KPS zomercongres 26 juni 2014:
Langleve(n) DC!
Zo’n honderddertig KPS-deelnemers en genodigden reisden naar De Heerlickheijd van Ermelo om zich te verdiepen in alle facetten van de Premieovereenkomst van de Toekomst. Kan de vlag al uit voor DC? Of valt er nog veel te kneden en te schaven aan de beschikbare premieregeling? #Kringpensioen Bij zomercongres van @Kringpensioen in Ermelo. Thema: mogelijkheden individuele pensioenregeling ('dc'). Mooi programma, hoge opkomst.
Van financiële houdbaarheid naar maatschappelijke houdbaarheid Voordat KPS-voorzitter Helen Heijbroek het thema van het congres inleidt, staat zij stil bij het nieuws dat de gemoederen die dag in de pensioensector flink beroert, namelijk de publicatie van het wetsvoorstel aanpassing Financieel Toetsingskader met in zijn kielzog de kamerbrief over de risicodragende pensioenuitkeringen in de beschikbare premieregeling. In een extra bijeenkomst zal de KPS dieper ingaan op de inhoud en impact van dit wetsvoorstel. De lange termijn vraagt om meer dan alleen een technische blik. Tijdens dit Zomercongres belichten verschillende sprekers hun ervaringen en ideeën over de invulling van een toekomstbestendige premieovereenkomst. Onder de bezielende en professionele aansturing van Ferry Mingelen, politiek journalist en columnist, wordt het thema vanuit diverse invalshoeken bediscussieerd. Daarbij ligt de focus niet alleen op de financiële houdbaarheid, maar wordt breder gekeken in de opmars naar de brede pensioendiscussie. Wat kunnen we behouden en wat dient er veranderd te #Kringpensioen worden om de DC-regeling voor alle generaties een Dagvoorzitter @FerryMingelen heeft zijn serieuze optie voor een volwaardige pensioenregeling te pensioenervaringen gedeeld. Nu toch weer laten zijn? techniek en inhoud door Tom Steenkamp voor #usualsuspects.
Vermeende tekortkomingen al geadresseerd; maar optimaliseringslag zeker nodig Tom Steenkamp, bestuursvoorzitter Robeco PPI, hoogleraar Beleggingen aan de VU en lid van de Netspar werkgroep ‘Pensioen 2020 – Smart DC’, gaat dieper in op de rapportage van Netspar ‘Een toekomstperspectief voor premieovereenkomsten’. Allereerst staat Steenkamp stil bij de vraag wat de DC-regeling nu al biedt aan mogelijkheden. Veel van de vermeende tekortkomingen (te hoge kosten, ongewenste keuzes inleg en beleggen, denken in kapitaal in plaats van inkomen) zijn al geadresseerd en verder uitgewerkt.
1
Steenkamp noemt de huidige mogelijkheden in de opbouwfase en de uitkeringsfase. Opbouwfase Persoonlijke eigendomsrechten Collectieve schaalvoordelen (lage uitvoeringskosten) Default keuze opties beleggingsbeleid Opting out+zorgplicht Verplichte premie-inleg (fiscale facilitering) Collectieve verzekering NP en AO PPI als extra aanbieder Uitkeringsfase Verplichte conversie op pensioendatum Shoprecht Levenslange uitkering In tweede pijler: levenslange nominale uitkering Toch zijn er zeker punten die verbeterd moeten worden om te kunnen spreken van een toekomstbestendig DC. Netspar stelt de volgende punten van optimalisatie in de opbouwfase voor: Verruim de belastingstaffel (De staffel is berekend op een reëel rendement van 4%. Dit vergt bijna 100% in aandelen, terwijl dit uit oogpunt van risicobeheer niet wenselijk is. Bovendien is de conversierente van 4% te hoog). Geen level playing field met uitkeringsovereenkomsten (weliswaar is 3% staffel mogelijk maar fiscale bovenmatigheidstoets maakt dit administratief nodeloos ingewikkeld). Maak gebruik van actuele RTS (i.p.v. vaste rente) Toetsing op basis van ingelegde premie (i.p.v. toetsing bovenmatigheid) Maak andere premie-inleg mogelijk . Bij huidige oplopende premiestaffel wordt bijna 60% van de totale premie in de laatste 10 jaar ingelegd tegen een laag risicoprofiel. Een gelijk oplopende staffel levert #Kringpensioen