Bij de Yoga cursus: Hart-s-tocht. Yogabeoefening is een ‘tocht naar je hart’. In deze cursus hebben we onszelf eerst een aantal vragen gesteld over de wijze waarop we deze weg kunnen gaan. Hiervoor volgen we Robert Butera in zijn boek ´Puur Yoga´, waarin hij stappen beschrijft, die de toegang vormen tot de juiste yogabeoefening en die in elke yogales worden geïntegreerd.
1. Wat is je intentie? Overweeg eens waarom je yoga doet. Kan je ontdekken wat de drijvende kracht of deugd is die aan dat doel ten grondslag ligt? Die kracht of deugd is je intentie. Als je je intentie bepaalt wordt de verbinding tussen lichaam, ziel en geest gelegd. Er is altijd een drijvende kracht aanwezig op cruciale momenten in het leven. Als je jezelf in yogabeoefening verbindt met iets wat groter is dan jezelf, heeft dit effect op alle aspecten van je leven, inclusief je gezondheid. Om beter te begrijpen wat intentie inhoudt, kunnen we de drie basiskwaliteiten van de natuur, of guna’s, uit de yogafilosofie beschouwen. Deze verwijzen naar de wijze waarop je in de wereld kunt staan en ze kunnen je helpen om je dagelijkse activiteiten met een duidelijke intentie en deugdzaam uit te voeren. De drie kwaliteiten: Rajas is een actieve kwaliteit en heeft vooral te maken met vitaliteit en energie. Maar kan zich ook uitdrukken als obsessie, fascinatie en opwinding. Tamas is een inactieve kwaliteit en heeft mn te maken met stil en rustig zijn. Maar kan zich ook uitdrukken in depressie en luiheid. Sattva is de kwaliteit van puurheid en evenwicht, en heeft te maken met helder en gefocust zijn, maar kan zich ook uitdrukken als egoïsme en ijdelheid. Het doel van yoga is het vergroten van de sattvische toestand in haar zuiverheid. Een pure intentie is van fundamenteel belang in het leven, niet alleen voor yoga. Naarmate je leert een pure intentie in je yogahoudingen na te leven zal je dit ook in je dagelijkse activiteiten gaan doen. Vaak hebben we geen idee wat onze intentie is om bepaalde dingen te doen, of dit nu werk, relaties of andere gebieden van het leven betreft. Neem de tijd om je intentie te bepalen. Enkele voorbeelden van intenties of deugden zijn liefde, compassie, vrede, vreugde, dienstbaarheid, balans, geloof, vertrouwen, hoop, acceptatie, vergeving, geduld en toewijding. Bepaal eerst een doel dat belangrijk voor je is. In het begin heb je misschien vele doelen, maar probeer die tot één doel te brengen en vraag jezelf af waarom je dit wilt bereiken. De eerste reden die in je opkomt zal zich op een oppervlakkig niveau bevinden. De tweede reden zal waarschijnlijk al breder georiënteerd en geestelijker zijn. Herhaal dit proces zo nodig enkele keren, tot de drijvende kracht – je intentie duidelijk wordt.
1
Als je intentie gebaseerd is op angst of ego, probeer dan dieper te graven om de zuivere of evenwichtige versie van je verlangen te achterhalen. Je intentie is als een kelk die zich vult met yoga ervaringen, inzichten en het mysterie van leven. Zo zal je intentie je ervaring verrijken. Wanneer je een pure intentie hebt en die meeneemt in de yogabeoefening zal je merken dat je meer controle hebt over de lichaamshoudingen. Ziel en geest zullen een integraal onderdeel van het proces zijn. Yogabeoefening betekent voortdurend toewerken naar een zuivere benadering op basis van aandacht en acceptatie. Perfectie bestaat niet, alleen een ontdekkingsreis die zich steeds verder ontvouwt.
