binnen Van binnen & van buiten buiten

binnen binnen

buiten buiten

Va n b i n n e n & v a n b u i t e n

Energie energie Energie

voor

energie

voor

Karel

Stigter

Karel Stigter, directeur NAM

Deze combinatie van het Groningen-veld en het zogeheten kleine-veldenbeleid, met op de achterhand twee ondergrondse gasopslagen die in actie komen wanneer van NAM’s productie het uiterste wordt gevergd, is zonder meer uniek in de wereld. Vrijwel elke week trekken internationale energiespecialisten naar het noorden van ons land om kennis te maken met deze constructie, die zowel flexibel als robuust inspeelt op elke vraag naar aardgas. Maakt de Nederlander zich dan werkelijk niet druk om energie? Die vraag kan zeker niet ontkennend worden beantwoord met het gegeven dat circa 700.000 huishoudens inmiddels zijn overgeschakeld op groene stroom – zo ook de kantoren van de NAM. In vele reacties op NAM’s advertentiecampagne kwam in 2001 duidelijk naar voren dat ons land zich met betrekking tot energie op drie thema’s richt: hoe kunnen we fossiele brandstoffen (aardgas, olie, steenkool) schoner inzetten; hoe kunnen we de ontwikkeling van alternatieve bronnen versnellen; hoe kunnen we efficiënter met energie omgaan?

Scenario Het betreft hier een complexe materie die niet met simpele antwoorden valt op te lossen. Niettemin worden langzamerVoor de tweede maal… Voor u ligt het tweede Maatschappelijk Verslag van de NAM. De titel ’Van Binnen &

hand de contouren van een scenario zichtbaar. Als fossiele brandstof met de minste milieubelasting zal aardgas de komende decennia

Van Buiten’ geeft de invloed op de NAM aan van de vele veranderingen in de samenleving. Die invloed uit zich in de

een cruciale rol blijven spelen om de bestaande en aanhoudende groeiende vraag naar energie te kunnen opvangen. Immers, de wereld

opzet van dit verslag. Met de combinatie van bredere verslaglegging over allerhande onderwerpen en ruimte voor

is op weg naar een energiehuishouding waarin meer vraag zal zijn naar alternatieve bronnen, maar de beschikbare technologieën maken

verschillende visies en meningen over onze activiteiten zetten wij de nieuw ingeslagen weg voort. De reacties op ons

het nog niet mogelijk om vandaag de dag al een complete omschakeling te maken.

vorige verslag hebben ons in die mening gesterkt. Dit houdt tevens in dat het traditionele voorwoord is vervangen

De transitie is onderweg, maar het zal nog zeker tot na het midden van deze eeuw duren voordat alternatieve bronnen het merendeel

door een meer opiniërend artikel van mijn hand. Hoe kunnen wij als de NAM zo goed mogelijk onze belangrijke

van de energiebehoefte zullen kunnen dekken. De dreigende wereldwijde klimaatverandering zal ondertussen een aanhoudende druk

functie ten aanzien van de voorzieningszekerheid van energie blijven vervullen? En wat zijn de gevolgen van de libe-

leggen op energieleveranciers om fossiele brandstoffen schoner aan te wenden.

ralisering van de energiemarkt?

Dat betekent bijvoorbeeld een verschuiving van kolengestookte energiecentrales naar gasgestookte installaties, waarbij intensiever zal worden gekeken hoe ook daarbij de uitstoot verder kan worden verminderd. Wellicht aan de bron door op een gasveld elektriciteit te

In het algemeen kan ik over de NAM-prestaties in 2001 zeggen dat ik er met een gevoel van tevredenheid op terug-

produceren en CO2 meteen terug te voeren in het ondergrondse veld. Of door CO2 geconcentreerd af te vangen van een industrieel

kijk. De positieve trend met betrekking tot veiligheid zette zich voort. We hadden gelukkig minder ongevallen, maar

complex en ondergronds op te slaan. Dan wel aardgas aan te wenden voor de productie van waterstof, waaruit in combinatie met een

deze waren in een aantal gevallen wel ernstiger van aard. Dit is dus een zorgpunt. Wij blijven ons uiterste best doen

brandstofcel schone energie kan worden geleverd.

om ongevallen te voorkomen. ’Going for zero’ is wat dit betreft ons streven. Op het gebied van een intensievere communicatie met de buitenwereld maakten we een flinke stap vooruit. Hiervoor kregen we veel waardering, maar er is

Voorzieningszekerheid De NAM wendt haar kennis aan voor dergelijke ontwikkelingen, maar zal ondertussen eveneens een

nog veel werk te verzetten om een tot een goede dialoog met de samenleving te komen. Wat de zorg voor het milieu

belangrijke functie moeten blijven vervullen ten aanzien van de voorzieningszekerheid van energie, zowel op de korte als op de lange

betreft ben ik er trots op dat het milieuzorgsysteem van de NAM, als integraal onderdeel van ons algemene bedrijfs-

termijn. Over ongeveer tien jaar is ruwweg de helft van het resterend winbaar volume in onze bestaande kleine aardgasvelden ’leeg’

voeringssysteem, gecertificeerd is volgens de NEN-EN ISO 14001-norm. Daarnaast is het verheugend dat vrijwel alle

geproduceerd. Dat legt een aanhoudende druk op het continue blijven opsporen van nieuwe kleine velden om het bestaande systeem te

emissies binnen de gestelde doelen zijn gebleven.

kunnen handhaven. Deze druk ligt op Nederland, maar is eveneens van belang voor de landen binnen de Europese Unie. Daarbij bestaat een maatschappelijke zorg in hoeverre dergelijke activiteiten ook onder natuurgebieden moeten plaatsvinden. Het is geen eenvoudige

In dit verslag vindt u over deze en vele andere onderwerpen meer informatie. Ik hoop dat u deze uitgave met belang-

discussie aangezien rationele en emotionele argumenten elkaar in hoog tempo af-

stelling zult lezen. Uw mening en ideeën over onze activiteiten horen wij graag!

wisselen. Voorop staat in elk geval dat de NAM de hoogste normen hanteert in haar bedrijfsvoering en haar activiteiten op maatschappelijk verantwoorde wijze wil uitvoeren. Het is dus duidelijk dat ook de NAM geen blijvende aantasting van natuur-

Energie voor energie Het huwelijk van kroonprins Willem-Alexander en prinses Maxima op de Dam leidde op

waarden tolereert. Maar ook betekent dit dat wij de discussie oppakken indien aan

2 februari van dit jaar tot een ongekende daling van 650 megawatt in de nationale elektriciteitsconsumptie. Ruim zes

alle strikte voorwaarden kan worden voldaan. En wij vinden dan ook dat er ruimte

miljoen Nederlanders lieten kennelijk alle zaterdagse rituelen achterwege en nestelden zich voor de televisie om niets te

moet zijn voor een zorgvuldig debat waarbij alle belangen op gebalanceerde wijze

hoeven missen. Pas na acht uur ’s avonds nam het verbruikspatroon weer vertrouwde vormen aan.

moeten worden meegenomen en waarbij constructief wordt getracht recht te doen

Het nationale evenement op 02/02/02 vormt slechts een van de voorbeelden hoe het energieverbruik heftige schomme-

aan alle belangen. In samenspraak zal steeds een oplossing moeten worden bereikt.

lingen kan maken. Wat te denken van WK-voetbalfinales, de eindstrijd op Wimbledon en onze relatief zeldzame

’Het is duidelijk dat ook de NAM geen blijvende aantasting van natuurwaarden tolereert.’

Elfstedentocht? Maar het betreft niet altijd een dip in de vraag. In vroege ochtenden van gure winterdagen slaan de

Energieliberalisering De liberalisering van de energiemarkt gaat ondertussen in hoog tempo door. De overheid heeft van meet

meters van het nationale gasverbruik door naar fors hogere waarden.

af aan duidelijk gemaakt dat het succesvolle kleine-veldenbeleid zal worden voortgezet. De NAM heeft, in overleg met Gasunie, een deel

Sinds jaar en dag is de vertrouwde en betrouwbare energievoorziening in ons land geen nieuws. Wie de lichtschakelaar

van haar ondergrondse gasopslag in Grijpskerk beschikbaar gesteld voor gebruik door derden; een nieuwe business voor de NAM. Hoe

in de huiskamer omzet en geen licht ziet branden, snelt naar de voorraadkast op zoek naar een nieuwe lamp. Mocht de

dergelijke nieuwe structuren in de praktijk zullen uitpakken, zal de toekomst leren. Van groot belang is in ieder geval dat het investe-

verwarming niet aanslaan dan biedt een telefoontje naar de dichtstbijzijnde verwarmingsmonteur uitkomst. Aan de

ringsklimaat in Nederland de NAM in staat zal blijven stellen de noodzakelijke investeringen te plegen ten behoeve van de ontwikkeling

toevoer van aardgas ligt het nooit.

van nieuwe kleine velden en het instandhouden van voldoende flexibiliteit in het Groningen-veld.

Falen is geen optie Aan die vanzelfsprekende beschikbaarheid wordt aan de bron 24 uur per dag hard gewerkt.

Resteert de derde zorg van de samenleving: in hoeverre kunnen we efficiënter omspringen met energie? De NAM doet en gaat nog veel

Nimmer falen staat hoog in het vaandel van de NAM, die met haar gaswinning op land en zee in circa de helft van de

doen op dit gebied, mede in het kader van afspraken die hierover met de overheid zijn gemaakt. Maar het is een vraag die ons allen

nationale energievoorziening voorziet. Ons land is gezegend met een van de grootste gasvelden van de wereld, dat in

raakt. Hoeveel energie steken we ieder in energie?

1959 in Slochteren voor het eerst werd aangeboord. Sindsdien heeft de overheid in haar beleid vastgesteld dat het enorme Groningen-veld zoveel mogelijk dient te worden gespaard en kleinere aardgasvelden derhalve met voorrang moeten

Karel Stigter

worden opgespoord – onmiskenbaar een vroege uiting van duurzaam denken.

directeur NAM

Inhoudsopgave Inhoudsopgave

Inhoudsopgave Introductieartikel ’Energie voor energie’

6

Verificatierapport

8

Inleiding

9

Bedrijfsproces

9

Aardgas in Nederland

10

Regelgeving

11

Activiteiten in 2001

13

Gelet op de mensen...

14

De nieuwe NAM

16

Personeel

16

Arbozorg

20

Veiligheid

22

Gelet op het milieu...

24

Milieuzorg

26

Milieu-aspecten

28

Gelet op de samenleving...

40

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

42

Reputatiebeleid

44

Aanwezigheid

46

Financiële aspecten

48

Gelet op uw mening... André Elbert

10

Ton Romein

18

Olga Timmerhuis

20

Dick Tommel

28

Coby van der Linde

32

Nico Boers

44

Concessiekaart

51

Cijferbijlage

52

Inleiding

Inleiding

Een van de talrijke NAM-locaties op land.

Bedrijfsproces De Nederlandse Aardolie Maat-

Het zoeken naar gas en olie begint met seismologisch

schappij B.V. (NAM) zoekt en wint sinds 1947 olie en gas

onderzoek van de bodem. Met een proefboring en put-

in Nederland. Zowel op land als in het Nederlands deel

testen wordt vastgesteld of er inderdaad gas of olie aan-

van de Noordzee. Het bedrijf is actief op circa 450 locaties

wezig is. Tevens worden de hoeveelheid en kwaliteit getest.

op land en zee en heeft per 1 januari 2002 circa 2100

Wanneer de hoeveelheid economisch winbaar blijkt,

medewerkers in dienst. De bedrijfsactiviteiten worden

worden in veel gevallen aanvullende productieputten

uitgevoerd door assets, die worden ondersteund door

geboord en behandelingsinstallaties aangelegd.

centrale dienstverlenende afdelingen. In de productiefase worden het gas en de olie naar de Het bedrijfsproces bestaat uit de onderstaande deelpro-

oppervlakte gebracht, behandeld en op afleveringsspecifi-

cessen: opsporing, productie, opslag en ontmanteling.

catie gebracht. Het gas wordt verkocht aan Gasunie. De

Daarbij vindt ondersteuning plaats in de vorm van

olie en het bij de gasproductie vrijkomende condensaat

bijvoorbeeld logistiek, inspectie, onderhoud en admini-

worden na behandeling verkocht aan Shell, ExxonMobil

stratieve processen.

en andere maatschappijen.

Bedrijfsactiviteiten

Om de continuïteit in de gaslevering (bijvoorbeeld bij zeer lage temperaturen) te kunnen garanderen wordt sinds

opsporing

ondergrondse opslag

productie

ontmanteling

enkele jaren ondergrondse opslag van gas toegepast. Dit gebeurt in gasvelden bij Norg en Grijpskerk (en bij Alkmaar; dit is geen NAM-activiteit), die bij een piekvraag als extra producent worden gebruikt. In perioden van

seismisch onderzoek

winning

gasinjectie

boring

behandeling

behandeling

verwijderen van productieinstallaties

laagverbruik worden de reservoirs weer gevuld. Na beëindiging van de productie of bij een niet succesvolle proefboring worden de locaties en installaties in overleg

aflevering

aflevering

puttest

herinrichten van landlocaties

met de betrokkenen ontmanteld en verwijderd. Op land wordt de locatie geschikt gemaakt voor de bestemming

gas/olie afnemers

onshore

gas ondergrondse opslag

Inleiding

offshore

die hij voorheen had of krijgt hij een nieuwe functie.

gas/olie

9

mening... Gelet G e l e t op uw op uw

mening...

Al zestien jaar werkt André Elbert in de offshore, de laatste jaren als hoofd van het olie- en gasplatform F3-FB-1. ’Dat ligt meer dan tweehonderd kilometer boven Den Helder,’ zegt hij, ’en is daarmee het noordelijkste NAM-platform in de Noordzee. Het is ook het

André

André Elbert

Milieubeheer verleend en elf vergunningen geactualiseerd

Elbert

dan wel veranderd. Er zijn vier milieu-effectrapporten (mer’s) uitgebracht, die betrekking hebben op de gaswinning in Oud-Beijerland/Reedijk en de offshore productieplatforms K2, G16 en B13. Door veranderingen in de

enige olieplatform dat we in gebruik hebben.’

regelgeving is de mer-plicht aanzienlijk uitgebreid en zul-

Door zijn lange staat van dienst weet Elbert dat op de NAM-booreilanden qua veiligheid en milieu veel is veranderd:

wat van overboord lekt. Het is wettelijk voorgeschreven en uiter-

len door de NAM naar verwachting de komende jaren drie

’Het gaat nu niet meer enkel om produceren, maar om verantwoord produceren. Als er een situatie ontstaat waarin

aard dus ook het NAM-beleid alles te rapporteren.’

tot vijf nieuwe procedures per jaar worden gestart.

het milieu in het geding kan raken, nemen we meteen productie terug of stoppen we. Of zo’n beslissing achteraf gezien nou nodig was of niet, je krijgt altijd steun van de organisatie. Die zal je nooit afvallen en dat is voor een

Niet alleen worden emissies tot een minimum beperkt, maar Elbert

Mijnbouwwet Na een relatief stille periode is de introduc-

leidinggevende een prettig gevoel.’

en zijn mensen bekijken ook steeds of er op hun platform nog

tie van de nieuwe Mijnbouwwet in een stroomversnelling

milieuverbeteringsacties mogelijk zijn. ’Zo kwam er een roetwalm

geraakt. De wet vernieuwt, stroomlijnt en integreert de

Net als op de andere platforms van de NAM, worden ook op dat van Elbert alle

uit de fakkel als gevolg van de onvolledige verbranding van een

bestaande Mijnwetten (uit 1810 en 1903), de Wet Opspo-

verbruiken van potentieel milieubelastende stoffen nauwgezet geregistreerd.

restvloeistof uit gas, die veel aromaten bevat. Dat probleem is nu

ring Delfstoffen en de Mijnwet Continentaal Plat. De

’Die gegevens worden vervolgens verwerkt in onze rapportage aan Staatstoezicht

opgelost door de vloeistof naar een ander vat te leiden waar het niet

parlementaire behandeling was eind 2001 gevorderd tot

op de Mijnen, dat een overzicht per maand krijgt.’

meer kan uitdampen. Sindsdien hebben we geen roet meer.’

het wetgevingsoverleg tussen de Minister van Econo-

De emissies naar lucht en water worden niet alleen zorgvuldig bijgehouden,

Een andere verbeteringsactie heeft betrekking op de twee gas-

mische Zaken en de Vaste Kamercommissie voor Econo-

maar ook tot het haalbare minimum beperkt. Elbert: ’We hebben een fakkel

turbines aan boord, die nogal wat stikstofoxiden ofwel Nox-en uit-

mische Zaken. Enkele maanden later, in april 2002, is de

nodig om de installatie veilig af te laten blazen, maar we zijn erop gespitst het vlammetje van die fakkel zo klein

stoten. ’Dit jaar wordt de eerste machine omgebouwd tot een laag

wet door de Tweede Kamer aanvaard.

mogelijk te houden. In de flare zitten meters aan de hand waarvan we dat kunnen regelen.’

Nox-systeem en de tweede zal later volgen,’ zegt André Elbert, die

Bij olie- en gaswinning komt productiewater vrij, dat doorlopend moet worden afgevoerd. Platform F3-FB-1 gene-

graag wil benadrukken dat dergelijke initiatieven uit de bemanning

De nieuwe wet vormt naast het kader voor mijnbouwacti-

zelf komen. ’De mensen zijn betrokken bij het milieu; ze stoorden

viteiten het integraal raamwerk voor milieu, veiligheid en

vertelt Elbert, ’voordat het in zee wordt geloosd. De wettelijk maximaal toegestane olieverontreiniging van produc-

zich echt aan dat roet uit die fakkel. De milieuzorg staat even hoog

arbeidsomstandigheden. Ook is de werking van de wet

tiewater is 40 parts per million; wij houden een getal van 12 ppm aan. Als het richting 20 loopt, gaan we ons afvragen

aangeschreven als de zorg voor veiligheid en zit echt bij iedereen

geharmoniseerd voor zowel land als zee en de (mijn-

wat er aan de hand is en wordt de oorzaak opgespoord.’

tussen de oren.’

bouw)milieuvergunning voor zowel de boven- als onder-

’De milieuzorg zit echt bij iedereen tussen de oren.’

reert per dag zo’n 800

m3

productiewater, dat is gemengd met olie en gas. ’Die worden van het water gescheiden,’

Een zogeheten spill van olie wordt altijd gemeld: ’Dat gebeurt zelfs wanneer iemand een emmer olie laat vallen en er

grondse inrichting. In het voorstel is tevens een aantal nieuwe onderwerpen opgenomen, waaronder bodembeweging (zie ook pagina 12), het gebruik van aardwarmte en opslag van stoffen in de ondergrond.

