blauwe goud het Rijn & Yssel knooppuntenroutes 44 en 47 km gr atis app met 2 fietstochte DE RIJKE CULTUUR HISTORIE VAN DE GELDERSE RIVIEREN

Rivieren met verrassende geheimen De vier grote rivieren bieden de toerist en de regiobewoner tal van verrassende ontdekkingen. Direct aan of juist iets verder landinwaarts vind je onverwachte plekken die je een nieuwe kijk op het rivierenlandschap geven. Geheimen die tot nu toe verborgen bleven en die zich aan de hand van nieuwe routes aan je openbaren. Naast Het Blauwe Goud zijn er nog twee andere routefolders waarmee je de gebieden rondom de rivieren kunt gaan ontdekken.

knooppuntenroutes 44 en 47 km

26

75

Uitgave © 2015 Regionaal Bureau voor Toerisme Arnhem Nijmegen. Niets uit deze brochure mag worden overgenomen zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Aansprakelijkheid t.a.v. de inhoud kan niet worden aanvaard. Tekst RBT KAN i.s.m. de Gemeente Arnhem, Gemeente Renkum, Gemeente Rheden, Gemeente Overbetuwe, Gemeente Doesburg en Gemeente Westervoort Ontwerp Deel 2 ontwerpers Fotografie RBT KAN, Jurjen Drenth, Havang Kaarten Falk Druk Drukkerij Efficiënt

Dijkgeheimen In twee fietsroutes door het Land van Maas en Waal worden er tal van dijkgeheimen onthuld. Onderweg kom je niet alleen langs dijkmagazijnen maar zie je kastelen, ruïnes, steenfabrieken, molens en zelfs nog een stoomgemaal.

Deel 2 ontwerpers

m ar gr atis app met

got ribberink

41

36

het

het Rijn & Yssel

blauwe goud 2 fietstochte

n

35 DE RIJKE CULTUUR HISTORIE VAN DE GELDERSE RIVIEREN

blau goud we

Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en de Provincie Gelderland.

94

Ook als gratis App met Margot Ribberink!

Kunstgeheimen Zo heb je Kunstgeheimen waarbij 3 fietsroutes in het Rijk van Nijmegen je langs kunstwerken, musea en beeldentuinen voeren. Het zijn objecten die de relatie van de mens met het water verbeelden. Die vertellen over periodes van overstromingen, over gebeurtenissen in de oorlog maar ook over het gevoel dat de mens met de rivieren heeft.

Colofon

76

uu rontdek de cu lt imen he ge e ch hi storis en la ngs de ri vier

Dit boekje bevat twee routes: een langs de Rijn en een langs de IJssel. Iedere route heeft een eigen routekaart met beschrijving. Deze routes zijn ook opgenomen in de gratis AbelLife app, met weervrouw Margot Ribberink. Ga naar de App Store of Google Play en download de gratis AbelLife app. Zoek daarna binnen de gratis routes op Het Blauwe Goud.

Deze routes zijn ook opgenomen in de gratis AbelLife app, met weervrouw Margot Ribberink. geldersestreken.nl/rivieren

geldersestreken.nl/rivieren

Er valt volop te genieten op, aan en langs de Gelderse rivieren. Niet voor niets is Gelderland de mooiste water kant van Nederland. De Waal, de Maas, de Rijn en de IJssel stromen langs pittoreske plaatsen, kastelen, musea en de leukste terrassen. Aan het water vind je bovendien een schat aan cultuurhistorisch erfgoed. Bouwwerken van de mens om de kracht van het water te beteugelen maar ook om zich te verdedigen tegen de vijand of om juist slim gebruik te maken van de kracht van het water. Deze fietsroutes brengen je langs forten, kastelen, sluizen, gemalen, molens en industrie langs de Rijn en IJssel. Onder weg kom je langs tal van fraaie stadjes en dorpen. Het volgen van de routes is makkelijk. De bekende groene fietsknoop puntenbordjes wijzen de weg. In deze routefolder is exact aangegeven welke nummers moeten worden gevolgd.



26

75



Deel 2 ontwerpers


got ribberink

41

36

het

het Rijn & Yssel


n


blau goud we


94



Colofon

76






37

39

94

41

Volg de f ietsknooppunten

Fietsroute 1

44 km

fietsroute langs de rijn Doorwerth - Oosterbeek - Arnhem - Driel - Heteren - Zetten - Wageningen - Renkum - Doorwerth 1

1

Kasteel Doorwerth Fonteinallee 2b, Doorwerth Nabij 37

Startpunt

Start is bij Kasteel Doorwerth. In de buurt van het kasteel zijn verschillende parkeermogelijkheden. Knooppunt 37 bevindt zich aan de Fonteinallee, ter hoogte van de toegangsweg naar het kasteel. Kasteel Doorwerth is een mooi voorbeeld van een burcht, waarbij de dikke buitenmuren samen met het water voor bescherming zorgen. Het kasteel ligt op een ideale plek: goed verdedigbaar op een uiterwaard aan de Rijn en strategisch aan de oude hoofdweg van Arnhem naar Utrecht. Het oudste gedeelte uit 1280 was een zaalburcht (rechthoekige woontoren), op de plek en met de omvang van de huidige oostvleugel van het kasteel. Gedurende de 14e tot en met de 16e eeuw werden er grote delen, zoals de voor burcht en massieve woontoren, aan de burcht aangebouwd.

