Bijbel en Moderniteit* levensbeschouwelijke reflectie vanuit de traditie [2012 – 2013]
*
De Moderniteit staat voor de niet-religieuze cultuur die zich ent op het vrije
denken en wetenschap, maar ook op democratie, emancipatie, mensenrechten, ... Typerend voor de moderniteit is het verschijnsel ‘kritiek’: de mogelijkheid om te reflecteren over jezelf en de samenleving waarin je leeft.
1
VISIE Het Bijbels geloofsverhaal verdraagt een geseculariseerde lezing. De confrontatie met de moderniteit is geen last maar juist een zegen. De Bijbel wordt immers echt interessant voor onze tijd wanneer we radicaal de secularisatie toelaten. Deze uitzuivering zorgt voor een frisse en nieuwe kijk op de Bijbel als een boek dat kritisch omgaat met tal van maatschappelijke fenomenen, waaronder religies…. Maar de uitzuivering laat ons zelf ook toe om én mensen-van-vandaag én Bijbels geïnspireerd te zijn. Een dergelijke analyse haalt ook de klassieke opdeling ‘gelovigen’ en ‘ongelovigen’ compleet onderuit: veel mensen zijn immers bezig in de geest van het Bijbels visioen. De inzichten uit het boek zijn voor iedereen relevant. Of het nu gaat over onze eigen persoonlijke levenskeuzes of een maatschappelijk/politiek project voor een andere wereld.
Bijbel en Moderniteit is een vormingsproject van YOT vzw i.s.m. Motief vzw
PRAKTISCH Stipt begin en einde. Inschrijving is voor de meeste sessies verplicht en kan uitsluitend via www.yot.be (klik door naar ‘vorming’ bij ‘werking’). Indien u over geen internet beschikt kan u zich digitaal laten inschrijven door Geert Delbeke/Annemie Schreel via 050 33 48 81. Vooraf storten van de deelnameprijs is soms vereist. De deelnameprijs mag nooit een rem zijn voor deelname. Uw bijdrage is steeds bespreekbaar. Neem contact op met YOT. Locatie, aantal sessies, begin- en einduur en deelnameprijs verschillen per sessie. Meer info, ook over het ‘Bijbels leerhuis’: www.yot.be,
[email protected] T (op dinsdag) 050 33 68 18 De concrete modaliteiten staan telkens vermeld bij elke activiteit.
INWIJDINGSVERHALEN Begeleiding: Patrick Perquy Datum: bijeenkomsten op vrijdagen van 20 tot 22 uur: 14, 21 en 28 september 2012 Plaats: Stalijzerstraat 19, 8000 Brugge Werkvorm: Bijbels Leerhuis Doelgroep: iedereen, leerkrachten in het bijzonder Deelnameprijs: 8 € per bijeenkomst. Betaling ter plaatse. Inschrijving: verplicht en telkens beperkt tot 20 deelnemers per avond
OMSCHRIJVING “We genieten ons te pletter, maar niemand is tevreden,” is de diagnose van onze tijdsgeest door professor Paul Verhaeghe. Kan één van de oorzaken een gebrek aan inwijding zijn of een eenzijdige inwijding? In oude culturen is inwijding een belangrijke onderneming en een duidelijke drempel naar de volwassenheid.. We illustreren die initiatie met filmfragmenten. Wie wijdt onze jongeren in? De ouders, leerkrachten of de media zonder enige verantwoording? Genot werd door de kerk lang als negatief beoordeeld. Maar was de inspiratie van dit verbod wel Bijbels? Wij willen drie Bijbelse verhalen lezen die een inwijding vertellen. Het weinig bekende verhaal van de richter GIDEON, het boekje TOBIT en enkele ontmoetingen met Jezus, zoals de verkeerd genoemde rijke jongeling. BEGELEIDING Patrick Perquy (°1942) is priester van het bisdom Brugge en aalmoezenier van Filmmagie. Reeds dertig jaar is hij betrokken bij de organisatie van Bijbelse leerhuizen, waar hij de Bijbelse verhalen confronteert met het moderne denken (van vooral René Girard en Michel Foucoult). Hij is medewerker van YOT vzw en de liturgische gemeenschap De Lier in Brugge. Film beschouwt hij als het (onderschatte) spiritueel glasraam van deze tijd.