Aardgas in Nederland De aardgasproductie is

klein veld onderzocht en eventueel bij voorrang in produc-

Regelgeving Voor de opsporing en winning van

In tegenstelling tot de verwachting uitgesproken in het

een zeer belangrijke economische activiteit in ons land en

tie genomen en wordt het Groningen-gasveld zo lang

aardolie en aardgas bestaat de regelgeving uit de Mijn-

Maatschappelijk Verslag van 2000 is de invoering van de

vrijwel iedere Nederlander is direct of indirect een gebrui-

mogelijk instandgehouden. Om een indruk te geven:

wetten van 1810 en 1903, de Wet Opsporing Delfstoffen

nieuwe Mijnbouwwet gepland op 1 januari 2003.

ker van aardgas. Van alle fossiele brandstoffen hebben de

een gemiddeld klein veld bevat circa drie miljard kubieke

van 1967 en diverse Koninklijke Besluiten. In het verslag-

winning en het gebruik van aardgas per energie-eenheid

meter aardgas. Voldoende om een stad van 60.000 inwo-

jaar is gewerkt aan de nieuwe Mijnbouwwet, die de eerder

Natuurbescherming en ruimtelijke ordening Omdat op

de minste effecten op het milieu. Dit is één van de redenen

ners voor een periode van 20 jaar van gas te voorzien.

genoemde wetten moet vervangen.

grond van internationale verplichtingen de bescherming

In Nederland is een tiental productiebedrijven werkzaam

De verdere uitwerking van de regelgeving - waaronder

worden is aan het eind van het jaar een wijziging van de

op het gebied van de opsporing en winning van gas en

naast mijnbouwkundige voorwaarden ook milieu, veilig-

Natuurbeschermingswet voorgesteld. Het betreft met

De totale aangetoonde voorraad aan gas in de Nederland-

olie. De NAM – waarin Shell Nederland B.V. en Esso

heid en arbeidsomstandigheden vallen - vindt plaats

name de implementatie van de toetsingskaders uit de

se ondergrond wordt geraamd op ongeveer 1.700 miljard

Holding Company Holland Inc. elk voor 50 procent deel-

via concessies, mijnreglementen, vergunningen of de

Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen. Voor de NAM

m 3.

nemen – is met een aandeel van rond de 75 procent de

rechtstreekse werking van de ’reguliere’ wetgeving ten aan-

zal de wijziging meer duidelijkheid opleveren op welk

grootste producent. De bedrijven in de olie- en gaswin-

zien van milieu, ruimtelijke ordening en arbeids-

moment en door wie de zogeheten ’Habitattoets’ plaats

ningsindustrie zijn verenigd in de Nederlandse Olie en

omstandigheden.

dient te vinden. Er dienen namelijk vele opeenvolgende

aandeel krijgt in de energievoorziening.

Het nog te ontdekken volume aan aardgas wordt

Inleiding

geschat tussen de 200 en 400 miljard m3.

10

Sinds eind jaren ’70 kenmerken de opsporing en winning

beslissingen te worden genomen voordat de opsporing en

Gas Exploratie en Productie Associatie (NOGEPA).

van gas zich door het zogeheten ’kleine-veldenbeleid’. In

Voor het in bedrijf hebben van productieinstallaties zijn

winning van olie en gas kunnen plaatsvinden. Deze beslis-

beginsel wordt, onder meer om continuïteitsredenen, elk

in 2001 vijf nieuwe vergunningen in het kader van de Wet

singen liggen bijvoorbeeld op het gebied van opsporings-

Inleiding

van natuurgebieden in Nederland verbeterd dient te

waarom gas - ook buiten Nederland - een steeds groter

11

vergunningen, locatiebesluiten, eventuele bestemmings-

voorbeeld de classificatie van installaties, (afval)stoffen en

planwijzigingen, bouwvergunningen en de milieuvergun-

de persoonlijke bescherming van medewerkers. Voor de

ningen voor de uiteindelijke winningsinstallaties.

natuurlijke radioactiviteit waarmee de NAM te maken

Momenteel is vaak onduidelijk of en op welk moment

heeft, wordt nu onderscheid gemaakt tussen meldings-

welke (milieu)toets plaats moet hebben. In enkele beroeps-

plichtig en vergunningsplichtig. Voor natte sludge uit de

procedures bij de Raad van State stonden deze vraag en

olie- en gaswinningsindustrie zijn de kwalificatiegrenzen

de vraag ’of überhaupt een zelfstandige vergunning op

herzien.

basis van de Natuurbeschermingswet nodig is’ centraal.

Vergunningen De actualisatie van milieuvergunningen, De eind 2001 gepubliceerde Planologische Kernbeslissing

onder meer op basis van de afspraken in het Milieu-

(PKB) ’Derde nota Waddenzee’ bevat het rijksbeleid ten

convenant tussen industrie en overheid, is gecontinueerd.

aanzien van dit staatsnatuurmonument. In het ontwerp

Omdat bleek dat specifieke vergunningvoorwaarden niet

is onder meer bepaald, dat in de Waddenzee geen proef-

altijd voldoende bekend zijn bij degenen die ermee moeten

boringen plaats mogen vinden en – ’zolang niet alle twijfel

werken, is gestart met een geautomatiseerde registratie

over mogelijke aantasting van het gebied in voldoende

van voorwaarden. In de toekomst kunnen de medewerkers

mate is weggenomen’ – geen boringen of winningen van

die onder een bepaalde vergunning werken, bijvoorbeeld

buiten het PKB-gebied mogen plaatsvinden die het gebied

de locatiebeheerders, betrekkelijk eenvoudig een overzicht

kunnen beïnvloeden.

krijgen van de geldende voorwaarden. Daarbij moet met

Seismiek In 2001 heeft de NAM een gebied van 80 km2 op

name worden gedacht aan de geldingsduur van de vergun-

zee (blok K7) met 3D-seismiek onderzocht.

ningen en voorwaarden die voorschrijven dat periodieke

Ook werd een gebied van 1.431 km2 aan 3D-indenting/

Activiteiten in 2001

de velden op land (2000: 13,7 miljard) en 14,1 miljard uit de velden op het Nederlands deel van het Continentaal

3D-

Nota Ruimtelijke Ordening en Structuurschema Groene

metingen worden verricht en zonodig aan de bevoegde

preprocessing onderworpen. Er werd 6.033

Ruimte II.

instanties beschikbaar worden gesteld.

seismiek ge(re)processed en 54 km 2D-seismiek. Verder onderging 4.036

km2

km2

pre-stack depth migration.

benzine-achtige, lichte olie) als bijproduct ontstaan uit door de NAM geoperereerde installaties, evenals 2.513 ton zwavel.

Bodembeweging Het onderdeel ’bodembeweging’ is voor-

Er werden geen gebieden via post-stack depth migration

betrekking tot de PKB Waddenzee en de Vijfde Nota

uitlopend op de nieuwe Mijnbouwwet reeds in werking

nader bewerkt.

Ruimtelijke Ordening verstrekkende moties aangenomen

getreden. Bodembeweging is de verzamelnaam voor de

die door het zittende kabinet niet zijn overgenomen.

daling van de bodem en aardtrillingen die kunnen optre-

Exploratie In 2001 werden van drie exploratieboringen

De PKB en de Vijfde Nota zullen na de verkiezingen

den als gevolg van de winning van olie en gas.

de resultaten bekend (2000: vier), waarvan twee op land

0,78 miljoen). Op zee werd 0,27 miljoen m3 geproduceerd

(Leens-1 en Veenwouden-1) en een op zee (blok K15-16).

(2000: 0,38 miljoen) uit het F3-FB-veld.

De totale olieproductie van de NAM in 2001 beliep 0,81 miljoen m3 (2000: 1,15 miljoen). Uit de velden in WestNederland werd 0,54 miljoen m3 geproduceerd (2000:

In de nieuwe Mijnbouwwet is een zogeheten risico-aan-

Hiervan waren Leens en K15-Mike succesvol (2000: twee).

Afvalstoffen Hoewel de wijzigingen nog niet van kracht

sprakelijkheid geïntroduceerd, waardoor de exploitant

Tevens werd de niet door de NAM geopereerde boring

In 2001 werden wederom geen evaluatieboringen verricht.

werden, zijn reeds de interne voorbereidingen getroffen

van een gasreservoir aansprakelijk is voor de schade die

L16-14 afgerond. Het exploratieresultaat was bijgevolg

Er werden vijf gasproductieputten afgerond (2000: zes

om het zogeheten ’Structuurbeheer afvalstoffen’ te kun-

ontstaat door bodembeweging. Er dient echter wel een

66 procent (2000: 50 procent). In 2001 werd totaal

gasproductieputten) en twee waterinjectieputten (2000:

nen implementeren. Deze wijziging van het hoofdstuk

causaal verband te bestaan tussen de winning of opslag

12,2 miljard m3 aardgas toegevoegd aan de reserves

nul), maar geen olieproductieputten (evenals in 2000).

Afvalstoffen van de Wet Milieubeheer omvat tevens de

van olie/gas en de schade.

(2000: 5,1 miljard

m3).

introductie van de Europese afvalstoffencodering en een

Er werden vijf putten op land geboord (2000: drie) en twee offshore (2000: drie). In totaal werden zes productie-

nieuw toetsingskader voor initiatieven, vastgelegd in het

Wanneer derden schade ondervinden door bodembewe-

Aardgas- en olieproductie De totale aardgasproductie

putten geabandonneerd (definitief verlaten). Dit waren

Landelijk Afvalstoffenbeheersplan. Binnen de NAM blijft

ging kunnen zij hiervoor een claim indienen bij de mijn-

van de NAM bedroeg in 2001 52,8 miljard m3 (2000:

Moerkapelle-10/11/12, De Lier-4 en Schoonebeek-275/401

– net als in de wetswijziging – de voorkeursvolgorde in de

bouwbedrijven. Al dan niet met behulp van een contra-

48,9 miljard). Met de term ’totale aardgasproductie’ wordt

(2000: drie).

verwijdering van afvalstoffen overeind. De aannemers die

expertise zullen deze bedrijven beslissen over de juistheid

bedoeld: het totaal van de aardgasproductie uit de door de

behulpzaam zijn bij de verwijdering van afvalstoffen heb-

en hoogte van de claim. Om een onafhankelijk advies

NAM geopereerde gasvelden én het NAM-aandeel in de

ben ook uitdrukkelijk deze achtergronden als opdracht

te kunnen inwinnen, wanneer schadeclaims niet naar

productie uit velden die door andere mijnbouwonderne-

meegekregen.

Inleiding

Uit de productie is ruim 681 duizend m3 condensaat (een

In de Tweede Kamer zijn in maart en april 2002 met

moeten worden afgerond.

12

Plat en het Ameland-veld (2000: 11,9 miljard).

1998 1999 2000 2001 2D seismologie (km)

133

0

2.470 36 m3)

Aardolieproductie (mln m3)

(km2)

tevredenheid worden afgehandeld tussen de mijnbouw-

mingen worden geopereerd. De in dit verslag

3D seismologie

bedrijven en derden, is de Technische Commissie Bodem-

vermelde gegevens zijn, tenzij anders vermeld, gerelateerd

Boringen (aantal)

Besluit Stralingsbescherming Op basis van een tweetal

beweging (Tcbb) ingesteld. Naast het onafhankelijk advies

Europese (Euratom) richtlijnen is de regelgeving voor

dat zij uitbrengt, heeft de Tcbb een adviserende taak

aan de door de NAM geopereerde velden.

Aardgasproductie (mrd

stralingsbescherming aangepast hetgeen geleid heeft tot

richting de Minister van EZ aangaande de gaswinning.

De productie uit het Groningen-gasveld bedroeg 24,5

Condensaatproductie (mln

een nieuw Besluit Stralingsbescherming, dat het besluit

Zie ook het interview met Tcbb-voorzitter Dick Tommel

miljard m3 (2000: 21,3 miljard). De productie uit de

Zwavelproductie (ton)

Stralenbescherming vervangt. De introductie van het

op pagina 28 in dit verslag.

overige gasvelden was -afgerond- 28,3 miljard m3 (2000:

nieuwe besluit heeft een aantal consequenties voor bij-

27,7 miljard). Hiervan was 14,3 miljard m3 afkomstig uit

m3)

0

5

90

0

80

19

10

10

59,5

52,6

48,9

52,8

1,32

1,27

1,15

0,81

0,63

0,72

0,74

0,68

3.347 3.293 3.001 2.513

Samenvatting activiteiten (zie www.nam.nl voor meer informatie)

Inleiding

Ook verschenen in deze categorie regelgeving de Vijfde

In 2001 schonk de NAM 35.000 kilo aan zwerfkeien aan het Leidse natuurmuseum Naturalis. De kolossale stenen lagen, voor hun transport naar Leiden, bij NAM’s Gaszuiveringsinstallatie in Emmen.

13

… óf buiten, op een van de talrijke boor- en productielocaties, veldkantoren en boor- en productieplatforms Bij de NAM werken bijna 2100

op het Nederlands deel van het Continentaal Plat.

mensen. Zij vormen het hart

Er werken mensen uit verschillende culturen en met

van de organisatie. De NAM-ers

verschillende nationaliteiten bij de NAM, afkomstig

zijn verspreid over diverse

uit meer dan veertig landen.

kantoren en vele, al dan niet tijdelijke locaties, zowel op land als op de Noordzee. Zij werken dus óf binnen…

Gelet

mensen... op Gelet op de mensen... de

De nieuwe NAM 16

Personeel 16

Arbozorg 20

Veiligheid 22

Ondernemingsraad 16 Vakverenigingen en CAO 16 Bedrijfsprestatiebonus 17 Ideeënbus 19

Ziekteverzuim 20 Stressmanagement 20 RSI 21

Incidenten 22

Training en ontwikkeling 19

De nieuwe NAM In 2001 kreeg de nieuwe NAM-

groep van ongeveer 175 buitenlandse medewerkers op

organisatie zijn beslag. Een groot deel van de medewerkers

wie de zogenaamde ’expatriate-voorwaarden’ van toepas-

ging werken in nieuwe banen en/of samenwerken in

sing zijn.

nieuwe teams. Tegelijkertijd werd het overgrote deel van

NAM

in de praktijk

Nieuw in de NAM

de (kantoor)activiteiten gecentraliseerd in Assen. Zeker

De rekruteringsinspanningen, zoals opgestart in 2000,

in de eerste helft van het jaar leidde dit tot veel extra werk,

zijn het afgelopen jaar doorgezet. Het vervullen van de

gerelateerd aan het verhuizen van kantoren en mede-

vacatures is essentieel voor het behalen van de NAM-doel-

werkers.

stellingen. In 2001 werden in totaal 279 vacatures vervuld.

Ook in 2001 vond weer een NAM-

verschillende onderdelen van

van al deze aspecten op de hoogte te

Het ging hier om vacatures als gevolg van de reorganisatie,

introductiecursus plaats. Deze

NAM’s business belicht. De presen-

raken en daarom is het erg interes-

De nieuwe organisatie betekende ook een nieuwe manier

om vervangingsvacatures die in de loop van het jaar ont-

cursus, met als titel ’Know your

taties worden afgewisseld met be-

sant hier tijdens de cursus uitge-

van werken. Per kwartaal werd per asset en service unit

stonden en om uitbreidingsvacatures, grotendeels veroor-

Company’, biedt nieuwe NAM-ers

zoeken aan locaties en installaties.

breid bij stil te kunnen staan. Het

zaakt door het toegenomen activiteitenniveau.

een perfecte mogelijkheid om

Deelnemer Raoul Bollen vertelt: ’Ik

geeft je een zeker gevoel van trots

kennis te maken met het bedrijf en

heb de cursus als bijzonder nuttig

om bij deze maatschappij te werken.

gemeten wat de voortgang was ten opzichte van de gestelde doelen op de scorecard. Verder werd voor het eerst in de gehele organisatie gewerkt met Service Level Agreements,

Ondernemingsraad In januari is een nieuwe

met de omgeving waarin de NAM

en plezierig ervaren. Nuttig omdat

Daarnaast is het erg plezierig,

die het niveau van dienstverlening, doorbelasting van

Ondernemingsraad van start gegaan. De raad heeft zich

opereert. Met die omgeving begint

je er veel nieuws over de NAM leert.

omdat je een week lang intensief

kosten en de wederzijdse verantwoordelijkheden tussen

het afgelopen jaar gebogen over verschillende adviesaan-

het meteen al: de eerste dagen van

Niet alleen gingen we uitgebreid in

optrekt met andere jonge mensen

service units en hun klanten (assets en/of andere service

vragen en instemmingsverzoeken, bijvoorbeeld ten aan-

de cursus worden doorgebracht op

op de zogenaamde Hydrocarbon

die net bij de NAM zijn begonnen.

units) vastlegden.

zien van de cascadering van de Bedrijfsprestatiebonus

het schip Koh-i-Noor op de

Lifecycle, er werd ook veel aandacht

Je leert van elkaar en je creëert de

Met de introductie van het zogenaamde Elan Lite-proces

(BPB), de verhuizing van de asset Land West in Schiedam

Waddenzee. Aan boord wordt onder

besteed aan de technische, commer-

basis voor een actief netwerk. Ook

werd vanaf september 2001 een vervolg gegeven aan het

en SAP. Daarnaast werden de ontwikkelingen in het kader

meer uitleg gegeven over de NAM en

ciële, strategische en maatschappe-

maanden na de cursus weten we

leer- en actieprogramma Elan. Zoveel mogelijk medewer-

van het op te zetten samenwerkingsverband tussen Shell

het milieu en over de geologie en

lijke uitdagingen waar ons bedrijf

elkaar nog snel te vinden!’

kers uit alle delen van de organisatie werden betrokken bij

Expro en de NAM op de Noordzee (NESS) nauwlettend

ecologie van de Waddenzee. Tijdens

mee wordt geconfronteerd. Het is

de ontwikkeling en samenstelling van het NAM Business

gevolgd. Meer informatie en achtergronden over de

deze week worden vervolgens de

onmogelijk om in je eigen baan snel

Plan 2002 – 2006 en het vaststellen van de scorecards.

OR-activiteiten vindt u in het interview met voorzitter

Dit geschiedde op dezelfde manier als tijdens het Elan-

Ton Romein.

proces van een jaar daarvoor. ’Lite’ had daarbij betrekking op de eenvoud en snelheid van het proces in vergelijking

Vakverenigingen en CAO In april werd, na drie ronden

met dat van 2000.

van onderhandelingen met de bonden FNV en CNV, met

de ontwikkelingen binnen de NAM en de gevolgen daar-

Ook zijn de Quarterly Review Meetings (QRM’s) in 2001

de NAM een principeakkoord bereikt over een CAO met

van voor de medewerkers.

gecontinueerd. Tijdens deze QRM’s presenteren de NAM-

een looptijd van twee jaar. Met ingang van de nieuwe CAO

assets en -units hun voortgang ten opzichte van het

werd de werkingssfeer uitgebreid naar medewerkers in

Bedrijfsprestatiebonus Binnen de NAM wordt een

- Het boren van de put Coevorden-fase 1;

Business Plan.

salarisgroep 7. Overeenstemming werd bereikt over een

Bedrijfsprestatiebonus (BPB) gehanteerd. De totstand-

- Het afronden van Groningen Long Term op het cluster

algemene salarisverhoging en tevens werden afspraken

koming van de score is gebaseerd op vijf zogeheten

gemaakt over doorgroeimogelijkheden voor medewerkers

Kritische Prestatie Indicatoren (KPI’s): nettowinst,

- Het goedkeuren van Groningen South project;

die het maximum van de salarisschaal hebben bereikt.

veiligheid, NAM-milestones, productiekosten en Non-

- De uitstekende prestatie met betrekking tot well delivery

Daarnaast werden onder meer afspraken gemaakt over

Groningen gasverkoopvolumes. Het resultaat van de

verruiming van het Persoonlijk Ontwikkelings- en Zorg

NAM BPB Scorecard kwam voor het jaar 2001 uit boven

Budget (POZB), flexibele roosters voor medewerkers die

de gestelde doelen. Op een schaal van 0 (below) tot 2

De minder succesvolle projecten, waarvan de milestones

in dagdienst werkzaam zijn, koopdagen, BPB en harmo-

(outstanding) werd een score van 1,5 gerealiseerd. Deze

niet (op tijd) werden behaald zijn:

nisatie van arbeidsvoorwaarden voor medewerkers in

score resulteerde voor de medewerkers in een bonus van

salarisgroep 7.

circa een halve maand salaris.

Verder werd afgesproken dat de NAM ook gedurende de

Nettowinst na belasting De nettowinst scoort ’ruim boven’.

aantal medewerkers 0 vrouw

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

1998

man 1999 2000 2001

- Het realiseren van een nieuw woongedeelte voor het K81-platform; - Het voor boren gereed zijn van de locatie ’s Gravenzande;

Bierum;

en kosten.