Bij de bevrijding van ZuidNederland in september 1944 lag het kasteel zwaar onder vuur. Na de oorlog bleef weinig meer over dan een trieste puinhoop. De herstelwerkzaam heden aan het kasteel hebben totaal 37 jaar in beslag genomen. Sinds 1983 is het kasteel weer in zijn Middeleeuwse uitstraling te bewonderen. Kasteel Doorwerth is daarmee een van de fraaiste kastelen van Nederland.

Het kasteel is te bezoeken van di t/m zo van 11.00 tot 17.00 uur, laatste toegang om 16.00 uur. In het kasteel is ook Museum Veluwezoom en het Kasteelcafé De Zalmen gevestigd.

Volg de Fonteinallee richting knooppunt 39 . 2

2

Sluizencomplex Driel Fonteinallee, Doorwerth

Het stuwensemble bestaat uit drie stuwcomplexen in de Nederrijn en Lek bij Hagestein, Amerongen en Driel. Elk stuw complex bestaat uit een sluis, een stuw, een bedienings gebouw en een vistrap. Het geheel reguleert de verdeling van water tussen de Waal, IJssel en Nederrijn. De stuw

complexen zorgen ervoor dat de grote rivieren een bevaar baar waterpeil behouden, de scheepv aart vlot en veilig kan doorv aren op de Nederrijn en Lek en het IJsselmeer voor zien wordt van voldoende (zoet) water. Rijkswaterstaat reno veert de komende jaren het stuwensemble.

Vervolg de route richting knooppunt 39 . Vanaf de Fonteinallee kan juist voor Heveadorp linksaf worden geslagen, de Dunolaan in. Volg de weg ca 100 meter, daarna met de weg bocht mee naar links. Op de parkeerplaats aan de linkerhand bevindt zich een informatiepaneel.

3

3

Landgoed de Oorsprong Dunolaan, Heveadorp Tussen 37 en 39

Landgoed de Oorsprong is een mooi gevarieerd gebied met spectaculaire hoogteverschillen, bossen, akkers en waterpartijen. Naast prachtige wandelroutes is ook de fundering van het landhuis dat hier heeft gestaan terug te zien. Het landhuis is nooit meer opgebouwd nadat het voor de laatste keer tijdens de Tweede Wereldoorlog was verwoest. Informatieborden geven uitleg over het huis en over de oorlogshandelingen in dit gebied. Lees op deze plek ook over De Hunenschans.

Hunenschans Dunolaan, Heveadorp Tussen 37 en 39

4

In de loop van 2015 worden op twee plekken langs de Fonteinallee (westelijk van de stuw) korte wandelroutes gerealiseerd inclusief stallingsmogelijkheden voor fietsen plus fietspomp. De routes gaan over een gedeelte van het landgoed De Duno dat een groot deel van de stuwwal beslaat. De Hunenschans, ook wel de Duno genoemd, is van oorsprong een ringwalburg. Deze ringwalburg is aangelegd in de 10e of 11e eeuw. Een ovaal verdedigingswerk met wallen van zand, omgeven door een (droge) gracht. Door de strategische hoge ligging kon de scheepvaart op de Rijn goed in de gaten worden gehouden. In de Vroege Middeleeuwen werd er op de Veluwe op grote schaal ijzer geproduceerd. De productie van ijzer in het achterland op de Veluwe was waarschijnlijk zo belangrijk, dat een versterkte plaats voor opslag van dit kostbare product nodig was. Deze opslag vond plaats bij de schans. Vervolg de route verder richting knooppunt 39 en verder over de Utrechtseweg richting 94 . 4

5

Museum Arnhem Utrechtseweg 87, Arnhem Tussen 39 en 94

Het gebouw van Museum Arnhem is in 1873 begonnen als herensociëteit voor uit Indië gerepatrieerde suikerplanters. De sociëteit was geen lang leven beschoren en in 1920 werd de locatie gebruikt voor het Gemeentemuseum Arnhem. In de loop der jaren heeft het pand verschillende verbouw ingen en uitbreidingen onder gaan. Museum Arnhem is naast een plek van ontmoeting met kunst, ook een plek van ideeën waar de relatie met de samen leving nadrukkelijk wordt

gelegd. Het Museum zoekt tegelijk aansluiting bij ontwikke lingen in de directe context van het museum, onder meer door ruimte te geven aan mode en vormgeving. Als rode draad in alle collecties staan ‘vormen van realisme’ centraal. Buiten de binnencollectie beschikt Museum Arnhem over een beeldentuin welke ook zonder museumbezoek is te bewonderen. Dit geldt ook voor het museumcafé Bovenover waar je een prachtig uitzicht hebt op de Rijn.

