BibLLLiotheek - Masterplan voor de stationsomgeving te Kortrijk

BibLLLiotheek Masterplan voor de stationsomgeving te Kortrijk

januari 2009

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec

Het project dat wij aan u voorstellen vertrekt van de volgende vraag: Met welke vernieuwende en duurzame architectuur kunnen we de synergie tussen de verschillende programma-onderdelen en tussen de stad en het programma uitdrukken? De bibLLLiotheek is een schatkamer van cultuur en tegelijk is ze cultuur op zich. Deze schatkamer moet de toekomst van de stad uitdrukken: ‘Kortrijk, toon me je bibliotheek en ik zeg wie je bent.’

De bibLLLiotheek is perfect geïntegreerd in de site, op een quasi evidente manier, zonder groot vertoon of extravagantie. De bibLLLiotheek biedt publieke ruimtes aan die landschappelijk, open en gedeeld zijn. De bibLLLiotheek is een mooie en voortreffelijke aanwezige bij het binnenkomen van de stad. De bibLLLiotheek gaat subtiel relaties aan met de stad, het conservatoriumgebouw, het station en haar omgeving. De bibLLLiotheek laat met een minimale voetafdruk plaats aan de stad. De bibLLLiotheek laat de buurt oplichten en speelt zelf met transparanties en licht. De bibLLLiotheek is flexibel, klaar om zich in de tijd aan te passen aan toekomstige evoluties. De bibLLLiotheek kristalliseert synergieën tussen de stad, de bibliotheek en het kenniscentrum LevensLangLeren. De bibLLLiotheek laat ruimte voor toekomstige bewegingen. De bibLLLiotheek is groot én georganiseerd op een heel rationele manier. De bibLLLiotheek is ruimtelijk en laat zich toeëigenen door haar gebruikers, zonder hen te overweldigen. De bibLLLiotheek bestaat uit 6 opeengestapelde leefwerelden. De bibLLLiotheek is economisch en energetisch. De bibLLLiotheek wil met zo min mogelijk zo veel mogelijk bieden. De bibLLLiotheek is compact en haar structuur is geraffineerd. De bibLLLiotheek doet geen beroep op dure technieken. De bibLLLiotheek is een baken voor de stad. De bibLLLiotheek zorgt voor een ware gedaanteverandering van de stationsomgeving. Tot slot, De bibLLLiotheek is in staat om dat deeltje te vormen dat doet dromen, wat noodzakelijk is om haar te laten toeëigenen.


Béal & Blanckaert Architectes associés 10, rue Nicolas Leblanc 59000 Lille tel + 33 (0) 320 30 32 90 fax + 33 (0) 320 30 03 95 mail [email protected] www.beal-blanckaert.com urbain architectencollectief bisschopstraat 8 9050 ledeberg tel + 32 (0) 9 329 04 22 fax + 32 (0) 9 324 53 24 mail [email protected] www.urbain-ac.be

ARA - Aterlier Ruimtelijk Advies bvba Boerenlegerstraat 35 2650 Edegem tel + 00 32 (0) 3 458 57 37 fax + 00 32 (0) 3 458 57 37 mail [email protected] www.atelierruimtelijkadvies.be

Bureau Bouwtechniek nv Kammenstraat 18 2000 Antwerpen tel + 32 (0) 3 231 53 95 fax + 32 (0) 3 232 78 82 mail [email protected] www.b-b.be

B+G Ingénierie Bollinger + Grohmann Sarl 6 rue Desargues 75010 Paris tel + 33 (0) 6 87 79 87 45 fax +33 (0) 1 43 38 12 85 mail [email protected] www.bollinger-grohmann.fr

Gebotec bvba advies- en studiebureau in gebouwentechniek Baron de Celleslaan 8 2650 Edegem tel + 00 32 (0) 3 458 17 00 fax + 00 32 (0) 3 458 17 00 mail [email protected] www.gebotec.be

Inhoud

Masterplan

Architectuur

Stabiliteit

Duurzaamheid - Energieprestatie

Stadsontwerp Maxwan Bestaande ruimtelijke structuur Opzet masterplan Kortrijk-Weide De Tack-site Potenties tot verdere ontwikkeling Positie op de ring Parking Eenvoudige geometrische figuur Parking Noord - Parking Zuid In- en Uitritten Bijkomend programma Ontwikkeling op de Tack-site Sokkel en passerel Tack Stadstuin Fiets- en voetgangersbrug Kortrijk-Weide Het stationsplein - een tapijt Het busstation Verkeersafwikkeling Het Casinoplein Synergie op de site