2
MEER INFO Wereldliteratuur is vaak inwijdingsliteratuur. Denk aan Don Quichote van Cervantes, de Divina Comedia van Dante, a la recherche du temps perdu van Marcel Proust… In onze cultuur stellen we een banalisering vast van de initiatie. Vandaar dat mensen een levenlang blijven zoeken naar de zin van hun oneindig verlangen. Jacques Lacan waarschuwt ons dat we ons nooit ons oneindig verlangen mogen laten ontfutselen of verpieteren.
DE EERSTE LEZING Begeleiding: Geert Delbeke Data: aparte bijeenkomsten op maandagen van 14.30 u tot 16.30 u: 8/10, 5/11, 3/12/12 en 7/01 en 4/02/13. Plaats: Stalijzerstraat 19 in Brugge Werkvorm: Bijbels leerhuis Doelgroep: iedereen Deelnameprijs: vrije bijdrage, ter plaatse te betalen Inschrijving: wenselijk
OMCHRIJVING Doel van de bijeenkomsten is om met Bijbels ongeschoolde mensen de eerstvolgende “eerste lezing” of lezingen van de zondagsvieringen te lezen en te verstaan. De deelnemers zijn hun eigen leermeester. We gebruiken enkel de Bijbel zelf, in een uitgave die in voetnoot of in de rand verwijst naar andere teksten in de Bijbel (in het Nederlands: Willibrord-Bijbel; studiebijbel van de Nieuwe Bijbel Vertaling). BEGELEIDING Geert Delbeke (°1936) is sinds z’n pensioen free lance journalist. Hij preekt intussen ook en ontdekte zo “de eerste lezing” van de zondagsliturgie. Die lezing biedt veel onbekende schatten en frist bij ouderen de “gewijde geschiedenis” van de lagere school op. Zonder geleerdheid, zonder boeken gaan we samen de eerste lezing ontdekken.
3
MARCUS ALS TEGEN-EVANGELIE Begeleiding: Egbert Rooze Datum: reeks van drie donderdagavonden van 20 tot 22 u: 11, 18 en 25 oktober 2012 Plaats: Stalijzerstraat 19 te Brugge Werkvorm: Bijbels leerhuis Doelgroep: iedereen Deelnameprijs: € 25, indien u inschrijft en betaalt vóór 24 september 2012. 35 € indien u inschrijft en betaalt na 24 september 2012. Kopies en drankje inbegrepen. Inschrijving: verplicht en beperkt tot 12 deelnemers.
OMSCHRIJVING Dat is vreemd, dat woord tegenEvangelie. Toch beantwoordt dit aan de werkelijkheid waarin de evangelist Marcus geschreven heeft. Dat is de tijd van de Joodse Oorlog, waarbij heel Palestina en de tempel van Jeruzalem verwoest werd. Dit ‘evangelie’ biedt ons een nieuw genre van literatuur: de context van de schrijver en het leven van Jezus werden met elkaar verweven en als actuele boodschap aan de toenmalige lezers aangeboden. Dit tegenevangelie is ook nu nog actueel: het legt een verbinding tussen de messiaanse beweging toen en de tegenbeweging tegen de grootmachten nu. Gedurende drie avonden gaan we interactief stoeien rondom deze nieuwe inzichten. Het pas verschenen boek ‘Marcus als tegenEvangelie’ van de protestantse theoloog Egbert Rooze uit Antwerpen, zal ons hierbij als leidraad dienen. Het boek “Marcus als tegenevangelie” (Egbert Rooze, juni 2012, Halewijn, 272 p.) is te koop bij YOT voor 17 euro of in de boekhandel (voor dezelfde prijs). BEGELEIDING Egbert Antoon Rooze (°1948) was voormalig predikant van de protestantse kerk in België en Nederland. Zijn laatste standplaats was te Antwerpen-Noord (de Brabantse Olijfberg). Hij promoveerde rond ‘Geweld in het Oude testament’ (Amalek). De auteur geeft veel Bijbelcursussen, zowel in samenwerking met het CCV (Antwerpen) als met vzw Motief. MEER INFO Marcus, de evangelist die het oudste evangelie schreef, was een tegenstander van Rome. Daarom verstaan we zijn boek veel beter als tegenEvangelie. Hij schreef het als reactie tegen de verpletterende macht van de Romeinen in de eerste eeuw na Christus. Het woord evangelie is in oorsprong geen christelijk woord, maar stamt uit de kringen rondom de oppermachtige keizer van Rome: toen 100 000 mensen