Volg de route verder richting centrum Arnhem naar knooppunt 94 en richting 41 . Houdt het NS-station aan de linkerhand. Verlaat

de route daarna bij de verkeerslichten aan het Nieuwe Plein en ga rechtsaf naar het zuiden. Volg het fietspad parallel aan de grote weg. Ga bij de bioscoop linksaf het voetgangersgebied in (Rijnstraat). Neem daarna de eerste weg rechtsaf (Oude Oeverstraat).

5

6

Middeleeuwse kelders Oude Oeverstraat 4a, Arnhem Ca. 300 meter buiten de route, stadscentrum Arnhem

In de 14e eeuw beleefde Arnhem een bloeiperiode. Via de Rijn poort, aan de kop van de straat, kwam alle handelswaar de stad binnen. Hier ontstond dan ook het handelskwartier van Arnhem, zich uitstrekkend van de Rijnstraat tot de Korenmarkt. Vanaf de 14e eeuw verschenen in dit handelskwartier grote stenen koopmanshuizen met ruime kelders. Die kelders werden meestal onafhankelijk verhuurd. Vaak waren het marktkooplui die er hun waren opsloegen.

Terwijl de meeste Middel eeuwse huizen grondig zijn verbouwd, hebben de kelders meestal hun oorspronkelijke vorm behouden. In de jaren negentig van de 20e eeuw werden veel oude kelders herontdekt. Dit resulteerde in een unieke onderneming: het samenvoegen van ruim dertig historische kelders in de Rijnstraat tot een onderaards complex, dat in 2002 is opengesteld.

Neem de Oude Oeverstraat retour naar de Rijnstraat en ga bij de bioscoop terug naar de eerder gevolgde route. Vervolg de route daarna naar knooppunt 41 en daarna naar 36 en 35 .

6

7

Lauwersgracht Arnhem Velperbinnensingel, Arnhem Tussen 36 en 35

Arnhem is niet aan de Rijn ontstaan, maar langs de oevers van de St. Jansbeek. In de 16e eeuw werd de Rijn verlegd en kwam Arnhem aan de rivier te liggen. De Lauwersgracht maakte altijd deel uit van het grachtenstelsel van Arnhem. In 1829 kreeg Arnhem toestemming de stadsmuren te slopen. Ter verfraaiing van het stadsbeeld werden er singels aangelegd. De Lauwersgracht bleef wel in tact en is thans het enige resterende deel van de gracht in Arnhem. Midden in de Lauwersgracht zie je de ‘Burgerklok’ staan. Deze klok is een monument ter nagedachtenis aan de Arnhemse burgers die door het oorlogsgeweld het leven lieten. Vervolg de route verder richting knooppunten 35 en 22 . De route gaat de Rijn over via de John Frostbrug.

Stadsblokken Arnhem Aan de noordzijde van de Malburgse Bandijk Tussen 29 en 22

Het karakter van Stadsblokken (aan de noordzijde van de Malburgse Bandijk) wordt voornamelijk bepaald door water, landbouw en natuur. Scheepsbouw en steenfabricage behoren inmiddels tot het verleden, maar zijn nog wel zichtbaar. In Stadsblokken ligt bijvoorbeeld nog steeds een kleine haven met een oude sleephelling die herinnert aan de Arnhemse Stoomsleephelling Maatschappij. Een groot deel van Stadsblokken is in de loop van de jaren min of meer aan haar lot overgelaten. De Gemeente Arnhem heeft evenwel een gebiedsvisie in ontwikkeling wat onder andere een toeristisch-recreatieve ontsluiting van het gebied behelst. Vervolg de route richting knooppunt 22 en 28 . 7

