Bijpraten. Info van, voor en door mensen met een chronische psychische aandoening en belangstellenden

Bijpraten Beraber konuşalım Nr.57 maart 2013 Info van, voor en door mensen met een chronische psychische aandoening en belangstellenden.

Thema in de Week van de Psychiatrie 2013 [van 18 maart tot 23 maart] is:

Crisismeldpunt zorgaanbieders Parnassia/Bavogroep Tel. 088-358 0999 Buiten kantooruren, in het weekend en tijdens de feestdagen Indien meerdere exemplaren in de WACHTKAMER aanwezig ook om mee te nemen.

http://www.zaanspraatcafe.nl

Bijpraten maart 2013 nr. 56 pag. 1.

Maandag 18 maart t.g.v.: De week van de psychiatrie hapje drankje van 14.30 tot 16.30 uur Snookercentrum Westend Westzijde 18 Zaandam

Donderdag 21 maart Themamiddag

Stigma t.g.v.: De week van de psychiatrie gespreksleider. Ds.

Angelique Rijlaarsdam.

hapje drankje van 16.00 tot 18.00 uur In "Zo is het leven" / C'est la Vie Stationsstraat 5 in Zaandam

Maandag 1april 2e paasdag Extra inloop van 14.30 tot 16.30 uur Snookercentrum Westend Westzijde 18 Zaandam

Donderdag 25 april Themamiddag onder voorbehoud. van 16.000 tot 18.00uur In "Zo is het leven" / C'est la Vie Stationsstraat 5 in Zaandam

Werk in Inkomen.

Bijpraten maart 2013 nr. 56 pag. 2.

Inhoud Pag. 1 Pag. 2 Pag. 3 Pag. 4 Pag. 4 Pag. 5/6 Pag. 6 Pag. 7 Pag. 8 Pag. 8/9 Pag.9 Pag. 10 Pag. 11 Pag. 11 Pag. 12 Pag. 13 Pag. 14/15 Pag. 15 Pag. 16/17 Pag. 18/19 Pag. 19 Pag. 20 Pag. 20 Pag. 21/22 Pag. 22/23/24/25 Pag. 25 Pag. 25/26 Pag. 26 Pag. 26 Pag. 27 Pag. 27 Pag. 28

geschreven/ ingebracht door:

Themamiddagen redactie Inhoud redactie Van de Redactie redactie Etiketteren Fred Aan de mensen die mij liefhebben Alex Beeldvorming op drijfzand Fred Ons kent ons Alex Verbergen of niet? Peter Alleen etiketten op de flessen Fred Hartstikke leuk met die jongens Fred Eeuwig Lous. Geen vooroordelen meer LPGGZ/Linda Zij leefden met een etiket Ansje Pesten Alex Zaans Praatcafé is zo gek nog niet Bert Begrip kweken blijft hardwerken Karen/Linda Leven met een etiket A+A Alleen Lous En toen was je opeens Ronald Michel in gesprek Michel Je vecht tegen een onzichtbare Een zus Een naam aan jou gegeven Rini Witte Kerkje Angelique Financiële veranderingen AWBZ / GGZ Rijksoverheid Eigenbijdragen WMO redactie Bieb Zaandam redactie Werk en Inkomen redactie Psy café Haarlem redactie. Psychiatrisch café redactie De Binnenkamer Corry OMC OMC Recepten Marina

Wilt u "Bijpraten" liever per mail ontvangen? Geeft uw adres door aan de redactie. Telefoon: 075 6 31 51 91 Email: [email protected]

Onze financiele ondersteuners:

Bijpraten nr. 57 maart 2013 pag. 3

Van de Redactie. Leven met een etiket Leven met een etiket Leven met het denkbeeld "ik ben anders dan de rest" kan je maken of breken en je verteren als de pest. Jij, de regisseur Zoekt naar die ene deur. Dit nummer van "Bijpraten" staat in het teken van het thema van de

Wij en onze lotgenoten ervaren de gevolgen van het stigma dat ons, wel of niet bewust wordt opgeplakt, meer dan eens in ons dagelijks leven. Maar niet alleen wij zelf, ook onze familieleden en vrienden ervaren het stigma dat over mensen met een psychische ziekte hangt. Daarom willen wij in deze uitgave van Bijpraten en, als het lukt, op de website extra aandacht besteden aan ervaringen van velen met het stigma en het etiketteren van mensen in het algemeen. Maar in het bijzonder van onze lotgenoten die de zorg [naloop] nodig hebben van de GGZ zorgaanbieders. In deze uitgave hebben wij stukken geplaatst die direct of indirect betrekking hebben met het stigma dat binnen de maatschappij de overhand neemt als het gaat over mensen met een [chronische] psychiatrische ziekte. Veel mensen hebben wij gevraagde om hierover iets te schrijven. Helaas, bleek het schrijven over dit onderwerp voor velen een moeilijke opgave te zijn. Diegene die het wel opbrachten, danken wij. Mocht u lezer, ervaringen hebben met, [door wie dan ook] discriminatie door het stigma en dat willen delen met anderen, laat het ons weten Ook staan wij altijd open voor al uw ervaringen binnen en buiten de zorg om die met u en onze lezers te delen. Mocht u het moeilijk vinden om zelf uw ervaringen, in een verhaal of gedicht, op papier te zetten, leden van onze redactie willen u daar graag mee helpen. Onze website ligt op het moment van dit schrijven stil. Wij zijn druk doende hier een oplossing voor de vinden. Mocht een van de lezers van ons willen helpen, graag. Mee helpen. Uw ervaringen kunnen onder pseudoniem geplaatst worden. redactieadres: Oldebroekstraat 33 1507 Zaandam. Tel, 075 631 51 91 E-mailadres: zaanspraatcafe.nl Redactie.

Bijpraten nr. 57 maart 2013 pag.4

Etiketteren. Als je in de supermarkt rondloopt zie je, dat er op iedere verpakking een informatielabeltje is aangebracht. Zo'n ding heet een etiket. Stel je voor dat men nooit op dat idee was gekomen. Dat je maar door het glas van bijvoorbeeld een jampot moet zien wat er in zit. Dit zou met een glazen pot nog niet eens zo'n groot probleem zijn. Maar wat met een blik? Denk je een maaltje bruine bonen open te draaien, zit er kattenvoer in. Of een fles wijn? Soms zit er ook azijn in soortgelijke flessen. Op zulke verrassingen zitten we niet te wachten. Met mensen gaat het ook ongeveer zo. Natuurlijk zit er op ons geen plakkertje met informatie. Nee, mensen plakken die zelf op. Bij zichzelf of bij een ander. Ze gaan dan af op dingen, die ze over je horen en van je zien. Al te vaak menen mensen te weten wat er achter het gezicht van de ander schuilt. Als ze zich eenmaal een beeld van je hebben gevormd, blijft die hardnekkig aan je kleven, als een etiket. Meestal zegt zo'n etiket meer over de mensen die hem je opplakken, dan over jou. Toch zou je er misschien eens bij moeten stilstaan of je het meest lijkt op zo'n blik of op een glazen pot. Als je een glazen pot bent, dan is er in feite niets aan de hand. Men kan zo zien wat er in je binnenste schuilt. De kans dat men je verkeerd beoordeeld (of veroordeeld) is dan vrij klein. De meeste mensen zullen je aardig kunnen inschatten. Maar ben je een blik, dan moet je zelf iets op je etiket schrijven. Een moeilijke klus, die misschien liever aan een ander overlaat. Toch zou het goed zijn om eens op te schrijven wat je ingrediënten zijn. Wie anders dan jij kan zien wat er in het blik zit? Ze kunnen er wel naar raden en omdat ze graag alles willen benoemen word er op jouw blik een etiket geplakt dat misschien nergens op slaat. Stel dat je een heerlijke romige tomatensoep bent, maar niemand weet dat. Dan is de kans groot dat er een etiket op je blik wordt geplakt waarop staat: Zuurkool met spek. Trek je daar dan niets van aan. Men komt er pas achter wat de werkelijke inhoud is als het blik wordt geopend. Of al eerder, als jij jezelf een duidelijk en begrijpelijk etiket hebt opgeplakt. Fred.

Aan de mensen die mij liefhebben. Naar de mensen die mij lief hebben ben ik verplicht niet naar het donker te kijken. Maar naar het ochtendlicht. Aan de mensen die mij liefhebben ben ik verplicht vooruit de te denken. Daarom doe ik me dagboek dicht. Door de mensen die me liefhebben word ik ervan bewust. Voor wie of wat we leven voor degene die me wakker kust. Aan de mensen die me liefhebben ben ik verplicht te zeggen dat ik van ze hou. Ze houden mij in evenwicht. Bijpraten nr. 57 maart 2013 pag.5

