LEERHUIS Bijbel en Moderniteit

LEERHUIS Bijbel en Moderniteit [2011 – 2012]

INLEIDING Het Bijbels geloofsverhaal verdraagt een geseculariseerde, moderne lezing. De confrontatie met de moderniteit is geen last maar juist een zegen. Elke crisis is ook een kans. Het Bijbels geloofsverhaal wordt immers echt interessant voor onze tijd wanneer we radicaal de secularisatie toelaten. Deze uitzuivering zorgt voor een frisse en nieuwe kijk op de Bijbel als een boek dat kritisch omgaat met tal van maatschappelijke fenomenen, waaronder religies…. Maar de uitzuivering laat ons zelf ook toe om én modern en Bijbels geïnspireerd te zijn. Een dergelijke analyse haalt ook de klassieke opdeling ‘gelovigen’ en ‘ongelovigen’ compleet onderuit: veel mensen zijn immers bezig in de geest van het Bijbels visioen. Laat ons vanuit een kritische en moderne blik verder werken aan de ontsluiting van dit boek. Elke maand zal een bekwame gids ons drie avonden begeleiden. Bijbel en Moderniteit is een Leerhuisproject van YOT vzw en Bijbelavonden Roeselare, i.s.m. Motief vzw PRAKTISCH  Alle bijeenkomsten gaan door in het Leerhuis, Stalijzerstraat 19, 8000 Brugge (aan het pleintje bij de Magdalenakerk), behalve het leerhuis van maart: in de kerk van de H.Familie, Bilkske 3 te Brugge.  Inschrijven is wenselijk en kan via www.yot.be  Bijdrage per cyclus: 5 euro (of 2 euro per avond)  Stipt begin en einde.

1

SEPTEMBER 2011 Bijbel en moderniteit op dinsdagen 6, 13 en 20 september 2011 van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleiding: Patrick Perquy

Moderniteit wordt gekenmerkt door kritische vraagstelling. Alle zekerheden worden aan onderzoek onderworpen. Aan die deconstructie hebben alle moderne mensen deel, bewust of onbewust. Oppervlakkig gezien zou de Bijbel niet tot de moderniteit behoren omdat in plaats van vragen, antwoorden gegeven worden die verder onderzoek overbodig maakt. In deze eerste cyclus willen we dit misverstand uit de wereld helpen. We doen dit aan de hand van drie redevoeringen uit de Handelingen van de Apostelen. De auteur is Lucas. Hij componeerde een verrijzenisverhaal, gekend onder de titel de Emmaüsgangers, waar een onbekende twee ontgoochelde leerlingen inhaalt en hen de schriften verklaart te beginnen bij Mozes en de profeten. Hoe deed hij dat? Met welke methode? De leerlingen waren alvast geboeid door zijn uitleg want ze merkten niet dat de avond viel. In zijn tweede evangelie, de Handelingen, geeft Lukas ons drie voorbeelden van schriftuitleg. Eén uit de mond van Petrus op Pinksterdag (hoofdstuk 2), één uit de mond van Stefanus voor zijn steniging (hoofdstuk 7) en één van Paulus (hoofdstuk 13). Telkens selecteert Lukas gebeurtenissen uit het eerste testament. Volgens welk principe? Hij roept de problematiek van zijn tijd, 80 na Christus, op en belicht die vraagstelling vanuit de gebeurtenissen van vroeger. Bijvoorbeeld de vraag waar christenen kunnen samenkomen na de verwoesting van de joodse tempel in 70 na Christus. Hij zal uit de verwijzing naar Abraham zijn uithuizigheid, zijn onteigend zijn beklemtonen en dus het relatief belang van een vaste cultusplaats. De problematiek van onze tijd in Vlaanderen is een teveel aan cultusplaatsen. Misschien kan de verwijzing naar Abraham het verlaten van die cultusplaatsen belichten en het religieuze gevoel om ze te behouden af te zwakken.