8

9

Meinerswijk Natuurgebied rechts van de Drielsedijk Tussen 29 en 28

Meinerswijk is het westelijke deel van het gebied aan de zuidoever van de Rijn en staat een aantal dagen per jaar voor een deel onder water. Het natuurgebied in het centrale deel van Meinerswijk is ontstaan rond de kleiwinningsputten- en plassen van voormalige steenfabrieken. De grote plas in het noordelijk deel is ontstaan door zandw inning voor de wegenbouw en wordt tegenwoordig gebruikt voor waterrecreatie. Meinerswijk is een van de oudste bewoonde plekken van Arnhem. Er zijn bijzondere restanten te vinden uit verschillende tijden. Zoals een Romeinse legerplaats van zeker 2000 jaar oud of De Praets, een nederzetting met ‘klaarbank’ waar men vroeger in hoger beroep kon gaan. Oude waterwerken zoals de doorl aatbrug de Eldense Dijk, zijn nog in het gebied aanwezig. Deze doorlaatbrug werd gebruikt voor de IJssellinie; een verdedigingswerk langs de Waal, Nederrijn en IJssel, dat uit de tijd van Koude Oorlog stamt. Vervolg de route verder langs de Rijn via knooppunt 27 naar 26 in Driel. 8

10

Monument Driel Drielse Rijndijk Nabij 26

Aan de Drielse Rijndijk staat het ‘Monument voor het 7e bataljon van het Royal Hampshire Regiment’: een granieten plaquette, omlijst met bakstenen. Op de gedenk plaat is het embleem van het 7e bataljon van het Royal Hampshire Regiment aan gebracht. De locatie maakt deel uit van de Liberation Route Europe. Deze route volgt het pad van de geallieerden tijdens de

bevrijding van West-Europa in 1944 en 1945. De route begint in Normandië en loopt via Nijmegen en Arnhem richting Berlijn. De route is gemarkeerd met luisterplekken in de vorm van veldkeien. Op iedere luister plek is een hoorspel te beluisteren over de indrukwekkende belevenissen van één of meer dere personen in 1944 en 1945. Kijk op liberationroute.com.

Vervolg de route via de knooppunten 26 - 32 - 75 en 76 .

9

11

Steenbakkerij Randwijk en Gelders Smalspoor Stichting Renkumse Veerweg 3, Heteren, zuidoever van de Rijn Iets buiten de route, ca 200 meter ten noorden van 76

Steenbakkerij Randwijk is een rijksmonument waar stenen nog op de ouderwetse manier gebakken kunnen worden met een kolengestookte ringoven. Bovendien locatie van de Gelderse Smalspoor Stichting. Bezoekers kunnen op de open dagen zowel een kijkje nemen bij het smalspoormaterieel als een rondleiding krijgen over de steenfabriek. De steenfabriek bestaat uit een droogloods, steenoven, kleidroogmachine en drogerij. Met name de hoge schoorsteen is als landmark van bijzondere betekenis voor het aanzien van de landschappelijke omgeving. Eén haaghut is nu ingericht als binnenmuseum en ontvangstruimte. Daarnaast

staat een tweede haaghut die is ingericht als locomotief- en rijtuigloods. De haaghutten werden gebruikt om de rauwe (net gevormde) stenen te drogen, voor dat ze in de oven gebakken werden. Op deze locatie is tot in de jaren negentig gebruik gemaakt van smalspoor voor het transport van de stenen.

Vervolg de route verder van knooppunt 76 naar 51 - 52 - 53 en richting 95 . De route komt langs Landgoed Hemmen. 10

12

Landgoed Hemmen Molenstraat / Veldstraat Hemmen (juist ten westen van Zetten) Tussen 53 en 95

De huidige ruïne van Huis Hemmen is idyllisch gelegen midden in een 18e-eeuws park in Engelse stijl. In de eerste helft van de 18e eeuw werd het kasteel door brand verwoest. In 1757 verrees op de fundamenten van het oude kasteel een ruime villa. Rondom het huis legde men een tuin aan in Engelse stijl, met ruimte voor het telen van groenten, fruit en snijbloemen. In december 1944 werd de hele Betuwe door de Duitsers onderwater gezet. Hemmen lag midden in dit onoverzichtelijke frontgebied. Begin 1945 hadden de Duitsers zich in het Huis te Hemmen verschanst, waarop Canadese troepen het aanvielen. Het statige landhuis werd daarbij volledig in de as gelegd. Vervolg de route naar 95 en ga daarna met het veerpontje de Rijn over naar 81 . De route gaat daarna onderlangs de Wageningseberg richting 06 .