BibLLLiotheek Kenniscentrum LevensLangLeren Opzet architectuur Stapeling De stadshal Een publiek gebouw - Een nieuwe ‘autoriteit’ Plan Een ‘open’ dispositief Meervoudig gebruik Transformaties Functionaliteit Gevels Leesbaarheid binnen - buiten Lichtbaken Inkom - Voorplein

Inleiding Normen Materiaal Variabele belasting Verticale stabiliteit Samenstelling van de vloerplaat Fundering Parking

Algemeen concept verwarming (en koeling) Warmteproductie

Afgifte van verwarming in de ruimtes Ventilatie

Electriciteit Sanitair

Brandcompartimentering

Budget en ereloonvoorstel


Masterplan

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Masterplan - 7

8 - Masterplan

Een goed stadsontwerp start met het formuleren van de juiste vragen. Men heeft ons gevraagd de toekomst van de stationsomgeving te onderzoeken in relatie tot de ontwikkeling van een bibLLLiotheek. Wij stelden onszelf onmiddellijk volgende vragen: - Hoe is het conservatoriumplein gelieerd aan de stad? Wat is de structuur van de stad Kortrijk? - Wat is de mogelijke impact van de nieuwe bibLLLiotheek op de structuur van de stad? - Wat is de betekenis van de binnenstadsring R36? Welke ruimtelijke betekenis heeft de R36? - Welke zijn de publieke ruimtes van de stad Kortrijk en hoe zijn deze georganiseerd?

Meer in directe relatie tot de site van het Conservatoriumplein hebben we ons volgende zaken bevraagd: - Hoe kan een te grote fragmentatie van het toekomstige maaiveld van het Conservatoriumplein vermeden worden? - Hoe kan de Tack-site ten zuiden van het plein betrokken worden binnen een grotere stedelijke figuur? - Hoe kan het Conservatoriumplein gerelateerd worden aan de ontwikkelingen op Kortrijk-Weide en vice-versa? - Welke is de impact van een parking, rekening houdende met een minimum capaciteit van 700 plaatsen (en een mogelijke maximum capaciteit van 1.500 plaatsen)?

- Past het Conservatoriumplein binnen een verhaal van de binnenstad of binnen een ontwikkeling langs de binnenstadsring? - Welke zijn de verkeersstromen (auto, bus, fiets, voetgangers) richting het Conservatoriumplein?


noord-zuid as en invloedsferen

10 - Masterplan

oostelijke stedelijke figuur

westelijke stedelijke figuur

doortrekken westelijke figuur over ring en sporen heen

Stadsontwerp Maxwan Ons onderzoek is gestart met een grondige lezing van het stadsontwerp dat in 2003 opgemaakt werd door Maxwan. Een aantal ontwikkelingsstrategieën werden daarin afgetoest en een aantal interessante principes werden naar voren geschoven. Op dat moment was er natuurlijk nog geen sprake van een bibliotheek.

Bestaande ruimtelijke structuur In een studie hebben we de ruimtelijke realiteit van de site in relatie tot de stad, de binnenstad en de binnenstadsring ring R36 geanalyseerd.

