Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. DOELSTELLINGEN
De ouders wisselen ervaringen en ideeën uit over eigen rituelen thuis De ouders krijgen informatie over de achtergrond en betekenis van rituelen De ouders worden zich bewust van de waarde van (dagelijkse) rituelen voor de (geloofs) opvoeding
INFORMATIE VOOR DE COACH Deze bijeenkomst hoort bij een serie van vijf bijeenkomsten over opvoeden en geloven. De doelgroep van deze bijeenkomsten zijn ouders met kinderen van 8-12 jaar. Je kunt deze bijeenkomst los, of in samenhang met één of meer van de andere bijeenkomsten uitvoeren. In deze bijeenkomst gaat het over rituelen die je thuis, in het gewone dagelijkse leven kunt doen. Ook terugkerende rituelen zoals het vieren van je verjaardag, feesten en bijzondere overgangsmomenten komen aan bod. Vaak denken mensen bij ‘rituelen’ aan handelingen die horen bij religies. Handelingen die door een dominee of een priester in een kerk worden uitgevoerd en daardoor voor veel mensen ver af staan van hun dagelijks leven. Maar eigenlijk zijn rituelen hele gewone gebruiken: een hand geven als je iemand ontmoet is een voorbeeld van zo’n alledaags ritueel. Zo’n gebruik heeft wel een symbolische betekenis: als je iemand een hand geeft, zeg je daarmee ook iets. Je laat ermee zien dat je die persoon ziet en wil leren kennen. Alle handelingen die op een of andere manier een symbolische betekenis met zich mee dragen, kun je een ritueel noemen. De ringen uitwisselen tijdens een huwelijksviering, het eten van beschuit met muisjes na de geboorte van een kind en kerkelijke rituelen als de doop en het avondmaal; het zijn allemaal bekende rituelen. Maar ook ons dagelijks (gezins)leven is vol van rituelen: je kind een verhaal lezen voor het naar bed gaan, iedere zondagochtend samen lekker ontbijten, een appeltaart bakken als een gezinslid jarig is en op oma’s sterfdag een bloemetje brengen naar haar graf, het zijn allemaal voorbeelden van rituelen die door mensen in hun eigen leefomgeving worden gedaan. Het mooie van rituelen is dat je ze helemaal zelf kan bedenken en aan kan passen aan waar jij en je gezin behoefte aan hebben. Veel ouders die hun kinderen iets van geloven mee willen geven, willen hun kinderen bijvoorbeeld leren wat bidden is. Maar de manier waarop je bidden een plek geeft, kan van gezin tot gezin en van situatie tot situatie verschillen. Rituelen geven structuur aan het leven en kunnen helpen om belangrijke (overgangs)momenten te markeren en een plek te geven. Zeker kinderen hebben vaak veel aan rituelen, maar eigenlijk geldt dat ook voor volwassenen. In deze bijeenkomst wordt daarom stil gestaan bij de mogelijkheden die rituelen bieden voor de (geloofs)opvoeding.
VOORBEREIDING Praktische voorbereiding Lees het materiaal voor deze bijeenkomst goed door, inclusief de bijlagen; Bepaal welke werkvormen je met jouw groep wilt gaan doen;
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar.
Bestel tijdig het oudermagazine Moments voor jezelf en de ouders via www.boekencentrum.nl; Zoek de benodigdheden op; Kopieer de bijlagen; Leg voor de bijeenkomst alle benodigdheden klaar; Zorg ervoor dat alle apparatuur klaar staat om gebruikt te worden en controleer of alles werkt.
Persoonlijke voorbereiding Als voorbereiding is het goed om na te gaan welke rituelen jij in je eigen leven hebt en aan welke rituelen je waarde hecht. De onderstaande vragen kunnen je helpen om je persoonlijk voor te bereiden op de bijeenkomst. Kun je rituelen noemen die voor jou belangrijk zijn? Kun je ook uitleggen waarom deze van waarde zijn voor jouw leven? Welke rituelen heb jij mee gekregen vanuit je eigen opvoeding? Welke rituelen wil jij doorgeven aan de volgende generatie? Lees vervolgens Rituelen delen, pag 18 en God, heb je even voor mij, pag 44 uit het oudermagazine Moments.