Wageningseberg en Arboretum Belmonte Generaal Foulkesweg 94, Wageningen Ca. 500 meter ten noordoosten van 81

13

Juist ten noordoosten van de route bevindt zich de Wageningseberg met Arboretum Belmonte. Een bezoek aan het Arboretum is zeker de moeite waard. Niet voor niets kreeg het landgoed eind 18e eeuw de naam Belmonte, wat mooie berg betekent. Wanneer je langs de bergrand aan de zuidkant van de tuin wandelt, word je verrast door schitterende vergezichten. Hier kun je genieten van het uitzicht over de Neder-Rijn, met aan de overkant het Betuwse land. Daarnaast is deze tuin (of dit park) één van de grote botanische tuinen in Nederland met bijzondere collecties bomen, struiken en heesters. Vervolg de route verder richting Renkum. Volg de routebordjes richting 06 en 08 . Iets voorbij 06 aan de Dorpsstraat 1 bevindt zich de Katholieke kerk van Renkum. 11

14

Katholieke kerk Renkum en Rosarium Mariae Dorpsstraat 1, Renkum Nabij 06

Deze kerk staat vooral bekend als bedevaartsoort ‘Maria van Renkum’. Gelovigen komen naar deze kerk voor het beeld van Maria. De verering ervan wordt al genoemd in bronnen uit de 14e eeuw. Zeven eeuwen later bestaat die verering nog steeds en komen er gedurende het hele jaar mensen naar haar kijken. Het bedevaartsoord is sinds mei 2012 verrijkt met het ‘Rosarium Mariae’: een park met 20 kapelletjes waarin de mysteries van het leven van Maria en Jezus staan afgebeeld. Er zijn mogelijkheden om de kerk te bezoeken tijdens een rondleiding. Vervolg de route verder richting 08 en 09 . Juist voorbij 09 bevindt zich een uitkijktoren.

Uitkijktoren Boersberg

15

Fonteinallee, Doorwerth Nabij 09

Op de Boersberg in Doorwerth staat, hoog op de stuwwal, een uitkijktoren. De wandel route er naar toe is al prachtig en het weidse uitzicht vanaf de 8,5 meter hoge toren is dat des

te meer. Bij mooi weer heb je een schitterend vergezicht over de Betuwe, soms zelfs tot aan Nijmegen. De toren is aangelegd door Staasbosbeheer en is een ontwerp van Antony Marcelis.

Vervolg de route verder richting 37 en eindig bij Kasteel Doorwerth. 12

24

96

97

98 Volg de f ietsknooppunten

Fietsroute 2

47 km

fietsroute langs de IJSSEL Doesburg - Angerlo - Giesbeek - Westervoort - Arnhem - Velp - Posbank - Rheden - De Steeg - Ellecom - Dieren - Doesburg 13

1

Centrum Doesburg Nabij 36

Startpunt

Aan de westzijde van het centrum van Doesburg is een grote (gratis) parkeerplaats genaamd De Bleek. Komend vanuit de richting Dieren ligt de parkeerplaats direct rechts na de afslag ‘Centrum Doesburg’ vanaf de IJsselbrug. Volg vanaf de parkeer plaats de Koepoortstraat naar knooppunt 36 , op de kruising met de Roggestraat/Gasthuisstraat. Doesburg is één van de zeven Hanzesteden aan de IJssel. Wie over de IJsselbrug komt en de stad binnenrijdt, denkt even dat de tijd hier stil heeft gestaan. Weinig steden in ons land zijn namelijk zo gaaf bewaard gebleven als deze oude Hanzestad. Het middeleeuwse stratenpatroon is nog volledig intact. Bovendien telt de binnen stad 150 beschermde monu menten. Zij getuigen van de rijke historie van Doesburg, dat al in 1237 stadsrechten

kreeg, zo’n 60 jaar eerder dan Amsterdam! Doesburg geniet grote bekendheid door zijn prachtig gerestaureerde historische binnenstad. De bezoeker kan er genieten van kunst, cultuur, leuke winkeltjes en gezellige restaurants. Voor wie wat langer in Doesburg wil vertoeven zijn er diverse overnachtingsmogelijkheden, zoals een hotel-restaurant aan de IJssel en een groot aantal gastvrije B&B adressen.

Fiets vanuit het centrum van Doesburg richting Angerlo, vlak voor knooppunt 37 gaat de route over de sluis tussen Oude IJssel en IJssel. 14

2

Sluis tussen Oude IJssel en IJssel Barend Ubbinkweg, Doesburg Nabij 37

De van oudsher goed bevaarbare Oude IJssel ontspringt in het noordelijke deel van het Ruhrgebied in Duitsland. De Oude IJssel voert tegenwoordig vooral regenwater uit het stroomgebied in Duitsland en de Achterhoek af. Langs de Oude IJssel is ook de Nederlandse ijzerindustrie ontstaan. De ijzergieterijen die hier ontstonden (zoals DRU en Vulcanus) zijn in wezen de voorlopers van de Hoogovens in IJmuiden. Deze industrie ontstond hier omdat men gebruik kon maken van de ijzeroer die hier in de grond zit. De rivier zorgde natuurlijk voor een geschikt transportkanaal. De sluizen bij Doesburg hebben zowel een functie voor de beroeps vaart – de Oude IJssel is tot aan Doetinchem goed bevaarbaar – als voor de recreatievaart. Kanovaren over de rivier is hier geliefd. Volg de route via 38 richting 24 .