- Het project G16-FA-development;

16

looptijd van de nieuwe CAO haar werkgelegenheidsin-

Deze score wordt behaald dankzij de hoge olie- en gasprij-

Personeel Per 1 januari 2002 zijn er bij de NAM circa

spanningen zal continueren. Deze inspanningen zijn

zen en de hoger dan geplande gasverkoopvolumes.

2100 medewerkers in dienst. Op deze medewerkers zijn

gericht op kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt, waar-

verschillende arbeidsvoorwaarden van toepassing. Een

onder beperkt arbeidsgeschikten. Zie hiervoor ook het

Veiligheid De Total Reportable Case Frequency (TRCF) van

deel van de medewerkers (circa 790), in de salarisgroepen

stukje ’Werkgelegenheidsinspanning’ op pagina 43 in

de afgelopen 12 maanden kwam uit op 2,7 (target 3,1).

15 tot en met 7, valt onder de werkingssfeer van de NAM-

dit verslag.

CAO. De meeste NAM-medewerkers zijn niet-CAO-staf

Naast de CAO-onderhandelingen werd gedurende het jaar

NAM-milestones Zes van de negen milestones werden met

op Nederlandse arbeidsvoorwaarden. Daarnaast is er een

een aantal maal overleg gevoerd met de vakbonden over

succes afgerond. Deze succesvolle milestones waren:

- Het A&B-blokkenproject. Productiekosten De productiekosten kwamen 14 miljoen gulden lager uit dan gepland. Non-Groningen gasverkoopvolumes De Non-Groningen verkoopvolumes kwamen uit op 26,7 mrd m3 (target 26 miljard m3).

Gelet op de mensen...

Gelet op de mensen...

- Het Anjum-compressieproject;

17

Gelet mening... Gelet

op uw

op uw

mening...

Ideeënbus In 2001 werden beduidend minder ideeën inge-

In het vierde kwartaal van 2001 is de workshop ’Coaching,

diend dan in het voorgaande jaar. Een duidelijke reden

Ranking en Beoordeling’ gestart. Deze tweedaagse

hiervoor is moeilijk aan te geven. De totale besparing die

workshop dient als ondersteuning voor het vernieuwde

op basis van de ideeën werd gerealiseerd bedroeg 905.346

ranking- en beoordelingssysteem, dat in 2001 in gebruik

gulden. Hoewel het afgelopen jaar minder ideeën zijn

is genomen. Het doel van de workshop is het versterken

beloond dan in 2000, lag de gemiddelde beloning aanmer-

van performance management door onder andere het

kelijk hoger dan in het voorgaande jaar. In het personeels-

ranking- en beoordelingsproces toe te passen, coaching

blad Dynamiek zijn de beloonde ideeën maandelijks

instrumenten in te zetten en de eigen medewerkers meer

gepubliceerd.

te betrekken. Met andere woorden: hoe haal je het beste uit jezelf en uit je team.

Ton Romein Ton Romein

Ideeën

2000

2001

Ingediend

118

60

Behandeld

126

70

31

15

Organisatie

29

25

NAM

39.825,-

28.440,-

Beloond Aanmoedigingspremie ad fl. 125,Beloning (Nfl)

’Na de hectiek van het reorganisatiejaar 2000 is het vorig jaar bij de NAM vrij rustig geweest,’ vindt Ton Romein. Hij

Besparing (Nfl)

werkt als geoloog bij het Offshore Noord Exploratie Team. Tevens is hij voorzitter van de Ondernemingsraad die in

Gemiddelde beloning (Nfl)

januari 2001 van start ging. ’Als nieuwe OR hebben we allereerst een missie en visie geformuleerd, waarin herstel van

Gemiddelde besparing (Nfl)

2.740.821,- 905.346,1267,-

1896,-

88.414,-

60.356,-

vertrouwen en motivatie de kernbegrippen zijn. Hoewel het bedrijf tijdens de afslankingsronde goed met de mensen

MENSJAREN*

2000

2001

2000

2001

3872

2978

42

34

268

195

8

6

Derden

264

373

4

5

Totaal

4404

3546

54

45

982

574

26

17

Training en ontwikkeling Eén van de belangrijke aan-

Vaktechnisch Veiligheid/Milieu

1862

2313

13

17

Waar het gaat om motivatie, weet Romein te vertellen dat de mogelijkheid van op competenties gebaseerde progres-

dachtsgebieden van de afdeling Change and Learning in

Niet-technisch

1560

659

15

11

sie door veel medewerkers wordt gewaardeerd. ’Het is een nieuw proces, waarin mensen zichzelf kunnen voordragen

2001 was het ontwikkelen van een NAM-trainingsplan. In

Totaal

4404

3546

54

45

voor promotie. Dat vergroot hun carrièreperspectief, omdat ze nu niet langer meer uitsluitend afhankelijk zijn van

samenwerking met expertisehouders en skillpoolmanagers

leidinggevenden.’

is dit plan in november 2001 uitgebracht. Het plan is

Wat de Ondernemingsraad ook motiverend vond was het Elan-proces, dat teams van medewerkers uit alle assets

vooral strategisch van inhoud en heeft onder meer tot

cursisten maal het aantal gevolgde cursusdagen, gedeeld

en service-units van de NAM de gelegenheid bood hun eigen doelstellingen te bepalen. ’Wie zijn we? Wat willen we

doel het beter managen van training en ontwikkeling, het

door het aantal werkdagen per jaar (260).

bereiken? Waar willen we ons geld in steken? Door het beantwoorden van die vragen kreeg iedere medewerker

beter beheersen van het beschikbare trainingsbudget en

inzicht in datgene waar hij mee bezig is,’ aldus Romein.

het krijgen van een grotere aandacht voor de voor het

Er was in 2001 een duidelijke afname ten opzichte van

De doelstellingen van de negentien Elan-teams vormden ook het uitgangspunt voor de te verwachten prestaties van

bedrijf kritische gebieden.

2000, doordat in 2001 diverse medewerkers herplaatst

elke groep. Met het plan om vervolgens de hoogte van de bedrijfsprestatiebonus te relateren aan die prestaties was

* Een mensjaar wordt als volgt berekend: het aantal

zijn naar nieuwe werkplekken en derhalve nog geen

de OR minder gelukkig. Romein: ’Wij hebben gezegd dat we eerst maar eens met dat systeem moesten gaan proef-

De zorg voor veiligheid, gezondheid, welzijn en milieu

gelegenheid hebben gevonden om benodigde trainingen

draaien. Want, zo vroegen we ons af, doet het geen afbreuk aan de één-NAM-gedachte en heeft ieder team bij het be-

(VGWM), zeker ook op het gebied van training, bleef het

te volgen.

palen van zijn doelstellingen de lat wel op vergelijkbare hoogte gelegd? Toen uit een enquête onder de medewerkers

afgelopen jaar onverminderd hoog. Naast de reguliere

bleek dat het plan onvoldoende draagvlak had, hebben we geen instemming verleend aan het instemmingsverzoek.’

VGWM-trainingen zijn in 2001 Safety Management Audit Trainingen (SMAT) gegeven, werden drie workshops

’Het gaat er nu om dat de NAM een attractief bedrijf blijft.’

Gelet op de mensen...

Shell Groep

CURSISTEN

Categorie

is omgegaan, heeft die toch een schokeffect gehad. Daar moeten we iets aan doen.’

18

TRAINING

Romein noemt de reorganisatie van de NAM tot een meer gecentrali-

’VGWM voor contracthouders’ georganiseerd en zijn di-

seerd bedrijf ’redelijk geslaagd’ waar het gaat om de organisatie en de

verse workshops ’Duurzame Ontwikkeling’ gehouden

processen. ’Maar het aanpassen van de bedrijfscultuur kost veel tijd; die

(zie een van de stukjes bij ’NAM in de Praktijk’).

verander je niet zo maar. Of de NAM-waarden zoals die door het bedrijf en de OR zijn geformuleerd nu echt leven? Ik denk dat daar nog heel wat

In 1998 startte de NAM met een tweetal nieuwe belang-

ruimte voor verbetering is.’

rijke trainingen: Operations Technician (OT) en Senior

Dat al snel na de reorganisatie van 2000 het bericht kwam dat de NAM

Operations Technician (SOT). Beide opleidingen zijn erop

intensief gaat samenwerken met Shell Expro op het gebied van exploratie en productie in de Noordzee, heeft volgens

gericht de competenties van NAM-technici op het niveau

Romein voor wat verontruste geluiden gezorgd. ’Alwéér een verandering, was de reactie, en vooral bij de mensen in

te brengen dat het bedrijf nu en in de toekomst nodig

offshore ontstond bezorgdheid. De houding van de OR ten aanzien van de samenwerking is niet negatief, maar we

heeft. In juni 2001 werd een evaluatiedag rond het

zijn er wel wat laat bij betrokken. Er wordt nu een synergieproject op poten gezet, dat we kritisch zullen volgen.

OT/SOT-opleidingstraject georganiseerd. Hierbij was een

Daarbij gaat het ons vooral om de gevolgen voor de medewerkers.’

aantal operators, docenten en coaches/coördinatoren

Op de ’menselijke aspecten’ van de onderneming wil de Ondernemingsraad zich blijven concentreren, zo besluit

betrokken. Het doel van deze dag was om terug te kijken

Ton Romein. ’We hebben ertoe bijgedragen dat de NAM een efficiënter bedrijf is geworden; nu gaat het erom dat het

op drie jaar OT/SOT-opleidingen en deze te evalueren,

ook een attractief bedrijf blijft. Een bedrijf waar mensen graag komen en blijven werken.’

maar vooral ook om vooruit te kijken. Uit de dag zijn diverse aanbevelingen naar voren gekomen, waarvan een aantal al in het opleidingstraject is geïmplementeerd.

De competenties van NAM-technici worden via trainingen op hoog niveau gebracht.

Er is in 2001 een duidelijke afname ten opzichte van 2000, doordat in 2000 veel medewerkers hebben deelgenomen aan NAM Leadership Challenge en Coaching for Performance.

op G u we l e t

Gelet

m e n i nmge n.i n.g.. . .

Olga Timmerhuis Olga Timmerhuis

op uw

RSI komt volgens Timmerhuis vooral voor bij mensen tussen de 25 en de 40 jaar, is een probleem waar de meesten weer van afkomen en wordt niet alleen veroorzaakt door pc-werk. ’Bovendien moet je er het type voor zijn: of je er last van krijgt hangt van je

Arbozorg De veiligheid en gezondheid van de werk-

spierspanning af.’

nemers is een gedeelde verantwoordelijkheid van de mede-

Als een medewerker na een check van de mogelijke ergonomische of fysieke oorzaken

werker en de leidinggevenden. Hierin worden zij onder-

van RSI klachten blijft houden, komen indirecte factoren in beeld. ’Dan ga je onder

steund door de Arbodienst en de Veiligheidsdienst.

meer kijken of er sprake is van een conflict met de leidinggevende, van onvrede met het

De speerpunten in 2001 betroffen de verbetering van de

werk, te hoge werkdruk of van thuisproblematiek.’

veiligheidsprestaties, bestrijding van RSI en - mede gezien

Dit zijn volgens Timmerhuis ook de belangrijkste potentiële stressfactoren, waarvan Zij was als assistent-gynaecoloog werkzaam in een

’te hoge werkdruk’ bij de NAM ook aan de orde komt. ’Die uit zich in onvoldoende energie na het werk om nog met leuke dingen

ziekenhuis, maar ging een kleine vijf jaar geleden

bezig te zijn. Dat gebrek aan herstel is nog groter bij degenen die na de reorganisatie van het bedrijf vinden dat ze niet op de goede

Ziekteverzuim Het ziekteverzuim (exclusief zwanger-

iets heel anders doen: ze werd bedrijfsarts in oplei-

plek terecht zijn gekomen. Het is vooral bij de combinatie van te hoge werkdruk en teleurstelling dat mensen gaan uitvallen.’

schap) binnen de NAM ligt onder het landelijke gemiddel-

ding bij Shell Pernis en trad vorig jaar zomer aan

De Arbodienst benadert dit probleem nu met een aanpak als een tweetrapsraket: ’We overleggen met de leidinggevenden wat ze

de van de sector delfstoffenwinning (CBS september 2001)

als hoofd van NAM’s Arbodienst. Gevraagd naar

kunnen doen om de werkdruk te verlagen en de mensen zelf adviseren we ervoor te zorgen dat ze na hun werk herstellen.

van 4,0 procent. Het verzuim daalde van 3,8 procent in

de reden van haar overgang van hospitaal naar

Daarnaast geven we ook stressherkenningstrainingen.’

2000 naar 2,8 procent in het afgelopen jaar. Het landelijke

onderneming antwoordt Olga Timmerhuis opge-

Timmerhuis voegt eraan toe dat de NAM er qua ’work/life balance’ in vergelijking met andere exploratie- en productiebedrijven

verzuim waarmee vergeleken wordt is in dezelfde

wekt: ’Als je eenmaal medisch specialist bent, zit er

heel gunstig uitkomt. ’En uit ons periodiek geneeskundig onderzoek blijkt dat de werkdruk bij het bedrijf lager ligt dan het

periode met 0,5 procent gedaald.

verder nauwelijks meer ontwikkeling in je werk. Bij

gemiddelde van de Nederlandse beroepsbevolking.’

een bedrijf ligt dat anders omdat je beleidsmatig

Een speciaal project waaraan de Arbodienst deelneemt, is de tweede fase van het langlopende ’tripod-onderzoek’ van de Shell

De diagnoseverdeling geeft aan dat het merendeel van het

en projectmatig bezig bent. Dat trok me aan.’

Groep. ’Dat ging in eerste instantie om de vraag welke factoren in de organisatie oorzaak kunnen zijn van incidenten en onge-

arbeidsverzuim te maken heeft met problemen van psy-

De interne Arbodienst van de NAM maakt deel uit

vallen. Dezelfde onderzoeksmethodiek passen we nu ook toe op beroepsziektes door stress, waarvan we er in 2001 zeventien

chische aard, de ademhaling (veelal griep- en verkoud-

van de organisatie voor Veiligheid, Gezondheid,

hebben geanalyseerd,’ aldus Olga Timmerhuis.

heidsgevallen) of het bewegingsapparaat, waaronder RSI,

Welzijn en Milieu en vervult uiteraard zijn vijf wet-

Als belangrijkste initiatief voor de nabije toekomst noemt ze het leefstijlonderzoek. ’Dat is gebaseerd op de algemene health checks

sportletsel, rug- en gewrichtsklachten. Het verzuim als

telijk vastgestelde taken. Een daarvan is het maken

die we hebben ingevoerd en die betrekking hebben op de bekende

gevolg van psychische problemen geeft de laatste jaren een

van risico-inventarisaties aangaande de inrichting

factoren gewicht, roken, bloeddruk, cholesterol en suikerziekte.

geleidelijke, maar opvallende stijging te zien.

van de werkplek, de voorzieningen, de werktijden

Tot nu toe werd daar een persoonlijk advies aan gehangen, maar

en de werkdruk. Timmerhuis: ’Daarbij richten

onderzoek heeft uitgewezen dat het veel effectiever is wanneer je

we onze bijzondere aandacht op RSI en stress. Dat

risicogroepen gericht gaat trainen. Wat ons betreft gaan de NAM’ers

zijn de meest voorkomende beroepsziektes, waar-

sporten en op dieet.’

de reorganisatie - stressmanagement.

ziekteverzuim (%) 0 ziekteverzuim (%)

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

van de oorzaken elkaar deels kunnen overlappen.’

’Wat ons betreft gaan de NAM’ers sporten en op dieet.’

1998

2001-doelstelling 1999

2001

diagnoseverdeling verzuim 2001

zwangerschap spijsvertering

18,1% 18,1%

psychische problemen

25,7%

ademhaling bewegingsapparaat

4,2%

meting toeneemt. Leidinggevenden spelen hierin een

heid en krachtverlies, vooral in nek, schouders, armen,

ment’ van december 1999 wordt een actieve aanpak voor-

cruciale rol. Zij worden en zullen worden gestimuleerd

polsen en handen. Binnen de NAM wordt al een aantal

gestaan met betrekking tot stressverschijnselen binnen

om onder andere via de cursus ’Health Management

jaren, onder meer met de VGWM-programma’s, ruim

de NAM-organisatie. Stress was ook in het VGWM-

Counselling’ deze rol zo goed mogelijk te vervullen.

aandacht besteed aan de preventie en aanpak van RSI.

programma 2001 een speerpunt. Met behulp van de zoge-

Daarnaast zijn er in onderdelen van de organisatie diverse

In de afgelopen jaren zijn circa 800 medewerkers getraind

naamde ’Transitiethermometer’ werd evenals in 2000 vier

kleinschalige initiatieven geweest die zijn gericht op de

in het ergonomisch verantwoord werken met beeldscher-

keer een stressmeting gedaan via enquêtes. De enquêtes

aanpak van werkstress en conflicten.

men. Voorts is ’pauze-software’ beschikbaar, evenals een

waren gericht op het meten van de aanwezigheid van

In 2002 zal stress in de gehele NAM-organisatie op

uitgebreide RSI-website op NAM-intranet. De begeleiding

stressfactoren, de effecten van stress op de gezondheid en

verschillende manieren aan de orde worden gesteld.

van medewerkers met RSI is uitgebreid met een ’case

motivatie en de behoefte aan professionele hulpverlening.

ongevallen overigen

Stressmanagement In de beleidsnotitie ’Stressmanage-

27,7%

3,5%

2,7%

management aanpak’. De bestrijding van RSI krijgt vooral

De metingen geven aan dat de respondenten toenemende

RSI Repetitive Strain Injury (RSI) is een verzamelnaam

bij verhuizingen (waardoor de werkplekken vaak verande-

problemen ervaren met de behartiging van individuele

voor lichamelijke klachten die ontstaan door repeterende

ren) en de toenemende werkdruk voortdurend aandacht.

belangen en dat de werkdruk ten opzichte van de eerste

bewegingen. Het gaat om pijnklachten, tintelingen, doof-

Gelet op de mensen...

2000

21

Veiligheid De positieve trend in de veiligheidspresta-

toename te constateren van het aantal incidenten met

ties van de NAM en haar aannemers heeft zich na een

potentieel ernstig gevolg. Een oorzaak is de toename van

geringe terugslag in 2000 in het afgelopen jaar verder

het aantal meldingen en de verbeterde kwaliteit van de

voortgezet. Voor het eerst is de jaardoelstelling in de cate-

onderzoeksrapporten.

gorie ’ongevallen met letsel’ gehaald bij een gemiddelde van 2,7 per miljoen gewerkte uren. De doelstelling voor

Het NAM-beleid vermeldt dat bij risicobeheersing een

2001 was maximaal 3,1.

systematische aanpak wordt gevolgd, die onder andere is gericht op een voortdurende verbetering van de VGWM-

Wel moet worden aangetekend dat de ongevallen die

prestaties. Deze doelstelling en deze ambitie hebben geleid

hebben geleid tot verzuim, met 1,1 per miljoen gewerkte

tot het opzetten van een programma voor de lange ter-

uren niet binnen het gestelde doel van maximaal 0,8 zijn

mijn onder de naam ’Going for zero’. In dit programma

gebleven. Hierbij moet tevens worden opgemerkt dat het

streeft de NAM naar het voorkomen van beroepsziektes,

letsel relatief ernstig was en de verzuimduur van de slacht-

ongevallen met verzuim en blijvend negatief effect op het

offers relatief lang. Bij een van de ongevallen met verzuim

milieu. De bedoeling van ’Going for zero’ is om een ande-

was helaas een dodelijk slachtoffer van een derde partij

re manier van denken (en handelen) bij NAM-activiteiten

te betreuren.

te introduceren. Regelmatig zal een thema worden behandeld waarbij het streven is een beter bewustzijn en een consequenter handelen te bereiken. In het afgelopen jaar

ongevalsfrequenties

ongevallen met verzuim 1990 (per mln blootstellingsuren) 1998 ongevallen met letsel (per mln blootstellingsuren) 1999 2001-doelstelling 2000

0

1

Fietsen is gezond, goedkoop, milieuvriendelijk en helpt mee aan het oplossen van file- en parkeerproblemen. De NAM wil het gebruik van fietsen in het woon-werkverkeer stimuleren en introduceerde in 2001 een regeling waarbij medewerkers voordelig een fiets kunnen aanschaffen.

had het thema voornamelijk een relatie met de veiligheid 2

3

4

5

6

7

8

9

in kantoren. In de gehele organisatie is uitleg gegeven over de inhoud van het begrip en de bedoeling van ’Going for zero’. In 2002 zullen de thema’s vooral betrekking hebben op VGWM-aspecten in relatie met de aannemers die op NAM-locaties werkzaamheden uitvoeren.