BENODIGDHEDEN
Voor jezelf en de ouders het oudermagazine Moments (te bestellen via www.boekencentrum.nl); Grote kaars; Voor iedereen waxinelichtjes; Lucifers; Flapover; Dikke stiften; Stiften (voor iedereen drie verschillende kleuren); Plakband; Pennen; Voorwerpen of foto’s (zie BIJLAGE 1); Voldoende kopieën van de bijlagen; Kistje of doosje; Iets te drinken en wat lekkers.
PROGRAMMA Opening 5 minuten Zet vooraf de stoelen in een kring klaar. Heet de deelnemers welkom en bied hen iets te drinken en wat lekkers aan. Houd zo nodig een kennismakingsrondje waarin ieder zichzelf kort voorstelt. Zet in het midden van de kring de grote kaars. Deze kaars, het licht van deze kaars staat symbool voor het licht van Christus. Vraag of de deelnemers ieder een waxinelichtje aan willen steken aan de grote kaars.
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. Kennismaking 10 minuten Rituelen zijn vaak verbonden met bepaalde voorwerpen. Leg in de kring de voorwerpen en foto’s die je hebt verzameld (zie BIJLAGE 1). Vraag iedereen een voorwerp of foto te pakken dat hem/haar aanspreekt. Vraag vervolgens of ieder iets wil vertellen over het gekozen voorwerp en het ritueel dat daarbij past. Het is leuk om hierbij ook af en toe wat door te vragen om het persoonlijker te maken. Bijvoorbeeld: als iemand de foto van het gezin op de bank kiest, vraag dan naar wanneer en wat het gezin samen kijkt. Begin zelf met het noemen van het voorwerp om zo het ijs te breken. Wat zijn rituelen eigenlijk? Vraag, als iedereen aan de beurt is geweest, aan de groep om dat te benoemen. Leg daarna kort uit wat de waarde is van rituelen en vertel dat jullie in deze bijeenkomst stil staan bij verschillende soorten rituelen. Maar het gaat altijd om rituelen die je thuis kan doen.
Verkenning 1 15 minuten Deel hiervoor de kopieën van BIJLAGE 2 uit. Op dit werkblad staan overgangsmomenten uit jouw eigen jeugd en overgangsmomenten van je kind(eren). Vraag iedereen om het voor zichzelf in te vullen. Voor overgangsmomenten die in de toekomst liggen (bijvoorbeeld naar de middelbare school gaan van je kinderen) kan je iets fictiefs invullen of alvast nadenken of en hoe je dit wil markeren met een ritueel. Na het invullen gaan deelnemers in tweetallen bij elkaar zitten en wisselen zij ervaringen en ideeën uit. Daarna is er een plenaire bespreking waarin je ieder tweetal vraagt om iets te vertellen over een onderdeel van het werkblad dat zij besproken hebben. Schrijf steeds kort op de flapover welk ritueel is besproken en wat daarover is gezegd. Let wel op dat het hier om uitwisseling gaat en niet om discussie. De deelnemers kunnen in de pauze elkaar verder bevragen.
Verdieping 1 15 minuten Kinderen houden van gewoontes, ook van gewoontes met symbolische bed. Vaak ontstaat een ritueel geleidelijk en spontaan, zoals jullie persoonlijk naar-bed-gaan ritueel. Soms is er echt sprake van een moment waarop je samen een persoonlijk ritueel bedenkt om een moment te markeren, bijvoorbeeld als je afscheid moet nemen van een overleden huisdier. In het artikel Rituelen moet je delen staan ideeën om de praktijk van het dagelijks leven én van spirituele momenten te markeren. Vraag ieder voor zich het artikel te lezen voor jullie verder gaan (pag 18). Verdeel de groep vervolgens in viertallen en laat iedereen eerst zelf de antwoorden op de onderstaande vragen kort opschrijven. Kruis aan welke rituelen uit het artikel je doet. Welke rituelen spreken je aan en wil je thuis gaan bespreken/doen? Welke rituelen hebben jullie die niet genoemd zijn? Welke rituelen spreken je niet aan? Vraag de groepjes om hun antwoorden met elkaar uit te wisselen en in gesprek te gaan over de eigen ervaringen. Kunnen de deelnemers elkaar ook tips geven voor bepaalde rituelen?