Kasteel Huis Bingerden Bingerdenseweg 21, Angerlo Nabij 38

Huis Bingerden kent een roerige geschiedenis met tal van machts wisselingen. Een van de eigenaren, Johan Maurits van Pabst, liet de voorgevel van Huis Bingerden vernieuwen en gaf de Duitse land schapsarchitect J.P. Posth in 1791 opdracht om tuinen aan te leggen in Engelse landschapsstijl. In de wijde omgeving van het huis is deze aanleg nog steeds herkenbaar. Ook Bingerden ontkwam helaas niet aan het geweld van WOII. In april 1945 werd het huis door terugtrek kende Duitse troepen in brand gestoken. Het huis werd op kleinere schaal herbouwd in 1958. De tuinen van Bingerden zijn beroemd, mede dankzij de jaarlijkse Internationale Kwekerijdagen in juni. Het huis en de tuinen zijn overigens nog altijd privé-bezit en kunnen enkel op aanvraag bezocht worden. Volg de route van 38 naar 24 . 15

3

4

Molen De Hoop Meentsestraat 3, Giesbeek Nabij 24

De geschiedenis van molen De Hoop gaat terug tot 1886 toen er op deze plek een belt molen, een bakkerij en een woonhuis werd gebouwd. In 1902 kwam er naast de molen een stoommachine, zodat de molenaar ook bij windstilte kon doormalen. Na diverse

verwoestingen kwam de molen en de molenbelt in 1979 in bezit van de gemeente die hem daarna liet restaureren. Daarbij werd de belt vervangen door een stelling. De molen is nog steeds in gebruik en op zaterdagochtend te bezichtigen.

Volg de route van 24 , door waterrecreatiegebied Rhederlaag naar 26 . Het veerpontje vaart op een beperkt aantal dagen in de zomer. Is het pontje niet in de vaart, volg dan de route van 24 naar 96 - 97 naar 98 .

16

5

Rhederlaag Tussen Giesbeek en Rheden Nabij 24 en 26

Het uitgestrekte recreatiegebied Rhederlaag heeft alles voor een heerlijk ontspannen dag in de buitenlucht. Met de ruim 400 hectare aan wateroppervlakte is Rhederlaag een geliefd oord voor water sporters. De mooie stranden bij Giesbeek en Lathum zijn zeer geschikt om te zwemmen, zonnen, spelen of surfen. De Rhederl aag is ontstaan als gevolg van rivierverlegging, onder deel van de Rijnkanalisatie, opgestart van 1969. De laatste verande ring, uitgevoerd in 2001, was de invaartmogelijkheid vanaf de IJssel. Deze bevindt zich nu in de meest zuidoostelijke hoek, als gevolg waarvan de aanslibbing nu in het gebied beperkt blijft.

Voormalige steenfabriek Koppenwaard Ten westen van de Rhederlaag Nabij 26 en 98

Ooit domineerden de schoor stenen van tientallen steen fabrieken de uiterwaarden van de IJssel. In de 12de eeuw bestonden de huizen voorname lijk uit hout. Als gevolg van de verstedelijking en het brand gevaar van houten huizen werd steeds meer met bakstenen gebouwd. De echte bloei vond in Gelderland in de 19de en 20ste eeuw plaats. Veel ongeschoolde arbeiders - mannen, vrouwen én (jonge) kinderen - verdienden hier onder zware omstandig

heden de kost. De steen fabrieken lagen in of nabij de uiterwaarden van de rivier, dichtbij de grondstoffen waar van bakstenen gemaakt werden: klei en leem. Nu is er nog maar weinig over van deze eens zo florerende baksteenf abricage langs de IJssel. In de tweede helft van de 20ste eeuw zijn veel fabrieken gesloopt om plaats te maken voor rivierverruiming, recreatie mogelijkheden of nieuwe natuur.

Vervolg de route van 98 via 90 naar 89 en de brug over richting 82 . 17

6

7

Fort Westervoort Noordwestzijde IJsselbrug bij kruising met rondweg Nabij 82

Fort Westervoort is in 1865 gebouwd als onderdeel van de IJssel linie die dienst deed tot in 1940 (niet te verwarren met de IJssellinie uit de Koude Oorlog). Het fort is in 1940 de locatie geweest van de eerste gevechtshandelingen op Nederlands grondgebied. Op 10 mei 1940 om 4.45 uur werd vanuit het fort de brug over de IJssel opge blazen door Adjudant Van Viersen om zodoende de Duitse invasie te stuiten. Ongeveer 15 Duitse militairen bevonden zich ten tijde van de explosie op de brug. Bij de aanleg van de Pleijroute (de oostelijke rondweg om Arnhem) is de omgeving van het fort drastisch veranderd. Desondanks heeft men het fort zo veel mogelijk intact gehouden en is het met enige moeite nog te bereiken. Omdat de weg rakelings lang het fort gaat, wat een schrikreactie bij automobilisten teweeg zou kunnen krijgen, is het fort door kunstenaar Wim Korvinus voorzien van hoge muren. Ter plaatste staat een gedenksteen. Vervolg de route van 82 naar 88 en 78 .