2001

In meer dan de helft van de gevallen met letsel betrof het verwondingen aan handen of armen. Aan het terugdringen van met name deze gevallen heeft de in 2000 gestarte Safety Management Auditing Technique (SMAT) een verbeterbijdrage geleverd. Met de SMAT-methode kunnen onveilige handelingen en situaties door middel van observatie en communicatie vroegtijdig worden geïdentificeerd

NAM

in de praktijk

N i e t z o m a a r e e n ko t t e r

22

Zoals in dit maatschappelijk verslag

nemers op termijn een reëel uitzicht

dienst deden op de Noordzee, was

Incidenten Incidenten zijn binnen de NAM gedefinieerd

staat vermeld, geeft de NAM in het

op een reguliere baan te bieden.

er een afhaalkotter, die het contact

als ongeplande gebeurtenissen (of reeksen van gebeurte-

kader van werkgelegenheidsinspan-

Vanaf de start van het project in

tussen Delfzijl en de buitengaats

nissen) die hebben geleid of hadden kunnen leiden tot

ningen een aanzienlijk bedrag per

juli 1998 hebben 54 werkzoekenden

verblijvende kotters onderhield.

letsel en/of schade aan personen, eigendommen of milieu.

jaar uit. Een deel van dit geld werd

aan de kotter meegebouwd. De

Pas in 1923 werd dit schip uit de

De milieu-incidenten zijn elders in dit verslag nader uit-

in 2001 besteed aan een bijzonder

afstand tot de arbeidsmarkt is voor

vaart gehaald. Met de bouw van een

gewerkt.

project: de bouw van een loods-

alle deelnemers groot. Van de 39

nieuwe loodskotter, die Delfzijl als

Incidenten worden ingedeeld naar de daadwerkelijke én

kotter.

deelnemers die inmiddels zijn uitge-

thuishaven zal hebben, komt het

potentiële gevolgen, verzuim of medische behandeling.

De bouw van de kotter is een initia-

stroomd, is 41% in een reguliere

verleden tot leven en wordt tevens

Ten opzichte van 2000 is voor alle risicogebieden een

tief van de Stichting Loodskotter

baan begonnen en 25% aan een baan

een eerbetoon gebracht aan de

Eems, die tevens opdrachtgever is.

of opleiding in het kader van de

loodsdienst.

Het is een werk-leerproject, waarbij

Wet Inschakeling Werkzoekenden.

De verwachting is dat de loods-

ongeveer 15 langdurig werkzoeken-

De loodskotter is een zeilschip dat

kotter Eems in 2003 in de vaart zal

den worden getraind in arbeids-

in de 19e eeuw werd gebruikt voor

worden genomen.

en vaktechnische vaardigheden.

het binnenloodsen van zeeschepen.

Het streven is erop gericht de deel-

Naast deze schepen, die beurtelings

Gelet op de mensen...

Gelet op de mensen...

en gestopt en wordt veilig werken gestimuleerd.

23

Jaarlijks geeft de NAM vele miljoenen euro uit aan het voorkomen van milieuschade, het reduceren van emissies en lozingen, het verminderen en deskundig verwerken van afvalstromen en het saneren van de bodem. Er wordt nog veel meer gedaan. Zo worden bijvoorbeeld de NAM-locaties zo goed mogelijk landschappelijk ingepast, zoals hier in De Wijk.

Gelet

het op Gelet op milieu... het milieu..

De zorg voor het milieu vormt bij de NAM een vast, belangrijk onderdeel van alle bedrijfsactiviteiten.

Het doel dat daarbij wordt gesteld,

is het voorkomen van alle incidenten, van schade aan de gezondheid en

aan het welzijn van personen en van negatieve effecten op het milieu. Hiervoor is onder andere veel research nodig, dat in eigen laboratoria wordt uitgevoerd.

Milieuzorg 26

Milieu-aspecten 28

Certificatie 26 Programmering 26

Grond- en hulpstoffen 28 Energie 28 Gasvormige emissies 31 Beperkingen 32

Duurzame Ontwikkeling (DO) 26

Vloeistofstromen naar water 33 Vloeistofstromen naar de bodem 36 Afvalstoffen 38 Radioactiviteit van natuurlijke oorsprong (LSA) 39 Bodemsaneringen 36 Injectie van productiewater 36

jaren geleden een speciaal instrument ontwikkeld, de

nemens voor duurzame ontwikkeling, de VAR over de

milieu-invloedrapportage (MIR). Voor alle nieuwe explora-

toetsing aan de praktijk.

tie- en productielocaties en grote projecten geldt dat in een vroeg stadium een MIR dient te worden uitgevoerd.

In het verslagjaar is verder een nieuwe workshop

In het MIR-proces wordt, naast de milieu-effecten, ook de

’Duurzame Ontwikkeling’ opgezet. Inmiddels zijn vier

bijdrage van het project aan de drie pijlers van duurzaam-

workshops gehouden, waarvan er twee zogenaamde

heid zichtbaar gemaakt. Voor de toetsing zijn per pijler

’pilots’ waren (zie ook het kader ’NAM in de Praktijk’ op

duidelijke criteria opgesteld. In 2001 zijn negen MIR-rap-

pagina 30). In mei 2001 is door de NAM, net als in 2000,

portages uitgevoerd, die voornamelijk betrekking hadden

een Duurzame Ontwikkelingskrant uitgegeven. De krant

op de ontwikkeling van gasproductieinstallaties.

is bedoeld om aan te geven wat de NAM op het gebied van duurzame ontwikkeling doet en om de dialoog met de samenleving op gang te brengen (zie ook het kader

Value Assurance Review (VAR) in het verlengde van MIR.

’NAM in de Praktijk’ op pagina 31).

De VAR is bedoeld om de kwaliteit van projecten te waar-

In april 2001 werd het van Schoonebeek naar Assen verhuisde Coördinatie Centrum in gebruik genomen. Het ACC bewaakt en controleert de gasstromen van al de onshore gasvelden, met uitzondering van het Groningen-veld.

Milieuzorg

Bij de beoordeling van projecten op duurzaamheid ligt de

borgen en waar nodig te verbeteren. Criteria zijn vooral gericht op kosteneffectiviteit, planning en de kwaliteit van de uitvoering van het project. De MIR gaat over voor-

van de actuele milieubelasting, een lijst met potentiële reductiemaatregelen, de uiteindelijke geselecteerde maat-

NAM

Certificatie Het milieuzorgsysteem van de NAM is gecerti-

regelen en hun effectiviteit.

ficeerd volgens de NEN-EN ISO 14001-norm. In eerste

In 2001 is de effectiviteit van maatregelen en eventuele

instantie omvatte de certificatie de gehele bedrijfsvoering

bijstellingsacties gerapporteerd aan de overheid. Met dit

door de koppeling van de zes afzonderlijke business unit-

Maatschappelijk Verslag wordt deels voldaan aan die rap-

certificaten. Door de reorganisatie in 2000, waarbij de

portageplicht in het kader van het BMP. Over de inhoud

Om een valide vergelijking te kunnen

afval worden reeds weegfactoren gehan-

belangrijke, ook wel ’significante’

business units verdwenen en de NAM-organisatie werd ge-

en de wijze van rapporteren zal in 2002 overleg plaats-

maken tussen grootheden, of de inschat-

teerd, de zogeheten Environmental

milieuaspecten van de bedrijfsvoering

centraliseerd, was het noodzakelijk te komen tot één NAM

vinden met de overheid, mede als voorbereiding op het

ting van de zwaarte van de milieubelas-

Impact Units en Milieu Impact Factoren.

beschreven. Dit is overeenkomstig de

ISO14001-certificaat. In 2001 is hiertoe de VGWM-regel-

nieuwe BMP-3, waarvan de werkzaamheden in 2003

ting of de keuze van het juiste middel,

geving op NAM-niveau aangepast en gestandaardiseerd.

zullen beginnen. Bij de NAM zullen vanaf 2002 de reduc-

is het vergelijken van ’appels met appels’

In zowel 1999, 2000 en 2001 is veel tijd

tijdens de ISO 14001- certificatie. Dit

Dit als onderdeel van de actie om de totale VGWM-regel-

tieprojecten genoemd in het BMP-2 extra aandacht

van cruciaal belang.

besteed aan de verbetering en verdere

betekent dat een aantal onderwerpen

geving in het uniforme NAM-bedrijfsvoeringsysteem, het

krijgen, onder andere door de opname van deze activi-

automatisering van de registratie, ana-

niet aan de orde komt. De cijferbijlage

zogenaamde ’Common Management Systeem’, onder te

teiten in de prestatieindicatoren van de diverse assets.

lyse en rapportage van milieudata.

bevat echter de overige gegevens om al

in de praktijk

Uniforme omrekeningsgetallen, weeg-

significantie die hieraan is toegekend

factoren en eenheidscijfers moeten een

met al een volledig beeld te verkrijgen.

zorgsysteem door een extern bureau plaatsgevonden. Het

Voor bodembeheer is een nieuw Raamplan opgesteld, dat

eerlijk beeld van de bedrijfsvoering

Om praktische redenen zijn in het

resultaat was zodanig dat de NAM als geheel nu één certi-

in februari 2001 is ondertekend. Het NAM Raamplan

geven. Voor emissies naar de lucht en

milieudeel van dit verslag alleen de

ficaat heeft in het kader van de norm NEN-EN ISO 14001.

Bodem is een beleidskader en –plan om de problemen met hergebruik

Gelet op het milieu...

vervuilde locaties van de NAM aan te pakken. Het Raam-

26

Specifieke afdelingen van de NAM zoals de Inspectie-

plan is een herziening van het plan dat medio jaren negen-

dienst, de Arbodienst, de Logistieke afdeling en het

tig is opgesteld. Deze herziening was noodzakelijk omdat

laboratorium voor productiechemie zijn respectievelijk

de overheidsuitgangspunten van grond- en watersanerin-

gecertificeerd volgens de normen EN 45004 en ISO/IEC

gen in de loop der jaren zijn herzien van multifunctioneel

17020 (accreditatie type B), Regeling Certificatie Arbo-

saneren naar functie- respectievelijk bestemmingsgerichte

diensten, NEN-EN ISO 9001 en Sterlab. Daarnaast zijn

methodieken. Deze zijn realistischer, zeker als naar de

over het algemeen de aannemerbedrijven die voor de NAM

kosten van die operaties wordt gekeken. Bovendien leveren

werkzaamheden uitvoeren gecertificeerd.

ze een hoger milieurendement op.

Programmering Iedere vier jaar verschijnt -als een onder-

Duurzame Ontwikkeling (DO) De NAM richt zich op de

deel van het Milieuconvenant tussen de overheid en de

drie pijlers van duurzaamheid, te weten economische ont-

olie- en gaswinningsindustrie- een nieuw Bedrijfsmilieu-

wikkeling, milieubescherming en sociale verantwoordelijk-

plan (BMP). De kern van het huidige plan, dat de periode

heid (’profit-planet-people’). Om de drie pijlers

beslaat van 1999 tot en met 2002, omvat de beschrijving

gebalanceerd in projecten te integreren is al een aantal

geluid, stof, geur of licht

straling

gasvormige emissies

grond- en hulpstoffen

product

R

U

I

M

T

E

energie afvalstoffen materialen emissies naar water

water

productwinning

emissies naar de diepe ondergrond

emissies naar de bodem

Gelet op het milieu...

brengen. Eind 2001 hebben de certificatieaudits op het

Appels met appels vergelijken

27

G e l e to po p uu ww m e n i n g . . . mening...

Gelet

als een ’goede activiteit’ beschouwt. ’Je bent probleemoplossend bezig: wat de Commissie kan bereiken is dat ze twee tegengestelde partijen weer on speaking terms brengt en zo de vrede herstelt.’

Milieu-aspecten De Tcbb werd in 1999 opgericht en heeft sinds april 2001 ook de taak te bemiddelen in conflicten tussen burgers en mijnbouw-

Grond- en hulpstoffen Bij de exploratie en productie

maatschappijen die met hun winning van aardgas of zout voor bodembeweging kunnen zorgen. Met name aardtrillingen

van aardgas en aardolie worden grond- en hulpstoffen

kunnen schade aan woningen of bedrijfspanden veroorzaken. Tommel: ’Burgers die van mening zijn dat zij schade hebben

gebruikt. Het verbruik van grond- en hulpstoffen is sterk

geleden als gevolg van mijnbouwactiviteiten, zullen de betrokken onderneming daarvoor aansprakelijk stellen. Deze laat vervol-

afhankelijk van het activiteitenniveau, af te meten aan

gens door een extern bureau een technisch onderzoek doen, op grond waarvan partijen het meestal eens worden over een

bijvoorbeeld het aantal boringen en de hoeveelheden

schadevergoeding. Mocht er geen overeenstemming worden bereikt over de oorzaak van de schade of over de hoogte van de ver-

kubieke meters geproduceerd aardgas en gewonnen

goeding, kunnen burgers hun klacht voorleggen aan de Tcbb.’

aardolie.

Eerst zal de Commissie proberen de partijen alsnog tot elkaar te brengen. Als dat niet lukt, laat ze een nieuw technisch onderzoek doen door een bureau dat door beide kanten geschikt is bevonden en dat door de minister van Economische Zaken wordt

De afleveringskwaliteit van aardgas en aardolie wordt

betaald. ’Op basis van het dossier plus de resultaten van dat onderzoek komen we tot een advies,’ zegt Tommel. ’Met de mijn-

onder meer bereikt door diverse hulpstoffen aan het

bouwondernemingen is overeengekomen dat ze onze uitspraken zullen respecteren, mits we natuurlijk ons werk goed doen.’

Dick Tommel Dick Tommel

proces toe te voegen. Deze hulpstoffen zijn met name bedoeld om de productstromen te ontdoen van water en hydraatvorming en corrosie in installaties te voorkomen.

Oud-staatssecretaris van Volkshuisvesting Dick

mijnbouwmaatschappijen de schade in het algemeen soepel vergoeden.

glycol en methanol. Voor de winning van olie wordt een

Tommel is een druk bezet man. ’Als ik mijn bijna

Het merendeel van de gevallen heeft betrekking op de NAM en de meeste

scala aan behandelingsproducten gebruikt met een gemid-

vijfentwintig activiteiten allemaal zou opnoemen,

daarvan doen zich voor in Zuid-Oost Drenthe. Er zitten een paar lastige

delde van 0,1 liter per 1000 liter geproduceerde olie.

dan ben ik wel een half uur bezig,’ zegt hij opgewekt.

problemen onder, waarbij partijen zich hebben ingegraven.’De omvang

Dus noemt hij er slechts enkele: voorzitter van het

van de schade kan zeer uiteenlopen.’

De gas- en olieproductieniveaus per periode zijn in prin-

College Toelating Bestrijdingsmiddelen, plaats-

Het beantwoorden van de vraag of schade – deels of geheel – valt toe te

cipe in lijn met het gebruik van de hulpstoffen bij deze

vervangend voorzitter van de Commissie Milieu-

schrijven aan mijnbouwactiviteiten is volgens Tommel niet eenvoudig. ’Er kunnen ook andere oorzaken zijn zoals waterstands-

productie. De toename van het methanolgebruik wordt

effectrapportage, president-commissaris van een

veranderingen, het inklinken van de veenbodem of zwaar verkeer.’ In de gevallen die nu voorliggen heeft de Tcbb nog geen uit-

met name veroorzaakt door de hogere gasproductie op

aantal woningbouwcorporaties, commissaris van de

spraak gedaan. ’De Commissie is niet steeds tevreden over het tempo waarin wordt gewerkt, maar tegelijkertijd moet je beseffen

de locaties Monster en Blija.

Europese vestiging van het Amerikaanse bedrijf

dat goed onderzoek nu eenmaal tijd vraagt. Wat ons betreft gaat zorgvuldigheid voor alles, want voor de betrokken burgers is

Cytec en voorzitter van de Technische Commissie

onze uitspraak praktisch gesproken de laatste kans.’

Bodembeweging of Tcbb.

Dick Tommel zegt het mooi te vinden dat de regeling is ingesteld en concludeert dat ze goed werkt. ’Je moet natuurlijk niet de

We spreken Tommel in verband met de laatstge-

illusie hebben dat je het iedereen steeds naar de zin kunt maken. Maar we hebben tot nu toe geen enkele klacht gehad over onze

noemde functie, die hij maatschappelijk gesproken

manier van werken.’

0

gasproductie (methanol)

’Dat we niet worden overstroomd door klachten is een goed teken.’

van aardgas zijn corrosion inhibitor, H2S-scavengers,

hulpstoffen bij productie (1000 m3)

gasproductie (glycol)

handen en dat aantal valt, vindt Tommel, reuze mee. ’Dat we niet worden overstroomd door klachten is een goed teken. Want het duidt erop dat de

De belangrijkste proceshulpstoffen voor het behandelen

olieproductie (diversen)

Sinds april vorig jaar heeft de Tcbb een kleine twintig ’zaken’ onder

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

1990 1998 1999 2000

28

installaties op het vaste land. Dieselolie wordt gebruikt

worden in toenemende mate compressoren ingezet, die

In de Energiebesparingsnota (EBN) van 1998 van de

voor transport van condensaat en materialen van en naar

aangedreven zullen worden door elektromotoren. Deze

Minister van Economische Zaken (EZ) is gesteld dat de

diverse NAM-locaties.

effecten zullen met name zichtbaar zijn bij de productie

Meerjarenafspraken (MJA) ter verbetering van de energie-

Het gasverbruik is met name gestegen als gevolg van de

van gas uit het Groningen-veld.

efficiëntie een centrale plaats in het energiebesparings-

Energie De belangrijkste energiedragers bij de activiteiten

toegenomen compressiebehoefte op de productieinstal-

van de NAM zijn aardgas, dieselolie en elektriciteit.

laties offshore. Deze behoefte ontstaat door een toename

Aardgas wordt onder andere gebruikt bij de opwekking

van het drukverschil tussen het reservoir en de afleve-

van elektriciteit door middel van gasturbines en voor het

ringsspecificatie. De gasdruk in de ondergrondse reser-

beleid zullen hebben. De Minister van EZ en de olie- en gasproducerende bedrijven (inclusief de NAM), verenigd

energieverbruik (G J) 0

gas

aandrijven van compressoren om de gasdruk op peil te

voirs daalt tijdens de productiefase.

diesel

houden bij productieinstallaties op zee. Elektriciteit wordt

Het verbruik van elektriciteit en diesel is nagenoeg gelijk

elektriciteit

betrokken van het openbare net om onder meer compres-

gebleven met het jaar 2000. Het verbruik van elektriciteit

soren aan te drijven waarmee gas in de diepe ondergrond

is in 2001 meer gestegen dan verwacht. Deze stijging zal

wordt geïnjecteerd en voor het aandrijven van compres-

zich ook in de toekomst voortzetten. De reden hiervoor

soren om de gasdruk op peil te houden bij productie-

is de verdere afname van de reservoirdrukken. Hierdoor

1990 1998 1999 2000 2001

2

in de Nederlandse Olie en Gas Exploratie en Productie 4

6

8

10

12

14

16

Associatie (NOGEPA), hebben een nieuwe afspraak gemaakt betreffende energiebesparing als voortzetting van de MJA-1, die eind 2000 is afgerond. Het MJA-2 is na ondertekening van een verklaring van deelname in december 2001 gestart en zal lopen tot en met 2010. Het referentiejaar is 1998.