Alex

Beeldvorming op drijfzand. Thelma en Rob zagen haar nu alweer langs hun bankje lopen. Het zou toch al minstens de twintigste keer zijn geweest in een aantal maanden. En, terwijl ze daar, als wel vaker zaten, leed het voor hun tweetjes geen twijfel of die vrouw was ook een van de inwoners van Kesparel, het woonwijkje aan de overkant van het slootje, voor mensen die psychisch iets mankeren. Soms liep ze daar alleen, maar vaak zag je haar met iemand anders. Met nettere mensen, niet zo onverzorgd als zij. Waarschijnlijk haar begeleiders. Thelma dacht dat de meeste inwoners zich in hun huizen verstopten, want ze zag ze nooit. Rob verbaasde zich over het aantal begeleiders in het wijkje. Heel af en toe zag hij wel eens mensen waarvan hij zeker dacht te weten dat zij bewoners waren, maar meestal zag hij alleen de hulpverleners. En dat stelde hem gerust. Hij moest er niet aan denken dat ze allemaal maar losliepen. “Kijk, die drie daar,” fluisterde Thelma terwijl ze bijna onzichtbaar in de richting van twee mannen en een vrouw knikte. “Ze bespreken vast een patiënt.” “Zou best eens kunnen,” beaamde Rob. “Ze hebben het er maar druk mee.” Een van de mannen lachte hard en uitbundig. De vrouw lachte ook, maar voor Rob en Thelma onhoorbaar. Ze zaten iets te ver weg. De tweede man knielde neer bij een fiets. Blijkbaar was de ketting er af en handig legde hij die er weer om. “De begeleiding gaat wel erg ver,” bromde Rob. “Kunnen ze dat zelf niet?” Even later zagen ze de vrouw lopen die ze ondertussen al zo vaak hadden gezien. Ze maakte een praatje met de mannen. Het ging klaarblijkelijk over de fiets, want de man die hem had gerepareerd stapte op, reed een rondje en stak een duim naar haar omhoog. Zij antwoordde hem ook met een duim en ze liep weg, richting Thelma en Rob. “Als ze om geld vraagt geef je haar niets hoor!” bromde de laatste. Thelma keek haar man aan alsof ze zich ineens een groot gevaar bewust was geworden.. Haastig legde ze haar hand op de schoudertas die naast haar op het bankje lag. Voordat de slonzige vrouw bij het tweetal aankwam, moest ze eerst een smal wit bruggetje over om vervolgens een draai naar rechts te maken. Nu ze die draai had afgerond, stond ze op nog geen twee meter van Thelma en Rob. Beiden knikte ongemakkelijk naar haar. Thelma drukte haar hand nog iets steviger op de handtas. “Doorlopen jij, ”dacht ze. Maar de vrouw liep niet door. Ze plofte neer op het bankje, vlak naast Rob. “Hallo,” zei ze. Het klonk vrolijk en toegankelijk. “Wonen jullie ook in Kesparel?” Rob bekeek haar met ogen vol ongeloof. Hoe had ze dat kunnen denken! Hij schudde een duidelijke nee met zijn hoofd. En in dat zelfde ogenblik vermoedde hij haar ergens van te kennen. Niet van alle voorgaande keren dat ze was langsgelopen, maar van dichterbij. “Maar jij woont hier toch wel,” vroeg Thelma aan haar? Ze wilde het nu wel eens zeker weten. Nu schudde de vrouw met haar hoofd en lachend keek ze Thelma aan. “Ik ben begeleider van een paar bewoners hier. SPV-er met een mooie afkorting.” “En die mensen dan? Dat zijn vast collega’s van je?” Thelma wees op het stel bij de fiets. Ze dacht dat de vrouw maar wat verzon. “Nee, dat zijn wel bewoners.”Wist de vrouw haar te vertellen. “Maar,” twijfelde ze. “Ken ik u niet?” Ze keek Rob fronsend aan. “Ik had ook al de indruk dat ik u kende,” stamelde hij. “Maar waarvan dan?”


“Misschien van huisartsenpraktijk Middelvoort?” dacht de vrouw hardop.“Ja, daar ben ik wel geweest zei Rob. Maar… maar… bent u dan?” “Mevrouw Frasan… Dieweke Frasan.” Van de… nou ja van de huisartsenpraktijk. Rob was werkelijk met stomheid geslagen. Nu herkende hij haar maar al te goed. De wind had haar kapsel dan wel wat door de war gebracht en in de praktijk had ze daar gezeten achter een mooi bureau. Maar nu… Ja, geen twijfel mogelijk. Dit was mevrouw Frasan. “Maar hoe is het ondertussen met u?” vroeg ze belangstellend. “Tsja, wel een stuk beter,” antwoordde Rob, duidelijk van zijn stuk gebracht. Hij dacht terug aan de tijd dat hij bij haar aanklopte. Ze had toen spreekuur in de huisartsenpraktijk gehad en hem te woord gestaan. Via haar was hij bij een psychiater terechtgekomen en die had Rob vervolgens medicijnen, therapie en rust voorgeschreven. Een burn-out en zwaar depressieve klachten. Dat was waar hij jarenlang mee had moeten worstelen. Hij was mevrouw Frasan nog steeds dankbaar dat zij had geweten wat goed voor hem was. En hij herkende haar niet eens… Sterker, ..hij had haar aangezien voor een bewoner van Kesparel. Hoe sterk kan een mens er naast zitten. Hoe snel trek je conclusies op foute interpretenringen en vooroordelen. “Als ze om geld vraagt geef je haar niets hoor…” spookte het door zijn hoofd. “Blij dat het ondertussen beter met je gaat, Rob. Eerlijk gezegd had ik mijn twijfels bij jou. Het ging toen heel erg slecht met je. Maar jij hebt je eigen SPV-er zie ik” En ze knikte naar Thelma. Je bent maar gezegend met zo’n sterke vrouw. Mevrouw Frasan stond op, groette hen en liep weer verder. Rob en Thelma keken nog een poosje naar het wijkje aan de overkant van het slootje en toen liepen ze, beiden in gedachten verzonken, terug naar huis. Fred.

Ons kent ons Al ben je volwassen en al wat ouder net als een kind wil je een arm om je schouder net als een kind heb je wel eens pijn net als een kind kun je eenzaam zijn. Is alles te veel om te dragen dan kun je best om liefde vragen. Ik herken zoveel in jou. Ik begrijp wat je bedoeld. Ik heb me ook weleens eenzaam gevoeld. Alex


Verbergen of niet? Het lijkt me een vraag te zijn die niet eenduidig zal kunnen worden beantwoord. Iedereen zal vanuit zijn eigen situatie een keuze moeten maken. Ik heb er voor gekozen om het niet te verbergen. Regelmatig vertel ik wat me overkomen is. Daar heb ik niet veel problemen mee gekregen. Ook als blogger en columnist ben ik openhartig geweest. Daar heb ik wel problemen mee gehad. Mensen die je niet zo graag mogen of een heel andere mening zijn toegedaan, weten soms heel venijnig in herinnering te brengen dat ik een psychiatrisch verleden heb. Vaak laten ze de conclusie na zo’n suggestie open, maar er zijn er ook genoeg die daar de conclusie aan verbinden dat de meningen van iemand met zo’n verleden niet serieus kunnen worden genomen. Je loopt dus het risico dat men op zo’n lage wijze op de man gaat spelen als je open bent. Is het voor mij een reden om er dan maar mee te stoppen? Meestal geef ik ze van katoen. Dat lukt het best als er medestanders zijn. Soms verkeer je echter in een situatie dat niemand zijn nek voor je uit wil steken. Het feit dat er mensen zijn die er misbruik van zullen maken als ze zoiets van je weten, zal wel nooit veranderen. Wat kan veranderen is dat zulk gedrag in toenemende mate wordt afgewezen, net zoals pesten tegenwoordig veel sterker wordt afgewezen. Mijn openheid hangt voor mij samen met de overtuiging dat veel mensen zoiets overkomt en dat veel mensen er in hun omgeving mee te maken krijgen. Het is vooral de onbekendheid met en de angst voor psychiatrische ziekten die voor een belangrijk deel verantwoordelijk zijn voor het bestaande stigma. Dat stigma hangt ook samen met beelden uit het verleden die zijn blijven hangen en volkomen achterhaald zijn. Een aantal keren heb ik in het voortgezet onderwijs gastles gegeven over psychiatrie. Leuk werk eigenlijk. Meestal begin ik de aanwezige leraar te vragen of hij alle stopcontacten wil afdekken. Dan kan ik meteen gaan uitleggen wat bijvoorbeeld schizofrenie kan inhouden en dat jongeren die blowen daar vatbaarder voor zijn dan anderen. Openheid geeft je dus ook de mogelijkheid om anderen te waarschuwen en te laten leren van de valkuilen die je zelf niet hebt vermeden. Ik heb bijvoorbeeld veel te lang doorgelopen met een mate van stress en depressie die me zo’n anderhalf jaar nauwelijks in staat stelde om te slapen. De meeste psychiatrische ziekten zijn gebaseerd op een waan die als realiteit wordt ervaren. Daar valt heel veel aan te doen. Maar niet als je er mee rond blijft lopen omdat je bang bent voor een stigma en denkt dat het vanzelf wel overgaat, bezorg je jezelf onnodig veel lijden. Dat is het verhaal dat de meesten van ons uit ervaring kunnen vertellen. Het is aardig dat deze krant in het kader van de week van de psychiatrie weer eens aandacht besteedt aan het stigma. Maar eigenlijk zouden onze verhalen regelmatig in alle kranten moeten staan. Peter Louter


Alleen etiketten op de flessen, niet op bezoekers. Zaandam. Bezoekers van Het Zaans Praatcafe zijn over het algemeen erg tevreden over de gastvrijheid van Marja en Bob van Ingen, eigenaars van Café C’est la Vie – Zo is het Leven. Niet zo vreemd dus dat veel bezoekers er graag terugkomen. Maar hoe wordt het door Marja en Bob ervaren om iedere donderdagmiddag bezoekers van Het Praatcafé te huisvesten? En zijn deze gasten moeilijker of vreemder dan hun “gewone” klanten? Marja vertelt: “Ik ervaar de middag van Het Praatcafé altijd als heel gezellig. Het geeft me een goed gevoel dat ik een locatie kan bieden waar men zich happy voelt. Bovendien vind ik het leuk om met de bezoekers van Het Praatcafé te babbelen. Je ziet mensen nadien ook met elkaar vertrekken om samen iets te gaan eten of iets anders te doen. De functie van Het Praatcafé houdt dus niet op bij de drempel van de deur.”

