1
"Bidden, meditatie en mindfulness: over vorm, inhoud en iets "meer"
Introductie: - aanleidingen en achtergronden - vraagstelling
2
Aanleidingen en achtergronden 1
Aanleidingen en achtergronden 2
• Aanleidingen
• Achtergronden
– Verwondering – Herkenning – Enthousiasme – Vragen
– Geestelijk verzorger in veranderende GGZ • Ontzuilde zorg • Nieuwe openheid voor spiritualiteit • Herstel
– Zingeving en levensbeschouwing – Cursus ‘bidden’
Vraagstelling
Vraagstelling 2
• Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen bidden, mediteren en mindfulness
• Prayer based cognitive therapy of Prayer based stress reduction?
– Vorm – Inhoud – Rol van de leider Welke perspectieven op de verhouding lichaam en geest zijn hierin werkzaam?
• Welke beelden en opvattingen over vorm, inhoud en de rol van een leider zijn aan de orde in het antwoord?
Bidden
Bidden: een cursus 1
• Fenomenologie • Context: religie
• Achtergronden/aanleidingen
• Uitdrukking van en • Oefening in
• Doel: – Vervullen religieuze plicht – Communicatie met het Heilige ( R. Otto) – Beïnvloeding: • Het Heilige • De werkelijkheid • Het zelf
– Still praying strong (S. Bänziger) – Omgaan met ziekte en dood (coping) – Geïndividualiseerd ritueel (J. Janssen)
• Doelgroep: langdurig zorgafhankelijke patiënten • Insteek: ondersteunen van herstel
3
Bidden: een cursus 2
Bidden: een cursus 2
– Doel
• Uitgangspunten:
• • • •
– Het concept prayer en de – Werkdefinitie: Communiceren met een goddelijk iets of iemand – Structuurkenmerken: tijd, plaats, wijze, aanleiding, richting, inhoud, doel,
Vaardigheid vergroten Vergroten tevredenheid Religieuze coping (religieus) welzijn bevorderen
Bidden: een cursus 2
Bidden: een cursus 3
• Karakteristieken van de rol van de (geestelijk verzorger als) docent/cursusleider ‘bidden’
• Inhoud: kennismaken en oefenen met bidden adhv • verschillende aspecten volgens de werkdefinitie en • structuurkenmerken • met het doel de eigen praktijk en theorie van bidden te ontwikkelen. • Uitwerking…
– Inleider – Gids – Coach
Bidden: hoe doe je dat?
uitkomstmaten
• • • • •
• • • • •
Acht bijeenkomsten Informatie Uitwerking: alternatieven benoemen Toepassing: hoe kun jij dit toepassen? Huiswerk: – Logboek – Wat heb je gedaan, wat viel je daarbij op? – Persoonlijk plan: bidden, zo doe ik dat.
Vaardigheid (zelfbeoordeling) Tevredenheid (zelfbeoordeling) Klachten (KKL) (religieus) welzijn Religieuze coping
4
Resultaten
Meditatie 1
• • • • • •
• Fenomenologie • Geen duidelijk afgegrensd concept en diverse methodieken:
Toename vaardigheid en tevredenheid Meer bidden Meer religieuze coping Geen klachtenvermindering Geen effect op (religieus) welzijn Terugblik: • Meer gaan bidden • Waardevol
– Inkeer vs uiting – Stilte vs geluid – Bewegingloos vs beweging – Objectgericht vs zonder object
Meditatie 2
Meditari en mederi
Betekenissen:
• Latijnse werkwoordvormen • Etymologische verwantschap
Bezinning Verdieping Concentratie Overdenking/overpeinzing Het midden zoeken, vinden De juiste maat of verhouding vinden
– Suggereert een gemeenschappelijke betekenisachtergrond van meditatie en medicatie
Meditatie en bidden
Mindfulness
• Meditatie een ruimer begrip • Bidden: een specifiek vorm van meditatie? • Meditatief gebed: een specifieke vorm van bidden • Opmerkelijk: geen correlatie tussen bidden en meditatie (volgens antwoorden deelnemers)