Gelet op het milieu...

Gelet op het milieu...

2001

29

ongunstig. Zelfs met inachtneming van onder meer subsidies is geothermie op deze locatie niet haalbaar gebleken. Op basis van deze redenen is besloten het project niet verder te continueren.

Wo r k s h o p ’ D u u r z a m e Ontwikkeling’

Gasvormige emissies In het kader van de in het eerdere stukje ’Programmering’ genoemde bedrijfsmilieuplannen,

DO-gebied horen instrumenten en tech-

stoffen uit de grond)? En op welke wijze

zijn in de afgelopen jaren verschillende projecten uitge-

nieken. En er zijn vaardigheden nodig

kunnen alle NAM’ers hieraan bijdragen?

voerd, die hebben geleid tot een reductie in de uitstoot van

om die instrumenten en technieken te

De tweedaagse workshop beoogt bewust-

gasvormige emissies. Omdat circa 60% van deze emissies

gebruiken. In samenwerking met het in-

wording te kweken, informatie te

ontstaat bij de productie en behandeling van gas op de

genieursbureau IWACO (inmiddels

verstrekken en vaardigheden te ontwik-

Noordzee, heeft een groot deel van de vermindering

Royal Haskoning geheten) is een work-

kelen. Voorts besteedt de workshop

plaatsgevonden bij deze installaties. Dit komt met name

shop ontwikkeld. Centraal in deze work-

aandacht aan de praktijk van alledag.

door de reductie van de hoeveelheid afgeblazen gas.

shop staan de vragen: Wat is duurzame

In een mengeling van presentaties, op-

ontwikkeling? Op welke wijze wil de

drachten en plenaire discussies wordt

Een langjarig project als het ’HiCal Evacuation Upgrade

Op verschillende manieren geeft de NAM

NAM daaraan invulling geven? Hoe ver-

het programma afgewerkt.

Project’, kortweg HEUP, heeft en zal een belangrijke bij-

bij haar werkzaamheden invulling aan

houdt zich duurzame ontwikkeling tot

In 2001 zijn inmiddels vier succesvolle

drage leveren aan deze reducties. Binnen HEUP worden de

duurzame ontwikkeling. Bij het in de

de bedrijfsactiviteiten van de NAM (want

workshops (waaronder twee ’pilots’)

compressie en het transport van gas, dat op zee is gewon-

praktijk brengen van de NAM-visie op

de NAM haalt geen hernieuwbare grond-

gehouden.

nen, verder geoptimaliseerd. Daarnaast is een belangrijke reductiebedrage geleverd door de installatie van ’Low Nox’-motoren op de locatie Ameland Westgat. Het effect van de gasvormige emissies wordt niet alleen uitgedrukt in tonnages (zie de bijlage), maar tevens door-

In het kader van de MJA-1 heeft NOGEPA in de periode

kennis, bijvoorbeeld ten aanzien van aardwarmte, wind-

gerekend in zogeheten ’Environmental Impact Units’

van 1996 tot heden al veel inspanningen verricht om de in

energie offshore en energie in het algemeen.

(EIU). EIU’s zijn gebaseerd op een methode die de hoeveel-

de MJA-1 gestelde doelstelling te realiseren. Zo werd in

heden uitgestoten componenten – met weegfactoren, die

Gelet op het milieu...

in de praktijk DO-krant

1999 ten opzichte van 1989 een energie-efficiëntieverbete-

Het afgelopen jaar hebben ENECO Energie en de NAM

in samenwerking met overheid en wetenschap zijn ontwik-

ring van 31,8% gerealiseerd, waarmee de sector ruim-

gezamenlijk een haalbaarheidsstudie uitgevoerd naar

keld - omrekent naar hun bijdrage aan de milieubelasting.

schoots voorligt op de MJA-1-doelstelling van 20% in 2000

mogelijke ’groene’ warmtelevering aan huizen en bedrij-

De verdere vermindering van de totale uitstoot van gas-

In juni 2000 bracht de NAM de eerste Duurzaam-

en zelfs een leidende positie in Nederland inneemt.

ven door middel van een geothermisch concept. Het

vormige emissies uitgedrukt in EIU’s wordt met name

heidskrant uit. De belangstelling voor deze krant

De NAM liet in hetzelfde jaar 1999 een bovengemiddelde

betreft hier de levering van warmte, die met behulp van

veroorzaakt door een daling van de uitstoot van methaan

bleek erg groot, zowel binnen de NAM als daar-

energie-efficiëntieverbetering van 41,5% noteren, eveneens

een warmtewisselaar onttrokken zou kunnen worden uit

en Vluchtige Organische Stoffen (VOS). Er is ten opzichte

buiten. Veel positieve reacties kwamen van NAM-

gerelateerd aan 1989.

een dieper gelegen warmwatervoerende formatie. Het afge-

van het jaar 2000 minder gas op de behandelingslocaties

medewerkers en andere bedrijven, overheden en

koelde water zou dan weer worden ge(her)ïnjecteerd in

afgeblazen en afgefakkeld door een efficiëntere proces-

individuele personen buiten de NAM. De teneur van

In het kader van de MJA-2 zijn in het Energiebesparings-

een ander gedeelte van het ondergrondse waterreservoir.

voering. De emissie van koolstofdioxide is gestegen omdat

de reacties was dat men het een goed initiatief van

plan (EBP) van de NAM de contouren voor verdere verbe-

Deze geothermische studie richtte zich op de Carnisse-

door de toegenomen gasproductie en de afname van de

de NAM vond om te laten zien wat duurzaamheid

tering van energie-efficiëntie binnen de NAM opgesteld.

lande VINEX-locatie in Barendrecht, waar ENECO

reservoirdrukken meer gebruik moest worden gemaakt

voor haar betekent, wat de intenties en bedoelingen

Binnen NOGEPA zal verdere inpassing van dit raamwerk

Energie bezig is met het ontwikkelen van warmtelevering.

van compressoren. De gasvoorraad in de bestaande onder-

zijn van de NAM om haar bijdrage aan Duurzame

worden gegeven, waarbij eventueel gebruik zal worden

De NAM heeft hier een gasbehandelingsinstallatie,

grondse reservoirs is verminderd, waardoor de druk in

Ontwikkeling (DO) vorm te geven en vooral om daar

gemaakt van nieuwe thema’s zoals duurzame energie.

onder meer ten behoeve van geproduceerd gas uit het

die reservoirs eveneens afneemt.

open in te zijn naar de samenleving. Daarop besloot

Hierbij wordt vooruitgekeken tot en met 2004, waarbij,

Barendrecht-veld.

zoals vermeld, 1998 als referentiejaar is genomen.

Uit diepgaand onderzoek van de NAM is gebleken dat

de NAM om in mei 2001 een tweede DO-krant uit te brengen. ’Bijdragen aan duurzaamheid’ bevat onder

gasvormige emissies (mln EIU)

geothermische warmtewinning technisch gezien tot de

30

NAM

0

0,5

1,0

1,5

meer bijdragen van personen buiten de NAM zoals 2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

5,0

Hans Revier, directeur van de Waddenvereniging,

Ten opzichte van 1998 is een potentiële energiebesparing

mogelijkheden behoort. Allerlei aspecten, waaronder de

voor de NAM van 2650 Tera Joules (TJ) in 2004 mogelijk

liberalisering van de energiemarkt (aardgas, elektriciteit),

doelstelling

als de in het EBP gedefinieerde besparingsmaatregelen

leiden ertoe dat warmtelevering momenteel financieel-

2001-doelstelling

worden uitgevoerd. Samen met het verwachte energie-

economisch een minder aantrekkelijk product is. Het

verbruik in 2004 van 17033 TJ resulteert dit omgerekend

warmteproject in Barendrecht is relatief klein: ongeveer

2001

met DO belicht. De reacties op deze tweede krant

in energie-efficiëntieverbeteringen van 18,4% in 2004 ten

900 woningen en een bedrijventerrein. Dit resulteert in

2002

waren wederom positief. De krant heeft ontegenzeg-

opzichte van 1998.

een lagere afzet voor geothermische warmte, terwijl de

gelijk een bijdrage geleverd aan de discussie tussen

investeringen voor het boren van een waterproduktie- en

de NAM en de samenleving.

De bijdragen van de NAM aan gebruik en besparing

injektieput relatief hoog zijn.

van energie bestaan ook uit het beschikbaar stellen van

De economische rentabiliteit van het project is daarom

gasvormige emissies

1990 1998 1999 2000

Henk de Vries, ecoloog van It Fryske Gea en Jan-Paul van Soest, directeur van CE-Transform in Delft. In de krant worden tal van NAM-activiteiten in relatie

Gelet op het milieu...

NAM

in de praktijk

31

Met de nog uit te voeren maatregelen zoals vermeld in het

op G u we l e t

Gelet

m e n i nmge n.i n.g.. . .

tweede Bedrijfsmilieuplan van de NAM (1999-2002) is de verwachting dat eind 2002 de reductiedoelstellingen van dat plan met betrekking tot de uitstoot van gasvormige emissies worden gehaald. Gerelateerd aan de productie van aardgas geeft de vermindering in emissies het volgende beeld voor een aantal

Sindsdien heeft, aldus Van der Linde, de energie-

parameters:

discussie vooral betrekking gehad op de aspecten

Coby van der Linde Coby van der Linde

1990 Methaan Kooldioxide

2001

772 16.000

Stikstofoxiden

172 (kg per miljoen

m3

gas)

60

35 (kg per miljoen

gas)

doelstelling 2001-doelstelling

Coby van der Linde is hoogleraar internationale olie-

dat onze gasvoorraad eindig is en dat het nog tot 2030 of ’40 zal duren alvorens

markten in Leiden en projectleider van het Clingen-

alternatieve energiebronnen een voldoende bijdragen kunnen leveren aan de

dael International Energy Programme (CIEP), een

energievoorziening. Als schoonste van de fossiele brandstoffen zal aardgas dan

denktank die wil bijdragen aan het openbare debat

ook nodig zijn als transitiebrandstof.

van gewonnen aardgas vrijkomen en het gas dat vrijkomt

over de internationale politieke en economische ont-

Van der Linde: ’De genoemde factoren – en er zijn er nog meer – gaan Europa in

tijdens het testen van putten en het drukvrij maken van

wikkelingen in de energiesector. Zij is gefascineerd

toenemende mate afhankelijk maken van gasimporten. Daarmee ontstaat een bepaalde mate van onzekerheid op de thuismarkt,

installaties, kunnen in principe niet in de productie-

door haar vakgebied en heeft een duidelijke mening

want die importen zullen afkomstig zijn uit gebieden waar sprake is van politiek-economische risico’s. Deze toenemende onzeker-

stroom worden meegenomen en worden om veiligheids-

over de stand van de energiediscussie in Nederland.

heid komt samen met een verandering in het geopolitieke denken na de aanslagen van 11 september.’

of onderhoudsredenen afgefakkeld of afgeblazen. Zoals

Hier een samenvatting van die mening.

Als potentiële gasleveranciers aan Europa noemt Van der Linde de regio rond de Kaspische Zee en Rusland. ’De Kaspische-Zeeregio

reeds vermeld, wordt bij de maatregelen genoemd in het

’Dankzij de grote aardgasvoorraden is Nederland

is een enorm investeringsgebied geworden, maar is politiek-strategisch ook een ingewikkeld gebied waar de grootmachten hun spel

BMP aandacht besteed aan het verminderen van deze

een beetje in slaap gesust waar het om zijn energie-

spelen. En Rusland moet nog bewijzen dat het zijn politieke stabiliteit verder kan herwinnen.’

emissies. In 2001 is 48 miljoen kubieke meter gas afgefak-

voorziening ging. Jarenlang konden regeringen

De discussie tussen ’markt’ en ’milieu’ over de vraag wat Nederland met zijn resterende gasvoorraden moet doen, is volgens Van der

keld en afgeblazen. Dit betekent ten opzichte van het jaar

zeggen dat er nog genoeg gas was voor de volgende

Linde nu ’behoorlijk vastgelopen’. Het debat kan haars inziens weer worden vlotgetrokken èn naar een realistischer niveau worden

2000 een vermindering van 10 miljoen m3. Dit komt voor-

25 jaar. De voorzieningszekerheid was dus geen

getild, als de factor voorzieningszekerheid weer in de overwegingen wordt betrokken. ’Het gas dat aan die zekerheid moet bijdragen

namelijk omdat er minder gas is afgefakkeld bij shut-

probleem, over het milieu werd nauwelijks gepraat

en dat nodig zal zijn voor de transitie naar een duurzamere energiehuishouding, zit deels nog in de Nederlandse bodem en zal deels

downs en puttesten.

en de markt was in handen van de overheid.’

moeten worden geïmporteerd. Dat betekent dat je bredere afwegingen moet gaan maken dan tot nu toe is gebeurd. Je zult bijvoor-

’Toen in de jaren ’70 de milieubeweging de discussie

beeld de voor- en nadelen van het produceren onder kwetsbare Nederlandse gebieden moeten afzetten tegen de gevolgen in verge-

over kernenergie opende, kon Nederland het zich –

lijkbare Russische gebieden. Verder dien je mee te nemen dat hier onder veel strengere voorwaarden wordt geproduceerd dan ginds

dankzij de rijkdom onder zijn bodem – permitteren

en rekening te houden met de energieverliezen en de CO2-uitstoot bij gastransporten over lange afstanden. Ook zijn we technolo-

de nucleaire optie af te wijzen.

gisch een stuk verder dan vijftien jaar geleden.’

0

afgeblazen

zal volgens haar verandering komen; wel móeten

’Het is hoog tijd voor een visie op de toekomst van de Nederlandse energievoorziening.’

Een groot deel van de ’restgassen’, die bij de behandeling

afgeblazen en afgefakkeld gas (mln m3)

afgefakkeld

praktisch buiten beschouwing is gebleven. Daarin komen. Want inmiddels begint het door te dringen

13.200 (kg per miljoen m3 gas) m3

milieu en markt, terwijl de voorzieningszekerheid

op uw

50

100

150

200

250

1990

Diezelfde milieubeweging heeft vervolgens met veel

Volgens Coby van der Linde zijn de milieubeweging en de energieindustrie verder op weg naar een geïntegreerde discussie over onze

1998

succes het bewustzijn gewekt dat de energievoor-

energietoekomst dan de politiek. ’Het CIEP heeft de partijprogramma’s voor de verkiezingen van dit jaar op een rij gezet en daaruit

ziening de duurzame richting op moet en kan.

blijkt dat de politiek bang is duidelijke uitspraken te doen. Maar als we doorgaan met geen besluiten te nemen en ophouden te

Daarna kwam de EU met haar streven de interne

investeren in onze energievoorziening, loopt de zaak snel af. En dat zou niet alleen jammer zijn van onze kostbare infrastructuur

energiemarkt te liberaliseren en zo de aanbieders tot

en onze kennis, maar dit zou ook de verduurzaming bemoeilijken. Het is dan ook hoog tijd voor het ontwikkelen van een geïnte-

concurrentie aan te sporen.’

greerde, strategische visie op de toekomst van de Nederlandse energievoorziening.’

1999 2000 2001

2002

Het ’Shell/NAM-CO2 Opslag Project’ is gericht op het

32

Kyoto-protocol, door CO2 ondergronds op te slaan. Het

nuttig te gebruiken. Indien de haalbaarheidsstudie de

programma. De gegevens betreffende de gasvormige emis-

Vloeistofstromen naar water Bij NAM-locaties op het

plan is om CO2 dat afkomstig is van de Shell-raffinaderij

veiligheid en uitvoerbaarheid van een dergelijk project

sies van 2001 zijn nog bepaald via dit systeem, omdat het

vasteland wordt water op het oppervlaktewater geloosd.

in Pernis, te comprimeren en via een grotendeels bestaan-

ondersteunt en gebleken is dat een voldoende breed maat-

nieuwe systeem ten tijde van de jaarrapportage nog niet

Het gaat hier om hemelwater en water dat afkomstig is

de pijpleiding van Gasunie naar het uitgeputte NAM-

schappelijk draagvlak bestaat, is het de bedoeling het

volledig operationeel was. De externe verificatie door

van saneringen op en bij NAM-locaties. Al het water waar

gasveld De Lier te transporteren. De CO2 moet vervolgens

project te realiseren.

KPMG is deels gebaseerd op het nieuwe datamanagement-

de NAM zich door middel van lozing van ontdoet wordt

systeem. Wat betreft 2001 is voor de gasvormige emissies

regelmatig gecontroleerd op kwaliteit. Water dat niet

in dit veld worden opgeslagen. In de haalbaarheidsstudie worden risico’s ten aanzien van veiligheid onderzocht en

Beperkingen Voor de bepaling van de gasvormige emissies

een vergelijking tussen de uitkomsten van beide systemen

voldoet aan de lozingscriteria of afvalwater met waarde-

belemmeringen in de uitvoering op sociale, economische

van de NAM wordt vanaf 1 januari 2002 gebruikgemaakt

gemaakt. Via het EIS-systeem komen de emissies uitge-

volle componenten als boorspoeling, wordt afgevoerd

en milieuaspecten in kaart gebracht. Daarnaast zullen

van een nieuw programma genaamd EIS (Environmental

drukt in EIU circa 5% hoger uit. In het verslag over 2002

naar waterzuiveringsinstallaties of gespecialiseerde bewer-

opties worden bekeken om de opgeslagen CO2 eventueel

Information System). Dit systeem vervangt het MIRAS-

zal nader op dit verschil worden ingegaan.

kingsbedrijven.

Gelet op het milieu...

Gelet op het milieu...

terugbrengen van CO2-emissies in het kader van het

33

De lozing van andere verontreinigende stoffen (onder

olie in overboordwater (mg/l)

NAM

in de praktijk

0

Slibvelden Vlaardingen

60

1990 1998

2000

andere zware metalen) via het overboordwater is, net zoals 80

100

120

140

160

180

200

het totale watervolume, gestegen. Met het water is namelijk circa 2500 kilogram metaalsporen als zink en lood geloosd (2000: 500 kilogram). Deze stijging wordt met name veroorzaakt door de toename van overboordwater

Grootschalige baggerwerkzaam-

ruim 10.000 m3 baggerslib klasse 4

heden komen niet zo veel voor bij de

vrijgekomen dat is gestort in de

6500

NAM. Op de locatie Vlaardingen,

zogenaamde Slufter, het bagger-

dat als aanvullingsmateriaal buiten

in de reservoirs zijn de voornaamste oorzaak, waardoor

die werd gebruikt als oliedoor-

depot van de gemeente Rotterdam.

de NAM is hergebruikt. Daarnaast

de samenstelling van het water drastisch is veranderd.

pompstation en later als tussen-

Behalve de sloop- en baggerwerk-

is 1000 m3 zand dat vrijkwam bij de

Aan hulpstoffen als glycol en methanol is circa 160 ton

opslag van afvalstoffen, is dit wel

zaamheden in de haven is op de

sanering van de locatie Werkendam

geloosd (2000: 260 ton). De vermindering ten opzichte

gebeurd. Het baggeren van de haven

locatie een bodemsanering uitge-

hergebruikt op de locatie Vlaar-

van 2000 wordt met name veroorzaakt doordat operatio-

dingen.

nele storingen bij de behandeling van gas zijn afgenomen.

m3

grond af-

en boorgruis werden opgeslagen, is m3

van de locatie Vlaardingen is onder-

voerd. Hierbij is 8500

deel van de totale abandonnerings-

gegraven en gereinigd. Deze grond

Verder zijn alle opstallen van de

werkzaamheden op die locatie. De

is voor het grootste deel buiten de

locatie gesloopt, evenals de onder-

haven, die gebruikt is bij overslag

NAM hergebruikt.

grondse leidingen en fundaties.

van olie uit het IJsselmondeveld, is

Bij de sloop van de bakken, waarin

Deze werkzaamheden zijn eind 2001

in 2001 uitgebaggerd. Daarbij is

afgewerkte spoeling op waterbasis

voor 99% afgerond en hebben circa

het de bedoeling dat de gemeente Vlaardingen de locatie van de NAM gaat kopen en dat er bedrijven worden gevestigd die nu in het centrum van Vlaardingen zijn gehuisvest. Op deze manier komen er in het centrum terreinen vrij die geschikt worden gemaakt voor woningbouw. De onderhandelingen hierover tussen de gemeente Vlaardingen en de NAM waren eind 2001 nog niet afgerond.