uiteindelijk meer pensioenkapitaal op. Tom Steenkamp op zomercongres Maak differentiatie mogelijk in premie- en @Kringpensioen: (Individuele) differentiatie van beleggingsbeleid. (‘Wesley Sneijder heeft tenslotte een premie- en beleggingsbeleid nodig in DC. Could totaal andere toekomstige verdiencapaciteit dan een not agree more professor, die ook na zijn pensionering nog aan de universiteit verbonden kan zijn”) In de uitkeringsfase ziet Netspar de volgende verbeterpunten: Biedt de mogelijkheid van een variabele annuïteit (met bijvoorbeeld 80% nominale annuïteit en 20% risicovol (via 100% aandelen). Daardoor betere koopkrachtontwikkeling. Leg langlevenrisico bij collectief van deelnemers. Biedt keuzemogelijkheden in uitkeringsvorm (lump-sum, zorg, wonen) Steenkamp eindigt zijn aanbevelingen met de oproep het fiscale pensioenkader voor alle werkenden gelijk te maken. Met de Premieovereenkomst een reis naar de Toekomst Annemiek Vollenbroek, voorzitter van de KPS-werkgroep Premieovereenkomst van de Toekomst, vergelijkt de bevindingen van de werkgroep met een autoreis. In haar inleiding toont zij een filmpje, van een zelfsturende auto en de risico’s die daardoor tijdens de rit worden uitgesloten of beperkt. Zij nodigt de aanwezigen uit deze metafoor goed in gedachten te houden. De werkgroep van de KPS is haar studie over de premieovereenkomst gestart met een inventarisatie van de trends, de behoeften van de werkende, de werkgever, de overheid en de uitvoerder. Daarin stond de behoefte van de werkende voorop en de rol van de werkgever, overheid en uitvoerder was daarin faciliterend. 2
De behoefte van de werkende en de barrières waardoor hij handelingsverlegen is worden duidelijk in het volgende plaatje. Behoeften werkenden 1. Zekerheid 2. Eenvoud 3. Baken/Referentiekader a. Norm b. Instrumenten om norm te volgen 4. Grip a. Inzicht en duidelijkheid b. Eigendom 5. Invloed door keuzemogelijkheden 6. Arbeidsrelatie niet van invloed 7. Solidariteit/collectiviteit waar dit tot voordelen kan leiden
Behoeften overheid: 1. Eenvoud 2. Kosten beheersing 3. Bijdrage aan goed werkgeverschap 4. Stabiele wet- en regelgeving Behoeften uitvoerder: 1. Eenvoud in aanbod en uitvoering 2. Vertrouwen in financiële sector 3. Efficiënte ICT-tools in ondersteuning klanten 4. Stabiele Wet- en regelgeving
Behoeften werkgever: 1. Voorkomen van armoede bij ouderdom, ziekte, overlijden 2. Beheersing kosten 3. Rekening houden met culturele achtergrond: - laag vertrouwen in pensioenstelsel - werkenden niet gewend aan eigen verantwoordelijkheid
Om deze behoeften tijdens de reis naar een toekomstig DC goed te kunnen bewaken, heeft de werkgroep een routeplanning gemaakt. Daarbij vormen vertrouwen, eenvoud, goede defaults, grip en flexibilisering arbeidsmarkt de belangrijkste coördinaten om de eindbestemming succesvol te kunnen bereiken. Met vertrouwen als randvoorwaarde voor eenvoud: het verkleint de wens tot keuzemogelijkheden (TNS Nipo-onderzoek 2013) en helpt de deelnemer de juiste koers te varen. Vertrouwen bevordert de communicatie en vermindert de behoefte aan inzicht op alles wat er onder die motorkap zich afspeelt. De werkgroep rondde haar studie af met de volgende aanbevelingen: Werk aan vertrouwen Goede wettelijke defaults (bij keuze beleggingen, inleg, risicodekking, pensioenuitvoerder) Met goede defaults kan effectief worden gecommuniceerd e e Maak geen onderscheid 2 en 3 pijler en denk aan portability Laat eis tijdsevenredige opbouw los Keuzes bij gebruik pensioenkapitaal Met deze punten heeft de werkgroep alle vertrouwen in een goede aankomst bij een toekomstbestendige regeling voor de werkende, werkgever, uitvoerder en overheid.
3
#Kringpensioen Reis en oplossingsrichtingen van werkgroep premieovk @Kringpensioen is prima uitgangspunt voor gesprek met #unusualsuspects.