2. Wat is je attitude? Attitude is de bewuste mentale houding waarin je yoga beoefent. De klassieke yogatheorie verdeelt attitude in vier belangrijke houdingen: plicht, kennis, ongehechtheid en meesterschap. Iedere yogahouding helpt ons een van deze belangrijke mentale attitudes te ontwikkelen. Naarmate je de attitude die aan iedere houding inherent is meer aanneemt, beginnen lichaam, ziel en geest meer samen te vallen, wat tot betere gezondheid en groter welbevinden leidt. Attitude kan voortkomen uit je gemoedstoestand op een bepaald moment, maar is ook de intrinsieke kwaliteit in iedere yogahouding die we voor onze ontwikkeling kunnen gebruiken. Onze attitude verschaft ons de instrumenten voor het aanvatten van de reis en verlicht het pad. Stel: je intentie is goed voor jezelf zorgen. Dan ligt je focus op houdingen die plicht als voornaamste attitude hebben. Stel: je intentie is geestelijke groei en helder denken. Dan ligt je focus op de attitude van kennis, die zelfbewustzijn vergroot en innerlijke wijsheid geeft. Plicht heeft te maken met je verantwoordelijkheid en rollen in het leven. Het verzaken van je plicht geeft conflicten en problemen (te hard werken, slechte eetgewoonten, onvoldoende rust, onvoldoende bewegen, emotionele verwaarlozing van dierbaren, enz.) Plicht omvat routine, discipline, zelfstandigheid, verantwoordelijkheid, innerlijke beheersing en sterk karakter. Kennis begint met zelfbewustzijn en omvat de fysieke, emotionele en geestelijke domeinen. Kennis wil zeggen dat je geaard blijft in jezelf en ze wordt verkregen door middel van concentratie, coördinatie, oefenen van de zintuigen, bewustzijn en oefenen van de adem, en balans. Kennis heeft betrekking op de wijsheid van het lichaam. Door je bewust te worden van jezelf in een houding wordt een signaal naar het zenuwstelsel gestuurd om oude spanningspatronen los te laten. Als je aandachtig naar je lichaam luistert en doet wat goed voelt, zal je lichaam daarop reageren en zichzelf beginnen te helen. Ongehechtheid is een toestand van in de wereld zijn, maar niet van de wereld zijn. Ze omvat nederigheid, objectiviteit, geloof, acceptatie en overgave aan een hogere werkelijkheid.
2
Ongehechtheid geeft het vermogen om een stap terug te doen en ons leven als objectieve getuige te beschouwen, waarbij we alles zien, maar niets ons doet lijden. We kunnen met onze zorgen leven, maar worden er niet door geregeerd. Meesterschap heeft betrekking op een stap voorwaarts of een prestatie. Dit geeft op subtiele wijze zelfvertrouwen. Wanneer plicht, kennis en ongehechtheid werkelijk worden begrepen bereiken we meesterschap. Het groeit in de ervaring van onafhankelijkheid, volharding en geloof. Meesterschap maakt sterk op elk niveau en stijgt boven het menselijke uit. Hiervoor zijn wilskracht en het ontwikkelen van positieve gedachten nodig, wat resulteert in onafhankelijkheid, positief lichaams- en zelfbeeld en hoge eigenwaarde. Meesterschap houdt het vermogen in om het leven vanuit een groter perspectief te zien. In plaats van iets onze wil op te leggen laten we los en vertrouwen we op de goddelijke ordening. Overzicht yogahoudingen in relatie tot intentie en attitude:
Yogahoudingen
Intentie
Attitude
Balans Opwaarts Voorwaarts Achterwaarts
Kennis Streven Overgave Kracht
Zijwaarts Draaiing Ledematen Omgekeerd
Flexibiliteit Openheid Onafhankelijkheid Naar binnen keren
Ontspanning Meditatie Groet
Ongehechtheid Op 1 punt gericht Devotie
Kennis Kennis Ongehechtheid Meesterschap, Kennis, Plicht. Kennis Ongehechtheid Meesterschap, Kennis Meesterschap Ongehechtheid Ongehechtheid Plicht Elementen van alle 4.