OKTOBER 2011 ‘Hoe is Uw naam, waar zijt Gij te vinden, eeuwige God, wij willen u zien…’ (Z. J. nr. 566) op woensdagen 12, 19 en 26 oktober 2011 van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Geert Dedecker

2

Vraag 28 uit de Mechelse Catechismus – niveau 1: ‘Waar is God?’ Antwoord: ‘God is overal: in de hemel, op de aarde en op alle plaatsen…’ Vele gelovigen vragen zich op vandaag vertwijfeld af: waar is in Godsnaam die God van onze jeugdjaren gebleven? Is Hij (nog) ergens bereikbaar en aanspreekbaar? Heeft Hij een Naam en een adres? Kent iemand Zijn contactgegevens..? En heeft geloven in deze God (nog) zin? Is er een woonplaats en een bestemming voor het eeuwig heim-wee van de mensen? Kent iemand een adres van hoop, misschien? We lezen drie avonden lang Bijbelse verhalen over de Tempel in Jeruzalem, over de Ark des Verbonds en de Tent van Samenkomst. We komen gaandeweg Gods Naam op het spoor – Zijn roep-naam èn familienaam. We maken zelfs onverwachts Zijn troonsafstand mee, leren de wacht houden bij het brandend braambos en krijgen daar voorgoed te horen: God bestààt niet – God gebeurt…

NOVEMBER 2011 De actualiteit van de Bijbel, blootgelegd door René Girard op woensdagen 2, 9 en 23 november 2011 van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Patrick Perquy [niet Jan Geerts, zoals eerder vermeld]

Heeft religie iets te maken met het samenleven van mensen? En met het geweld in de samenleving? René Girard, historicus, antropoloog, literatuurkenner en filosoof, onderzoekt het onderling geweld van de mensen en komt op zijn zoektocht uit bij de Bijbel en geweldloosheid. Hoe gaat die weg? Onwetendheid inzake geweld en religie. De rol van religie wordt vaak niet begrepen. Men kent het preventieve karakter ervan niet en men ziet niet dat er eindeloos wraak onder de mensen dreigt te komen nadat iedere godheid is vermoord. Dan is er geen transcendentie meer van religieuze,humanistische of welke aard dan ook, met als gevolg dat er geen verschil meer is tussen gerechtvaardigd en niet-gerechtvaardigd geweld. Tot welke keten van geweld dit in de moderne tijd geleid heeft weten we maar al te goed. Op weg naar een doorbraak; een nieuwe vorm van religie Toch is niet alles bij het oude gebleven. Onze huidige samenleving is niet alleen maar gewelddadig,ondanks de excessen. Het gebeurt ook dat slachtoffers hun recht als slachtoffer kunnen laten gelden. Het zondebokmechanisme is ontmaskerd. We kunnen afzien van het offer en kiezen voor vrede zonder geweld en voor erkenning van de onschuld van de slachtoffers. We kunnen ter harte nemen het woord van Jesaja, dat JHWH geen behagen schept in offers maar in het doen van gerechtigheid.

3

Wat vanaf het begin der tijden verborgen was. De weg die de mensheid heeft moeten gaan,uit de oude wereld vandaan, is langzaam en moeizaam geweest. In de oude Joodse geschriften, het oude testament, de Hebreeuwse Bijbel,wordt die weg verwoord. Als Jezus van Nazaret zegt: ”Ik zal mijn mond openen in gelijkenissen. Ik zal openbaren wat verborgen is geweest vanaf de grondvesting der wereld.”(Mat 13,25) dan citeert hij psalm 77 en plaatst zich hiermee in de lijn van de bevrijding uit het zondebokmechanisme (in de benaming van Girard). In de Joods-Christelijke geschriften gaat het over de eerste moord,die van Kain en Abel,tot de afzwering van het geweld in de evangelies. En dan is het nog niet het einde,want elke keer opnieuw moeten de mensen zich toe-eigenen wat er in het Boek geschreven staat. Het is zoals Nehemia het volk liet samenkomen op het plein van de Waterpoort,toen Ezra het boek van de Thora uit de tempel haalde en vanaf de dageraad tot in de middag voorlas uit het boek (Nehemia8,4).Ezra stond op een toren,zo wordt verteld,en om hem heen, iets lager, stonden de Levieten die uitleg gaven, zodat iedereen het kon begrijpen, dat Boek, die levensleer, die maatschappelijke leer, waarvan de sleutelwoorden luiden “solidariteit en ontferming”: het recht op leven en welzijn voor allen, ook voor de zwaksten. Er wordt verteld hoe het volk lachte en huilde - toen het begreep wat er in dat Boek bedoeld wordt. En zij brachten het meteen ook in praktijk: ze deelden met elkaar wat ze hadden. Dit Boek heeft openbaringskracht,omdat het niet een bedachte leer is,maar omdat het geleefd is: Het geleefde Boek. Dit boek heeft doorgewerkt tot op de dag van vandaag. ‘Veel te laat heb ik jou lief gekregen. Schoonheid wat ben je oud wat ben je nieuw.”

