ROC Leiden
Getrapt van buiten èn van binnen Het Amsterdamse architectenbureau RAU is in vijftien jaar tijd uitgegroeid tot de lievelingsarchitect van de Nederlandse onderwijswereld. Het bureau ontwerpt steevast schoolgebouwen waar de hele stad voor uitloopt. Je hoeft nooit meer uit te leggen waar jouw kind op school gaat, want iedereen kent het gebouw al uit de krant of van de regionale TV. RAUs laatste schoolgebouw voor het ROC Leiden slaat werkelijk alles. In maat en schaal én in ikoon-waarde.
Tekst | Control Media Beeld | RAU, arjan stadhouders fotografie
Kolossale megastructuur ingeleid door ruim voorplein
STEDENBOUW 683 | 45
STB683_innerpages_1_CM.indd 45
20-04-10 15:20
BouwInfo
ROC Leiden
B o u w P r o gr amma Onderwijsgebouw voor ROC Leiden
De nieuwbouw voor het ROC Leiden komt te staan vlakbij station Leiden-Lammerschans, een station langs de spoorlijn Leiden - Utrecht en de sneltramlijn Leiden - Alphen-aan-den-Rijn - Gouda (Rijn-Gouwelijn). Een grootstedelijke locatie aan de oostkant van kennisstad Leiden. In het zicht van het drukbevaren Rijn-Schiekanaal en dichtbij de A4. Deze locatie van ROC Leiden gaat onderwijs bieden aan meer dan tienduizend leerlingen die les krijgen van een kleine duizend docenten. Honderden studierichtingen verdeeld over tientallen afdelingen. Het nieuwe gebouw mag het lesgeven niet in de weg zitten, hoeveel veranderingen de leermethodieken in de toekomst ook zullen ondergaan.
en VMBO Da Vinci op ondergrondse parkeergarage (bvo: 56000 m 2 ) o Pd r aC H T CCL LMP BV, Leiden oN T w e r P RAU, Amsterdam a dV i e S BoAZ Bouw, Den Haag (Projectcoordinatie);
ARUP/Van Rossum (Constructies) u iT Vo e r i Ng Blitta, Venray (Gevelbouw);
Heijmans, Rosmalen (Bouwkundig aannemer) i N S Ta l l aTieS Croon, Rotterdam (W- en E-installaties)
Meesterzet
Een gebouw als een kleine stad
RAU verspreidde het omvangrijke programma niet over meerdere afzonderlijke gebouwen op het relatief ruime ROC-terrein, maar stapelde de gevraagde 56.000 vierkante meters tot één trapvormig oplopende megastructuur aan de rand van het perceel. Het reuzengebouw haalt met gemak een lengte van 215 m. Het verrijst op de parkeerplaats van een bestaand en gedateerd ROCgebouw. Zo bracht het architectenbureau in één meesterzet de geluidsoverlast voor de naastgelegen woonwijk omlaag en hield de verhuisdruk en de grondkosten voor de onderwijsorganisatie
Samengesteld totaalbeeld als van een stad
46 | STEDENBOUW 683
STB683_innerpages_1_CM.indd 46
20-04-10 15:20
ROC Leiden Ruwbouw is op hoogte
minimaal. In de megaschool zijn vijf in hoogte oplopende torens met een maximale hoogte van 46 m te herkennen. Op hoogte verbinden drie bruggebouwen de torens met elkaar. Deze bruggen hebben meestal meerdere etages en zijn uitgevoerd als stalen vakwerkbruggen, waarvan de grootste 31 m lang, 18 m breed en 28 m hoog is.
Prefab beton benut betonkernactivering op een nieuwe manier
Pleinen op hoogte Juist vanwege de mega-dimensies van het gebouw was het handhaven van de menselijke maat een belangrijk uitgangspunt. Daarom is het gebouwinterieur opgezet als een gestapelde stad met af te zonderen ruimten en ‘vrije’ straatruimte. Overal is er daglicht en er is speciaal gelet op ruimtelijke samenhang tussen de verschillende afdelingen. Op verschillende verdiepingen komen binnenpleinen voor als ware marktpleinen-op-hoogte die zorgen voor herkenbaarheid bij de leerlingen. Dit zijn de plekken waar iedereen elkaar ontmoet en ideeën uitwisselt. Ideaal ook voor het organiseren van grote en kleine evenementen. Meest centraal bevinden zich de bibliotheek en het informatiecentrum die vanaf maaiveld via meerdere roltrappen bereikt worden. De gebruikte bouwmethodiek maakt de school flexibel indeelbaar. Zo zijn de vloeren gedetailleerd als een duurzaam flexibele aanvulling op betonkernactivering. Door betonnen kanaalplaten van 1.20 m breedte telkens 60 cm uit elkaar te leggen kan alle noodzakelijke installatietechniek flexibel geplaatst worden. Deze tussenruimten worden van boven afgedekt door een minimale betonlaag met vaste aansluitpunten en aan de onderkant door een afdekplaat. In heel het gebouw zijn hierdoor verlaagde plafonds of kabelgoten overbodig. Je bespaart gewicht en het gebouw is blijvend volkomen flexibel in te delen.
