Bijlage 0 Systemisch Werk in de Praktijk Intensieve training inclusief intervisiebijeenkomsten Inleiding In de afgelopen 10 jaar wordt in de wereld van de therapie, training en coaching veel onderzocht, gepubliceerd en geëxperimenteerd met allerlei vormen van systemisch werk, zoals bijvoorbeeld familie- en organisatieopstellingen, opstellingen met objecten en vaste structuren en systemisch waarnemen en coachen. En zoals het vaak bij nieuwe, experimentele benaderingen gaat wordt ook deze methode in de reguliere gezondheidszorg nog met scepsis en argusogen bekeken. Als ervaren training en coachingspraktijk wil Trilemma een lans breken voor de verdere ontwikkeling en toepassing van de systemische benadering binnen de context van de coaching, professionele begeleiding en therapie, omdat vroegtijdige herkenning van een systemische component in de problematiek van de cliënt van belang is voor een succesvolle (preventieve) behandeling. Om te beginnen schetsen wij een kort historisch beeld, om duidelijk te maken dat het werken vanuit een systemisch perspectief niet van de laatste jaren maar al veel langer gaande is. Vervolgens beschrijven wij de belangrijkste uitgangspunten die in de systemische benadering gehanteerd worden en tenslotte geven wij een globaal overzicht van het trainingsprogramma. Geschiedenis Begin jaren vijftig ontwikkelde zich in Amerika binnen de psychotherapie de zgn. systeemtherapie. Bedoeld als erkenning voor de invloed van het gezin op de persoonlijke ontwikkeling. De onderliggende idee binnen deze benadering is, dat als een van de leden van het systeem een probleem heeft hierdoor het hele systeem beïnvloed wordt. En omgekeerd wordt een individu krachtiger wanneer het systeem waarin hij leeft/werkt evenwichtiger wordt. Binnen de systeemtherapie hebben zich verschillende scholen ontwikkeld, waaronder die van de contextuele systeemtherapie. Ivan Boszormenyi-Nagy is hiervan de meest bekende vertegenwoordiger. Hij beschouwt de relatie tussen mensen uit eenzelfde systeem als een relatie tussen verschillende generaties, die lasten en mogelijkheden aan elkaar doorgeven. Hij spreekt over de balans tussen geven en nemen en therapie als een mogelijkheid om het evenwicht in deze balans te herstellen. Mede geïnspireerd door de contextuele benadering van Nagy heeft Bert Hellinger in de jaren negentig de therapeutische werkvorm van de familieopstellingen ontwikkeld. Hij legde daarmee de grondslag voor de fenomenologische, systemische benadering. Een geheel nieuwe behandeling van inter- en intrapersoonlijke problemen. 1
Systemisch Werk in de Praktijk www.trilemma.nl
Bijlage 0
Een interessante ontwikkeling binnen onze westerse maatschappij waarin een groeiende behoefte is aan structurele oplossingen voor individuele en collectieve vraagstukken, die verband houden met een samenleving met individuen afkomstig uit verschillende familiesystemen, culturen, geloofsovertuigingen en werkomgevingen. Uitgangspunten systemische benadering De familie en het gezin waarin we geboren zijn en opgroeien is het systeem waar we allemaal deel van uitmaken. Daarnaast zijn er ook andere belangrijke systemen in ons leven zoals bijvoorbeeld de organisatie waarin we werken, het team waarin we spelen, de sportclub waar we lid van zijn, de kerk waartoe we behoren,het gezin wat we zelf hebben gesticht, het land waar we wonen of de cultuur waar we in opgegroeid zijn. Het lijkt erop dat al deze systemen een aantal kenmerken gemeenschappelijk hebben. In de eerste plaats is ieder systeem erop gericht om het interne evenwicht te bewaren en daarmee het systeem als geheel in stand te houden. Drie basisprincipes worden daarbij onderkend: 1. Binding of Plek Met dit principe wordt bedoeld dat iedereen evenveel recht heeft om erbij te horen. Anders gezegd: recht heeft op een plek in het systeem. Niemand mag worden vergeten, buitengesloten of doodgezwegen. In het geval dit wel gebeurt zal een opvolger of een familie in een volgende generatie zich onbewust verantwoordelijk voelen om dit te herstellen. 2. Ordening Dit principe betekent dat in het systeem altijd sprake is van een bepaalde rangorde of hiërarchie. Voorbeelden zijn de rangorde naar geboorte, leeftijd, verantwoordelijkheid, bevoegdheid, dienstjaren, deskundigheid en ervaring. Verstoring van de ordening wordt bijvoorbeeld zichtbaar doordat kinderen de verantwoordelijkheid van hun ouders overnemen, medewerkers boven dan hun baas gaan staan, medewerkers hun oudere collega’s respectloos voorbijstreven. Dergelijke verstoringen geven onrust in het systeem, individuen voelen zich niet thuis op de plek die ze hebben ingenomen, nemen een te grote of ongepaste verantwoordelijkheid op hun schouders.