DECEMBER 2011 Saai en onverstaanbaar? op dinsdagen 6, 13 en 20 december 2011 [niet 5, 12, 19/12 zoals elders meegedeeld] van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Geert Delbeke (050 334881 of [email protected])

Wie een tekst uit het Oude Testament hoort voorlezen, weet vaak niet wat hij of zij heeft gehoord. Het zijn soms weerbarstige teksten. Of nietszeggend. Of moeilijk, om allerlei redenen: rare namen, ingewikkelde begrippen, rare kronkels. Of we denken: dat is toch voor Bijbelgeleerden? Neen, die teksten zijn niet voor specialisten, ze zijn voor ieder van ons. We maken op onze bijeenkomsten “Saai en onverstaanbaar?” zelf de proef op de som. We gaan uit van enkele door u gekozen teksten te kiezen uit het Oude Testament, die als “eerste lezing” voorgelezen worden op zondag in de kerk. Wie wil kan dus zelf zulk een “eerste lezing” meebrengen. Men vindt die in missaals of sommige nummers van het weekblad “Kerk en Leven”. We gaan die samen lezen, met niets meer dan de Bijbel in en bij de hand.

4

We werken met de Willibrord-Bijbel ofwel met de Studiebijbel van de Nieuwe Bijbelvertaling. Na afspraak met de gespreksleider kan die zorgen voor enkele exemplaren van die Bijbel-uitgaven, om ze op onze avonden te gebruiken.

JANUARI 2012 Niet UIT maar IN het leven stappen op dinsdagen 17, 24 en 31 januari 2012

van 20 tot 22 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Roger Burggraeve Gezinsdrama's, brutale moorden, agressie op de bus, milieuvervuiling, lijden, racisme, de obsessie voor het meetbare en het maakbare, vergelding en wraak, misbruik ... Vandaag worden we allemaal geconfronteerd met verschillende vormen van kwaad. Dat is niet nieuw. De Bijbel stond er reeds vol van. Aan de hand van negen Bijbelverhalen neemt Roger Burggraeve in zijn nieuwste boek ‘Gedreven tussen goed en kwaad. Inspiratie om recht in het leven te staan.’ (Lannoo, Tielt) een hele reeks vormen van kwaad onder de loep, op zoek naar wat mensen drijft. Een duidelijk oordeel en rechtzettingen zijn nodig, maar ook aandacht voor de menselijke kwetsbaarheid. Door de Bijbelse boodschap te vertalen naar vandaag leert Roger Burggraeve ons de vaak harde realiteit rondom ons op een nieuwe manier te bekijken. En ook sporen van onze hunker naar het goede te ontdekken. Zo biedt hij inzichten om onze verantwoordelijkheid op te nemen wanneer we voor ethische keuzes geplaatst worden en neen te zeggen tegen de fascinatie van het kwaad. Daarom is zijn nieuwste boek niet alleen een inspiratiebron voor christenen, maar voor al wie van onze maatschappij een leefbare samenleving wil maken. Tijdens de gespreksavonden bespreekt Roger Burggraeve met de aanwezigen een drietal thema’s uit zijn boek. Het is evenwel niet nodig het (volledige) boek op voorhand gelezen te hebben. Er is mogelijkheid het boek op de avonden aan te schaffen aan auteursreductie.