STEDENBOUW 683 | 47
STB683_innerpages_1_CM.indd 47
20-04-10 15:21
Golfvormen Als een echte stad is het totaalbeeld divers en niet eenduidig. Wel zijn vormvoorkeuren van RAU te herkennen. Zoals de afgeronde hoeken van de bouwdelen en de raampartijen, de groene kleur van de gevelbeplating maar vooral hoe de grote gemeenschappelijke binnenruimten aan de buitenwereld zijn gekoppeld. Vanaf het maaiveld lopen op drie plaatsen brede luie trappen naar een voorplein op hoogte. De witte balustrade van de voorpleinen wordt weer doorgezet in het gebouw om daar om te krullen tot een golf rond de grote vliesgevels van de gemeenschappelijke ruimten. Eenzelfde golfvormige entree gebruikte RAU eerder bij scholen in Leeuwarden en Zwolle. Vanaf de groen ingerichte voorpleinen daal je af naar het grote voorliggende verharde ‘actieve’ entreeplein met aansluiting op de streekbus, of naar een groen zitplein waar de sneltram naar Gouda stopt. De eigen expeditie voor de school loopt achterlangs de megastructuur.
Bedrijven in huis
Vrije ruimte houdt het gebouw op orde
Locatie Lammenschanspark gaat onderdak bieden aan de ROC opleidingen Commercie, Economie & Recht, Facilitaire Dienstverlening, Handel & Ondernemerschap, Logistiek, Orde & Veiligheid, Techniek en Educatie & Contract. Verder centreert het ROC Leiden hier alle stafafdelingen. De laagste toren wordt groot genoeg voor de vestiging van het VMBO Da Vinci College. Verder vind je er een sportcentrum. 1500 fietsen en 750 auto’s verdwijnen onder de megastructuur in de parkeergarage. Dan is een deel van de nieuwbouw gereserveerd voor vestiging van bedrijven als ondersteuning van het onderwijsprogramma ‘Praktijkgericht leren’. Er komen een professioneel restaurant, een echte bankfiliaal en een grote supermarkt. Niet alleen ontwikkelt het ROC Leiden het onderwijsprogramma in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven. ROC Leiden haalt het bedrijfsleven in huis. n
Trapvormige open ruimten à la VPRO-villa zijn een trend in onderwijsgebouwen
48 | STEDENBOUW 683
STB683_innerpages_1_CM.indd 48
20-04-10 15:21
ROC Leiden
Installaties in buitenaardse stad Tekst | Paul van Schaik Beeld | arjan stadhouders fotografie
Als je de bouw van het ROC Leiden op het Lammenschanspark met een symfonie vergelijkt dan speelt Croon Elektrotechniek de triangel. Want een groot deel van de uitvoering staat de landelijke E-installateur achter de coulissen te wachten om muziek te mogen maken. Vanaf daar loopt de vergelijking mank. Zo schrijft Croon zijn eigen partij, en die is ingewikkeld. Hij moet passen in de futuristische compositie van architect Thomas Rau.
Het bouwcomplex dat architectenbureau RAU ontwierp in opdracht van Community College Leiden BV heeft wat weg van een stad zoals je die tegenkomt in sciencefiction films uit de jaren zeventig. In de vijf torens, bekleed met groene natuursteen en verbonden door horizontale elementen van glas en aluminium, leven echter geen aliens. De stad biedt ruimte aan scholieren die er hun opleiding gaan volgen. Van het totale bvo dat 54.000 m2 verdeelt over twaalf bouwlagen, neemt het ROC Leiden 27.000 m2 in gebruik. Het Da Vinci College (vmbo) krijgt 8300 m2, de gezamenlijke sportaccommodatie 3000 m2 en de commerciële ruimten 2500 m2.