Bij de productie van olie en aardgas op de Noordzee wordt

geslaagde proef gedaan met de toepassing van MPPE-

het meegeproduceerde water ter plekke ontdaan van de

filtratie op de Noordzee-locatie L2. In de komende jaren

minerale olie en vervolgens met het gezuiverde hemel-

zullen drie van deze filtratie-units worden geplaatst op

water en ander afvalwater geloosd op het oppervlakte-

locaties waar de lozingen van aromaten in het overboord-

water, de zee. Deze waterstromen worden aangeduid als

water het grootst zijn. Daarnaast is overleg gaande met

’overboordwater’.

de betrokken overheden om een proef te doen met de injectie van overboordwater in de diepe ondergrond.

In 2001 is 254.000

m3

overboordwater geloosd vanaf

2001

schoon zand vrijgekomen,

Na de uitgevoerde bodemsanering is

Gelet op het milieu...

2001-doelstelling

40

1999

acht maanden in beslag genomen.

34

oliegehalte

20

De totale hoeveelheid geloosd overboordwater is ten

installaties op zee, waarbij de gemiddelde olieconcentratie

opzichte van het jaar 2000 sterk gestegen. Deze stijging

11,2 mg/l was. Dit gemiddelde is ten opzichte van het

komt met name voort uit het feit dat de aardlaag van

voorgaande jaar wederom gedaald en is daarbij ruim

waaruit de koolwaterstoffen door de installatie F3 worden

onder de interne doelstelling van 20 mg/l en de wettelijke

gewonnen (het reservoir), onverwacht met een grotere

limiet van 40 mg/l gebleven. Er is bijvoorbeeld een

hoeveelheid water is gevuld (waterdoorbraak).

op locaties waar de vracht zware metalen vanuit de historie al relatief groot was. Onvoorziene waterdoorbraken

Met inzet van zwaar materieel werd vorig jaar een nieuwe bezinktank bij de Reststoffen Bewerkingsinstallatie (RBI) in Delfzijl geïnstalleerd. Deze tank heeft tot doel het indikken van kwikhoudend slib effectiever en efficiënter te laten verlopen. Dit gebeurt met minder stappen, minder materiaal en een lager energieverbruik.

Vloeistofstromen naar de bodem

Soms wordt door belanghebbenden en/of omwonenden

productiewater komen sporen olie, zware metalen, zouten

tegen een voorgenomen sanering bezwaar gemaakt. Wat

en aromaten voor. Daarnaast kunnen sporen van behan-

Bodemsaneringen In 2001 waren 47 grond- en grond-

de NAM betreft ging het in dit geval om een locatie nabij

delingschemicaliën aanwezig zijn. Met name deze laatst

watersaneringen in uitvoering en zijn 18 locaties ontman-

Schoonebeek, die onder andere dienst heeft gedaan als

genoemde stoffen geven de afgelopen tijd aanleiding tot

teld en hersteld naar hun oorspronkelijke of een nieuwe

tussenopslag voor afvalstoffen die afkomstig waren van

discussie met de overheid over de wenselijkheid het gepro-

functie. Hiervoor is 101.700 ton grond ontgraven en

boringen. De procedure liep tot aan de Raad van State.

duceerde water in de diepe ondergrond terug te brengen.

afgevoerd en 1,9 miljoen

m3

grondwater onttrokken en

De Raad van State heeft in haar uitspraak van 13 septem-

gezuiverd. Het gezuiverde grondwater wordt bij voorkeur

ber 2001 het door derden ingestelde beroep tegen de sane-

Via de injectiepunten op de NAM-locaties te Borgsweer

geloosd op het oppervlaktewater. In enkele gevallen wordt

ring van de NAM-locatie WKI/slibvelden Schoonebeek

(Groningen), Schoonebeek, Dalen, Berkel, Pernis,

het op het riool geloosd of gebruikt voor kunstmatige

ongegrond verklaard en gaf daarmee groen licht voor een

Ridderkerk, Rotterdam en Ameland is 1,95 miljoen m3

aanvulling van het grondwater (infiltratie). De vermin-

geplande functionele sanering. De Raad staat daarmee

water in de diepe ondergrond geïnjecteerd. Met het stop-

dering in de onttrokken hoeveelheid houdt verband met

toe dat reeds vooruitgelopen wordt op een aantal toekom-

zetten van de olieproductie in Schoonebeek is sinds 1996

een geringere omvang van de saneringen en de toename

stige ontwikkelingen op het gebied van ruimtelijke

aanzienlijk minder water geproduceerd en via injectie

van in-situ (biologische) saneringsvarianten.

ordeningen en bestemmingsgericht saneren. De wijze

teruggebracht in de diepe ondergrond. Ten opzichte van

waarop de provincie Drenthe haar ’beoordelingsvrijheid’

het jaar 2000 is in 2001 een lichte stijging van de hoeveel-

en zeer gedegen motivering heeft ingevuld is hiermee

heid geïnjecteerd water te zien. Deze stijging wordt veroor-

gehonoreerd. De procedure rond de ruimtelijke inpassing

zaakt door de hogere gasproductie in 2001.

onttrokken grondwater ten behoeve van saneringen (mln m3) onttrokken grondwater

0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

dient nog te worden afgerond. Een en ander betekent dat

1997

de saneringswerkzaamheden op de WKI/slibvelden hervat

1998

kunnen worden. De uitspraak van de Raad van State is

1999

een ’doorbraak’ op het gebied van kosteneffectieve bodemsanering en daarmee in lijn met het kabinetsstandpunt

2000

inzake beleidsvernieuwing bodembeheer (BEVER).

2001

hoeveelheid geïnjecteerd water (mln m3) 0 geïnjecteerd water

2

4

6

8

10

14

Als eerste NAM-locatie werd vorig jaar de trainingstoren – en put Simwell in Schoonebeek voorzien van zonnepanelen, als onderdeel van het zogeheten ‘groene stroom’-project.

1998 1999

Injectie van productiewater Bij de winning van olie en gas

12

1990

2000 2001

komt water uit de diepe ondergrond mee. Dit water komt Aan het eind van het verslagjaar waren er nog 471 histo-

uiteindelijk vrij bij de behandeling van olie en gas. In dit

rische gevallen van bodemverontreiniging, waarmee de omvang van de bodemverontreiniging op ongeveer hetzelfde niveau blijft als in 2000. Oorzaak is dat er steeds gevallen van bodemverontreiniging worden geconstateerd. In 2001 bleef de verhouding gecompleteerde saneringen en nieuw ontdekte gevallen nagenoeg gelijk. Sinds de introductie van de NAM-urgentiesystematiek in 1992 werden de verontreinigingsgevallen aangeduid in

NAM

in de praktijk

Radioactiviteit nader bekeken

lijke methodiek voor ernst en urgentie gehanteerd, vanaf

Alhoewel radioactiviteit en straling

Verschil: de ioniserende straling wordt in

in de bij deze wet behorende besluiten

dan aangeduid als ’gevalsklassen’.

meestal geassocieerd worden met kern-

de olie- en gaswinning ongewild veroor-

zijn vastgelegd, beweegt de olie- en gas-

energie, zijn er ook toepassingen die op

zaakt door NORM (Naturally Occuring

winning zich met haar radioactieve mate-

positieve wijze bijdragen aan de volks-

Radioactive Materials; dit zijn radioactie-

rialen van natuurlijke oorsprong aan

gezondheid. Hiermee worden de medi-

ve stoffen van natuurlijke oorsprong).

de ondergrens qua radioactiviteit en

sche toepassingen van radioactiviteit en

De radioactiviteit ligt vele ordegroottes

stralingsniveaus.

(ioniserende) straling bedoeld.

lager dan bij de eerder genoemde medi-

Een van de grondbeginselen van stra-

Wat is nu de overeenkomst en wat is het

sche toepassingen, waar sprake is van het

lingsbescherming is het ALARA-prin-

verschil tussen deze toepassingen en de

bewust toepassen van bronnen.

cipe. Dit principe houdt in dat iedere

radioactiviteitsproblematiek zoals deze

In Nederland vallen zowel radioactiviteit

blootstelling aan ioniserende straling

zich bij de NAM voordoet?

van natuurlijke oorsprong als kunst-

zo laag als redelijkerwijs mogelijk moet

Overeenkomst: het gaat in beide gevallen

matige bronnen en medische apparatuur

zijn (As Low As Reasonable Achievable).

om ioniserende straling, dat wil zeggen

die straling uitzendt onder dezelfde

Dit uitgangspunt wordt door de NAM

dat deze straling verandering ofwel scha-

Kernenergiewet.

onverkort toegepast.

de kan veroorzaken in levend weefsel.

Ten opzichte van de grenswaarden, die

aantal historische gevallen van bodemverontreiniging 0 urgentie/gevalsklasse-1

urgentie/gevalsklasse-2 urgentie/gevalsklasse-3 urgentie/gevalsklasse-4 urgentie/gevalsklasse-5

1992 1998 1999 2000 2001

100

200

300

400

500

600

700

800

900

Gelet op het milieu...

urgentieklassen. Met ingang van 2001 is echter de lande-

37

Afvalstoffen In 2001 is 220.000 ton afval geproduceerd

De hoeveelheid geproduceerd afval is gedaald ten opzichte

en afgevoerd voor verwijdering. De belangrijkste compo-

van het voorgaande jaar. De daling is met name veroor-

nenten zijn afvalstromen afkomstig van saneringen en

zaakt door een afname in asfaltpuin. De trendbreuk in

materiaalhergebruik

ontmantelingen van locaties en installaties zoals asfalt-

1999 is deels te verklaren door het feit dat in dit jaar het

producthergebruik

puin, bouw- en sloopafval en verontreinigde grond.

registratiesysteem is vervangen en gedurende een bepaalde

storten

Geloosd afvalwater, geïnjecteerd productiewater en radio-

periode niet optimaal kon worden gebruikt.

actief afval worden onder een ander hoofdstuk in dit De verwerking van afvalstoffen vindt in beginsel plaats

verslag behandeld.

afvalstoffenproductie ( x 1.000 ton) 0 afvalstoffen 2001-doelstelling

50

100

150

fen activiteitsconcentraties de grenswaarden, zoals vast-

verwerking afval volgens de voorkeursvolgorde 2001

gelegd in het ’Besluit Stralingsbescherming Kernenergie11%

anders dan storten

5%

wet’ overschrijden, is een aantal vergunningen in het

5% 1% 1%

kader van de Kernenergiewet aangevraagd en aan de NAM verleend. 77%

verbranden

De NAM heeft vergunningen voor:

nuttige toepassing

- het in bezit hebben van en omgaan met radioactieve

op basis van de in de wetgeving vastgelegde voorkeurs-

stoffen van natuurlijke oorsprong op onshore-locaties en

volgorde (Ladder van Lansink). Ongeveer 80 procent van

offshore-locaties; - het in- en doorvoeren van radioactieve stoffen van

het geproduceerde afval bestaat uit bedrijfsafval. Deze 200

250

300

350

400

afvalstoffen - waaronder veel grond en puinsoorten -

Radioactiviteit van natuurlijke oorsprong (LSA) Het is

natuurlijke oorsprong vanaf offshore-locaties op het

worden in hoge mate hergebruikt. De trede ’anders dan

in de aardolie- en aardgasproducerende industrie een

Continentaal Plat.

storten’ bestaat onder meer uit afvalwater naar zuiverings-

bekend gegeven dat men kan worden geconfronteerd met

2000

installaties en in zee geloosd boorgruis en -spoeling op

radioactieve stoffen, die zich hebben verzameld in instal-

Deze vergunningen schrijven onder meer een meldings-

2001

waterbasis.

latiedelen of in meegeproduceerde reststoffen.

en rapportagestructuur en de vorming van een stralings-

Het betreft dan stoffen met een geringe activiteit, die

beschermingsorganisatie voor en geven voorwaarden met

afkomstig zijn uit de diepe ondergrond (de formatie)

betrekking tot beheer van radioactiviteit en straling in

waaruit het aardgas of de aardolie wordt geproduceerd.

relatie met veiligheid, gezondheid en milieu.

1990 1998 1999

De verzamelnaam voor deze stoffen is ’NORM’ (Naturally Occurring Radioactive Materials). Bij de NAM wordt hier-

De NAM-stralingsbeschermingsdienst bestaat uit vier full-

voor de term ’LSA’ gehanteerd: Lage Specifieke Activiteit.

time stralingsdeskundigen en daarnaast een groep van

Omdat in enkele installaties en reststoffen de aangetrof-

meer dan 200 operators, die zijn opgeleid voor de directe begeleiding van werkzaamheden bij installaties, waarin radioactieve afzettingen zijn aangetoond. Voor het omgaan met deze radioactieve stoffen van natuurlijke oorsprong zijn binnen de NAM voorschriften, procedures en werkinstructies voor de stralingsbescher-

NAM

in de praktijk

mingsdienst van kracht. Momenteel zijn 50 locaties vergunningplichtig op basis van de Kernenergiewet. De aangetoonde concentraties

Calamiteitenoefening ’De Gier ’

leiden op deze locaties tot speciale voorschriften met betrekking tot veiligheid, gezondheid en milieu. Alle

38

Regelmatig worden bij de NAM -

materieel. Dit materieel is voor een

volgens een meetplan gecontroleerd op radioactiviteit.

naast relatief kleine- ook grote

deel in beheer van de NAM. Ook

Wanneer wordt geconstateerd dat afval radioactief is,

oefeningen gehouden, waaraan met

andere, soortgelijke bedrijven

wordt het door de NAM overgedragen aan de COVRA te

inzet van al het benodigde materieel

binnen Nederland kunnen hier

Vlissingen. In het afgelopen jaar betrof dit 82 kilogram

door veel NAM-ers en externe par-

gebruik van maken. Voorts werd de

’secundair afval’, zoals handschoenen en poetsdoeken.

tijen wordt deelgenomen. Op 27

communicatie, die essentieel is bij

Omdat in Nederland geen geschikte verwerkingscapaciteit

november 2001 werd op de onder-

calamiteitenbestrijding, tijdens de

bestaat voor slib dat ook metallisch kwik bevat, wordt het

grondse opslaglocatie Grijpskerk

oefening uitgebreid getest. Over het

noodgedwongen in opslag gehouden. Eind 2001 waren

een dergelijke grote, niet aange-

algemeen verliep de samenwerking

47 ton slib, 15 ton besmette installatieonderdelen en 186

kondigde oefening gehouden. De

goed, met name tussen de regionale

kilogram secundair afval in opslag onder NAM-beheer.

oefening werd uitgevoerd in samen-

en de NAM-brandweer. Uiteraard

De NAM werkt aan het realiseren van een oplossing voor

werking met de plaatselijke brand-

kwamen uit de oefening punten van

de verwerking van laag-radioactief slib.

weer. De brandweer heeft de leiding

aandacht naar voren. Deze zijn bij

bij calamiteiten, zoals een brand, als

de evaluatie van de oefening bespro-

die op een NAM-terrein plaatsvindt.

ken en zullen als leerpunten binnen

Er werd geoefend met specifiek voor

de betrokken organisaties worden

de olie- en gasindustrie ontworpen

opgevolgd.

Gelet op het milieu...

Gelet op het milieu...

overige locaties worden minimaal eens in de drie jaar

39

Nederland is een echt aardgasland. Ruim vijf miljoen huishoudens ontvangen door de NAM

Het duurt vaak vele jaren voordat een olie- of gasveld is ‘leeg’

geproduceerd gas, dat onder meer wordt

geproduceerd, soms wel vijftien tot twintig jaar. In vele gevallen

gebruikt voor verwarming van onze huizen en

wordt de locatie opgeruimd en weer in de ‘oude staat’ hersteld.

om te koken. Onze aardgasvoorraden leveren de

Soms krijgt de locatie echter, in overleg met de eigenaar of de

schatkist veel geld op. In 2001 was dit ongeveer

overheid, een andere bestemming. Op de plek waar nu velen met

12,5 miljard gulden. Hieruit worden onder

plezier in zwembad ‘De Slagen’ in Schoonebeek vertoeven, was vroeger

meer infrastructurele werken betaald.

de NAM-locatie Schoonebeek-261 gevestigd.

Maar ook wordt dit geld mede gebruikt om verschillende grootschalige natuurprojecten te financieren.

de

mensen... de samenleving...

Gelet op samenleving... op de Gelet Maatschappelijke verantwoordelijkheid 42

Reputatiebeleid 44

Aanwezigheid 46

Financiële aspecten 48

Donaties 42 Sponsoring 42 Werkgelegenheidsinspanning 43

Advertenties 45 Participatie 45 Politiek 45 Ronde Tafel 45

Ruimtebeslag 46 Verstoring 47 Bodemdaling en -trillingen 47

Investeringen en operationele uitgaven 48

Onderwijs 43

Voorlichting 45 Perceptieonderzoek 46

Klachten en incidenten 48

Milieu-uitgaven en -compensatie 49

recreatie, kunst en cultuur. In 2001 werd een bedrag van

een tweetal organisaties, namelijk de Stichting

337.000 gulden toegekend, onder meer aan het Noord

Samenwerken en CNV/FNV Brug- en Instroomprojecten.

Nederlands Orkest, Instituut Clingendael (het zogenaamde Clingendael International Energy Programme), de

Onderwijs Ook in 2001 zijn er binnen het onderwijs door

Drentse Fiets4daagse en het Oerol-festival op Terschelling.

leerlingen heel wat spreekbeurten over aardgas gehouden.

In 2002 zal de NAM bekijken voor welke initiatieven het

Maar er gebeurde meer dit jaar. Een van de speerpunten

bedrijf zich eventueel verder als sponsor zal opwerpen.

van extern beleid – het onderwijs – werd voor het eerst daadwerkelijk op de kaart gezet. Diverse initiatieven

De Landelijke Open Bedrijvendag trok vorig jaar duizenden bezoekers -groot en klein- aan de deelnemende NAM-locaties. In enkele gevallen bleken de veiligheidsvoorzieningen een maatje te groot...