FEBRUARI 2012 De Bergrede en de moderniteit op maandagen 6, 13 en 20 februari 2012 van 19.30 uur tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Paul Thoen

5

Met de klassieke benadering, een dogmatische of moraliserende, blijven verzen uit de Bergrede van Mattheüs 5-7, onbegrijpelijk. Met de inschakeling van humor en andere middelen uit de oude retoriek, gaan bepaalde passages open. Als voorbeeld de scenario’s van geweldloosheid, die aanbevolen worden. “Als men u dwingt één mijl mee te gaan, ga er dan twee”. Met een historische uitleg over de wetgeving van het Romeinse leger, verklaart men wel historisch dit woord maar voor onze huidige tijd missen we de boodschap. Daarom lezen we deze verzen als voorbeelden van scenario’s die geactualiseerd moeten worden door deelnemers aan een leesgroep, die hun eigen bestaan onder geweldloze weerbaarheid willen plaatsen.

MAART 2012 Een goedaardige uitzaaiing in onze longen op dinsdagen 6, 13 en 20 maart 2012 van 20 tot 21.30 uur In de kerk van de Heilige Familie, Bilkske 3 te Brugge Begeleider: Guido Verleye

Zoals elke poëzie vraagt ook het werk van Oosterhuis de bereidheid zich te laten inwijden in een bepaalde taal. Dit kost energie, maar het kan uiteindelijk een wereld openen. Overigens is het zo dat Bijbelse religieuze taal haar diepte niet steeds onmiddellijk prijsgeeft; anderzijds bezitten sommige van zijn teksten zo’n directheid dat we onmiddellijk geraakt worden als we ze horen, zingen of zeggen. Wie al vele jaren Zomaar een dak, Zo vriendelijk en veilig of Groter dan ons hart zingt, krijgt met deze liedavonden een kans om te proeven van het minder bekende oudere en hedendaagse repertoire van de Nederlandse dichter. Wie vroeger al een ‘lieddag’ meemaakte, weet dat de deelnemers eraan werkelijk mee maken, mee realiseren. Lied voor lied, woord voor woord.

APRIL 2012 Wat vertellen de schilderingen van de catacomben over de schriftuitleg van de eerste christenen? op maandagen 16, 23, 30 april 2012 van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Patrick Perquy

6

Aan de hand van een uitzending van Braambos over dit onderwerp stellen we vast dat de eerste christenen die hun doden begraven, naar de verhalen teruggrijpen over opstanding in het eerste en tweede testament. In het kader van de moord op getuigen (martelaren) van kinderen, komen ze in opstand tegen de absurditeit van de dood zonder belofte van een hiernamaals. De afbeeldingen uit de catacomben van Priscilla en van een onbekende catacombe, bijgenaamd de cappella sistina van de oudheid, getuigen van dit opstandig geloof. Heel anders dan op onze kerkhoven, overheerst er de indruk van verrijzenis. Deze vraagstelling is in de eeuwen niet verstomd. Wij stellen ons dezelfde vraag: is er leven na de dood? In de Paastijd bestuderen we de verhalen die afgebeeld worden: het verhaal van Noach uit de ark, Adam en Eva, de droom van Jacob, Mozes in zijn rieten mandje, de doortocht door de rietzee, Mozes slaande op de rots. Verder Simson, Daniel in de leeuwenkuil, de drie jongelingen in de vuuroven, Susanna en de twee wulpse ouderlingen. Uit het tweede testament: Jezus en de Samaritaanse, Lazarus, Maria.

MEI 2012 Onbekend maakt onbemind op maandagen 7, 14 en 21 mei 2012 van 19.30 tot 21.30 uur Leerhuis, Stalijzerstraat 19 te Brugge Begeleider: Annemie Schreel (050 334881) of [email protected]

Ken je haar? Dina, Bilha en Zilpa, Pua en Sifra, Lydia, Prisca, Febe ? De lijst kan nog veel langer worden. Hoe komen deze vrouwen terecht in het grote verhaal van de Bijbel? Hoe en wanneer en waarom vonden zij er hun plaats? Wat kunnen deze verdoken, onbekende vrouwen voor ons betekenen? Over hen wordt zelden of nooit gesproken of gepreekt. Wij zullen hen met onze intuïtie, ervaringen en vragen benaderen. Zullen zij een tip van de sluier oplichten?

YOT vzw – Stalijzerstraat 19 8000 Brugge – T 050 33 68 18 (op di) – [email protected] – www.yot.be

7