Leerzaam en interessant Geregeld komt het voor dat er binnen de uren van Het Zaans Praatcafé, mensen binnenstappen die niet van de doelgroep zijn. Nietsvermoedend klimt zo’n persoon op een barkruk en vervolgens knoopt hij een praatje aan met zijn buurman/vrouw, die misschien wel speciaal voor het Zaans Praatcafé is gekomen, en dat is mooi. Maar soms zijn er ook e themadagen. Dan kijkt een argeloze bezoeker wel eens vreemd op. Toch vinden Marja en Rob dat dit geen probleem mag zijn. Marja ziet er zelfs de voordelen van in: “Het is vaak leerzaam en interessant. Ik steek er iedere keer weer iets van op. Als er iemand binnenkomt die geen zin heeft in thema-uurtje, dan komt hij later maar weer terug. Nee, dat moet zeker kunnen.” Na een dikke twaalf jaar lang onderdak te hebben geboden aan Het Zaans Praatcafé, kunnen er wat Marja en Bob van Ingen betreft, nog wel wat jaren aan vastgeplakt worden. Ze hebben het steeds als erg gezellig ervaren, en dat is goed om te weten! In dit café vind je dus alleen etiketten op de flessen. Niet op de bezoekers. Fred.

Het is hartstikke leuk met die gasten… Het Zaans Praatcafé organiseert sinds jaar en dag diverse nevenactiviteiten. Een heel belangrijke daarvan is het poolen en snookeren bij Snookercentrum Westend. Iedere maandagmiddag van 14:30 tot 16:30 zijn Michel en Ray!mond daar om je de kneepjes van het spel bij te brengen. Maar als je liever alleen maar kijkt of wat kletst met iemand is dat ook goed. Van iedereen die er een keer is geweest hoor je dat het leuk was. Maar hoe ervaren de mannen achter de bar dat? Zijn zij ook blij met de Poolers en Snookeraars van Het Zaans Praatcafé? Mark Stuten sprak en zijn woorden werden onderstreept door Anton Scheffers. “Rond half drie komen Michel en Raymond binnen en dan is het meteen al gezellig. Al snel volgen de anderen. Eigenlijk gaan ze nooit meteen poolen. Er is eerst altijd ruimte voor een praatje en we drinken koffie.


De ene keer is het rustiger dan de andere keer. Tijdens de donkere dagen rond de kerst is het er wel eens wat stil, maar nu zijn ze steeds met zeven of acht man. Een enkele keer wel eens twaalf"

Lekker een uurtje spelen “De middagen zijn normaal gesproken niet zo druk dus alleen daarom is het al leuk dat er wat meer reuring is. Maar buiten dat, is het gewoon hartstikke leuk met die gasten. Je kent ze ondertussen gewoon goed want ze komen hier al jaren. We gaan vrij amicaal met elkaar om. Als ze binnenkomen is het vaak van: hallo Mark, hoe is het? Goede week gehad? Het is niet zo dat de nadruk sterk op het poolen ligt, het is van alles wat. Maar vanaf drie uur gaan ze lekker een uurtje spelen.” Mark en zijn collega hebben het dus uitstekend naar hun zin als de heren en dames van Het Zaans Praatcafé langskomen. Toch kunnen het er nooit genoeg zijn want er staan zeven poolen acht snookertafels tot hun beschikking. Op de vraag of het soms niet vervelend of moeilijk is dat deze poolers een GGZ achtergrond hebben wordt geantwoord met een wedervraag: “Vreemd of vervelend? Heel veel ‘gewone’ bezoekers zijn nog veel vreemder of vervelender dan deze mannen en vrouwen. Nee, het is hartstikke leuk met die gasten!

Eeuwig. Als onze ziel heeft afgehaakt. Van ons lijf is losgeraakt. Dan wil ik met jou stijgen. Om naar het licht te neigen. Ons dode lichaam stil en bleek. Alsof het op iets anders leek. Zal tot stof verteren. Tot een eigen vorm stileren. Neem dan mijn handen in jouw hand. En trek mij naar de overkant. Ik zal de weg beschrijven. Om in het licht te blijven. Te sterven zonder tijdverschil. Is iets wat ik het liefste wil. Om samen stil te stijgen. Om naar het licht te neigen.

Lous.


Geen vooroordelen meer over psychische gezondheid! Stigma  Een letterlijk of figuurlijk merkteken (zoals in psychiatrische behandeling zijn) dat personen onderscheidt van anderen, en dat hen in verband brengt met onwenselijke eigenschappen (gevaarlijk, onbetrouwbaar, incompetent, onaantrekkelijk), waarna zij door anderen worden afgewezen of genegeerd (discriminatie)  Psychische ziekte is tweesnijdend zwaard: patiënten moeten zich wapenen tegen de aandoening zelf, maar ook tegen negatieve reacties van anderen  Stigma is dagelijkse bron van zorg en belangrijke barrière voor maatschappelijke participatie. ‘Stigma is een van de belangrijkste problemen die patiënten met psychische problemen ervaren. Hun zelfvertrouwen neemt af, verstoort familierelaties en beïnvloedt de mogelijkheden tot socialiseren, wonen en werk.’ Dit stelt de WHO in uitspraken over mensen met een psychische aandoening in Europa.

Misvattingen en het effect. In de samenleving bestaan allerlei misvattingen rondom psychische ziekten die ontaarden in stigma en discriminatie: 

Mensen met psychische problemen zijn gewelddadig en gevaarlijk.



Mensen met psychische problemen zijn arm en minder intelligent.



Psychische problemen worden veroorzaakt door persoonlijke zwakte.



Psychische problemen kunnen niet worden behandeld.

Deze problematiek wordt bevestigd door vele binnen- en buitenlandse onderzoeken. Het blijkt o.a. dat ruim de helft van de mensen met een psychische aandoening zich, vanwege de aandoening, weleens oneerlijk behandeld voelt. Hij of zij anticipeert op het stigma en trekt zich terug, zoekt geen of te laat hulp en doet, in het uiterste geval, niet meer mee in de maatschappij. Stigma veroorzaakt onnodig psychisch lijden en kost onnodig geld in de vorm van zorgen maatschappelijke kosten. Fonds Psychische Gezondheid is een van de initiatiefnemers van de Stichting Samen Sterk tegen Stigma. De andere initiatiefnemers zijn het LPGGZ, GGZ Nederland en de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie. De stichting wil het taboe op psychische aandoeningen doorbreken.


Zij leefden met een etiket. Wij hebben afscheid moeten nemen van twee vrijwilligers die leefden met een etiket en daar beiden op hun eigen manier mee om zijn gegaan. De één schaamde zich, en wilde niet dat de mensen ervan wisten. Hij noemde zichzelf chronisch vermoeid, omdat dat beter klonk dan chronisch depressief. Gelukkig hoefde hij de waarheid niet zo vaak geweld aan te doen. Hij ontliep mensen en leefde dagen in volstrekte afzondering. Alleen geestverruimende middelen konden hem nog troosten, al viel dat tegen. De tweede ontdekte op een dag dat haar een etiket was opgeplakt, waar zij zelf niet om had gevraagd. Zij kwam tot de ontdekking dat de plakkers op die manier hun vooroordelen in standhielden en besloot de strijd met ze aan te gaan. Ze vertelde aan iedereen die het maar horen wilden hoe het is om te leven met een psychische ziekte. De meeste mensen mankeren wel wat. Soms is dat zichtbaar, soms niet. In een hokje word je daardoor altijd geplaatst,maar lastig is het meestal wel. Als het in de bovenkamer niet helemaal gaat zoals het moet, dan wordt daar onmiddellijk het juiste label bij gezocht. De plakkers van etiketten vergeten dat alle organen in ons lijf worden aangestuurd door de hersens. Als onder onze schedel een foutje zit, kan je o.a. lam, blind of doof worden. Alleen aan de foutjes die zorgen dat je in de war raakt, kleven de etiketten. Kop op lotgenoten! Er is niets om je voor te schamen. De etiketplakkers moeten zich schamen. Zij zijn dom dat kunnen ze niet helpen. Dát is hún foutje in de hersenen. Ansje.