3. Hoe te werken in de lichaamshoudingen (asana’s beoefenen)? Yogahoudingen werden duizenden jaren geleden door Indiase mystici gecreëerd door aspecten van de natuur te observeren, zoals dieren, natuurelementen, mensen. Veel namen van yogahoudingen doen hier nog aan denken zoals leeuw, vis, boom, krijger. Door de eeuwen heen is het aantal yogahoudingen teruggebracht van een paar honderd tot vierentachtig veel beoefende houdingen. Ze leren ons hoe we onze geest kunnen richten, waardoor we ons leren verbinden met oorsprong en doel van ons leven. Als je leven niet gezond en in balans is wordt je niet van je lijden verlost, hoeveel asana’s je ook doet. Of wanneer je veel te lange werkweken maakt en een uurtje per week yoga doet – d.i. weliswaar een stap in de goede richting - , om de
3
stress af te voeren zal dit geen effect hebben en beroof je jezelf van de ware voordelen van yoga. Yoga is geen pil, maar een instrument van gezondheid en wijsheid. In India worden yogahoudingen uitgevoerd in combinatie met leer en gebruik van gezonde voeding, meditatie, ethische leefwijze en studie van heilige teksten. Dit toont dat voor de beheersing van de asana’s eenheid van lichaam, ziel en geest is vereist. Hoewel yogabeoefening soepelheid en lichamelijke kracht ontwikkelt heeft bekwaamheid weinig te maken met behendigheid. Je kan superlenig zijn maar als je gedachten zijn afgeleid of jezelf vergelijkt met je buurman tijdens yogabeoefening, dan doe je geen yoga. Wanneer je lichaam het plaatsen van je voet in je andere lies in de boomhouding niet toelaat en je past de houding aan door je voet tegen de binnenzijde van de enkel te plaatsen, dan kan je toch heel goed uitdrukking geven aan en zelfs ‘meester’ zijn over de boom. Dat toont ook dat yoga voor iedereen is, hoewel het in het begin niet gemakkelijk hoeft te zijn. Maar door regelmatig te oefenen gedurende langere tijd ontstaat er steeds diepere ontspanning en moeiteloosheid. De asana’s helpen je hier-en-nu te zijn en geven je leven ‘ruimte’. Dan krijgt de buitenwereld minder kans je contant in beslag te nemen en groeit er vrede in de binnenwereld. Hoewel yoga niet alleen een fysiek doel dient, heeft het een duidelijke, krachtige uitwerking op het lichaam. Gevoel van vitaliteit, vrede en welzijn na het beoefenen van yogahoudingen treedt op omdat alle lichaamssystemen – met name het zenuwstelsel, het spierstelsel en het lymfesysteem – zijn geharmoniseerd, opgepept en in balans gebracht en er een gezonde doorstroming van bloed, zuurstof en energie is. Daarbij speelt een rol om steeds bewuster met stress om te gaan zodat die vermindert, voldoende rust te nemen en consequent, gezond en voedzaam te eten. De voordelen van de yogahoudingen zullen zich ontwikkelen naarmate je algehele leefwijze verbetert. Maar als je volhoudt gaat de tocht naar het hart door, en zelfs na jaren yogabeoefening zal je nog nieuwe voordelen ervaren. De houdingen versterken en verlengen de spieren en verstevigen en zuiveren ieder element van het menselijk lichaam. Om deze voordelen tot stand te brengen en de yogahoudingen veilig uit te voeren, moet je je lichaam in de houdingen correct uitlijnen. Een uitlijninstructie in een yogahouding geeft aan in welke positie het lichaam zich moet bevinden, terwijl daarbij je intentie en attitude ook een rol spelen. De uitlijning is niet alleen lichamelijk, maar ook mentaal en geestelijk. Goede uitlijning betekent het vermogen je te ontspannen in de houding, op de juiste manier adem te halen, de diepere betekenis van de houding begrijpen, je mentaal focussen en ervoor open staan jezelf in de houding te verkennen. Het uitlijningsproces is iedere dag weer anders, omdat jij iedere dag weer anders bent. Als je dit in je achterhoofd houdt, blijft het beoefenen van yogahoudingen geïnspireerd en brengt iedere dag weer nieuwe ervaringen.