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. Pauze 20 minuten Zorg er wel voor dat de pauze minstens 20 minuten duurt, zodat de ouders tijd hebben om eigen ervaringen uit te wisselen.
Verdieping 2 15 minuten Verdeel de groep weer in vierallen en vraag de deelnemers om (zo nodig) eerst Feest vieren doe je samen, pag 17 te lezen. Vraag het met elkaar de volgende vragen te bespreken: Hoe vier je thuis de (christelijke) feesten? Welke rituelen/gebruiken kennen jullie hierbij? In het artikel staat het volgende: “Wat zou het mooi zijn als elk kind minstens eenmaal in haar of zijn leven een feest of viering mee mag organiseren als een volwaardig organisator. Samen met je kind ben je bezig met de vreugdevolle reden voor het feest, bedenk je manieren om het feest vorm te geven en ga je dat daadwerkelijk met elkaar regelen. Haar of zijn bijdrage is van belang en geeft het feest op unieke wijze kleur.” Wat vind je van deze uitspraak? Is jou kind wel eens mede-organisator geweest? Zo ja, wil daar iets over vertellen? Zo nee, bedenk eens met elkaar of jij dit zou willen en hoe je dit zou willen aanpakken.
Verwerking 20 minuten Bidden is een belangrijk terugkerend ritueel dat in veel gezinnen gebeurt. Verdeel de groep in twee groepen en vraag hen (zo nodig) eerst God heb je even voor mij, pag 44 te lezen. Bespreek met elkaar de volgende vragen: Wat versta jij onder bidden? (kun je hier eigen woorden aan geven?) Heeft bidden bij jou thuis een plek en zo ja, op welke manier? Doe je dat op een bepaald moment van de dag/de week of een andere regelmaat? Heb je daar een bepaald ritueel en een bepaalde formulering voor? Hoe is deze ontstaan? Hoe is de reactie van jouw kinderen op jullie gekozen vorm? Wat gaat er goed en wat vind je moeilijk?
10 minuten Ritueel rondom de maaltijd. Het avondeten is vaak een belangrijk moment voor een gezin. In veel gezinnen is er dan even wat rust en tijd voor elkaar. Tijd voor iedereen om te vertellen wat je beleefd hebt vandaag, wat er goed ging en wat niet zo leuk was. Door een ritueel aan het begin of het einde van de maaltijd kun je dit aspect van jullie moment samen nog eens extra benadrukken. Het geeft je ook de gelegenheid om een andere dimensie er aan te geven: je kunt bijvoorbeeld samen bidden voor het vriendje van je zoon dat ziek is, of eens benoemen dat jullie het goed hebben met elkaar. Vraag of er deelnemers zijn die wel eens een ritueel houden rondom de maaltijd en nodig hen uit hier iets over te vertellen.
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. Deel de kopieën van BIJLAGE 3 uit. Hierop staan een aantal eenvoudige rituelen beschreven die je thuis kunt gebruiken. Geef de ouders mee dat het voor kinderen belangrijk is dat er iets te zien is. Alleen het uitspreken van woorden is voor hen vaak niet voldoende. Door iets te zien of iets te doen is het voor kinderen vaak makkelijker om mee te doen om het mee te beleven. Maak groepjes van vier personen en nodig de deelnemers uit om met elkaar te bespreken welke vormen zij thuis zouden kunnen gebruiken. En hebben ze ook ideeën om de vormen aan te passen aan hun eigen situatie?
5 minuten Afsluiting Vraag de deelnemers om in een kring te gaan staan en laat als afsluiting van de avond het doosje rond gaan. Het doosje is leeg, maar bij het rondgaan kunnen er in het doosje denkbeeldige voorwerpen en/of gedachten gestopt worden die ieder meeneemt naar huis. Pak zelf als eerste het doosje en maak daarbij de volgende zin af: “Ik neem vanavond mee naar huis een ………………………” Geef dan het kistje door aan de volgende persoon in de kring. Bedank tot slot ieder hartelijk voor zijn of haar bijdrage.