Pesten Pesten, ik heb het jaren gedaan. Pesten, eigenlijk was er niet zoveel aan. Zeker nu ik weet, wat ik een ander aandeed. Ik schaam me nu er voor, ik zit er mee in mijn maag. Want helaas gebeurd het nog, tot op de dag van vandaag. Alex


Zaans Praatcafé, zo gek nog niet. In het kader van stigma op de psychiatrie zou ik een stukje schrijven,of dat lukt moet u zelfs beoordelen. Dat psychiatrie een lange voorgeschiedenis heeft weten we allemaal uit de dolhuizen, gekkenhuizen, gestichten, psychiatrisch ziekenhuizen en psychiatrische centra. We noemen het telkens anders, maar wat is er dan veranderd. Het idee over de ziekte, het anders zijn. De angst om ook zo ziek te worden? Angst wordt vaak gebruikt en opgewekt door de media, maar is dit terecht? Het is de groep die in Nederland het minst voor zichzelf (kan) opkomt en daar wordt tenslotte door onze kabinetten ook gebruik van gemaakt. Korten op de psychiatrische zorg, eigen bijdragen, korte hulp bij chronische ziekten. Zie dat in het perspectief van de zeldzame ziekten waar miljoenen aan uitgegeven wordt aan medicatie en zorg per persoon. Maar daar wil de maatschappij niet aan, dat komt te dichtbij een niet behandelde lichamelijke ziekte. De zogenaamde psychiatrische patiënt is tenminste rustig als hij/zij geen geld en zorg meer heeft, die gaat verpieteren thuis en komt niet de straat op om voor zichzelf op te komen. Voor ouderen en chronisch zieken geldt dezelfde situatie, maar door de partij 50+ wordt men hier wel heel gevoelig voor, dat kost kiezers dus daar gaan we rekening mee houden. Misbruik maken van deze situatie (door de regering) dat is georganiseerde discriminatie. Dat gaat nog verder dan het stigma wat gegeven wordt door de gemiddelde burger op basis van angst , onbekendheid en onbegrip. Door mijn werk (in de gevangenis) wordt ik ook vaak geconfronteerd met de doelgroep. Veelal kan ik zeggen dat de maatschappij dan gefaald heeft in de opvang, de zorg en de behandeling zodat de” psychiatrische patiënt” dan bij ons terecht komt. Het even opgenomen in de gevangenis is niet voor iedereen slecht, sommigen komen tot rust door de orde en regelmaat, de daar wel ingezette behandeling en de bejegening als men de psychiatrische ziekte herkent. Voor sommigen gaat, als ze een goede advocaat en officier van justitie hebben, de vaak (onterechte) straf over in een langer durende behandeling Binnen het Praatcafé proberen we wel voor onszelf en de groepsgenoten te zorgen. We komen zelfs naar buiten met een blad, een boek, gedichten, tekeningen. En geven gevraagd en ongevraagd advies naar de wethouders en hun personeel. We doen datgene wat ons door mogelijk is. Met al onze beperkingen en ook bij ons merkbare afnemende bezoek (hoofdzakelijk door geldgebrek) en betrokkenheid door het ouder worden en kleine aanwas van jeugdigen. Net zoals bij alle vrijwilligersorganisaties in de ”normale” maatschappij. Met deze kleine terugblik wil ik mijn stukje eindigen en voor de maatschappij nog een kleine spiegel voorhoudend en de vraag:

Ooit een normaal mens gezien, en beviel het? Bert


Begrip kweken blijft hard werk Mensen met psychische stoornissen krijgen naast de ziekte ook te maken met vooroordelen en afwijzingen van medemensen. Hoe moeilijk hier een eind aan is te maken, blijkt onder meer uit het persoonlijke boek" Uit de schaduw van de Waan" van Karen. Karen is ambassadeur van Fonds Psychische Gezondheid. Bipolaire stoornis. Karen is gedragswetenschapper en weet als professional veel van psychische problemen. Ze is onder meer tien jaar directeur geweest van een psychogeriatrische instelling. Dan krijgt ze als cliënt zelf te maken met de geestelijke gezondheidszorg. Ze kan niet meer slapen en krijgt een psychose. Bij een etentje raakt ze er bijvoorbeeld van overtuigd dat ze aan het laatste avondmaal zit en dat haar tafelgenoten zullen sterven. Niet meer bang. Uiteindelijk is een opname in een psychiatrische instelling noodzakelijk. Ze heeft een bipolaire stoornis en knapt gelukkig snel op dankzij de medicatie. Als ze weer naar huis mag schrijft ze het volgende: ‘ Mijn therapiemaatje Anne schrikt. Ze vindt het leuk voor mij, jammer voor zichzelf. We houden elkaar vast. Wat zal ik haar missen. Ik denk aan de andere mensen (van de psychiatrische afdeling, red). Mensen waarvan ik dacht dat ze raar waren. Waarvan ik bang zou zijn geworden, maar waarvan ik er enkelen voorgoed in mijn hart heb gesloten.’ Ziekte als leermeester. Het zou te gemakkelijk zijn Karen kwalijk te nemen, dat ze een verblijf in een psychiatrische instelling nodig heeft om haar vooroordelen over mensen met psychische stoornissen te overwinnen. Een dokter die elke dag patiënten behandelt in het ziekenhuis, ontdekt vaak ook hele nieuwe dingen als hij het ziekenhuis als patiënt moet ondergaan. Karen is hoogstens ontwapenend eerlijk, zoals zij dat ook is over haar ziekte. Overwin vooroordelen. Het voorbeeld van Karen leert hoe belangrijk direct contact is met betrokkenen om vooroordelen te boven te komen. Uitleg over het stigma waar mensen met psychische stoornissen mee te maken krijgen, bereikt wel het hoofd, maar niet het hart. Vandaar ook dat Fonds Psychische Gezondheid mensen met en zonder psychische stoornissen samenbrengt in het project "Beweeg mee". Ga mee nordic walken of wandelen en ontdek zelf dat mensen met psychische stoornissen in de eerste plaats mensen blijven. Gewoon is bijzonder. Een alternatief voor het samen bewegen, is het lezen van ervaringsverhalen van mensen met een psychiatrische stoornis. Karen beschrijft in bijna vijftig korte verhalen hoe ze na haar psychotische crisis langzaam de draad van haar weer oppakt. Steeds nieuwe dingen proberend en soms weer terugschrikkend omdat ze een te grote stap heeft gemaakt. Als ze bijvoorbeeld de gewoonte van een uitje met vrienden weer heeft opgepakt, raakt ze in paniek vanwege het onder het water


stromende kano. Karen leert steeds beter rekening te houden met wat ze wel en niet aankan. Ze concludeert aan het einde van haar boek dat haar leven tien jaar na de crisis weer gewoon is geworden. Alhoewel, ‘gewoon’ leven voor haar juist erg bijzonder is geworden. Karen.

Uit de Schaduw van de Waan; Over mijn psychose en het hervinden van de balans

Leven met een etiket Ik denk dat velen het met me eens zullen zijn als ik het volgende opschrijf. Leven met het etiket "chronisch psychisch" is moeilijk, omdat je de problemen die onze zieke met zich meebrengt aan de buitenkant niet kan zien. Zeker niet in onze stabiele periodes. Ikzelf had als kind nooit kunnen vermoeden zelf ooit bij deze groep te horen. Ik denk wel eens “wie heeft die etiketten ontworpen?”. Je doet bij de dokter een test en dan komt daar niet alleen de diagnose uit maar ook direct het bijhorende [?] etiket. Met in veel gevallen een hulpverleningsplan en de daarbij horende nodige medicijnen, die ook nog vervelende bijwerkingen hebben. Toen ik, na de diagnose stelling, las wat mijn diagnose/etiket inhield, was dat voor mij een openbaring. Vooral omdat er meer mensen blijken te zijn met dezelfde ziekte. Waar ik woon weten mensen niets over mijn ziekte en mijn ziek zijn. Als ik er al over begin begrijpt men het niet. Of heeft men een mening over mensen met een psychische ziekte nadat men daarover ergens iets gelezen of gehoord heeft. Dat voelt vaak als een veroordeling. Het klinkt misschien zwaar maar ik wil in de eerste plaats graag als een mens gezien worden. Ik wil van mijn ziekte niet mijn identiteit van maken. Ook denk ik dat elk leven zinvol is en iedereen over talenten beschikt. Alleen komt niet iedereen tot zijn recht. Zelf vind ik dat mensen, met lichamelijke en geestelijke beperkingen en mensen met een psychische ziekte in hun kennen en kunnen te veel worden ontkend. In de meeste gevallen wordt je na de diagnose psychisch ziek voor regulierwerk afgekeurd. Met als gevolg lege dagen en een lege beurs. Veelal is het gevolg daarvan dat je sociaalnetwerk verkleind .

Je kunt natuurlijk proberen heel creatief omgaan te gaan met het opgeplakte etiket, de leegte en de te krappe beurs. Maar veel mensen begrijpen de leegte niet die ontstaat. Vaak hoor ik ”je bent nog zo jong, waarom werk je niet?”. Als ik dan probeer uit te leggen wat daar de oorzaak van is, ervaar in onbegrip en heb ik het gevoel dat ik veroordeeld wordt voor iets waar ik niets aan kan doen. Ik heb er niet om gevraagd ziek te worden. In de Viva, Flair of De Vriendin schrijven mensen met dezelfde negatieve ervaringen heel open over hun situatie. Maar in hoeverre daardoor het stigma dat rust op psychisch ziek zijn, positief veranderd weet ik niet.


Maar voor de meeste mensen in mijn directe omgeving, die er zelf geen directe of indirecte ervaring met psychisch ziek zijn hebben, blijft het on[be]grijpbare ziekte waar ze zich niets bij kunnen voorstellen. De vraag blijft dan ook, hoe geef je de mensen, die onze ziekte wel willen proberen te begrijpen, een inzicht in onze belevingswereld, zodat zij er positiever mee om kunnen gaan?. Voor onze goed gezinde medemens is het moeilijk uit te leggen, dat het wij het ene moment gezellige boodschappen doen, actief zijn bij diverse activiteiten en vervolgens opgenomen moeten worden in een psychiatrisch ziekenhuis of op de psychiatrisch afdeling van en "gewoon" ziekenhuis. Heb jij ideeën over hoe we het beste de mensen kunnen informeren over de gevolgen van onze diagnose, zodat etikettering veranderd en daardoor de negatieve gevolgen daarvan? Geef deze dan door aan de mensen van het Zaans Praatcafé. Heb je zelf positieve of negatieve ervaringen naar aanleiding van je onvrijwillige diagnose psychisch ziek. Laat je stem horen of lezen in “Bijpraten” of de website "zaanspraatcafe.nl Tegen mijn lotgenoten zou ik willen zeggen "blijf elkaar steunen". Want als wij elkaar niet meer steunen, dreigen mensen geïsoleerd te raken. Ook ik vraag me af of de zorg die er aangeboden wordt de juiste is? Worden wij ook niet binnen de zorg geëtiketteerd? En wordt de D.B.C. [diagnose,behandel combinatie] zonder aan ziens des persoon toegepast, in plaats van zorg op maat? Wel raak ik steeds weer teleurgesteld als er mensen klagen over het zorgaanbod zonder dat ze weten waar ze over zouden moeten klagen. En als er informatie gegeven/gevraagd wordt over het zorgaanbod zeggen velen “wij weten alles al” en "laat maar zoals het is". Dat eerste vind ik altijd knap, want ik leer elke dag weer wat bij. Het tweede getuigd van gebrek aan toekomstvisie. Het grootste gevaar van de etikettering is dat de geëtiketteerde naar dat etiket gaan leven omdat zijn omgeving dat min of meer verwacht. Hierbij gaat het vaak om mensen die in de wijk wonen of misschien wel familie zijn. Hoe vaak hoor je dat lotgenoten of jij zelf het zwarte schaap van de familie /buurt zijn? A+A

Alleen Van wie ik hou die wil mij niet. En die mij lief heeft Zoals ik ben

ken ik niet.

zo wil ik niet.