Werkgelegenheidsinspanning Om de positie van lang-

vonden plaats waardoor de NAM intensiever in contact

durig werklozen, gedeeltelijk arbeidsongeschikten, alloch-

kwam met het onderwijs zelf en met organisaties die

tonen en andere groepen mensen met een achterstands-

didactische producten maken ten behoeve van het

situatie op de arbeidsmarkt te verbeteren, stelt de NAM

onderwijs. Naast het geven van gastlessen, het rondleiden

jaarlijks een budget beschikbaar van 2,25 miljoen gulden.

van leerlingen bij NAM-activiteiten en het organiseren

Jarenlang kregen jonge mensen een technische opleiding

van projectdagen en prijsvragen, sprong het schooltv-

op de bedrijfsschool in Schoonebeek. Medio 2001 werd

programma ’PuntUit’ er dit jaar uit. Een ander bijzonder

deze school om onder andere economische en logistieke

project was de excursie naar Ameland waarbij een aantal

redenen echter gesloten. Desondanks blijft de NAM in-

klassen van de Internationale School participeerde in

vesteren in de arbeidsmarkt. Hierover zijn afspraken ge-

NAM-onderzoek met onder andere bodemmetingen.

maakt met de vakbonden, in het kader van de

De resultaten werden vastgelegd op een CD-rom. De

CAO-onderhandelingen in het begin van het verslagjaar.

samenstelling van educatief materiaal voor internet werd

Het doel is om door middel van het mede-financieren van

opgestart, evenals het ontwikkelen van lesmateriaal voor

Maatschappelijke verantwoordelijkheid

Donaties Jaarlijks ontvangt de NAM vele verzoeken om

projecten, de kans van eerdergenoemde groepen op toe-

de middelbare scholen. Deze projecten zullen in 2002

De NAM ziet zich voor de uitdaging gesteld bij al haar

financiële bijdragen aan maatschappelijke activiteiten. In

gang tot de reguliere arbeidsmarkt te vergroten. Het

hun beslag krijgen.

bedrijfsactiviteiten steeds een balans te vinden tussen de

2001 werd het donatie- en sponsorbeleid herzien, waarbij

NAM-budget wordt hiertoe ter beschikking gesteld aan

economische ontwikkeling, de bescherming van het

de nadruk werd gelegd op het aspect ’goed nabuurschap’.

milieu en het dragen van haar verantwoordelijkheid jegens

Het donatie- en sponsorbeleid is bedoeld om de NAM een

de samenleving.

grotere naamsbekendheid te geven en goodwill te kweken. De NAM blijft kijken naar aantrekkelijke, maatschappelijk

De samenleving enerzijds en de overheid anderzijds

verantwoorde mogelijkheden om zich te profileren. Het

verwachten in deze tijd in toenemende mate van grote

donatiebeleid bestaat uit twee onderdelen: algemene

organisaties dat zij deze rol spelen en hun betrokkenheid

donaties en het PDF, het Personeels Donatie Fonds. 2001

tonen. Daarnaast biedt het de NAM goede kansen tot het

stond internationaal in het teken van de ’vrijwilliger’. Een

verhogen en verbeteren van haar reputatie. Eind 2000 is

thema waaraan ook de NAM middels haar personeels-

een begin gemaakt het beleid omtrent de inzet van de

donatiebeleid heeft bijgedragen.

verschillende mogelijkheden te herzien en aan te passen

Door een selectiecommissie worden de aanvragen beoor-

In samenwerking met de juridische

nieuwe Mijnbouwwet dwingen

aan de nieuwe NAM. In het verslagjaar 2001 is gestart met

deeld en op basis van een aantal criteria al dan niet

afdeling van de NAM verzorgt de

juristen tot het bijhouden en opfris-

de toepassing van dit beleid in de praktijk. Er is een viertal

gehonoreerd. Daar waar de NAM met haar activiteiten

Rijksuniversiteit Groningen sinds

sen van hun kennis. Energierecht is

pijlers om dit beleid vorm en inhoud te geven:

aanwezig is, maakt een verzoek een goede kans om te

vorig jaar een cyclus van colleges

geen voer meer voor specialisten,

worden gehonoreerd.

over Energierecht. Doel van de colle-

maar hoort tegenwoordig eigenlijk

A. Donaties

In 2001 zijn 563 donatieverzoeken ingediend, waarvan

ges is met name de uitwisseling van

thuis in een algemene juridische

B. Sponsoring

ongeveer de helft (270) is toegekend, met een gezamenlijke

kennis over de energiemarkt tussen

opleiding. De door de RUG en de

C. Werkgelegenheidsinspanningen

waarde van 675.000 gulden. Hierbij was een eenmalige

noordelijke energiebedrijven en de

NAM georganiseerde serie colleges

D. Onderwijs

donatie van 500.000 gulden inbegrepen voor de aanleg

RUG. Tot een jaar of tien geleden

is niet verplicht, maar wordt voor

van de laatste veertig kilometer van de snelweg A31.

was het Nederlandse energierecht

de studenten wel afgesloten met een

Dit ontbrekende stuk verbindt de A31 in Noord-

een tamelijk statisch geheel. De libe-

tentamen. De juridische afdeling

Duitsland met de A37, die van Hoogeveen naar het

ralisering van de energiemarkt en de

van de NAM speelt een belangrijke

Duitse Meppen loopt.

regelmatige wijzigingen in wetge-

rol in de voorbereiding en uitvoe-

0 cultuur

1999

sport en recreatie onderwijs/universiteiten diversen

200

300

400

500

600

700

800 900 1000 1100 1200

ving zorgden voor een ommekeer.

ring van de colleges. De vorig jaar

Sponsoring Sponsoring betreft het financieel ondersteu-

De stormachtige ontwikkelingen

gehouden eerste ’ronde’ was een

nen van grote landelijke en/of regionale projecten, waarbij

rond de Elektriciteitswet en de

succes; dit jaar wordt de cyclus

een duidelijke tegenprestatie wordt verlangd. Bij de beoor-

Gaswet en ook het ontwerp van een

herhaald.

1998

maatschappelijk natuur en milieu

100

2000 2001

E n e r g i e r e c h t RU G

delingen van sponsorprojecten wordt een balans nagestreefd tussen verschillende doelgroepen als sport,

Gelet op de samenleving...

financiële donaties (x 1000 gulden)

NAM

in de praktijk

43

vorig jaar zes van dergelijke advertenties. Zie voor een ’Van mijn buurman, een collega-kweker, hoorde ik voor het eerst dat er

uitgebreider verhaal het gedeelte achterin dit verslag.

iets te gebeuren stond. Hij vertelde me dat een makelaar bij hem langs was geweest om zijn bedrijf te kopen, omdat ze op zijn terrein naar gas

Participatie In het nieuwe reputatiebeleid is één van de

gingen boren. Ik geloofde het eerst niet zo, maar het bleek uiteindelijk

belangrijkste uitgangspunten dat vroegtijdig rekening

Nico Boers Nico Boers

wel degelijk waar. Mijn collega had er weinig problemen mee, want hij werd prima door de gemeente uitgekocht.’

moet worden gehouden met de wensen, zorgen en verwachtingen van de samenleving. De NAM wil in een

De ’s-Gravenzandse kweker Nico Boers kreeg een nieuwe buurman: de

zo vroeg mogelijk stadium in een open dialoog praten

NAM, die op de locatie aan de Noordlandseweg tussen eind november

met alle belanghebbenden, bijvoorbeeld omwonenden,

vorig jaar tot afgelopen maart een boortoren had staan. Daarmee werd

belangengroepen, de politiek, etcetera.

schuin een gasveld aangeboord dat onder de zeebodem ligt. Dit ’s-Gravenzande-veld is goed voor ruim vijf miljard kubieke meter

wege kunnen laten en het geld aan mij kunnen overmaken.

aardgas, dat via een twaalf kilometer lange pijpleiding van ’s-Gravenzande naar de behandelingsinstallatie bij Maasland zal worden

Dan was ik wel drie maanden bij mijn ouders gaan slapen,’

Politiek Ook in politiek Den Haag was de NAM vorig jaar

getransporteerd.

schertst Boers.

actief. Er zijn in 2001 veel contacten gelegd met politici en

’Wat er hiernaast nog te zien zal zijn is een stuk asfalt met een gebouwtje en een paar afsluiters,’ zegt Boers in het riante kantoor

Hij vertelt dat er op het NAM-terrein ook een ’discopaal’ stond,

(beleids)medewerkers van diverse partijen in de Tweede

van zijn bedrijf, dat vijf vaste medewerkers telt. Onder 4,5 hectaren glas kweekt hij radijs, groentezaden en potplantjes. ’Van de

die piekgeluiden omzet in gekleurde lichtsignalen. ’Als de jongens

Kamer. Het uitgangspunt hierbij was te luisteren naar de

radijs en de planten gaat 99 procent naar Duitsland.’

op het werk dan een hamer of een balk lieten vallen, kregen ze rood

diverse meningen en het uitwisselen van informatie en

licht dat betekende: denk aan de omwonenden.’ Toen de NAM met

standpunten. De onderwerpen waarover van gedachten

Voordat definitief werd besloten dat aan de Noordlandseweg kon worden geboord, gingen er heel wat geruchten door de gemeente

diverse infrastructurele activiteiten bezig was, zijn er voor Nico

werd gewisseld lagen in eerste instantie meer op middel-

en die periode heeft Boers als ’een beetje moeizaam’ ervaren. ’Maar vervolgens zijn we correct door de NAM geïnformeerd;

Boers gelijktijdig enkele zaken meegenomen. ’Zo is er een nieuwe

lange termijn, zoals voorzieningszekerheid van energie en

ik kan me voorstellen dat je de mensen pas gaat informeren als je zeker weet dat zo’n project doorgaat. Iedereen uit de buurt

inrit gekomen met een rotondetje en is een sloot gedempt. Het

gas als transitiebrandstof op weg naar een meer duurzame

werd uitgenodigd voor een contactavond met een borrel erbij in restaurant De Viersprong. Die avond werd alles over het project

enige dat er niet inzat,’ lacht hij, ’was een rechtstreeks gasleidinkje

energiehuishouding.

uitgelegd en besproken.’

naar mijn bedrijf.’

Ronde Tafel Tevens werden het afgelopen jaar twee zoge-

Omdat het erg vol was, is op verzoek van Boers later alleen nog maar vergaderd met de direct betrokkenen. ’Ik zeg eerlijk dat er heel wat verzet is geweest. Iedereen in de directe omgeving heeft alles wat mogelijk was tegen de NAM aangespannen, om te proberen

Nico Boers vat samen: ’Ik vind dat de NAM open is geweest en

naamde Ronde Tafel-bijeenkomsten gehouden. Daaraan

bij de onderhandelingen zo sterk mogelijk te staan. Uiteindelijk is het project zo klein mogelijk geworden; het schijnt vrij bijzonder

dat ik tot nu toe goed behandeld ben, maar die vergaderingen zorg-

namen onder meer vertegenwoordigers van milieuorgani-

te zijn, zo klein als het is. Verder is er heel veel gepraat over de inrichting van de groenstrook naast het terrein.’

den wel voor een hoop geharrewar en kostten veel tijd. Eigenlijk

saties en de overheid deel. Tijdens deze bijeenkomsten

had ik het liefst gezien dat de NAM naar mij toe was gekomen en

werd van gedachten gewisseld over de overgangsfase naar

Om de geluidshinder zo veel mogelijk te beperken, had de NAM rondom

had gezegd “wij zijn dat en dat van plan”. Dan had ik daar mijn

een duurzame energievoorziening (aardgas als transitie-

de locatie een tien meter hoge geluidswand geplaatst en de boortoren zelf

voorwaarden tegenover gezet en waren we binnen twee weken

brandstof) en de wijze waarop opsporing en winning van

ingepakt in een zogeheten ’cocoon’. Dat is een staalconstructie bekleed met

klaar geweest.’

aardgas kan geschieden, met name in en rond milieuge-

’Het enige dat er niet inzat was een rechtstreeks gasleidinkje naar mijn bedrijf.’

isolatieplaten, die zijn opgebouwd uit vijf lagen. Boers: ’Of je last hebt van geluid schijnt zeer persoonlijk te zijn, maar het is mij in ieder geval erg meegevallen. Er werd ’s nachts doorgewerkt maar ik ben niet één keer wakker geworden met de vraag “wat is er nou aan de hand?” Ik heb trouwens begrepen dat zo’n cocoon veel geld kost. Wat mij betreft hadden ze hem achter-

voelige gebieden.

Gelet

e l emt eo pnu wi mnegn i n. g.... . o pG uw

Voorlichting De NAM brengt een aanzienlijke hoeveelheid voorlichtingsmateriaal uit die voor iedereen beschikbaar is. Ook in het afgelopen jaar maakten velen gebruik van de mogelijkheid om brochures, tijdschriften, video’s en CD-roms over verschillende onderwerpen aan te vragen. Ook NAM’s website op internet (www.nam.nl) werd veel-

44

Reputatiebeleid De afgelopen vijftig jaar voerde de

de toegevoegde waarde van haar belangrijkste product

uitgangspunten van het nieuwe beleid, waarmee de NAM

introduceerde de NAM een aantal speciale pagina’s op

NAM een zogeheten ’split’ imagobeleid op het gebied van

aardgas. Anderzijds kwamen er nieuwe inzichten beschik-

in 2001 een stap voorwaarts maakte op het gebied van

haar website, met vragen, antwoorden, meningen en

reputatiemanagement: regionaal een hoog, landelijk een

baar over onder andere het versterkte broeikaseffect,

met name externe communicatie, zoals uit nevenstaande

achtergronden over energievraagstukken.

laag profiel. Maatschappelijke ontwikkelingen noopten de

terwijl er eveneens nieuwe denkbeelden ontstonden over

activiteiten blijkt.

Nieuw in het voorlichtingsmateriaal waren de zogenaam-

NAM echter tot een herziening van dit beleid. Steeds vaker

de vraag hoe om te gaan met de natuur in het algemeen.

werd de NAM de afgelopen jaren immers geconfronteerd

Deze en andere ontwikkelingen leidden tot nieuwe

Advertenties Een belangrijk onderdeel van de intensive-

In het verslagjaar kwam tevens de video ’Gaswinning en

met onbegrip en weerstand tegen haar voorgenomen

spanningsvelden rondom NAM-operaties, hetgeen vooral

ring van NAM’s externe communicatie was de advertentie-

bodemdaling in de Waddenzee’ gereed. In deze film wordt

nieuwe activiteiten. Hierbij moest de NAM vaststellen dat

het belang van een goede dialoog met de samenleving

campagne, waarmee de NAM vorig jaar startte. In deze

ingegaan op de vraag hoe bodemdaling ontstaat en wat

er in de samenleving onvoldoende kennis bestaat over de

onderstreept. Versterking van NAM’s reputatie en

campagne werden dilemma’s rond aardgas en energie in

de eventuele effecten zijn op het natuurlijke milieu in

wijze waarop het bedrijf haar activiteiten uitvoert en over

maatschappelijk verantwoord ondernemen vormen de

het algemeen aan de orde gesteld. De NAM publiceerde

dit gebied.

de ’flyers’: A4-tjes over actuele onderwerpen.

Gelet op de samenleving...

Gelet op de samenleving...

vuldig bezocht. Na de start van de advertentiecampagne

45

NAM

in de praktijk

Flyers geven actuele informatie

Voor doeltreffende communicatie is

gesteld. De flyers hebben een relatief

goede informatie een must. Aan het

korte productietijd en kunnen eenvoudig

Ook in 2001 deed de NAM mee aan de

brede assortiment voorlichtingsmate-

worden aangepast en vermenigvuldigd.

Landelijke Open Bedrijvendag. Het evene-

riaal voegde de NAM vorig jaar een een-

In 2001 heeft de NAM vier flyers uitge-

ment bleek wederom een succes.

voudig doch doeltreffend product toe:

ven. ’Aardgas in de toekomst’, ’PKB

Bijna vijfduizend bezoekers werden verwel-

de zogenaamde ’flyers’. Dit zijn A4-tjes,

Waddenzee’, ’Bodemdaling’ en ’Een

komd op vijf NAM-locaties, zoals hier in

waarin belangrijke actuele onderwerpen

boring in uw omgeving’ zijn de onder-

Den Helder.

kort en bondig aan de orde worden

werpen die aan bod kwamen. nende installaties zoals de gasontvangst- en behandelings-

Bodemdaling en –trillingen In 2001 zijn onder meer door

installaties te Den Helder, kantoren, magazijnen, werk-

het Rijk, de provincies en de waterschappen vele tientallen

plaatsen en de ondergrondse gasopslagen nabij Langelo

verzoeken gedaan voor de financiering van projecten ter

In 2001 werd tevens gewerkt aan de productie van een

Aanwezigheid Locaties waar olie en gas worden

en Grijpskerk. Op zee betreft het ruimtebeslag 24 installa-

compensatie van de bodemdaling die het gevolg is van de

speciaal voorlichtingspakket voor ’NAMbassadeurs’ –

gewonnen zijn over het algemeen tientallen jaren ’aan-

ties. Deze installaties zijn beperkt van omvang, maar wor-

gaswinning in Noord-Nederland. Uit het bodemdalings-

NAM’ers die in hun eigen omgeving voorlichting geven

wezig’ in het Nederlandse landschap. Naast de onmis-

den elk omgeven door een veiligheidszone van 500 meter.

fonds is in 2001 ruim 11,5 miljoen gulden uitgekeerd aan

over het doen en laten van de NAM. Dit project ging in

kenbaar positieve economische bijdrage die deze

het voorjaar van 2002 van start.

installaties aan de Nederlandse samenleving geven,

Verstoring Naast de visuele aanwezigheid is op plaatsen

variëren van het graven van afvoerkanalen en kwelder-

kunnen het beslag op de ruimte en andere verstorende

waar gas en olie worden gewonnen en behandeld een

werken tot de bouw van gemalen.

Perceptieondezoek De vraag is uiteraard of al deze inspan-

elementen, zoals geluid en licht, een negatief effect

aantal andere effecten op de omgeving waar te nemen.

ningen ervoor hebben gezorgd dat de mening van de bui-

hebben op de omgevingskwaliteit.

De daling van de bodem als gevolg van de gaswinning is

Er hebben zich in 2001 geen belangrijke bodemtrillingen

hiervan een voorbeeld. Deze daling is voor omwonenden

voorgedaan rond de plaats Roswinkel (Drenthe). Wel is

tenwereld over de NAM inderdaad is veranderd. In 2001

met name waterschappen. De gefinancierde projecten

werd voor het tweede achtereenvolgende jaar een zoge-

Ruimtebeslag Het totale ruimtebeslag van de NAM-

niet direct waarneembaar en alleen met geavanceerde

naar aanleiding van de trillingen uit voorgaande jaren in

naamd perceptieonderzoek uitgevoerd. Evenals in 2000

activiteiten op land is ongeveer 10 km2 (ter vergelijking:

meetapparatuur te meten. Andere mogelijke verstorende

het verslagjaar 250.000 gulden uitgekeerd aan schade-

werd dit onderzoek gedaan aan de hand van een reeks

het Nederlandse territoir heeft een oppervlakte van circa

effecten –die veelal kort van duur zijn- zoals geluid, licht,

vergoedingen. Er zijn nog 20 schadeclaims die afgerond

interviews met personen uit de politiek, overheid, journa-

42.000 km2). Deze ruimte wordt ingenomen door 442

stank of trillingen in de bodem zijn voor omwonenden

dienen te worden.

listiek, wetenschap, natuur- en milieubeweging en met

winnings- en behandelingslocaties en enkele ondersteu-

vaak wel direct waarneembaar.

publieke opinieleiders. Uit deze interviews kwam twee jaar geleden een kritisch beeld over de NAM en over de manier waarop met de buitenwereld werd gecommuniceerd naar voren. Men vond het bedrijf gesloten en technocratisch, met onvoldoende oog voor ontwikkelingen in de samenleving en een te beperkt menselijk gezicht. verbeteringen op. Uit de gesprekken bleek dat vrijwel alle geïnterviewden vooruitgang hadden geconstateerd. Er is

Gelet op de samenleving...

meer openheid en een andere stijl van omgaan met de

46

NAM

in de praktijk

Schooltelevisie: ’PuntUit’

buitenwereld. Wel vond men dat een verbeterde communi-

Onderwijs is een belangrijke doelgroep

onderdeel van een nieuw fenomeen op

komt kijken om gas uit de grond te

catie alleen niet voldoende is. De deelnemers aan het

binnen NAM’s externe beleid. In 2001

onderwijsgebied: het multimediale les-

halen, de vergunningen, het milieu en

onderzoek zijn bijvoorbeeld van mening dat de NAM een

werden verschillende plannen ontwik-

pakket, bestaande uit een tv-uitzending,

het opruimen van locaties. Het program-

actievere rol moet spelen in de vorming van een duidelijke

keld om deze groep beter te kunnen

een website en een docentenhandleiding.

ma werd een aantal malen herhaald.

energievisie voor Nederland.

bedienen. Een in het oog springend initi-

In mei werd het thema aardgas behan-

De ondersteunende website is te vinden

De NAM neemt de conclusies en aanbevelingen uit dit

atief was NAM’s medewerking aan het

deld. De half uur durende aflevering

op www.puntuit.tv.

onderzoek mee in de ontwikkeling van de vervolgplannen.

televisieprogramma ’PuntUit’ op

bestond uit verschillende korte onder-

KinderNet5. Dit programma voor groep

werpen, zoals het ontstaan van aardgas

zeven en acht van de basisschool is

en het zoeken ernaar, wat er allemaal

Gelet op de samenleving...