2
Systemisch Werk in de Praktijk www.trilemma.nl
Bijlage 0
3. Balans tussen geven en nemen Dit principe betreft het evenwicht tussen dat wat iemand bijdraagt aan het systeem en wat hij ontvangt. Is er sprake van een disbalans of schuld , draagt iemand de last van een ander, wordt er meer genomen of andersom? Heeft iemand meer in huis dan benut of loopt iemand op z’n tenen? Een disbalans heeft tot gevolg dat een opvolger of een familielid in een volgende generatie koste wat kost zijn best zal doen om het evenwicht te herstellen. Kinderen doen hun uiterste best om het succes te behalen wat hun ouders hebben ontbeerd en wat hen wel toekwam, schulden van ouders worden op de een of andere manier ingelost, etc. Een tweede kenmerk van een systeem is , wanneer aan bovenstaande principes niet of onvoldoende tegemoet wordt gekomen, bewegingen ontstaan in het systeem die het herstel van het evenwicht beogen. Deze bewegingen worden ook wel dynamieken genoemd, die zichtbaar worden door zgn. symptomen. Iemand heeft bijvoorbeeld moeite een duurzame relatie aan te gaan, succesvol te zijn in z’n werk en keuzes te maken. Het talentvolle team behaalt zonder aanwijsbare reden niet het beoogde succes, een conflict keert opnieuw terug, de organisatie kent een hoog verloop of ziekteverzuim , een vacature wordt maar niet of onbevredigend ingevuld. Allemaal signalen die erop wijzen dat het systeem niet in evenwicht is. Inhoud trainingsprogramma Systemisch Werk in de Praktijk In deze zesdaagse training wordt aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: - Systemische principes Plek, Ordening en Balans tussen geven en nemen - Bewustzijnsniveaus: Verandering en Loyaliteit - Systemisch waarnemen - Primaire, secundaire en tertiaire emoties - Genogram en Werken met Bodemankers - Systemisch Interview en Coaching - Systemisch Werk en het Brein: Spiegelneuronen - Overdracht en Tegenoverdracht - Opstellingenwerk 1-op-1
3
Systemisch Werk in de Praktijk www.trilemma.nl
Bijlage 0
Doelstellingen van de training: - Kennis nemen van en kunnen herkennen van systemische principes, dynamieken en symptomen - De klacht/het probleem van de patiënt/cliënt in de context van het systeem kunnen plaatsen. - Kennis hebben en kunnen toepassen van eenvoudige systemische technieken: systemisch waarnemen, het genogram, tafelopstellingen, werken met bodemankers met als doel de cliënt inzicht te geven in zijn probleem en de eventuele systemische invloeden daarin. - Kennis hebben van de samenhang tussen bewustzijnsniveaus en weten dat bij een (inter)persoonlijk probleem het niveau van de oplossing altijd dieper ligt dan het niveau van het probleem. De invloed van loyaliteit op gedrag(sverandering). - Het onderscheid (her)kennen tussen primaire, secundaire en tertiaire emoties - Zodanig vragen weten te stellen dat samenhang tussen de achtergrond/ het systeem van de cliënt enerzijds en het aangegeven probleem anderzijds helder is en dat de daarbij passende actie vastgesteld en ondernomen kan worden. - Kunnen herkennen van fenomeen van overdracht-tegenoverdracht - Eigen persoonlijke en professionele gedrag/positie herkennen in relatie tot de cliënt. - Kennis maken met de functie en invloed van spiegelneuronen op gedrag en het contact tussen mensen. - Kennis maken met systemische constellaties in een therapeutische 1-op-1 situatie - De mogelijkheid van opstellingenwerk kunnen zien en ervaren voor de eigen praktijk - Ervaringen uitwisselen en reflecteren over het in praktijk brengen van systemische werkvormen. Opzet training: - De training zal in drie blokken van twee losse dagen worden georganiseerd binnen een periode van ca. zes maanden - Tussen de blokken zal in kleine groepen begeleide intervisie plaatsvinden - De deelnemers wordt geadviseerd in de groep een coachduo te vormen - Iedere dag start om 9.00 uur na de lunch en eindigt rond 17.00 uur. - De intervisiebijeenkomsten zullen een dagdeel in beslag nemen en worden in overleg met de deelnemers gepland.
4
Systemisch Werk in de Praktijk www.trilemma.nl
Bijlage 0
Kosten: - De kosten voor de zes trainingsdagen (€ 1050,--) zijn inclusief syllabus en cateringkosten, exclusief overnachting en intervisiebijeenkomsten. Trilemma heeft voor deze nascholing geen BTW-plicht (CRKBO-registratie). - De kosten van de twee intervisiebijeenkomsten zijn afhankelijk van begeleiding, locatie en lunchkosten en worden in overleg met de deelnemers bepaald en apart verrekend Studiebelasting: - Aantal contact uren: 44 uur (6 trainingsdagen à 6 uur en 2 intervisies à 4 uur)) - Aantal zelfstudie-uren : 6 uur (2 uur voorafgaand aan ieder blok) Totaal: 50 uur studiebelasting Accreditatie: - Wordt aangevraagd voor Algemeen fysiotherapeuten (KNGF), Psychosomatische Werkende Fysiotherapeuten (NFP) en Oefentherapeuten (VvOCM) Data: - Actuele trainingsdata staan in de agenda op website www. trilemma.nl - De data voor de beide intervisiebijeenkomsten worden in overleg met de deelnemers bepaald. Bijkomende kosten worden hoofdelijk omgeslagen. Locatie: - Het Leiderschapshuis in Den Dolder Trainers: - John van der Meij, trainer, docent , therapeut - Dine Noorda, trainer, psycholoog, trainer, coach
5
Systemisch Werk in de Praktijk www.trilemma.nl