Zoals ik zijn wil Lous

kan ik niet..


En toen was je opeens autistisch...! Hoe een (tijdelijke) diagnose het dagelijkse kan beïnvloeden. Jarenlang leefde ik een druk leven net als ieder ander. Ik ben dan ook niet anders dan ieder ander. Ik had een baan, een vriendin, sociale contacten, hobby’s en net zoals vele anderen in de huidige maatschappij financiële zorgen. Tot zover ging het nog redelijk. Natuurlijk waren er wel ups en downs en had ik de ene dag meer zin in het leven dan de andere dag, maar geen grote zorgen of bijzondere beperkingen. En toen … Een volledige burn-out. Ik had niet eens meer de energie om op te staan. Na een verwijzing van de huisarts, een intakegesprek en vijf maanden wachten kon ik terecht bij een groepstraining. Ik dacht: “Ik krijg de hulp die ik nodig heb om weer een vaste bodem onder mijn voeten te krijgen!”. Helaas, deze training bood zeker handvatten, echter niet wat ik nodig had. Persoonlijke gesprekken volgden. Uit deze persoonlijke gesprekken kwamen vermoedens naar boven wat voor mogelijke stoornissen ik heb en/of had. Een opsomming: angststoornis, ADHD, ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, PDDnos (een aan autisme verwante stoornis), etc. Al deze vermoedens werden wel gebracht alsof het nu eenmaal zo was en dat ik met die diagnose moest leren omgaan. Er werden nog wel onderzoeken aangevraagd (of aan mij verteld dat ik zelf zo’n onderzoek moest aanvragen bij een andere instelling). Vanaf het moment dat het vermoeden van een stoornis gesteld werd, werd er ook vanuit dat standpunt geen behandeld. Ook al gaf ik zelf aan, dat ik mijn twijfels had over de desbetreffende vermoede diagnose. Helaas blijkt zo’n vermoeden niet alleen op de behandeling invloed uit te oefenen. Als voorbeeld bij de diagnose PDD-nos: Na het informeren van mijn naasten, vriendin, vrienden en ouders over het vermoeden van het aanwezig zijn van PDD-nos begonnen er enkele opvallende veranderingen in hun gedrag plaats te vinden. We hadden allen informatie over PDD-nos opgezocht. Natuurlijk kwam ik herkenningspunten tegen, maar ik had niet het idee dat het totaalbeeld van PDD-nos op mij sloeg. Integendeel! Vele anderen, ook mensen buiten de GGZ en zelfs hulpverleners binnen de GGZ komen bij zichzelf herkenningspunten tegen die bij diverse ziektebeelden horen. Wie heeft nooit de griep gehad, aangezien iedereen om je heen ook de griep had, terwijl het slechts een verkoudheid was? Of heeft onnodig grote risico´s genomen of problemen gebagatelliseerd? Ook mijn naasten vonden het in het begin niet echt waarschijnlijk dat de diagnose PDD-nos juist was. Maar het feest begon. De naasten om me heen begonnen op te letten of ik autistische trekken had. En alles wat er maar een beetje op leek werd zo benoemd. Zelfs door diegene die twijfel hadden over al dan niet hebben PDD-nos. Ik kon geen afwas meer doen of er werd iets opgemerkt. Ik legde het bestek wel heel gesorteerd neer.


Het één en ander werd wel in twijfel getrokken, alleen er waren zoveel punten waarbij het toch wel mogelijk zou kunnen zijn. En het bleef niet bij alleen opmerken. De mensen om zich geen gingen zich ernaar gedragen. “Oh, hij is autistisch. Autistische mensen kunnen niet tegen verandering. Hij kan niet tegen verandering.” Nu was het zo dat ik, na een lange tijd futloos te zijn geweest, behoefte had om weer meer structuur en ritme in mijn leven op te bouwen. Ook dat werd opgemerkt, helaas niet zoals ik het aangaf (meer ritme terugkrijgen). Dat moest dus wel PDDnos zijn. Zeker naarmate ik meer regelmaat in het huishouden opbouwde, werden steeds meer zorgen om mij gemaakt. Niet dat ik dat op zich vervelend vond, maar is het nodig om bij elke verandering of onzekerheid, mij proberen af te remmen? Al had ik PDD-nos, ik had toch ook al ruim 30 jaar levenservaring? Door deze manier van reageren door mijn directe omgeving werd mijn twijfel of ik het toch wel zou hebben ook vergroot. Mijn omgeving kreeg het advies alles wat men opmerkte, ook meteen door te geven aan mijn behandelaren. Intussen werd ik door mijn omgeving steeds meer begrensd. Ik moest opeens beschermd worden tegen mezelf. Tegenwerpingen werden niet geaccepteerd. En toen kwam de verlossende uitslag van het onderzoek. Wat bleek daaruit? Geen PDD-nos! Niet dat ik bang was dat ik het had maar… Het luchtte wel op, zodat mijn omgeving mij gelukkig niet meer op therapeutische en observerende basis bekeek en mij niet meer als ziek zijnde kon begrenzen en behandelen. Het stigma wat rond psychische en psychiatrische ziektebeelden ontstaan was kon, door hen, weer opzij gelegd worden. Alsof ik, of andere mensen, minder zouden zijn door een psychisch ziektebeeld. Ook mijn behandelaren pasten het programma weer aan. En dus was het tijd voor de volgende diagnose: ADHD. Wederom werd aangegeven dat verder onderzoek zou volgen. Open communicatie met het netwerk van de cliënt is in principe heel mooi. Is het ook altijd verstandig? Ik betwijfel het. Het stigma rond de GGZ is nog steeds zo gigantisch groot en de algemene kennis over de GGZ nog erg klein. Kom je bij je naasten en/of bekenden aan met een lichamelijk probleem dan probeert de omgeving je vaak te ondersteunen. Wanneer iemand met een psychisch probleem komt aanzetten, wordt diegene als incompleet of incapabel gezien. In therapie is het vaak wenselijk dat je de kennis en ervaring die je daar opdoet ook deelt met en toepast in je omgeving. Hoe kan je dit soort (tijdelijke) diagnoses delen met je omgeving, zonder dat je moet blijven aangeven dat je nog steeds bent wie je bent. Helaas is mijn conclusie dat in de huidige samenleving dit niet haalbaar is. Ronald


Michel in gesprek met...... Voor dit gesprek, moest ik naar Reakt Zaandam. Daar had Ik afgesproken met iemand die er regelmatig komt. Hij gaat daarheen om te computeren. Sinds de verhuizing van Reakt naar het nieuwe pand, van 't Kalf naar Mahoniehout, is hij lid van de Cliëntenraad Reakt Noord-Holland en zit één keer per maand bij de vergaderingen. Voor de Cliëntenraad van Dijk en Duin [D&D] is hij al actief sinds 1995 en vergadert daarvoor één maal per week in Castricum en eens in de veertien dagen samen met het dagelijks bestuur van D&D. Hij gaat ook regelmatig naar Castricum om op de afdeling de "Binnenpost" bij de afd. Reakt. zijn eigen kleding te maken. Hij maakt dan voor zichzelf broeken, truien, overhemden en jassen. Op dit moment is hij bezig met een spijkerjack, maar door het slechte weer is het een lange termijn klus geworden. Als het weer beter wordt moet hij nog wat details afwerken en dan is zijn jack klaar. Een andere hobby van hem is het zich verdiepen in het Esperanto. Hiervoor gaat hij één maal per maand naar Amsterdam. In maart is de volgende bijeenkomst in Vierhouten met ongeveer 20 á 30 personen. Twee maal per jaar organiseert de Esperanto vereniging een studieweekend in een NIVON-huis ergens in Nederland. De laatste was in november vorig jaar in de buurt van Assen. Op de vraag wat hij verder in zijn weekenden doet. Blijkt dat hij veel moet uitrusten. Veel op bed liggen en naar de radio luisteren. Dit omdat hij vaak drie uur minder slaapt in de nachtelijke uren. Maar er zijn weekends waarin hij actief is. Eén maal per drie maanden gaat hij naar bijeenkomsten van Anoiksis, een organisatie voor mensen met schizofrenie, in Amsterdam. Het thema tijdens de laatste bijeenkomst ging over de crisiskaart. Voor hem hoeft deze kaart niet. Als de voorwaarde van zelfrecht tot opname en de waarde van de behandelovereenkomst niet worden gegarandeerd. Vroeger is hij als hobby bezig geweest met het maken van robots met de fischer techniek uit Duitsland. Nu ligt deze even stil, misschien gaat hij er later er weer wat mee gaan doen. Wel is hij op dit moment actief bij vier computerclubs. Ook programmeert hij zelf spelletjes op de computer met Basic en c++ programmeertaal. Tijdens een presentatie voor de leden van HCCSAIGG in Amersfoort heeft hij de computerspelletjes, die hij zelfstandig ontworpen en ontwikkeld heeft, uitgelegd en gedemonstreerd. Hij is naar een bijeenkomst in Utrecht geweest voor presentatie voor en aan studenten, die met kunstmatige intelligentie (A.I.) vliegtuigjes en helikopters hadden gemaakt die zichzelf besturen.