werden vermoord in de Joodse Oorlog, heette dat bij hen goed nieuws, dus ‘evangelie’. Daarom schreef Marcus een tegenEvangelie, om die triomf van de sterkste aan te klagen, voor eeuwig ingebijteld in de triomfboog van Titus. Marcus’ boodschap staat heel bewust in de tegenbeweging. Zo is van in het begin de messiaanse beweging beschouwd: als een gevaarlijke, ondermijnende macht van al diegenen die het recht van de sterkste huldigen. Dit ‘evangelie’ biedt ons een nieuw genre van literatuur: de context van de schrijver en het leven van Jezus werden met elkaar verweven en als actuele boodschap aan de toenmalige lezers aangeboden. We denken dat dit tegenEvangelie ook nu nog actueel is: het legt een verbinding tussen de messiaanse beweging toen en de tegenbeweging tegen de grootmachten nu.
4
HET LOT KEREN: een bevrijdende lezing van ESTHER Begeleiding: Elke Vandeperre Data: reeks van 5 donderdagen van 19u30 tot 22u: 10/01, 17/01, 24/01, 31/01 en 7/02/2013 Plaats: Stalijzerstraat 19 in Brugge Werkvorm: Bijbels leerhuis Doelgroep: iedereen Deelnameprijs: - € 20 voor studenten en alleenstaanden of gezinnen met een laag inkomen - € 40 voor alleenstaanden en gezinnen met een gemiddeld inkomen - € 50 voor alleenstaanden en gezinnen die een solidariteitsbijdrage wensen te betalen We rekenen op een eerlijke solidariteit. Deze regeling geldt indien u inschrijft en betaalt vóór 27 december 2012. € 50 indien u inschrijft en betaalt na 27 december 2012. Kopies en drankje inbegrepen. Inschrijving: verplicht en beperkt tot 12 deelnemers. De inschrijving is definitief na bevestiging van storting. Omwille van de groepsdynamiek is een aparte inschrijving voor één of meerdere avonden niet mogelijk. Op de inschrijvingsmodule kan u ook zien wie zich reeds ingeschreven heeft.
OMSCHRIJVING In dit leerhuis lezen we het weerbarstige verhaal over een vrouw die op slinkse wijze het lot van haar volk weet om te keren. Haar identiteit, wie ze is en waar ze in gelooft, houdt ze verborgen; maar het blijkt wel uit haar bevrijdende praktijk. Een boek vol razend actuele thema’s zoals: Hoe trouw blijven aan je overtuiging en aan God, in tijden van ‘Law and Order’? Hoe weerwerk bieden aan onderdrukking en dood, hoe een onafwendbare realiteit afwenden en toekomst maken? We onderzoeken hoe dit verhaal doorheen de geschiedenis gefunctioneerd heeft, en welke vragen het aan ons, en onze samenleving van vandaag stelt. Over het verhaal: Ester is een aantrekkelijke jonge vrouw die gezien mag worden. Haar joodse afkomst moet echter verborgen blijven want haar volk wordt met uitroeiing bedreigd. Ester komt 'per toeval' aan het hof terecht en begeeft zich op het gladde ijs van macht, verleiding en invloed. In die positie wordt zij uitgedaagd om 'uit te burgeren' en het tij voor haar volk te keren... Dit oude verhaal behoort tot de meest geliefde Bijbelboeken. Niet voor niets heeft Ester in de synagoge een vaste plaats gekregen en wordt het elk voorjaar met meer of minder spektakel op het Poerimfeest voorgelezen. Ester is echter ook verrassend actueel: het biedt een tegendraadse visie vanuit onze Bijbelse traditie in het actuele debat over de positie van vreemdelingen in onze samenleving, over 'inburgeringscursussen', over de eis tot integratie en aanpassing aan 'de gangbare normen en waarden'. Het boekje kaart de geweldsvraag aan t.a.v. weerlozen en bevraagt ons omtrent onze eigen positie: kan je 'schone handen' houden in goddeloze tijden? Kan je onrechtvaardige wetten naleven en tegelijk je identiteit, je geloof in een rechtvaardige samenleving overeind houden? Over een 'bevrijdende lezing' van de bijbel:
5