BIJLAGEN 1. Voorwerpen of foto’s 2. Rituelen: vroeger en nu 3. Vormen van rituelen
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. BIJLAGE 1 Voorwerpen of foto’s Verzamel zoveel mogelijk voorwerpen (of foto’s van deze voorwerpen) die hieronder benoemd zijn. Vanzelfsprekend kun je ook andere voorwerpen kiezen die horen bij of symbool kunnen staan voor een bepaald ritueel. Foto van een verlaten strand en/of een andere natuurfoto Foto van een gezin dat op de bank tv kijkt Kaarsjes in een kerk Theedoek Kinderboek Appeltaart Trouwringen Kaars (Kinder)bijbel Doopjurk Uitnodigingskaart Zak met friet Theepot Bloemen Beschuit met muisjes Croissant Wijn Kerstboom Glas met champagne Vriendschapsbandje Kruisje Schooltas
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. BIJLAGE 2 Welke rituelen heb je bij belangrijke gebeurtenissen? Vul je ervaringen van vroeger en nu.
Gebeurtenis Verjaardagen
Doopverjaardagen
Eerste schooldag
Verlaten basisschool/start middelbare school Verlaten van middelbare school
12e en 18e verjaardag
Uit huis gaan
Verhuizen
Samenwonen/ trouwen
Geboorte in familiekring/ kennissen
Ritueel
Ervaring uit eigen jeugd
Ervaring in eigen gezin
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. Overlijden in familiekring/ kennissen Gedenkdagen (rouw en trouwdagen)
Eerste menstruatie van meisjes
Eerste keer scheren bij jongens
Andere momenten
Bijeenkomst over geloofsopvoeding – Rituelen thuis Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van kinderen van 8-12 jaar. BIJLAGE 3 Rituelen rondom de maaltijd Elkaar de hand geven Geef elkaar de hand en wens iedereen hardop een goede maaltijd. Je kunt dit uitbreiden met een terugkerend vast gedicht of een zegenbede.
Samen bidden of danken als start of afronding van de maaltijd Zoek een gedicht of gebed dat bij jullie past en vraag of iemand uit het gezin het voor wil lezen.
Samen het Licht aansteken Nodig: kaars of waxinelichtjes, lucifers. In veel kerken brandt er een Paaskaars tijdens de diensten. Deze kaars staat symbool voor de nabijheid of het Licht van God. Ook thuis kun je een kaarsje aansteken om eraan te denken dat God bij jullie is.
Aansluiten bij de actualiteit van de wereld Nodig: placemat met wereldkaart of atlas, waxinelichtje voor elk gezinslid en lucifers Leg een wereldkaart neer op tafel. Elk lid van het gezin mag een waxinelichtje aansteken en deze bij een land of werelddeel neerleggen waar je aan wil denken of voor wil bidden.
Stil staan bij mooie en moeilijke dingen van de dag Nodig: een zwarte en witte kaars. Laat elke dag een ander een kaars aansteken. Bij de witte kaars vertelt iemand uit het gezin iets waar hij of zij deze dag blij van werd. Bijvoorbeeld iets dat goed ging, of iets leuks wat iemand tegen je zei. Bij het aansteken van de zwarte kaars kan iemand iets delen over waar je boos om bent, verdrietig van wordt, waar je bezorgd om bent of wat niet goed gaat in de wereld. Na het aansteken zijn jullie allemaal even stil.
Zingen Iemand heeft ooit gezegd: zingen is twee keer bidden. Zet een lied op, zing met elkaar een (kinder)lied of lees deze voor.
Iedereen komt aan de beurt Om de beurt vertelt ieder gezinslid hoe de dag was voor hem of haar. Je vertelt iets over wat je hebt gedaan of meegemaakt. De anderen mogen vragen stellen. Zorg dat je allemaal aan de beurt komt en dat je elke keer bij iemand anders begint.
Danken voor het eten en het gesprek aan tafel Als afsluiting van de maaltijd kun je ook in een dankgebed de besproken onderwerpen aan de orde laten komen.