Eén maal in het jaar bezoekt hij een vergadering kunstmatige intelligentie (A.I.) Ook is er is één maal in de maand in Amersfoort een bijeenkomst van kunstmatige intelligentie [A.I.] waar hij regelmatig heen gaat, gewoon als hobby en dat is heel interessant. Met zijn brommer rijdt hij, mits goede wegen en goed weer naar al zijn activiteiten, vergaderingen en bijeenkomsten. Bij slecht weer of slechte wegen of grotere afstanden maakt hij gebruik van openbaarvervoer of organiseert een lift. Thuis, hij woont in de Vijfhoek Zaandam, heeft een laptop met internet, die helaas niet aan te sluiten is op de televisie. Hij spaart nu voor een nieuwe TV. In zijn huidige woning kan hij nog 4 jaar wonen, daarna wordt zijn huis waarschijnlijk gesloopt. Hij zou graag een ander leuk woning willen met een schuur, waar hij zijn mooie scooter en ligfiets kwijt kan samen met een karretje achter zijn fiets. Als laatste hebben wij nog gesproken over het thema de week van de psychiatrie “Stigma”. Hij kwam er zelf voor uit dat hij zelf ook wel eens een stigma op iemand heeft geplakt. Zelf heeft hij goede ervaringen en reacties van mensen bij A.I. en de Esperanto vereniging als hij vertelde over zijn ziekte. Na het vertellen dat hij schizofrenie heeft, vond Iemand hem helemaal geen type voor de psychiatrie. Jammer genoeg kreeg hij ook een negatieve reactie, bijv. twee jaar terug was er geen begrip voor zijn ziektebeeld. Tijdens een symposium van ausum in Amsterdam voelde hij aankomen dat het niet goed ging met hem. Hij heeft uitgelegd wat de oorzaak van zijn afwijkend gedrag was en gevraagd hulp te bellen. De politie heeft hem daar, tot zijn tevredenheid, opgehaald en het vervolg goed afgehandeld. Zelf vindt hij dat hij op dat moment de situatie goed in de hand had en juist gehandeld heeft. Maar bij deze organisatie is hij niet meer welkom. Heel erg jammer voor hem omdat het erge leuke en interessante bijeenkomsten waren met leuke mensen en interessante onderwerpen. Het negatieve GGZ stigma werd hier keiharde realiteit. Gelukkig ontmoet hij voldoende mensen die wel begrip voor zijn situatie hebben. Michel


Je vecht tegen een onzichtbare vijand Je kunt niet zoveel met die ziekte. Soms is mijn broer zo moeilijk te bereiken. Je vecht als het ware tegen een onzichtbare vijand. Dat is van beide zijde geen kwestie van niet willen. Dat is geen kwestie van tekort schieten. Dat is een kwestie van niet kunnen. Niemand kan dat. Een zus

Een naam aan jou gegeven.. Hoe moet ik het noemen? Het heeft nog steeds geen naam. Als ik nu neem een stoere. kan het dan aan die naam. Een naam aan jou gegeven. Een naam die altijd aan jou blijft kleven. Van koningshuis tot oorlogsveteraan. En wie weet wat ze hebben gedaan. Je bent veroordeeld al zijn het niet jouw zaken. Je hebt er eigenlijk niets mee te maken. Een naam draag je als etiket, Die wordt zo op je hoofd gezet. Een naam als brandmerk. Als een schaduw achtervolgd. Er is niet aan te ontkomen. Was het maar nooit zover gekomen. Riny en Alex.


Witte Kerkje Dijk en Duin 24 maart

ds. Angelique Rijlaarsdam.

29 maart

Goede Vrijdag – om 19.00u. ds. Angelique Rijlaarsdam en pastor André Wesche. ism de Oecumenische basisgemeente KGIJ uit de IJmond.

31 maart

Paasmorgen. pastor André Wesche, ds. Angelique Rijlaarsdam.

14 april

ds. Angelique Rijlaarsdam

28 april

pastor André Wesche

12 mei


19 mei

Pinksteren – pastor André Wesche

2 juni


16 juni

pastor André Wesche

Alle vieringen beginnen om 10.00 uur

Veranderingen in 2013 met betrekking tot de GGZ AWBZ Scheiding wonen en zorg In 2013 wordt een begin gemaakt met het scheiden van wonen en zorg. Dit heet extramuralisatie of ook wel 'beddenafbouw'. Nieuwe cliënten die in 2012 nog in aanmerking zouden komen voor een lichte vorm van zorg (zorgzwaartepakket 1 en 2) kunnen ná 1 januari 2013 niet meer bij een zorginstelling terecht. Zij krijgen in 2013 een indicatie voor zorg thuis. Het CIZ zorgt voor de indicatiestelling. In 2015, op het moment dat functies zoals begeleiding, dagbesteding en persoonlijke verzorging, worden overgeheveld naar de gemeenten, moeten cliënten aankloppen bij het gemeentelijk WMO-loket. Voor huishoudelijke hulp, maar ook voor maaltijdvoorzieningen, moeten nieuwe GGZ-cliënten (die dus niet hoeven worden opgenomen) aankloppen bij het gemeentelijk loket indien ze op dit vlak ondersteuning nodig hebben. Bestaande cliënten die op 1 januari 2013 een indicatie hebben voor zorg mét verblijf, behouden hun recht op zorg in een instelling. Het gaat dan om mensen met een indicatie voor een zorgzwaartepakket 4 en hoger. Hogere eigen bijdrage AWBZ voor mensen met eigen vermogen. Door een wetswijziging moeten mensen met eigen vermogen vanaf 2013 een hogere eigen bijdrage gaan betalen. Het gaat hierbij om 8% van de grondslag sparen en beleggen. Dat wil zeggen het deel van het vermogen boven het heffingsvrije vermogen. Uitleen hulpmiddelen Dit gaat uit de AWBZ en wordt ondergebracht in de Zorgverzekeringswet (ZVW) en de Wet Maatschappelijke ondersteuning (WMO).


Zorgverzekeringswet Premie De gemiddelde maandpremie van het basispakket in 2013 ligt rond de 106,16 euro. Het goedkoopste basispakket (zonder collectieve korting) kost 92,50 euro per maand. Het duurste 118,75 euro per maand. Veel aanvullende pakketten zijn in prijs gestegen. Inhoud Basispakket Belangrijkste veranderingen: 1. De eigen bijdrage in de curatieve GGZ (tweedelijns GGZ) wordt afgeschaft. Dit geldt bij de opening van een Diagnose Behandel Combinatie [DBC] in 2013. U hebt recht op maximaal 5 sessies per jaar. Eventuele extra sessies worden bekostigd vanuit de aanvullende verzekering. 50 euro. 4. Rollators en andere eenvoudige loophulpmiddelen gaan uit het basispakket. 5. Er komt een eigen bijdrage van 25% bij de aanschaf van gehoorstellen. 6. Het stoppen-met-roken programma komt terug in het basispakket. 7. Er worden maximaal 3 behandeluren dieetadvies vergoed. Eigen risico Het eigen risico wordt 350,- per jaar. In 2012 was dit nog 220,- euro. Wie een laag inkomen heeft krijgt extra zorgtoeslag als compensatie. PGB In 2013 komt er extra geld voor het persoonsgebonden budget (pgb) vanuit de AWBZ beschikbaar. Hierdoor kan iedereen met een AWBZ-indicatie voor persoonlijke verzorging en/of verpleging in 2013 weer voor een persoonsgebonden budget in aanmerking komen. Mensen met een AWBZ-indicatie voor begeleiding kunnen alleen bij een indicatie van 10 uur of meer per week een pgb krijgen. Begeleiding voor een dagdeel geldt als één uur. Gezinnen mogen de uren begeleiding bij elkaar optellen. Cliënten die in 2012 al een pgb hebben, hoeven in 2013 niet te voldoen aan deze uren grens. Vanaf 2014 geldt de 1-uren grens voor alle cliënten dus ook voor bestaande pgb-houders. De pgbtarieven blijven in 2013 even hoog als in 2012. Ze worden niet gecorrigeerd voor inflatie. WMO Hulpmiddelen Het uitlenen van hulpmiddelen verdwijnt uit de AWBZ en wordt ondergebracht in de ZVW en de WMO. Eigen bijdrage WMO Door een wetswijziging kan vanaf 2013 een extra deel van het vermogen meetellen bij de berekening van de eigen bijdrage. Het gaat hierbij om 8% van de grondslag sparen en beleggen. Dat wil zeggen het deel van het vermogen boven het heffingsvrije vermogen. Begeleiding naar de WMO De overheveling van de zorgfunctie 'begeleiding' van de AWBZ naar de WMO gaat in 2013 niet door. Het kabinet is nu van plan om de gemeente vanaf 2015 de ondersteunende zorg aan huis te laten leveren, zoals begeleiding en persoonlijke verzorging.