We spreken over 'bevrijdend Bijbellezen' wanneer de context waarin een Bijbeltekst werd geschreven, én de context waarin wij vandaag een Bijbelverhaal lezen, ten volle ernstig genomen worden. Dat betekent dat we niet 'letterlijk' gaan lezen, maar de tekst leren begrijpen binnen de joodse verhaaltraditie, tegen de achtergrond van het maatschappelijke debat waarin de tekst tot stand kwam en met de 'bevrijdende bril' waarmee de god van de bijbel, JHWH, ons uitdaagt te kijken - ook naar onze samenleving vandaag. Over het verloop van de bijeenkomsten: In het leerhuis worden hoofd én hart aangesproken. Drie pijlers worden in evenwicht gehouden: het Bijbelverhaal, de deelnemersgroep, de samenleving. In dit leerhuis trachten we zo interactief mogelijk te werken en onze eigen levens in dialoog te brengen met de visies die we in het Bijbelverhaal tegenkomen. We lezen samen het verhaal en verzamelen onze vragen, bedenkingen, weerstanden... De leerhuisbegeleider reikt (exegetische) leessleutels aan bij de tekst. Met deze leessleutels trachten we enerzijds de betekenis van het verhaalde, anderzijds ook de actuele relevantie ervan voor ons op het spoor te komen. We maken hierbij gebruik van verschillende methodieken, zoals bv. Een inleefoefening in een verhaalfiguur, een stellingenspel, interviewvorm, actualisering naar een hedendaagse krantenkop, uitwisseling van ervaringen, visies, het bekijken van een beeldfragment. BEGELEIDING Elke Vandeperre (°1973) is leerhuisbegeleidster en coördinator van vzw Motief (Antwerpen), een gespecialiseerde vormingsinstelling levensbeschouwing & samenleving. “Ik ben gelovig atheïst, dat wil zeggen: staande in de profetische beweging van de joodse en christelijke traditie.” MEER INFO Problematiek die in Ester aan de orde is , is die van de assimilatie van de joden in de diaspora. Ester is geschreven vanuit de positie van vreemdelingen die gedwongen worden zich te integreren en de normen van de sociale orde over te nemen. Hoe te leven in een land van ‘law and order’, van patriarchaat, van normloosheid, van koningen die vergoddelijkt worden/ zichzelf god wanen en waarvoor je moet buigen…? Wat als je niet wil meedoen met de gewoonten van zo’n land, omdat de wetten onrechtvaardig zijn en in strijd met je geloof? Wat als je identiteit in gevaar komt? Thema's die in Esther aan bod komen en bijzonder actueel zijn: - wat betekent 'inburgeren', 'integreren'? Aan welke normen moeten vreemdelingen zich dan precies 'aanpassen'? Welk samenlevingsmodel hebben 'wij' voor ogen? - lotsdenken: hoe is machteloosheid en lotsdenken in onze samenleving vandaag aanwezig? Het idee dat er 'geen alternatief bestaat' (Thatcher: There is no alternative) en dat we ons moeten neerleggen bij hoe de wereld vandaag draait: armoede en onrecht zullen er nu eenmaal altijd zijn, je moet niet denken dat je de wereld kan veranderen... En het tegenover: het alternatief 'op slinkse wijze' vorm geven, je macht gebruiken (de 'macht' van de machtlozen) - geweldsvraag: wat percipiëren wij als 'geweld'? 'Gelegitimeerd' geweld (vanuit overheid) tav 'niet-gelegitimeerd' geweld (vanuit onderkant van de samenleving). Posities t.a.v. geweld: dader - slachtoffer - getuige / medeplichtige (dilemma van de 'rodeef' in het jodendom). - de 'afwezigheid' van god in de samenleving
6
BIBLIODRAMA Begeleiding: Kathleen Boedt Datum: drie woensdagen van 20 tot 22 uur: 6, 13 en 20 maart 2013 Plaats: De Experientie, Maagdenstraat te Brugge Werkvorm: bibliodrama Doelgroep: iedereen Deelnameprijs: - € 4 voor studenten en alleenstaanden of gezinnen met een laag inkomen - € 8 voor alle anderen Inschrijving: verplicht en mogelijk tot de maandagmiddag van de week waarin de bijeenkomst plaats vindt. Minimum 8 deelnemers en beperkt tot 16.