4
4. Hoe te ‘oefenen’ met de adem (pranayama beoefening)? Bewustzijn van de adem is misschien wel het meest waardevolle instrument dat yoga ons schenkt. In onze cultuur wordt ons niet geleerd hoe we goed moeten ademhalen en als gevolg daarvan wordt onze ademhaling na verloop van tijd vaak belemmerd door gewoonte reacties op stress. Je bewust zijn van je ademhaling helpt om stress te verminderen, beter te slapen, je gezonder te voelen en jezelf te zijn! Pranayama heeft te maken met het reguleren en beheersen van de adem. Prana betekent levenskracht, en yama heeft te maken met controleren of reguleren. Pranayama heeft dan ook betrekking op bewuste ademhaling, met de bedoeling de levenskracht te beïnvloeden. De adem neemt een grote plaats in, in de yogafilosofie. De informatie hierover is zeer omvangrijk en om dit volledig te bestuderen is een lange, gestructureerde studie noodzakelijk. Met betrekking tot de lichamelijke gezondheid ontdekken wetenschappers nu opnieuw waarheden over ademhalen die in yoga al eeuwen bekend zijn. Door bewust en diep te ademen kalmeert je geest en neemt spanning af. Pranayama ontspant het zenuwstelsel en zorgt ervoor dat de voorhoofdskwab van de hersenen goed kan functioneren, waardoor de het bewustzijn verruimt en helder redeneren verbetert. Bedenk wel dat ademhaling niet een oplossing is voor alle kwalen, maar wel een essentieel onderdeel van een yogalevensstijl is. De adem is het meest gebruikte focuspunt in meditatie in alle culturen en tradities. Echter, je aandacht op de ademhaling richten is geen eenvoudige taak. In essentie is ademen een daad van zowel geven als ontvangen. Als zodanig verbindt de adem ons met elk ander levend wezen op deze aarde. Wanneer we inademen ontvangen we het geschenk van het leven. Zonder dit geschenk zouden we binnen enkele minuten het loodje leggen. Als we uitademen geven we het geschenk van het leven terug aan het universum, voedsel voor de planten op aarde. De adem kan ook gezien worden als een metafoor voor loslaten. Het is heel goed als je in de loop van de dag aandacht besteedt aan je manier van ademen, maar wees heel zuinig met ademoefeningen. De longen hebben, net als ieder ander lichaamssysteem tijd nodig om sterker te worden. Daarnaast is je hartslag gewend aan je ademhalingspatroon en een abrupte verandering hierin kan je hart overbelasten en andere systemen in het lichaam verstoren. Waarschijnlijk zal je merken dat, naarmate je emotionele toestand door de yoga beoefening in balans komt, je ademhaling dieper gaat worden. (De veel subtieler en dieper werkende pranayama oefeningen dienen onder deskundige leiding te worden beoefend). Net als bij andere yogaoefeningen is je intentie bij ademhalingsoefeningen belangrijk. Wanneer we de ademhaling bewust oefenen, brengen we onze intentie met iedere ademhaling in overeenstemming.
5
Aandachtspunten voor het observeren van de ademhaling: - Hoe voelt het om je ademhaling te observeren? - Kan je de gewaarwording voelen van de adem die in en uit de neus stroomt? - Is de temperatuur warm of koud? - Is de ademhaling langzaam of snel? - Is de ademhaling vloeiend of hortend? - Wordt je ademhaling belemmerd, en zo ja, waar? - Welk deel van je lichaam beweegt terwijl je ademhaalt? Dit laat je zien welk deel van je longen je gebruikt. - Houd je je adem in na de inademing of pauzeer je na de uitademing? - Is de ademhaling voortdurend even krachtig, of is deze aan het begin van de cyclus sterker? - Is je inademing langer dan de uitademing, of andersom, of zijn beide gelijk?
Ademen in yogahoudingen. Wanneer je yogahoudingen beoefent, is het belangrijk om de beweging met de ademhaling in overeenstemming te brengen. Door tijdens het beoefenen van yoga rustig en bewust te ademen kan de hartslag verlagen, de bloeddruk verminderen en de zuurstofopname van het lichaam verbeteren. Ook zullen we ons meer van onze innerlijke omgeving gewaarworden. Wanneer lichaam en adem steeds meer een geheel zijn geeft dat gevoel van harmonie. Het observeren van de adem functioneert als een brug tussen lichaam en geest en helpt je in het huidige moment te komen en eenheid van lichaam, ziel en geest te bereiken. Bewustzijn van de ademhaling maakt de uitvoering van de houdingen veel gemakkelijker.
Naar: ‘Puur Yoga – basis, verdieping en houdingen’ door Robert Butera.
6