We concluderen dat er potentie is om in het westelijk stadsdeel een nieuwe belangrijke stedelijke figuur te creëren. Het betreft een figuur die volgende In het onderzoek werd het gegeven van een parking plekken verbindt: Kortrijk-Weide, de Magdalenawijk onderzocht. en de stationsomgeving, met aan de voorzijde het Conservatoriumplein en aan de achterzijde de Tack-site. Daarbij werden 3 mogelijkheden bestudeerd: 1. een bovengronds parkeergebouw Het is een figuur die reeds gedeeltelijk aanwezig is en 2. een ondergrondse parking waarvan het verhaal zich afspeelt langs de binnenstadsring 3. een parking halfondergronds met toegankelijk dak maar die tegelijk verbindingen heeft met de binnenstad. Het bindend element van de figuur is een (groene) De eerste optie is de meest economische maar is gezien publieke ruimte die hierbinnen een samenhangend geheel de hoeveelheid wagens en bijgevolg het noodzakelijk vormt. Op bepaalde plaatsen is deze ruimte heel nauw, volume gebouw nefast voor de stationsomgeving. De op andere plaatsen wordt ze breed. Ze laat de voetganger tweede optie was de meest geprefereerde maar volgens en fietser toe langs trage verbindingen door te steken van Maxwan economisch de zwaarste. De derde oplossing de ene naar de andere plek binnen de figuur. werd naar voren geschoven als een vrij haalbare oplossing die voldoende mogelijkheden liet voor de Een zelfde figuur menen we vandaag al te kunnen verdere ontwikkeling van de site. herkennen in het oostelijk deel van de stad. Het is een aanéénschakeling van groene ruimtes vanaf het Het stadsontwerp toonde aan dat er op het Groeningepark, over het Plein, richting Dam, en finaal conservatoriumplein plaats was voor een belangrijke ook de publieke ruimte rond de Groeningebrug. Ook deze ontwikkeling. In het voorgestelde model was er plaats figuur creëert ruimtelijkheid langs de binnenstadsring. voor zo’n 3.600 m2 kantoren, 2 woontorens met samen een Het betreft een continuüm van ruimtes die hoewel ze ook oppervlakte van 8.500 m2 en een popzaal van ongeveer verbonden zijn met de binnenstad, net buiten de directe 3.000 m2. Alles samen ongeveer 15.000 m2 programma. invloedssfeer van de Noord-Zuid-as vallen.


mogelijke tramlijnverbinding met hoog-kortrijk

noord-zuid as op macroschaal

12 - Masterplan

noord-zuid as op mesoschaal

Opzet masterplan We beschouwen het Conservatoriumplein als zeer Met de aanmaak van een nieuwe stedelijke figuur bieden strategisch binnen de ontwikkeling van Kortrijk-Weide wij kansen aan de toekomstige ontwikkeling van het (ten westen) en de Tack-site (ten zuiden). westelijk stadsdeel. Een doordachte ontwikkeling van het ConservatoriumDe figuur biedt een antwoord op de reeds aanwezige plein kan de vestiging van de nieuwe stedelijke figuur gelijkaardige figuur in het westen van de stad. voeden, een minder doordachte aanpak kan de stedelijke Ons voorstel zorgt voor een nieuw stedelijk evenwicht figuur in wording net gaan blokkeren. tov de ruggegraat van de stad: de Noord-Zuid-as waarvan het belang voor de verdere ontwikkeling van de stad door We stellen een project voor dat inspeelt op het creëren het bureau van Bernardo Secchi en Paola Vigano werd van een nieuwe stedelijke figuur van een bepaalde schaal blootgelegd. zoals hierboven beschreven. Op het Conservatoriumplein maken we of houden we de ruimte vrij. We grijpen in op de randen en zetten in op een maximale relatie met de Tack-site en Kortrijk-Weide. We houden de ruimte open naar deze gebieden (we laten ze niet dichtslibben). De nieuwe publieke ruimte spant zich op tussen de Tack-site en de gevelpartij van de gebouwenrij op het Conservatoriumplein. Dit laatste is mogelijk doordat de sporen nagenoeg op hetzelfde niveau liggen van het plein.

doorzichten naar overzijde spoor

conceptschets


14 - Masterplan

Het bouwprogramma (15.000 m2) van de bibLLLiotheek komt qua oppervlakte overeen met het totale programma dat door Maxwan op de site werd geprojecteerd. Gezien de diverse programma-onderdelen koos Maxwan voor verschillende bouwvolumes. De concentratie van het bibLLLiotheekprogramma in een compact bouwvolume laat ons toe de ruimte maximaal vrij te houden.