Uit het debat voor de pauze blijkt wel dat de aanbevelingen van de werkgroep van Netspar en van KPS, elkaar dicht benaderen. Alleen de aanvliegroute is verschillend. Netspar benaderde het vraagstuk vanuit de macro-economie. De KPS-werkgroep vanuit de behoeften van de werkenden. KPS-werkgroep is net als Netspar voor keuzes in beleggingen, maar voegt daaraan toe keuze in inleg, risicodekking en pensioenuitvoerder. Op de vraag vanuit de zaal waarom de KPS niet de gepensioneerden in haar stakeholders heeft opgenomen, kan Vollenbroek aangeven dat de term ‘werkenden’ ook breder gezien kan worden en wellicht dat de term ‘burger’ beter de lading dekt. Vervolgens legt Ferry Mingelen de zaal de volgende stelling voor: De premieovereenkomst van de toekomst is een individuele DC-regeling met collectieve elementen Een grote meerderheid in de zaal is het eens met deze stelling. Een tegenstemmer is van mening dat deze ontwikkeling haaks staat op onze cultuur die gericht is op solidariteit Een omslag naar een individueel DC-systeem vergt tientallen jaren. Pensioenverplichting: van arbeidsvoorwaarde naar financieel risico voor de onderneming Na de pauze plaatst Gabriël van de Luitgaarden, Head of Financial Risk and Pensions Management Koninklijke Philips NV, zijn gehoor in de driver seat van de werkgever. Waar koerst de werkgever op af als we kijken naar de toekomst? Van de Luijtgaarden plaatst de keuze van de werkgever eerst in het perspectief van de onderneming. Hij verhaalt van een verzorgende werkgever die naast inkomensvoorzieningen voor na pensionering een scala aan benefits voor zijn werknemers inrichtte, zoals woningen, gezondheidszorg, vervoer, opleidingen en ontspanning. De pensioenregeling begon als arbeidsvoorwaarde. Harde rechten waren makkelijk toe te zeggen in een tijd van jonge beroepsbevolking, weinig gepensioneerden, kortere levensverwachting en sterk groeiende onderneming. Door ontwikkelingen in de financiële markten, #Kringpensioen langlevenrisico, governance en accounting standards Gabriel van de Luitgaarden maakt vanuit Philips glashelder dat transformeerden DB-regelingen tot financiële risico’s die tijden veranderd zijn en DB-pensioen onhoudbaar. soms groter waren dan de core business risks. Dat betekent in de praktijk dat deze pensioenaanspraken van invloed werden op de waardering van de aandelen van het bedrijf, overnames werden afgebroken en toegang tot de kapitaalmarkt werd bemoeilijkt door een slechtere rating. Vandaar dat ‘de-risken’ een belangrijke aanpak werd in het toekomstbestendig maken van de pensioenregelingen. Wereldwijd heeft Philips veel DB-regelingen omgezet naar CDC-regelingen en DCregelingen, waarbij de keuze afhankelijk was van de cultuur in het betreffende land en de waarde die de deelnemer hecht aan pensioen. De onderneming kent een Global Pension Policy, maar pensioenregelingen zijn lokaal en het bedrijf biedt lokale benefits pakketten. Regelmatig wordt de waarde van die benefits pakketten gebenchmarkt. Niet iedereen wil een pensioenregeling: in sommige landen ligt de focus op cash. Maar opting out door de deelnemer is in Nederland geen mogelijkheid. Philips biedt diverse DC-regelingen en zoals hiervoor aangegeven afhankelijk van de lokale cultuur: standaard, smart (toegang tot tools die inzicht bieden in doelstelling, risk appetite en passende beleggingsstrategie) collectief DC (o.a. in Nederland) mix van DB + DC
4
Bij de overgang van DB was een individuele DC-regeling onbespreekbaar met de vakbond, ook het invaren belemmerde de keuze voor DC. Bij de invoering van de CDC-regeling is een evenwichtige afweging gemaakt van de volgende belangen: De vaste premie (van belang voor actieven): • Hoogte van de geambieerde opbouw voor de actieven • Hoogte van de premie: kans op realisatie ambitie • Kans op realisatie van indexatie ambitie Bruidsschat (van belang voor gepensioneerden): • Het verleden (premie restituties) • Het heden (actuele financiële positie tekort/overschot) • De toekomst (kans op realisatie indexatie ambitie in de toekomst) Voor