Gemaal De Volharding Lathumse Veerweg 12, Velp Nabij 78

8

Het voormalige stoomgemaal De Volharding is in 1875 gebouwd ter vervanging van een uit 1738-1739 daterend windgemaal met een te geringe capaciteit. In 1928 werd het gemaal geëlektrificeerd en verdween waarschijnlijk de schoorsteen. De twee oorspronkelijke grote centrifugaalpompen en bijbehorende aandrijfwielen met de naam van de Gebr. Stork & CO. erop zijn nog aanwezig en worden nog gebruikt. Op de voorgevel bevinden zich twee gedenkstenen. Tegenover het gemaal, achter de dijk ligt een van de drie baksteen sluisjes met metalen schuiven die ook op de monumentenlijst staan. Vervolg de route van 78 naar 77 . 18

9

Kasteel Biljoen Biljoen 1, Velp Nabij 78

Kasteel Biljoen is een van de oudere kastelen van Nederland. De eerste vermelding van het kasteel dateert al uit 1076. Het toenmalige huis (er was waarschijnlijk nog geen sprake van een kasteel) werd gebouwd op de grens van droog en nat: tussen de heuvels van de Veluwezoom en de uiterwaarden van de IJssel. In 1530 werd het huis verkocht aan Karel van Gelre. Deze liet een gebouw verrijzen, gebruik makend van materialen, afkomstig van het door hem verwoeste kasteel Overhagen, dat ten zuiden van

Biljoen was gelegen. Vanaf dat moment kreeg het huis de naam ‘Biljoen’. De 18de-eeuwse stuczaal van Biljoen is uniek en internationaal vermaard en ontworpen naar gravures van Piranesi van het oude Rome. Rond 1790 wordt eveneens gestart met de parkaanleg waarbij de gracht vergraven wordt tot een slingerende vijver met een eiland en slingerpaden worden aangelegd. Het interieur van het kasteel is bijzonder en goed bewaard gebleven. Het kasteel is bewoond en niet opengesteld voor publiek.

Vervolg de route richting centrum Velp naar knooppunt 77 . Watermolen Velp ligt ca. 100 meter ten zuiden van knooppunt 77 . 19

10

Watermolen Velp Hendrikus Avelinghstraat 154, Velp Nabij 77

Op deze plek is al sinds het eind van de 14e eeuw sprake van een watermolen. De molen is een bovenslag-watermolen en werd gebouwd als korenmolen in de Velpse/Rozendaalse beek. De molen is in zijn bestaan diverse malen afgebrand en

als gevolg daarvan in verval geraakt. De laatste restauratie dateert van de jaren ’90 van de vorige eeuw. Sindsdien herbergt de watermolen een restaurant. In 2014 werd het waterrad ver nieuwd en herplaatst, de maal functie is echter niet meer intact.

Verlaat centrum Velp en rijd richting 69 .

20

11

Beekdal Velp Langs het dal van de Rozendaalse/Velpse beek Tussen 77 en 69

De beekdalen behoren tot de vroegste bewoningsplaatsen. Zo ook het dal van de Rozendaalse Beek. Water was bij de vestiging immers essentieel: als verdediging, om te drinken, te bevloeien, te wassen, om molens aan te drijven en voor tuinen en parken van de vele buitenplaatsen, inclusief hun fonteinen. Om meer water te krijgen, met een groter verval, werden er zelfs sprengen gegraven om de beek te verlengen. De spreng koppen boorden het zeer schone grondwater onder de Veluwe aan. Op een kaart van rond 1650 lagen er langs de Rozendaalse Beek zeven watermolens: zes papiermolens en een korenmolen.

Vervolg de route richting knooppunt 69 .