Het vervolgonderzoek leverde vorig jaar aanzienlijke

47

Samen met hun leerkrachten bezochten zo’n 120 scholieren van drie basisscholen uit het Friese Veenwouden en Molenend in oktober NAM’s boorlocatie Veenwouden.

Financiële aspecten

Klachten en incidenten De NAM ontplooit specifieke activiteiten, zoals boringen in de diepe ondergrond, seismische operaties en transport, die overlast kunnen veroor-

Investeringen en operationele uitgaven De investerings-

zaken in de nabije omgeving. Die overlast kan worden

uitgaven (mede namens de joint venture partners) van

veroorzaakt door licht, geluid, stank, stof of bodemtril-

de NAM zijn in 2001 ten opzichte van het jaar 2000 met

lingen. Deze verstoring komt vrijwel altijd naar voren als

circa 50% gestegen tot een totaal van 1,1 miljard gulden

een klacht van omwonenden. Elke klacht wordt in behan-

(2000: 0,7 miljard). De grotere investeringen betroffen

deling genomen en onderzocht, eventueel plaatselijk

de ontwikkeling van het Kollumerpomp-veld, Gaag- en

beoordeeld en waar mogelijk opgelost.

Monster-compressieprojecten, Uithuizermeeden-2- en

NAM

in de praktijk

Coevorden-57-boringen, de Hical Evacuation Upgrade In het afgelopen jaar zijn 19 klachten geuit over geluid

(HEUP) offshore, de L9 fase III-compressie, installatie

of geur. Het aantal klachten is nagenoeg gelijk gebleven

van ’living quarters’ op K81, de aansluiting van de D15-

aan het aantal van 2000 toen er, in tegenstelling tot het

FA-103-put, het L15-compressieproject en het Groningen

verslagjaar, nauwelijks activiteiten waren in gevoelige

Long Term-project (de renovatie van locaties in het

gebieden. Deze relatief goede prestatie is het gevolg van

Groningen-gasveld). Dit laatste project vormt ook de

een gedegen voorlichting en voorbereiding en toepassing

komende jaren een omvangrijk deel van NAM’s kapitaals-

van preventieve maatregelen bij werkzaamheden in gevoe-

uitgaven. De operationele uitgaven kwamen uit op 1,34

lige gebieden, zoals bijvoorbeeld de activiteiten rond de

miljard gulden.

’s-Gravenzande en zijn cocoon

boring in ’s-Gravenzande. De 214 opgetreden milieu-incidenten bestonden in hoofdzaak uit lekkages van gasvormige emissies naar de lucht (75) en vloeistoffen naar de bodem (54). Het aantal incidenten is circa 50% toegenomen ten opzichte van het jaar 2000. Deze toename kan worden toegeschreven aan een verbeterde meldingsbereidheid en wordt onder andere veroorzaakt door technische problemen op enkele loca-

Milieu-uitgaven en -compensatie In 2001 is 158,7 miljoen

ties. Vloeistoflekkages die plaatsvinden binnen preventie-

gulden besteed aan de beheersing van de verschillende

In de bodem voor de kust van ’s-Gravenzande

ve voorzieningen als vloeistofdichte vloeren en lekbakken

milieuaspecten, waarbinnen afval en bodem de grootste

ontdekte de NAM in februari 1997 gas. Ten behoeve

posten zijn. De milieu-uitgaven vormen circa 7 procent

van de winning van die voorraad werd vorig jaar een

van de totale uitgaven en zijn verdeeld over operationele

productielocatie gebouwd. Eind 2001 startte de

uitgaven (55%) en kapitaalsinvesteringen (45%).

productieboring. De locatie bevindt zich in een

De milieu-investeringen en -uitgaven zijn in 2001

glastuinbouwgebied met meerdere woonhuizen in

gestegen, vrijwel evenredig aan de toename in bedrijfs-

de directe omgeving. Speciale maatregelen waren

activiteiten. De renovatie en nieuwbouw in het kader

nodig om eventuele overlast voor de omwonenden

van Groningen Long Term (luchtverontreiniging, bodem-

tot een minimum te beperken. De bouw van een

beheer, afvalstoffen), de ’cocoon’ bij de boring ’s-Graven-

grote geluidswerende constructie om de boortoren

zande (geluidswering boorinstallatie), de renovatie van

heen, bekend geworden onder de naam ’cocoon’,

De NAM startte vorig jaar met de sponsoring van

installaties op zee (luchtverontreiniging) en de ontman-

was daarbij het meest opvallende kenmerk van de

Oerol, het jaarlijkse theaterfestival op Terschelling.

teling van de locatie Vlaardingen (bodem- en grondwater-

locatie. Om deze cocoon ook visueel een acceptabel

Het bijzondere van deze kunstmanifestatie is dat

verontreiniging) hebben met name aan deze investeringen

uiterlijk te geven, werden de vier zijden van illus-

het Waddeneiland als één groot open luchtpodium

en uitgaven bijgedragen.

traties voorzien. Aan de start van de boring in

NAM

betreft die geen bodemverontreiniging veroorzaken.

aantal milieu-incidenten en -klachten 0

50

100

150

200

250

300

350

in de praktijk

milieu-incidenten 1997

klachten (excl. bodemtrilling)

K u n s t o p Te r s c h e l l i n g

1998 1999 2000 2001

fungeert. Duinen, strand, dorp, schip – alles kan

’s-Gravenzande is een lange periode van overleg

dienen als decor voor straat- en locatietheater. Gelet op de samenleving...

In 2001 werd Oerol voor de twintigste maal georga-

48

niseerd. NAM’s financiële bijdrage werd vorig jaar onder meer besteed aan het onderdeel ’Noorderlicht’, waarmee het festival werd geopend.

0 waterbehandeling luchtverontreiniging, stank en licht bodembeheer

Schrijver/kunstenaar Jan Wolkers luisterde de start

afvalverwerking

van het spektakel bij, door een gedicht voor te

geluidsreductie

dragen dat hij speciaal voor Oerol schreef.

natuurinpassing en compensatie

Terwijl hij het voordroeg stroomde er tussen zee en

overig

hemel een groen-rode deken van zeer bijzondere hemelverschijnselen: het mysterieuze Noorderlicht.

voorafgegaan, onder meer met de plaatselijke

milieu-uitgaven per aspect (mln gulden)

1998 1999

50

100

instanties en omwonenden. Als onderdeel van het 150

200

uitgebreide communicatieplan werd begin november een ’omwonendenkrant’ huis-aan-huis bij de inwoners van ’s-Gravenzande bezorgd. Met deze uitgave werden de inwoners en andere betrokkenen

2000 2001

over de NAM-activiteiten geïnformeerd. Zie verder ook het interview met Nico Boers op pagina 44 in dit verslag.

Gelet op de samenleving...

(67) worden apart geregistreerd, omdat het incidenten

49

Vergunningen/Concessies NAM Concessie land Winningsvergunning zee Boorvergunning land Opsporingsvergunning zee Gasveld Olieveld Pijpleiding

0 XGM-DS: 0215216001

100 KM Situatie 01-01-’02

Cijferbijlage

Overige feiten en cijfers staan in de hoofdtekst

(*) [c] [√]

= geschat = niet beschikbaar c.q. niet relevant = correctie = door KPMG geverifieerde gegevens

Item

1990

1997

1998

1999

2000

2001

aantal werknemers vrouw man

3.225 -

2.648 325 2.323

2.614 328 2.286

2.408 311 2.097

2.117 252 1.865

2.098 248 1.850

salarisgroepen 5 en zwaarder 6 tot en met 8 9 tot en met 15

-

1.247 1.016 385

1.314 983 317

1.168 963 277

1.041 854 222

1.080 830 188

medewerkers per asset Corporate Technical Partners Land Oost en Land Noord Groningen Land West New Business Development Offshore Noord en Offshore West

-

374 461 514 435 149 223 492

380 413 524 415 143 235 504

369 343 512 360 134 220 470

564 501 302 248 98 57 347

520 519 308 254 89 67 341

trainingen (organisatie) NAM Shell Groep derden

-

7.056 5.799 480 777

4.427 3.546 408 473

2.358 1.626 143 589

4.404 3.872 268 264

3.546 2.978 195 373

3,7

2,8

3,0

3,4

3,8

2,8[√]

13,1 6,2 6,9

13,4 4,6 8,8

11,8 4,6 7,2

9,4 4,5 4,9

7,9 4,1 3,8

8,3[√] 3,6[√] 4,7[√]

-

8,0

4,5

4,5

1,5

6,0[√]

4,7 7,8

1,9 5,9

2,8 5,6

1,9 3,4

1,8 3,8

1,1 2,7[√]

gebruik hulpstoffen voor boringen en putonderhoud (ton) minerale olie verzwaringsmiddelen zouten en hydroxiden speciale producten cement

53.068 2.755 21.175 12.962 1.591 14.585

53.599 11.537 22.395 6.696 1.079 11.892

48.670 13.931 17.294 5.719 539 11.187

16.106 4.787 3.678 2.580 223 4.838

13.466 2.052 5.948 2.122 152 3.192

9.159 1.540 2.941 2.260 312 2.106

verdeling gebruik boorspoeling kilometers geboord met spoeling op oliebasis kilometers geboord met spoeling op waterbasis percentage hergebruik van waterbasisspoeling percentage hergebruik van basisolie uit spoeling en boorgruis

10 48 19 86

58 82 67 99

65 67 42 98

25 22 19 >95

20 17 68 >95

15 22 45 >95

-

410.000

370.000

170.000

210.000

320.000

gasvormige emissies (ton, afgerond) CFK’s voor laboratoriumtoepassingen halonen voor brandblusmiddelen HCFK’s voor gaskoeling en airconditioning CO2 CO SO2 NOx CH4 alifatische koolwaterstoffen (C2H6, C3+) aromatische koolwaterstoffen (BTEX) Hg

0 1,80 41 899.000 522 3.540 42.925 -

0,08 0,02 3 830.000 2.300 170 3.200 11.000 3.300 1.400 0,03

0,09 0 13 820.000 2.200 130 3.100 14.000 3.400 1.400 0,03

0,09 0 4 695.000 1.700 130 2.100 9.900 2.200 1.100 0,04

0,04 0.04[√] 0 0[√] 4 2[√] 660.000 684.000[√] 1.600 1.500 100 99[√] 2.000 1.800[√] 9.700 8.900[√] 2.300 1.900[√] 1.200 1.000[√] 0,03 0,02

hoeveelheid productiewater geloosd in zee (m3)

197.000

177.000

153.000

147.000

155.000 254.000[√]

-

10.100

15.200

14.900

16.600 15.300[√]

ziekteverzuim (excl. zwangerschap, %) blootstellingsuren (mln) NAM-personeel aannemerpersoneel beroepsziekten (frequentie per mln blootstellingsuren) ongevalsfrequenties LTIF=ongevallen met verzuim (per mln blootstellingsuren) TRCF=ongevallen met letsel (per mln blootstellingsuren)

gebruik leiding-, grond- en zoet oppervlaktewater t.b.v. operaties (m3)

hoeveelheid dekwater geloosd in zee (m3)

Item olie geloosd in zee (ton) metalen in geloosd water op zee (kg) zink lood cadmium nikkel kwik hulpstoffen in geloosd water op zee (ton) corrosion inhibitor glycol methanol

1990

1997

1998

1999

2000

2001

37,0

3,2

2,6

3,0

2,6

3,0[√]

14.463 13.000 1.400 41 20 2

2.617 2.300 290 7,9 17,6 1,8

1.208 1.049 148 4,1 5,8 0,4

725 551 165 2,2 5,7 0,3

488 366 108 1,6 12,0 0,4

2.364[√] 2.062 286 6,0 9,0 0,8

145 10 50 85

522 0,4 85 437

421 0,3 81 340

346 0,4 154 192

252 0,3 108 144

157 0,5 65 91

afvalstoffenoverzicht (ton, afgerond) 300.000 430.000 afvalspoeling op oliebasis 10.900 afvalspoeling op waterbasis (incl. lozing in zee) - 43.800 [c] asbest 40 asfaltpuin 20.900 boorgruis op oliebasis 16.000 boorgruis op waterbasis (incl. lozing op zee) - 51.400 [c] bouw- en sloopafval 45.000 gebruikte chemicaliën 600 houtafval 730 halon en freon (incl. verpakking) 10 KWD-afval (huisvuil, GFT, plastic, kookvet etc.) 2.300 kwikvervuild afval (incl. kwikhoudende grond) 390 ladingrestanten 1.700 olie/water/sediment 3.900 olievervuild (vast) afval 240 restanten brandstoffen, afgewerkte olie en vetten 420 schroot 6.100 specifiek afval (verf, kca etc.) 170 straalgrit 140 verfvervuild afval 20 vervuilde grond (excl. kwikhoudende grond) 115.700 vervuild water (excl. geïnjecteerd en op oppervlaktewater geloosd water) 110.000 (waarvan methanolhoudend water voor destillatie) (4.600) (waarvan glycolhoudend water voor destillatie) (460)

310.000 230.000 (*) 5.900 4.200 36.500 16.400 270 330 37.800 39.600 20.700 6.900 20.500 12.900 32.800 25.700 260 230 810 840 8 0 1.700 1.400 870 700 970 10 1.800 3.000 230 1.000 270 720 8.800 5.300 6.400 6.900 370 90 60 20 105.000 80.000 31.000 25.000 (5.100) (4.500) (310) (300)

280.000 220.000[√] 1.800 2.100 16.800 7.900 60 1.200 62.000 16.000 5.800 6.000 12.500 5.800 40.400 45.400 250 125 540 640 0 0 660 550 630 890 85 14 1.000 700 1.400 50 200 2.250 1.300 19.600 6.600 1.000 160 500 0 0 99.000 101.700 27.600 8.000 (1.567) (1.890) (448) (85)

relatieve milieubelasting door afvalstoffen (basisjaar 1988 = 100%) 73,6 boring 40,4 productie 25,6 ontmanteling 7,6

67,7 31,9 18,0 17,8

60,0 26,5 13,3 20,2

32,4 [c] 10,9 9,0 12,5

35,2 5,4 14,6 15,2

43 5 19 19

aantal LSA-locaties

6

38

43

44

44

50

aantal milieu-incidenten/klachten bodemvervuiling watervervuiling emissies naar de lucht lekkages binnen noodvoorzieningen geluidsklachten lichtklachten stankklachten trillingen

-

127 104 74 0 14 0

121 59 37 20 1 5 162

78 21 45 18 3 12 21

47 14 37 42 14 1 6 147

54[√] 18[√] 75[√] 67[√] 10[√] 0[√] 9[√] 0[√]

totale investeringen en operationele uitgaven (mrd gulden)

2,6

3,5

3,3

2,3

2,1

2,4

milieu-uitgaven totaal (mln gulden) investeringen operationele uitgaven

100 10 90

268 192 76

144 71 73

131 56 75

102 41 61

159 73 86

energiegebruik (mln GJ) gas diesel electriciteit

9,2 8,6 0,3 0,3

12,4 8,8 1,4 2,2

14,5 10,4 1,2 2,9

11,4 8,7 0,5 2,2

10,5 8,1 0,3 2,1

11,3[√] 8,9[√] 0,3[√] 2,1[√]

-

2,3

2,7

2,5

2,3

1,9[√]

onttrokken grondwater t.b.v. saneringen (mln m3)

AdvertentieAdvertentiecampagne campagne

Oproep tot dialoog

De NAM startte in 2001 een advertentiecampagne waarin dilemma’s rond gaswinning ter discussie werden gesteld en organiseerde diverse activiteiten om in gesprek te komen met politici en belangengroeperingen. Met succes: onderzoek aan het eind van het jaar wees uit dat de NAM bekender is geworden bij het Nederlandse publiek en dat de houding ten opzichte van het bedrijf in positieve zin is veranderd. Zie hiervoor en voor andere NAM-initiatieven op reputatiegebied ook het deel ’Gelet op de samenleving’ elders in dit verslag.

’In het verleden was onze aandacht primair gericht op

energie-efficiëntie (’Hoe vanzelfsprekend is 28 graden?’),

excellente technologische prestaties op het gebied van

alternatieve energie (’Kunnen we leven van de wind?’)

opsporing en winning van olie en met name gas,’ zegt

en ten slotte het belang van de Nederlandse aardgas-

NAM-directeur Karel Stigter in zijn voorwoord bij de

reserves (’Wat is de waarde van ons aardgas?’).

informatiebrochure over de advertentiecampagne. ’Dit

In de advertenties werd verwezen naar de internetsite

heeft er ondermeer voor gezorgd dat de gaswinning in

van de NAM, www.nam.nl. Op deze website wordt

Nederland voorop loopt qua efficiency en in milieutech-

achtergrondinformatie geboden, maar de site biedt

nische zin. Daarnaast is in samenwerking met partners

mensen ook de ruimte om hun visie op de besproken

de voorzieningszekerheid van energie voor huishoudens

thema’s kenbaar te maken. Dit past in de behoefte aan

en de industrie in ons land uitstekend gewaarborgd.

een bredere dialoog met de samenleving en geeft inzicht

Maar dit streven naar een technologische perfectie op

in de verwachtingen die de samenleving van het bedrijf

zich is niet langer alleen voldoende om een antwoord

heeft. Uit de reacties die binnenkwamen bleek dat

te geven op vragen rond de huidige en toekomstige

het publiek het initiatief overwegend waardeert. Veel

energievoorziening.’

reacties wezen op de noodzaak van een fundamentele

Aan deze discussie rond energievoorziening wil de

discussie over energievraagstukken.

NAM een bijdrage leveren door zich open te stellen voor

In de zomermaanden (na vier advertenties) en aan het

diverse standpunten en door haar inzichten te delen

eind van het jaar werden onderzoeken uitgevoerd om

met overheden, organisaties en betrokkenen.

het effect van de advertenties te meten. Hieruit bleek dat de naamsbekendheid van de NAM is toegenomen.

Advertentiecampagne In dat licht is vorig jaar

Van de ondervraagden vond tachtig procent het een

gestart met zes advertenties. Thema van de campagne

goede zaak dat de NAM het aardgas opspoort en wint.

was de rol van aardgas en de toekomstige energievoor-

Een ruime meerderheid (88 procent) vond de campagne

ziening. Centraal in elke advertentie stond een vraag

relevant en interessant en 62 procent vond dat de NAM

over een belangrijke energiekwestie; de tekst was

moest doorgaan met de advertenties.

geplaatst in de vorm van een vraagteken. De bedoeling van de campagne was namelijk de discussie over deze

Vervolg Ook in 2002 wordt de advertentiecampagne

kwesties te intensiveren, niet om de mening van het

voortgezet, zij het in een ietwat aangepaste vorm.

bedrijf aan de buitenwereld op te dringen.

De gesprekken met politici, belangengroeperingen en

De zes advertenties verschenen tussen 15 mei en 27

direct betrokkenen worden verder geïntensiveerd en

november in de gedrukte media. De volgende thema’s

de onderwijsactiviteiten worden uitgebreid naar het

werden aangesneden: continuïteit van onze energievoor-

middelbaar en hoger onderwijs.

ziening (’Is er nog aardgas voor zijn kinderen?’), het

Daarnaast ging in april 2002 het project NAMbassa-

kleine-veldenbeleid (’Wordt hier aardgas gewonnen?’),

deurs van start, waarbij NAM-medewerkers worden

transitie naar een meer duurzame energievoorziening

gestimuleerd om het bedrijf actief te vertegenwoordigen

in de toekomst (’Draait de wereld straks op waterstof?’),

in hun directe omgeving.