Detail engineering De Haagse vestiging van Croon werd in juli 2007 geselecteerd voor het ‘leveren, monteren en bedrijfsklaar opleveren van de elektrotechnische installaties’. Projectmanager Kees Luijk vertelt dat de heipalen toen al lang en breed door een civiel technisch aannemer in de grond waren gedreven. Een bouwkundig aannemer zou de bouwkundige opbouw maken maar trok zich net als de Civiel technisch aannemer om uiteenlopende redenen terug. Heijmans Utiliteitsbouw wilde het project uiteindelijk als gefaseerde opdracht uitvoeren. In de eerste fase alleen de kelderlaag over de volledige 14.800 m2 oppervlakte voor de parkeergarage. In de tweede fase de ruwbouw vanaf de begane grond vloer, in de derde fase de afbouw van de gevel. Inmiddels is de vierde fase ingegaan: de inpandige afbouw. Luijk: ‘De hele bouw is dus in hapklare brokken onderverdeeld. Het is voor ons als nevenaannemer van Heijmans een langdurig project waarbij de logistiek van de organisatie wordt beproefd.’ Croon heeft als nevenaannemer dezelfde contractuele verplichtingen als de hoofdaannemer. De samenwerking tussen de twee partijen verloopt goed maar voltrekt zich door de fasering van de bouw in een tempo van horten en stoten. ‘In augustus 2008 zijn we pas echt begonnen. De sparingen voor de elektrotechnische installaties en het inbouwen van de kunststofleidingen voor verlichting en stopcontacten in de muren waren de eerste fase van de werkzaamheden.’ Bij het uitvoeren van het bestek kreeg de installateur veel ruimte. Luijk: ‘De symbolen in het bestek en op tekening geven aan waar de installatie gewenst is en waar de leiding begint en waar hij moet uitkomen. Hoe je daar komt mag je als installateur zelf bepalen. Detail engineering heet dat.’
Croon doet zelf de detail engineering van de installaties
Van boven naar beneden In maart van dit jaar pikte Croon de klus weer op. De projectmanager kenmerkt de opdracht als technisch gecompliceerd. Hij legt uit: ‘Het is bouwkundig een moeilijk gebouw. Het skelet bestaat uit een combinatie van prefab beton en een hoop staal: vijf betonnen kernen met daaromheen de vloeren, gestapeld op kolommen. De verticale bouwdelen worden verbonden door stalen vakwerkbruggen. Het hoogteverschil tussen de verdiepingen in de verschillende torens vraagt om een ingewikkelde volgorde in de bouw, opdat de stabiliteit niet in gevaar wordt gebracht. Er wordt vrij snel gebouwd. Maar niet in relatie tot ons installatiewerk. Waardoor we steeds lang moeten wachten tot we verder kunnen. Heel afwijkend is ook: we bouwen van boven naar beneden alle installaties.’
Groot en aansprekend Architectenbureau RAU ontwierp het moderne gebouw met oog op het onderwijs van de toekomst. De vorm is volgens de architect het resultaat van studies ter voorkoming van hinder van schaduwwerking, wind en geluid. Het complex kenmerkt zich door veel daglichttoetreding, samenhang tussen de verschillende afdelingen en flexibele ruimten. Ook duurzaamheid heeft alle aandacht. Voor Croon Elektrotechniek (onderdeel van TBI techniek) is het ROC Leiden een bijzonder project dat ze niet vaak eerder hebben gemaakt. Alleen al door zijn grootte en aansprekende vorm.
Over Croon Sinds 1876 is Croon Elektrotechniek niet meer weg te denken uit de top van de Nederlandse installatiebranche. Al meer dan 130 jaar staat Croon aan de basis van vele technologische ontwikkelingen. Ze is verantwoordelijk voor de complete technische installaties in duizenden gebouwen, talloze schepen, vele industriële complexen en tienduizenden andere projecten in allerlei marktsectoren. Nationaal en internationaal. Met deze diensten draagt Croon bij aan het goed, duurzaam èn kostenefficiënt functioneren van organisaties, gebouwen, schepen, infrastructurele en industriële installaties. ? Meer informatie Website | www.croon.nl
STEDENBOUW 683 | 49
STB683_innerpages_1_CM.indd 49
20-04-10 15:21
STB683_innerpages_1_CM.indd 50
20-04-10 15:21
ROC Leiden
Gevelwerk ROC is technisch en organisatorisch huzarenstukje Tekst | Patricia van der Beek Beeld | arjan stadhouders fotografie
Samenwerking is onbetwist het sleutelwoord in de realisatie van het nieuwe ROC-gebouw in Leiden. Dit heeft er vooral mee te maken dat dit project wordt uitgevoerd door vier nevenaannemers, die wat werk en planning betreft naadloos op elkaar moeten aansluiten. Volgens gevelbouwer Blitta, die de gevels voor zijn rekening neemt, is een goede samenwerking maar op één manier mogelijk: door het creëren van wederzijds respect en begrip voor elkaars belangen.