VeluweTransferium en Posbank Heuvenseweg 5a, Rheden nabij 69

De Posbank behoort tot het Nationaal Park Veluwezoom en is genoemd naar de stenen bank die op een markant uitzichtpunt staat. De bank is gebouwd ter ere van de heer G.A. Pos, oud-voorzitter van de ANWB. De Veluwezoom is het oudste Nationaal Park van ons land. Natuurmonumenten heeft aan de zuidzijde van het Park een bezoekerscentrum, het Veluwetransferium, ingericht. Vanaf hier worden er door Sportieve Evenementen Peter Oversteegen tal van activiteiten ondernomen, zoals tochten per Veluwescooter, mountainbiken en teambuilding. Vervolg de route naar 85 en richting 83 . Aangekomen in het dorp De Steeg bevindt Rhederoord zich ca. 100 meter buiten de route, aan de linkerzijde (ter plekke met bordjes bewegwijzerd). 21

12

13

Landgoed Rhederoord Parkweg 19, De Steeg Nabij 83

Landgoed Rhederoord is vanaf het midden van de 17de eeuw geleidelijk ontstaan door grondaankopen tussen Rheden en De Steeg. Willem Reinier Brantsen liet hier op een hoog en vooruitstekend deel van de stuwwal rond 1743 het Huis Rhederoord bouwen. Hierdoor had hij een uniek uitzicht over het IJsseldal zelfs tot aan Montferland. Het ontwerp van het huis was van de Arnhemse bouwmeester Hendrik Viervant. Gedurende de jaren zijn er verschil lende architecten geweest welke tal van uitbreidingen aan het land goed hebben gerealiseerd. Ook veel tuinen landschapsarchitecten zoals Posth, van Lunteren, Petzold en Springer werkten sinds 1797 aan Rhederoord. In 1970 verkreeg Huis Rhederoord de status van rijksmonument. Buiten de 12 ha die in particuliere handen is sinds 2004, is het merendeel in bezit van Natuurmonumenten. Het land huis en koetshuis worden gebruikt als conferentiehotel voor vergaderingen, workshops en voor huwelijksfeesten. Het park is opengesteld voor het publiek. Vervolg de route naar 83 en vervolgens richting 23 . Kasteel Middachten bevindt zich ca. 100 meter buiten de route, aan de noordoostzijde van De Steeg. 22

14

Kasteel Middachten Landgoed Middachten 3, De Steeg Nabij 83

Middachten is strategisch gelegen aan de Veluwezoom, in een bocht van de IJssel. Oorspronkelijk was Middachten een in het water gelegen ver sterkt woonhuis. In de late 17e eeuw kreeg het huis zijn huidige paleisachtige vorm. De binnen plaats werd verbouwd tot een hal met een grote trappartij die vervolgens werd afgesloten met een rijk versierde koepel. De voorburcht veranderde in een tuin die later werd geflankeerd door twee bouw huizen. Middachten werd tot

vandaag nooit verkocht: door overerving is het landgoed al ruim 800 jaar in handen van dezelfde familie. Middachten is een landgoed in bedrijf met bossen en boerde rijen, waarvan het huis en de tuinen geregeld open zijn voor bezoek. Ook kan in het koetshuis bij het kasteel worden over nacht. Alle gebouwen op het landgoed zijn te herkennen aan de rood-wit geschilderde luiken, de Middachter kleuren, afgeleid van het familiewapen.

Vervolg de route richting knooppunt 23 . De route loopt langs Domein Hof te Dieren.

23

15

Domein Hof te Dieren Arnhemsestraatweg 16, Dieren Nabij 23

Het landgoed ‘Hof te Dieren’ kwam in 1218 in bezit van de klooster ridders van de Duitse Orde. Stadhouder Willem II kocht het in 1647 als jachtgebied en liet het huis tot een jachtslot verbouwen. Ook werden de Koningswegen aangelegd, die over de Veluwe liepen naar zijn andere jachtgebieden, zoals Het Loo. Nadat het jachtslot in 1795 door de Franse troepen afbrandde herbouwde gravin van Wassenaer in 1820 het landhuis. Het landhuis werd omgeven door een park in landschapsstijl. Tijdens de opmars van de Engelse en Canadese troepen in april 1945 raakte het huis definitief verwoest. Tegenwoordig resten alleen nog het landschapspark, de tuinmans woning en de tuinmuur. Sinds 2004 ligt op de plek van het voor malige Hof te Dieren de grootste ommuurde wijngaard van Nederland. Men kan zich hier laten verleiden tot wijnproeverijen en rondleidingen. Vervolg de route naar knooppunt 62 en 36 , de IJsselbrug over. De parkeerplaats bevindt zich direct na de IJsselbrug aan de rechterzijde.

24



26

75



Deel 2 ontwerpers


got ribberink

41

36

het

het Rijn & Yssel


n


blau goud we


94



Colofon

76








26

75



Deel 2 ontwerpers


got ribberink

41

36

het

het Rijn & Yssel


n


blau goud we


94



Colofon

76






blauwe goud het Rijn & Yssel knooppuntenroutes 44 en 47 km gr atis app met 2 fietstochte DE RIJKE CULTUUR HISTORIE VAN DE GELDERSE RIVIEREN

Recommend Documents