• Fenomenologie – Het concept mindful • ‘aandacht geven op specifieke wijze’ • gericht, niet oordelend, in het hier en nu • ‘de dingen zien zoals ze werkelijk zijn’
– MBCT/MBSR
5
Mindfulness: achtergronden
Achtergronden 2
• Boeddhisme:
• • • •
– De vier edele waarheden – Het achtvoudige pad • Wijsheid • Moraliteit • Concentratie (vipassana)
Aanvulling op reguliere therapie Herstelgericht Therapie-ontrouw Inzichten uit cognitieve therapie – Piekeren – Activeren schema’s – Onderliggende depressie
Mindfulness: doel
MBCT/MBSR: de acht weken cursus 1
• Gezondheidsbevordering:
• • • •
– Terugvalpreventie – Stressreductie
• Zelfinzicht • Acceptatie: mogelijkheden en beperkingen • Effectiever omgaan met en gezondere keuzes
Inhoud: Formele meditatie oefeningen Informele meditatie oefeningen Cognitieve gedragstherapeutische vaardigheden
MBCT/MBSR: de acht weken cursus 2
MBCT/MBSR: de acht weken cursus 3
• Formele meditatie oefeningen
• Informele meditatie oefeningen
– Body scan – Zitmeditatie – Bewegingsoefeningen in aandacht
– 3 minuten adem ruimte – Aandacht voor alledaagse activiteiten (voorbeeld: de rozijn)
6
MBCT/MBSR: de acht weken cursus 4
MBCT/MBSR: de acht weken cursus 5
• Cognitieve gedragstherapeutische vaardigheden
• Karakteristieken van de rol van de (behandelaar als) trainer
– De automatische piloot herkennen en ervaringen bij dagelijkse activiteiten – Gedachten zijn geen feiten – Terugval preventie
– Inleider – Leraar – Procesbegeleider – Voorganger
Uitkomstmaten
Resultaten
• • • • •
• Klachtreductie (Baer 2003) • Terugvalpreventie (Teasdale 2000, Kuyken e.a. 2008) • Toename geluk (Stoppelenburg 2008) • Toename welbevinden • Minder medicatie • Toename mindfulness vaardigheden (blijkt ook uit door deelnemers aangegeven veranderingen)
Klachten Geluk Welbevinden Terugval Mindfulness vaardigheden
Het verhaal van NN
Motieven
• Deelnemer cursus ‘bidden’ 2004 • Deelnemer MBCT 2008
• Bidden – Omgaan met angst en onrust – Omgaan met terminale ziekte naaste – Zoeken naar het goddelijke
• Mindfulness – Omgaan met angst en onrust – Ontspanning zoeken
7
Uitkomsten
Bidden, meditatie en mindfulness: • Mindfulness
• Bidden – Toename vaardigheid en tevredenheid – Toename religieuze coping – Bid- en gedachtenishoekje – Meer bidden
– “Wat ik gehoopt had was een inbreng in mijn leven, een verandering, dat ik meer rust zou vinden. Dat gebeurt wel op het moment zelf maar verandert niet hoe ik me in wezen voel. Ik heb twee redenen om door te gaan: het moment zelf is prettig en ik hoop dat het toch nog verandert.”
Bidden, meditatie en mindfulness: bidden
meditatie mindfulness
docent
leraar
Toename vaardigheden toename religieuze coping
Spirituele Klachtenreductie groei Terugvalpreventie Welzijn
leraar
bidden
meditatie
religie
spiritualiteit Levensbeschouwing en levensstijl
Religieuze … vaardigheid Welzijn als toegift
mindfulness
Gezondheids bevordering
Discussie stellingen - Mindfulness is een een typisch boeddhistische aanpak - Mindfulness opent niet alleen een nieuw perspectief op lichaam en geest maar ook op werkelijk en niet werkelijk - Prayer based cognitive therapy is problematisch wegens de onvermijdelijke waarheidsvraag wanneer religie aan de orde komt - Het hoogste goed voor een therapeut is het welzijn van de patiënt.
8