Lat ligt hoog Begin 2010 is Blitta gestart met de montage van de gevelelementen. ‘Omdat de ruwbouw van de vijf torens van het mega-gebouw bijna gelijktijdig werden opgeleverd, moesten we onze bouwstroom verdelen’, zegt Cuppen. ‘Nu zijn we dus op alle torens tegelijk bezig. Dat maakt ons werk er niet makkelijker op wat planning en logistiek betreft.’ Blitta legt de lat voor zichzelf altijd hoog. ‘We laten ons werk regelmatig toetsen door een extern kwaliteitsbureau’, laat Schaminée weten. ‘Zo zijn we er zeker van dat we ook op lange termijn kwaliteit blijven leveren.’
Indrukwekkende referentielijst Gevelspecialist Blitta (Venray) werd in 2008 via een selectieprocedure bij de bouw van het ROC betrokken. Bouwdirecteur Gerard Bendervoet hield zich namens opdrachtgever Community College Leiden met deze procedure bezig. Hij vertelt: ‘Blitta was wat prijs en kwaliteit betreft de meest aantrekkelijke partij. Gaandeweg het project is er, mede door de geleverde prestaties, een wederzijdse klik met dit bedrijf ontstaan.’
Uitdagingen van formaat Geheel volgens de eisen van het contract levert Blitta, samen met onderaannemer Sorba, de gevels compleet op. Inclusief houtskeletbouw en gevelbekleding van Apollic plaat. ‘Eén van onze uitdagingen betreft de complexe vormgeving van het gebouw’, vertelt hoofd bedrijfsbureau Tonny Cuppen, die binnen Blitta eindverantwoordelijk is voor het project. ‘Door de afwijkende geometrieën heeft bijna elk geveldeel net weer andere afmetingen. Nergens is er sprake van repeterende elementen.’ Daarnaast heeft Blitta te maken met zeer grote brandwerende kozijnen en extra grote buitenzonweringlamellen. Een stalen vliesgevel in het midden van het complex, met een hoogte van 18 meter, spant wat omvang betreft absoluut de kroon.
Dagelijks zijn er zo’n 150 mensen in de weer voor Blitta. Dat het ruim 100 jaar oude bedrijf nog altijd aan de weg timmert, wordt onomstotelijk bewezen door de indrukwekkende referentielijst. Hierop staan Nederlands hoogste woontoren het Rotterdamse New Orleans en het Amsterdamse Casa Hotel. Maar bijvoorbeeld ook de nieuwbouw voor het IBG in Groningen en het Centraal Station in Arnhem. Al opgeleverd zijn het Ronald McDonald Centre in Amsterdam en de hoogbouw voor ABN Amro te Zwolle. En zo zijn er nog tientallen andere projecten te noemen waaruit blijkt dat Blitta een invloedrijke trendsetter is op het gebied van gevelconstructies. ? Meer informatie Blitta, Venray Telefoon | 0478 555555 Website | www.blitta.nl
Gevelbouwer Blitta is al begonnen met het aanbrengen van de groene gevelbeplating
Meerwaarde bieden Juist vanwege de vele uitdagingen is dit project Blitta op het lijf geschreven. Directeur Henk Schaminée legt uit waarom: ‘Voor een belangrijk deel richten wij ons op het bovenste segment van de markt, omdat wij daar het beste onze meerwaarde kunnen laten gelden. Vooral conceptueel en op engineeringgebied kunnen wij veel voor onze opdrachtgevers betekenen.’ Heeft de gevelspecialist ook in dit werk zijn meerwaarde bewezen? Bendervoet vindt van wel: ‘Blitta heeft bijvoorbeeld waardevolle verbeteringen aangebracht in de detailtekeningen van de architect. Dat resulteerde onder meer in de ontwikkeling van beter toepasbare dagkantprofielen.’
STEDENBOUW 683 | 51
STB683_innerpages_1_CM.indd 51
20-04-10 15:21