Zorgtoeslag Voor de lagere inkomens geldt een hogere zorgtoeslag ter compensatie van de verhoging van het eigen risico. Deze extra zorgtoeslag is aan te vragen bij de Belastingdienst. Hogere inkomens ontvangen minder zorgtoeslag. Maximale inkomensgrens De maximale inkomensgrens voor het recht op zorgtoeslag is verlaagd. Bent u alleenstaand? Dan krijgt u géén zorgtoeslag meer als uw jaarinkomen hoger is dan € 30.939. Woont u samen? Dan mag uw gezamenlijke inkomen niet hoger zijn dan € 42.438. Eigen vermogen en uw recht op zorgtoeslag U hebt géén recht op zorgtoeslag in 2013 als uw vermogen op 1 januari 2013 hoger is dan: € 101.139 voor alleenstaande € 122.278 voor samenwonenden Bron:rijksoverheid

Eigen bijdragen voor WMO voorzieningen. Deze informatie is bedoeld om u te informeren over de eigen bijdragen die gelden voor de Wmo voorzieningen. Heeft u iemand die u helpt met uw administratie? Geef deze folder dan ook aan die persoon. Ook voor hem of haar is deze informatie dan van belang. Voor welk WMO voorziening geldt géén eigen bijdrage? Voor de volgende WMO-voorzieningen hoeft u géén eigen bijdrage te betalen: • rolstoelen • collectief vervoer en vervoerskostenvergoedingen • verhuiskostenvergoedingen • voorzieningen voor kinderen tot 18 jaar Betaalt u of uw partner al een eigen bijdrage voor verblijf in een verpleeg- of verzorgingshuis? Dan hoeft u voor de WMO geen eigen bijdrage te betalen. Ontvangt u een alleenstaande AOW-uitkering maar bent u wel gehuwd? Dan betaalt u in deze situatie wél een eigen bijdrage voor de WMO. Voor welke WMO voorzieningen geldt wél een eigen bijdragen? Vanaf 2013 betaalt u voor de meeste WMO-voorzieningen die de gemeente verstrekt een eigen bijdrage. Voorzieningen waarvoor een eigen bijdrage geldt zijn: hulp in het huishouden, hulpmiddelen (bijvoorbeeld een douchestoel), woonvoorzieningen (bijvoorbeeld een aanpassing aan de woning) en vervoersvoorzieningen (bijvoorbeeld een scootmobiel). Betaalt u of uw partner al een eigen bijdrage voor verblijf in een verpleeg- of verzorgingshuis? Ontvangt u een alleenstaande AOW-uitkering maar bent u wel gehuwd? Dan betaalt u in deze situatie wél een eigen bijdrage voor de Wmo. Hoogte van de eigen bijdrage voor WMO voorzieningen. De hoogte van uw eigen bijdrage hangt af van: • uw leeftijd • uw inkomen


• de kosten van de voorziening • of u alleenstaand bent of een partner heeft • het aantal jaren waarin de voorziening wordt afgeschreven • het onderhoudstarief (indien van toepassing) Berekening van de eigen bijdrage wmo voorzieningen. Het Centraal Administratiekantoor (CAK) berekent de maximale eigen bijdrage die u per 4 weken moet betalen aan de hand van het verzamelinkomen van twee jaar geleden. De hoogte van dit bedrag staat op de beschikking die u van het CAK ontvangt. Eén jaar telt 13 periodes van 4 weken. Hoe hoger het verzamelinkomen, hoe hoger de eigen bijdrage. Het verzamelinkomen kunt u terugvinden op uw definitieve belastingaanslag. Als u vragen heeft over uw verzamelinkomen dan kunt u bellen met de Belastingdienst: 0800 - 0543. Zorg er dan voor dat u uw burgerservicenummer bij de hand heeft! Als uw inkomen aanzienlijk is veranderd ten opzichte van twee jaar geleden dan kunt u bij het CAK een peiljaarverlegging aanvragen. In dat geval gaat het CAK uit van het geschatte inkomen voor 2013. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het CAK, telefoonnummer 0800-1925. Hoe lang betaald u de eigen bijdrage? Hoe lang u een eigen bijdrage moet betalen, hangt af van de soort voorziening. Voor de hulp in het huishouden betaalt u een eigen bijdrage voor zolang u de voorziening ontvangt. Krijgt u een voorziening in bruikleen maar blijft de voorziening eigendom van de gemeente? U betaalt een eigen bijdrage zo lang u de voorziening in bruikleen heeft en de voorziening nog niet volledig is afgeschreven. Gaat het om een voorziening die u van de gemeente in eigendom krijgt? U betaalt maximaal 39 perioden een eigen bijdrage. Is op de voorziening die u in bruikleen ontvangt sprake van onderhoud, dan betaalt u ook over het onderhoud een eigen bijdrage. Voor het onderhoud betaalt u een eigen bijdrage zolang u de voorziening in bruikleen heeft. Zijn de kosten van de zorg of hulp per periode lager dan uw maximale periodebijdrage? Dan betaalt u als eigen bijdrage de kosten voor de zorg of hulp die u heeft ontvangen. Zijn de kosten van de zorg of hulp per periode hoger dan uw maximale periodebijdrage? Dan betaalt u de maximale periodebijdrage. U betaalt nooit meer dan de maximale periodebijdrage per 4 weken. (zie overzicht volgende bladzijde). Meerdere voorzieningen met eigen bijdrage. Als u al voorzieningen heeft vanuit de WMO of de AWBZ dan kan het zijn dat u al een eigen bijdrage betaalt. De totale eigen bijdrage voor de verschillende voorzieningen samen is nooit hoger dan de berekende maximale eigen bijdrage per 4 weken. Let op! Pas na ongeveer drie maanden, nadat u de voorziening heeft gekregen, ontvangt u van het CAK een acceptgiro voor uw eigen bijdrage. Houdt hier rekening mee! Berekenen eigen bijdrage Via de website: CAK eigen bijdrage voor WMO voorzieningen Op de website van het CAK (www.hetcak.nl) kunt u met een eenvoudig rekenprogramma uw eigen bijdrage berekenen.


U vindt dit programma onder ‘WMO’, ‘Bereken uw eigen bijdrage’. Ook kunt u tijdens kantooruren, gratis bellen naar het CAK via telefoonnummer 0800-1925. De medewerkers van het CAK rekenen dan voor u uit welke eigen bijdrage u ongeveer gaat betalen. Welke gegevens moet u bij de hand hebben: • Uw verzamelinkomen van 2 jaar terug (ontvangt u van de belastingdienst) • De kostprijs van de voorziening • Het aantal perioden waarvoor u een eigen bijdragen moet betalen Deze laatste twee gegevens kunt u navragen bij het WMO-loket van de gemeente. Vragen? Heeft u nog vragen? Bel dan met het WMO-loket in uw gemeente. In de wet wordt onderscheid gemaakt tussen de termen eigen bijdrage en eigen aandeel. Voor de berekening en het te betalen bedrag maakt dit niets uit. Daarom gebruiken wij in bij de deze alleen de term eigen bijdrage. Maximale eigen bijdragen. Overzicht maximale eigen bijdragen per periode van 4 weken (2013). Als u uw verzamelinkomen weet dan kunt u in onderstaande tabel lezen hoe hoog uw maximale periodebijdrage (per 4 weken) ongeveer is. Van deze bedragen gaat nog een korting van 1/3 af voor de Wet tegemoetkoming chronisch zieken (WTCG). Maximale periodebijdrage bij verzamel inkomen t/m € 15.000,00 € 17.000,00 € 20.000,00 € 22.000,00 € 25.000,00

Gehuwd/samenwonend leeftijd een of beide leeftijd samen 65 min 65 plus

Alleenstaand leeftijd leeftijd 65 min 65 plus

Van deze bedragen € 26,60 € 26,60 € 26,60 € 26,60 € 26,60

gaat nog 33 % € 26,60 € 26,60 € 26,60 € 26,60 € 53,47

wtcg korting af € 18,60 € 18,60 € 18,60 € 32,94 € 18,60 € 61,79 € 18,60 € 90,63 € 39,28 € 119,48

€ 30.000,00 € 35.000,00 € 40.000,00 € 50.000,00 € 60.000,00 € 80.000,00 € 100.000,00

€ € € € € € €

€ € € € € € €

€ 154,66 € 154,66 € 212,35 € 327,74 € 443,12 € 673,89 € 904,66

41,22 98,91 156,60 271,99 387,37 618,14 848,91

111,11 168,80 226,49 341,88 457,26 688,03 918,80

€ 177,17 € 234,87 € 292,56 € 407,94 € 523,33 € 754,10 € 984,87

Let op: bovenstaande tabel geeft vooraf berekende maximale periode bijdragen weer. Of u die ook werkelijk moet betalen hangt af van de kosten van de voorziening. Het WMO-loket kan u vertellen wat de kosten voor voorzieningen zijn. Als u de voor uw inkomen geldende maximale periode bijdrage vergelijkt met de kosten van de voorziening, betaalt u altijd het laagste bedrag. Aan deze informatie kunt u geen rechten ontlenen.


Bibliotheek Wist u dat er bij de bibliotheek ook speciale abonnementen zijn voor mensen met een minimuminkomen? Zo is er het miniabonnement waarvoor u alleen eenmalig € 3,50 inschrijfgeld betaalt en een budget abonnement voor € 20,00 per jaar in plaats van € 30,00. Voor jongeren tot 18 jaar is een lidmaatschap van de bieb gratis.

