: Life Sciences 78: 527 – 531.

‹

Sagan, Lynn. 1964. "Communications: An open letter to Mr. Joe K. Adams". The Psychedelic Review 1 (3): 354 – 356.

‹

Samorini, Giorgio. 1995. "The Bwiti Religion and the Psychoactive Plant Tabernanthe Iboga (Equatorial Africa)". Integration 5: 105 – 114.

‹

Sampurnanand. 1967. "Notes on Soma". The Psychedelic Review 9: 67 – 71.

‹

Saunders, Nicholas. 1993. E for Ecstasy. Nicholas Saunders, London.

‹

Schaffer, Amanda. 2007. "Ecstasy, the ne prescription drug?" Medical Examiner: Health&Medicine Explained 23 januari.

‹

Schneider, Walter. 1967. "Some Consequences of the LSD Revolution". The Psychedelic Review 9: 51 – 58. 122

‹

Schultes Richard. 1963. "Botanical Sources of the New World Narcotics". The Psychedelic review 1 (2): 145 – 166.

‹

Schultes, Richard; Hoffman, Albert. 1992. "Plants of the Gods: Their Sacred, Healing and Hallucinogenic Powers". Healing Arts Press, Vermont.

‹

Sewel, R.A. e.a. 2006. "Response of Cluster Headache to Psilocybin and LSD". Journal of Neurology 66: 1920 – 1922.

‹

Shulgin, Alexander; Shulgin, Ann. 1997. Tihkal, the Continuation. Transform Press.

‹

Siebert, Daniël. 1993-1994. "Salvia Divinorum and Salvinorin A: New Pharmacological Findings". Journal of Etnopharmacology 43: 53 – 56. Smith, Alan;Tart, Charles. 1998. “Cosmic Consciousness Experience and Psychedelic Experiences: A First Person Comparison". Journal of Consciousness Studies 5 (1): 97 – 107.

‹

‹

Smith, David. (Ed.) 1967-68. “Psychedelic drugs and religion.” Journal of Psychedelic Drugs, 1(2).

‹

Smith, Huston. 1964. "Do Drugs have Religious Import". The Journal of Philosophy 61 (18).

‹

Smith, Huston. 2000. Cleansing the Doors of Perception. The Religious Significance of Entheogenic Plants and Chemicals. New York: J.P. Tarcher/Putnam.

‹

Snelders, Stephen. 1995. "Het Gebruik van Psychedelische Middelen in Nederland in de jaren Zestig". Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis 21 (1): 37-60.

‹

Spicer, L. 2002. Historical and Cultural Uses of Cannabis and the Canadian "Marijuana Clash". Ottowa: Library of Parliament, report ocommissioned by the committee from the Library of Parliament.

‹

Spinella, Marcello. 2001. The Psychopharmacology of Herbal Medicine. Plant Drugs That Alter Mind, Brain, and Behavior. Cambridge Massachusetts: The MIT Press.

‹

Stern, Harold. 1966. "Some Observations on the Resistance to the Use of LSD in Psychotherapy". The Psychedelic Review 8: 105 – 110.

‹

Strassman, Rick. 1984. “Adverse reactions to psychedelic drugs: A review of the literature.” J. Nervous and Mental Disease, 172, 577-95.

‹

Strassman, Rick. 2001. DMT, the Spirit Molecule. A Doctor’s Revolutionary Research into the Biology of Near-Death and Mystical Experiences. Rochester Vermont: Park Street Press.

‹

Stuart, R. 2004. "Psychedelic Family Values". M.A.P.S. 14 (2) Rites of Passage: Kids and Psychedelics: 47 – 52.

‹

Swain, Frederic, e.a. 1963. "Four Psilocybin Experiences". The Psychedelic Review 1 (2): 219 – 243. 123

‹

Tupper, Kenneth. 2002. "Entheogens and Existential Intelligence: The Use of Plant Teachers as Cognitive Tools". Canadian Journal of Education 27 (4): 499 – 516.

‹

Unger, Sanford. 1964. "LSD and Psychotherapy: A bibliography of the English Language Literature". The Psychedelic Review 1 (4): 442 – 449.