de werkgever is van belang: • Wordt met CDC-afspraak het doel bereikt? • Wat vindt de accountant? Het de-risken heeft z’n doel bereikt. In de toekomst verwacht Van de Luitgaarden dat de pensioentoezegging weer richting arbeidsvoorwaarde zal bewegen, mede gelet op het aangescherpte Witteveenkader met de lagere opbouw en de 100.000 als aftopping van de salarisgrens. Alle ontwikkelingen in wetgeving leiden opnieuw tot overleg met de deelnemers en dwingen de werkgever en het pensioenfondsbestuur tot keuzes over de pensioenregeling, waarbij de spagaat tussen zekerheid en ambitie aanwezig zal blijven. Pensioen is en blijft een arbeidsvoorwaarde In zijn inleiding staat Michiel Hietkamp stil bij de visie van CNV Jongeren, waar hij voorzitter van is, en van PensioenLab. Het CNV zal voorstellen voor toekomstige DC-regelingen langs de meetlat leggen met de volgende ijkpunten (zie afb.): Daarnaast is CNV voorstander van: Individuele zeggenschap over het beleggingsbeleid Verplichte pensioenopbouw (ook voor zelfstandigen) Degressieve opbouw, waarbij pensioenopbouw bij aanvang hoger is Combinatie van pensioen met wonen en zorg Flexibele AOW-leeftijd Solidariteit blijft één van de speerpunten. CNV wil daarmee zogenaamde ‘pech-‘ en ‘gelukgeneraties’ uitsluiten en is daarom niet enthousiast over individuele DC-regelingen.
5
Vervolgens gaat Hietkamp in op de uitkomsten van het PensioenLab. Het PensioenLab is een initiatief van CNV Jongeren, FNV Jong en MHP-jongeren en bestaat uit meerdere experimententeams die zich allemaal buigen over een bepaald thema. Deze thema’s zijn: Solidariteit, Keuzevrijheid, Bestuur, Vermogensbeheer en Communicatie. Hietkamp gaf aan dat de discussies niet in één visie zijn samen te vatten. De grote gemene deler kwam uit op: “Collectief waar het moet, individueel waar het kan”. Tijdens de paneldiscussie onder leiding van Ferry Mingelen werd aan Michiel Hietbrink gevraagd waarom nog zo sterk wordt vastgehouden aan de sectorgebonden pensioenfondsen. Philips is een goed voorbeeld van een bedrijf dat door wijzigingen in productenrange (van gloeilamp, #Kringpensioen Werknemers zijn mobiel (Hietkamp). Ook werkgevers zijn TV naar medische apparaten) onder diverse mobiel (Luitgaarden). Collectiviteit zit niet in 'sector'. bedrijfstakken zou komen te vallen wanneer ze geen eigen pensioenfonds zou hebben. Hietbrink treft op dit moment geen goed alternatief in de markt voor nieuwe collectiviteiten en merkt op dat er serieus gekeken moet worden naar nieuwe bedrijfstakpensioenfondsen.
Met goede defaults zonder schade naar de eindbestemming Op de stelling Collectief DC = tussenstation, Individueel DC wordt eindstation is het aantal rode en groene kaarten aardig gelijk. Hietbrink verwacht een verdere afkalving van het pensioenvertrouwen wanneer Individueel DC het eindstation wordt. Steenkamp merkt daarentegen op dat we met een DC juist van veel onduidelijkheid af zijn, denk alleen al aan de discussie over de intergenerationele herverdeling. En met een goede default verwacht hij geen armoedeval waar de voorstanders van DB voor vrezen. Vollenbroek vult daarbij aan: zet de deelnemer in een zelfsturende auto met goede defaults en hij komt zonder brokken op zijn eindbestemming.
Terugblik De sprekers ontvingen een symbolisch cadeau: een individuele transparante DC-spaarpot als dank voor hun interessante bijdrage en als stimulans om hetgeen zij voorstaan ook in de praktijk om te zetten. Vanuit deze inspirerende middag en de behoefte om samen toe te werken naar een houdbaar pensioenstelsel, zal de KPS in de komende tijd meer initiatieven ontwikkelen om de maatschappelijke brede dialoog aan te gaan. De KPS-werkgroep ‘Visies op ons toekomstig pensioen’ zal daaraan een belangrijke bijdrage leveren, gevoed met visies vanuit andere werkgroepen van KPS, zodat de diverse invalshoeken, de pro’s en contra’s van de voorstellen duidelijk in beeld komen en op het najaarscongres van 21 november 2014 gepresenteerd kunnen worden.
Kijk voor de volledige presentaties en foto’s op www.kps.nl.
6