OMSCHRIJVING Bibliodrama is een Bijbelleesmethode waarin we een Bijbelverhaal of verhaalfragment spelenderwijs in actie zetten. Dit gebeurt door zich in te leven in een of meerdere verhaalrollen. Daartoe geeft de begeleider opdrachten van verkenning, inleving, verbeelding, uitbeelding, mimiek, dialoog,... Bibliodrama is dus zeker niet het letterlijk naspelen en dramatiseren van een Bijbelverhaal of van opgelegde en voorgeprogrammeerde rollen of door de begeleider aangereikte betekenissen. Het is een puur inductief en authentiek proces waarbij de spelers met de verhaaltekst zoals die door elkeen verstaan en begrepen wordt aan de slag gaan en deze eigen interpretaties en belevingen in interactie met elkaar uiten. Bij bibliodrama is er bijgevolg niemand passieve toeschouwer of expert. Het doet er niet toe of je helemaal niet of net wel vertrouwd bent met bibliodrama. Elk werken met een verhaal is een nieuw gebeuren en een unieke ervaring, telkens weer anders door de toevallige "medespelers". BEGELEIDING KATHLEEN BOEDT – Kathleen Boedt (°1957) is getrouwd met Bart Uytterhoeven en moeder van Ruth, Lies, Ben en Sam. Als docente Katholieke godsdienst is zij verbonden aan de Lerarenopleiding van de Katholieke Hogeschool Brugge-Oostende waar ze toekomstige leerkrachten godsdienst in het secundair onderwijs opleidt. Daar initieert ze haar studenten graag in bibliodrama omdat het Bijbelverhalen van binnenuit benadert en de toehoorder of lezer in de schoenen van de verhaalrollen doet staan.
7
HET BOEK DANIEL Begeleiding: Paul Thoen Datum: drie dinsdagen van 20 tot 22 uur: 16, 23 en 30 april 2013 Plaats: Stalijzerstraat 19, 8000 Brugge Werkvorm: Bijbels leerhuis Doelgroep: iedereen Deelnameprijs: - € 4 voor studenten en alleenstaanden of gezinnen met een laag inkomen - € 8 voor alle anderen Inschrijving: verplicht en beperkt tot 16 deelnemers. Aparte inschrijving per avond mogelijk.
OMSCHRIJVING Een lectuur van het oudtestamentische boek Daniël kan niet zonder een kort overzicht van de vragen omtrent het taalgebruik, de genres en de compositie, het pseudoniem van de auteur en het fictieve en reële historische kader. Om de eigen aard van de Daniël-figuur op het spoor te komen lezen we allereerst de Suzanna-geschiedenis (hfst. 13) in haar twee versies (LXX en Theodotion). Dit verhaal vormt oorspronkelijk een apart boek en bevat heel wat intrigerende echo’s van de ruimere bijbel. De twee volgende avonden verkennen we de avonturen van de wijze droomverklaarder aan het Babylonische hof die de koninklijke magiërs overtroeft (hfst. 1-6, 14) en de autobiografische hoofdstukken met hun visionair en apocalyptisch karakter (hfst. 7-12). Uiteraard gaat de aandacht ook uit naar het belang van dit boek voor het nieuwe testament. BEGELEIDING Paul Toen (°1943) is classicus en filosoof. Hij gaf les aan het Klein-Seminarie in Roeselare en aan de universiteit Leuven. Al verschillende jaren leest hij Bijbelse teksten in het grieks in de abdij van Male. Boeiend om een niet-exegeet te horen over Bijbelse verhalen.
YOT vzw – Stalijzerstraat 19 8000 Brugge – T 050 33 68 18 (op di) –
[email protected] – www.yot.be
8