‹

Valdes, Leander J. e.a. 1984. "Divininorin A, a Psychotropic Terpenoid, and Divinorin B from the Hallucinogenic Mexican Mint, Salvia Divinorum". Journal of Organic Chemistry 49: 4716.

‹

Van Dusen, Wilson. 1965. "Second Epistle to the Romans". The Psychedelic Review 6: 98 – 103.

‹

Van Dusen, Wilson. 1971. "Hallucinations as the World of Spirits". The Psychedelic Review 11: 60 – 69.

‹

Vaughan, Franes. 1983. "Perception and Knowledge: Reflections on Psychological and Spiritual Learning in the Psychedelic Experience". Uit "Psychedelic Reflections" van Grinspoon, L. En Bakalar, J.. Human Sciences Press.

‹

Walji, Hasnain. 1995. Melatonine. België-Nederland: Deltas.

‹

Walsch, Roger. 1998. "New Views of Timeless Experiences: Contemporary Research on the Nature and Significance of transpersonal Experiences". The Heffter Review of Psychedelic Reseacrch 1: 62 – 64.

‹

Wasson, R. Gordon. 1963. "The Hallucinogenic Funghi of Mexico: An inquuiry into the origins of the religious idea among primitive peoples". The Psychedelic Review 1 (1): 27 – 42.

‹

Wasson, R. Gordon. 1964. "Notes on the Present Status of Ololiuhqui and the Other Hallucinogens of Mexico". The Psychedelic Review 1 (3): 275 – 301.

‹

Watson, Lynne; Beck, Jerome. 1991. "New Age Seekers: MDMA Use as an Adjunct to Spiritual Pursuit". Journal of Psychoactive Drugs 23 (3): 261 – 270.

‹

Watts, Alan. 1960. "The New Alchemy". uit This is it and other essays on Zen and Spiritual Experience. 1973. Vintige Books.

‹

Watts, Alan. 1962. The Joyous Cosmology: Adventures in the Chemistry of Consciousness. Pantheon Books.

‹

Watts, Alan. 1963. "The Individual as Man/World". The Psychedelic Review 1 ( 1): 55 – 56.

‹

Watts, Alan. 1968. "Psychedelics and Religious Experience". The California Law Review 56 (1): 74 – 85.

‹

Weynant, Glenn. 2004. "This Southern Arizona Church Flouts Federal Law by Offering Peyote to All – For a Price". Tuscon Weekly, 10th June 2004.

124

‹

Wilber, Ken. 1984. Quantum Questions, Mystical Writings of the World's Greatest Physicists. Boston, Shambhala Publications.

‹

Williams, Wayne. 2004. "On Broadening the Participatory Meanings of 'transpersonal' Phenomena: Discussed in Relation to Transpersonal Theory and to the Work of ken Wilber, Jorge Ferrer, and Robert Nozick". Thesis aan de Universiteit van Florida.

‹

Wolff, Kim; Winstock, Adam. 2006. "Ketamine: from Medicine to Misuse". CNS Drugs 20 (3): 199 – 218.

‹

Wolff, Robert. 1966. "Seeds of Glory". The Psychedelic Review 8: 111 – 122.

‹

XXX. 1999. "A Field Full of Buttons". The Economist, 3rd April 1999.

125

9. ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹ ‹

Illustratielijst

Voorpagina: de " Acid Engineer" Tussenblad Hoofdstuk 1: Vredessymbool Tussenblad Hoofdstuk 2: Foto van Albert Hofmann Tussenblad Hoofdstuk 3: Keltisch symbool van de Boom des Levens Tussenblad Hoofdstuk 4: Healingsymbool Tussenblad Hoofdstuk 5: De Mandelbröt-verzameling 6 Spinnenwebben uit het onderzoek van Peter Witt 4 triptekeningen uit een LSD-onderzoek Goya: De Droom van de Rede Brengt Monsters voortgekomen Salvator Dali: Paranoia H.R. Giger: Li I Alex Grey: Dying Pablo Amaringo: Untitled Luke Brown: Infinitude Rimell Bruce: The Origin of Salvia Divinorum Isaac Abrams: Aciddrawing Tussenblad Hoofdstuk 6: LSD-vloeipapier Hofmann Tussenblad Hoofdstuk 7: Triskele: Tibetaans Symbool van het rad van vreugde. Dit staat symbool voor de Oereenheid.

126