Werk en Inkomen: Vrijlating inkomsten uit arbeid Heeft u inkomsten uit arbeid? Tot nu toe werden deze inkomsten altijd volledig op uw uitkering in mindering gebracht. De uitkering is namelijk een aanvulling op uw andere inkomsten. Vanaf dit jaar wordt werken vanuit Werk en Inkomen extra gestimuleerd. De eerste zes maanden dat u werkt wordt daarom 25% van uw inkomsten niet op uw uitkering in mindering gebracht, tot een maximum van €188,- per maand. Alleenstaande ouders met een kind dat jonger is dan twaalf krijgen na de periode van zes maanden een tweede vrijlating. Gedurende maximaal 30 extra maanden is deze vrijlating 12,5% met een maximum van €118,01. Meer informatie vindt u in het vragenboek online: http://zaanstad.vragenboek.nl Vrijlating inkomsten uit arbeid Juridische hulp nodig? Dit jaar komt er weer een ‘Wegwijzer in de minimaregelingen’ uit inclusief nieuwe aanvraagformulieren voor de langdurigheidtoeslag en de Regeling Schoolgaande Kinderen. De verwachte verschijningsdatum is 1 mei 2013.

Psy-café Haarlem Elke laatste dinsdag van de maand van 17.00 tot 18.30 is er Psycafé in Haarlem. Voor alle (ex-) cliënten in de geestelijke gezondheidszorg! Café Het Wapen van Bloemendaal Zijlvest 1-a, Haarlem Toegang is gratis Informatie: Cliënten Belangen Bureau Telefoon: 023 - 518 76 90 Website: www.clientenggz.nl

Psychiatrie Café Iedereen is van harte welkom in ons Psychiatrie Café, iedere laatste vrijdag van de maand in buurthuis De Boomsspijker aan de Rechtboomssloot 52, in Amsterdam. Een veilige en gezellige gelegenheid die ruimte biedt aan 30 tot 35


gasten. Hoewel er een aantal stamgasten zijn, komen er steeds meer nieuwe bezoekers. Elke bijeenkomst heeft een thema, waarvoor een gastspreker wordt uitgenodigd. Daarbij wordt zoveel mogelijk gezocht naar sprekers die (ook) uit eigen ervaring kunnen vertellen. Doel van het Psychiatrie Café is: Informatie, meningsvorming en uitwisseling inzake GGZ-onderwerpen, vrij dicht bij de dagelijkse praktijk en de ervaring van zorggebruikers (en zorgmijders). Ontmoeting tussen (ex-)cliënten van de GGZ (zowel geëngageerde als wat meer teruggetrokken, zowel tevreden als ontevreden mensen), familieleden, en andere GGZ-betrokkenen zoals behandelaars en onderzoekers. Voor meer informatie kunt contact opnemen met Dini Glas via [email protected]

De Binnenkamer. De "Binnenkamer" is een ontmoetingsinitiatief waarbij mensen van binnen en buiten de psychiatrie met elkaar in gesprek gaan over leven en geloven. Ons thema is Op reis en dan? Mensen denken over hun leven na: over het mooie ervan, over het zware ervan, over alles wat het leven in petto heeft. De weg door het leven kun je ervaren als een reis die je maakt: soms alleen, soms met anderen, over bergen en door dalen. Je komt bij en laadt op in een oase, om daarna weer verder te gaan. In drie ontmoetingen wandelen we met elkaar langs deze vragen en thema's van: samen en alleen, voorspoed en tegenslag, en tot slot wat verrijkt je leven? De laatste avond delen we de maaltijd met elkaar. Je bent van harte welkom. Wanneer? Waar? Donderdagavond 21 maart 2013, 17.30 - 20.00 uur Noorderkerk, Heijermansstraat 127, Zaandam. Zaal 3. In de foyer vindt er een maaltijd plaats. Wil je meer informatie? Neem dan contact op met: Corry de Vries , 075-6173955 Geert van den Berg, 075-6121760 Angelique Rijlaarsdam, geestelijk verzorger bij Dijk en Duin, 088 - 3571471 Corry

OntmoetingsMogelijkhedenCommissie In de maanden januari en februari hebben wij tijdens de inloop geprobeerd zoveel mogelijk mensen te motiveren om hun ervaringen met het GGZ stigma in verhaal, gedicht of tekeningvorm met ons en de lezers van ''Bijpraten'' en de website te delen. Dit bleek voor velen iets te veel te zijn. Er werden wel ervaringen verteld, deze willen wij (samen me de vertellers) proberen in de volgende nummers op papier te krijgen.


Op donderdag 21 maart, tijdens de week van de psychiatrie, willen wij, (onder het genot van het gebruikelijke drankje en wat hapjes) praten over het omgaan met het stigma en hoe we dit op een positieve manier kunnen beïnvloeden. Twee weken achter elkaar een themamiddag is volgens ons wat overbodig. Daarom op 28 maart, de laatste donderdag van maand, geen thema. Voor de themamiddag in april hebben we eind 2012 contact op genomen met de afd. Werk en Inkomen van de gemeente Zaanstad. Tijdens dit schrijven van dit stukje hebben wij op onze email nog geen bevestiging van hun komst ontvangen. Wij houden u op de hoogte via de gratis kranten en de website.

Het bestuur is druk met de verantwoording van 2012 en het beleidsplan 2014, In het volgende nummer meer. OMC

Colofon: "Bijpraten". Redactieadres: Zaans Praatcafé, Oldebroekstraat 33, 1507 LA Zaandam. Telefoon: 075 - 631 51 91.

Drukwerk

E-mail: [email protected] Bankrekeningnummer 1507 25 701 T.n.v. Stichting Zaans Praatcafé, In Zaandam. Medewerkers. Angelique, Agnes, Alex, Ansje, Bert, Fred, Klaas B, Kokkie Dance, Linda, Leontien, Linda,Lous Marina, Michel, N.N. Peter, Riny, Wil. Oplage 1400 exemplaren. Verzending naar: De doelgroep, 1e en 2e lijn hulpverlening van de doelgroep, instellingen, belangstellenden en wachtkamers in Zaanstreek/Waterland, enz. enz.

Gevraagd/ gezocht: Website bouwer Wij hebben onze website onder gebracht bij Yourhosting Onze verwachting is dat de website technisch wordt bijgewerkt en eventueel hersteld, waarna de vrijwilligers verder kunnen met het aanvullen van de bestaande pagina's. Wilt u ons helpen, neem dan contact op met de redactie. 0756315191 of [email protected]


KOKOSKOEKJES/KOKOSMAKRONEN ingrediënten. 75 a 100 gram kokosrasp (te koop bij supermarkt of toko) 3 eieren Zoetstof als vloeibare stevia/vloeibare zoetstof van Natrena of Kruidvat (te koop bij supermarkt of drogist) Zonder zoetstof kan ook. (geen suiker gebruiken ander gaat het heel plakkerig worden en kun je het weggooien) Bereiding. Doe 75 a 100 gram kokosrasp in een kom en roer daardoor heen met een lepel 2 eieren tot dat het ei door de kokosrasp is opgenomen.. Voeg een paar druppels zoetstof doorheen. Maak met een lepel kleine hoopjes op een bakplaat met ingevet bakpapier en zet deze in de oven op 200 graden voor ongeveer 20 min. En klaar zijn je koekjes. (tevens zijn deze koekjes glutenvrij).

SOEP Ingrediënten Half blokje bouillon (supermarkt) Blikje of karton met tomatenpuree (supermarkt) 1 a 2 uien 1 a 2 teentje knoflook Bereiding. Doe een liter water in de pan en laat het half bouillon blokje met de water meekoken. Voeg er ongeveer een klein geconcentreerde blikje tomatenpuree of 100 ml tomatenpuree aan toe. Snij de uitjes in klein stukjes en doe die in de pan met tomatenpuree. Pers de teentjes knoflook en voeg deze ook toe in de pan. Laat het even doorpruttelen en je soep is klaar. Als garnering kun je wat basilicum of peterselie erbij doen. Wat geraspte kaas erdoor als je dat wilt. Eet smakelijk Marina.

Wilt u "Bijpraten" liever per mail ontvangen? Geeft uw e-mailadres door aan de redactie. Telefoon: 075 6 31 51 91 Email: [email protected]

Het Zaans Praatcafé is in 2000 voortgekomen uit de wens: "Wij, mensen die zorg nodig hebben van de GGZ, wilden voor onszelf een ontspannende ontmoetingsgelegenheid buiten de "zorg". Waar wij elkaar en anderen op een recreatieve manier kunnen ontmoeten. In de afgelopen 13 jaar hebben wij, en anderen, onze vrienden- of kennissenkring daardoor kunnen vergroten en onze ervaringen kunnen delen." Vanuit deze ontmoetingen kunnen onze belangen behartigd worden. Ontmoetingsmogelijkheden Zaanstreek Ontmoetingen Zaanstreek

Iedere maandag SNOOKEREN/POOLEN in

Westend Snooker 14:30 tot 16:30 uur Westzijde 28 Zaandam. [ € 1,50 p.p.]

Iedere donderdag INLOOP in

"ZO IS HET LEVEN" Vanaf 16:00 uur café Stationsstraat 5 in Zaandam.

In beide zaken is een inpandige rookgelegenheid.

Eerste kopje koffie/thee wordt u aangeboden door onze gastheren/-vrouwen. Iedere donderdag ZWEMMEN zwembad de Slag, 10:00-11:00 uur [€ 2,00] Koningsgeelstraat 3 in Zaandam

THEMAMIDDAGEN pag. 1

Indicatie niet nodig

Bijpraten. Info van, voor en door mensen met een chronische psychische aandoening en belangstellenden

Recommend Documents