Kortrijk-Weide Het stadsproject Kortrijk-Weide, uitgewerkt door het bureau Stéphane Beel architecten, vormt een deel van de nieuwe stedelijke figuur. Kortrijk-Weide kan zo een verlengstuk krijgen en zich verder ontwikkelen in de richting van het station. In het plan voor Kortrijk-Weide herkent men 2 grotere ruimtes. De stadstuin, ons idee van de nieuwe publieke ruimte tussen de bibLLLiotheek en het De nieuwe bibLLLiotheek biedt als programma en als Conservatoriumgebouw, vormt hierin een derde. bouwvolume potenties aan de ruimtelijkheid van de binnenstadsring. Hier spelen we op in. We kiezen voor een welgekozen inplanting, op de plaats van het huidige seinhuis. Het nieuwe bouwvolume fungeert als een scharnier of pivoterend element binnen de nieuwe stedelijke figuur.


simulatie verloop van ontwikkelingen in fasen

16 - Masterplan

bestaande toestand

fase 1 - ontwikkeling kortrijk-weide BibLLLiotheek en extra programma naast station

fase 2 - parkeersokkel Tack-site ontwikkeling potentiële percelen in stationsomgeving

fase 3 - verdere ontwikkeling Tack-site ontwikkeling woningen op voormalige kringloopsite

Tack-site Het gebied ten zuiden van het conservatoriumplein - aan de overzijde van het station - en meerbepaald de Tacksite zelf maken ook deel uit van de figuur. De site wordt niet afgesneden maar verbonden. Op die manier blijft de Tack-site geen achterkant maar eerder een voorkant. De geplande ontwikkelingen op de Tacksite (kantoren, studentenhuisvesting, parking,...) kunnen geïntegreerd worden binnen een groter en passend stedelijk geheel.

Potenties tot verdere ontwikkeling De bibLLLiotheek zal een metamorfose van de stationsomgeving op gang brengen. Binnen de nieuwe stedelijke figuur zal het de katalysator zijn voor nieuwe ontwikkelingen. Het voorgestelde project opent tal van perspectieven. Het laat op langere termijn operaties toe aan de zuidzijde van de sporen, aan de overzijde van de ring (gebied tussen Kortrijk- Weide en het huidige Conservatoriumplein), en op de site zelf. Het project zorgt voor een valorisering van beschikbare percelen of interesse tot reconversie van bestaande volumes.

De nieuwe stedelijke figuur zal in het westelijke deel van de stad stedelijkheid genereren, de ontwikkelingen op de Zo kunnen we ons inbeelden dat er op termijn interesse Tack-site kunnen daartoe bijdragen. bestaat om voor de Kringloopwinkel een nieuwe locatie te zoeken en het terrein en de aanpalende percelen te ontwikkelen tot een hoogwaardig woonproject.

Positie op de ring Ons voorstel heeft geen uniforme gerichtheid. Het project is open. Het richt zich zowel naar binnen, als naar buiten. Het is zowel geïnteresseerd in de historische binnenstad als in de gordel buiten de ringweg. De site opent zich naar de ring en vormt bij een rondrit op de ring deel van een spel van open en gesloten.

zicht vanaf kluif

Deze realiteit sluit ook aan bij de situatie anno 1850 toen de site net buiten de vesten van de Stad Kortrijk lag.


18 - Masterplan

Parking De resultaten van het grondonderzoek tonen aan dat de draagkrachtige grond op aanzienlijke diepte zit. Het niveau van de grondwatertafel blijkt vrij gunstig te zijn. Voor om het even welk gebouwvolume met meer dan 1 bouwlaag zal een klassieke fundering echter niet volstaan. Elk nieuw gebouw heeft bijgevolg baat aan een kelder. Deze extra informatie opent opnieuw perspectieven voor een ondergrondse parking, aangezien de bedenkingen omtrent de haalbaarheid genuanceerd kunnen worden. Wij stellen een efficiënte parking voor van 2 ondergrondse bouwlagen (beperkt aantal m2/wagen). Bovenop een belangrijk deel van de parking voorzien we gebouwd volume. De investering in de parking betekent een besparing voor de fundering van het gebouwd volume. Het gebouwd volume zorgt daarbij voor voldoende gewicht (opwaartse druk grondwater) waardoor de kosten voor bijkomende verankering van de parking bespaard worden.

In- en Uitritten De in- en uitritten van de parking die wij u voorstellen vertrekken van bovenstaande hypothese (Parking Noord en Zuid). Er is een in-en uitrit op de ring, tussen de kluifrotonde en het knooppunt Panorama. De inrit is zodanig geconcipieerd dat deze een minimum aan De optimale indeling zorgt voor een zeer efficiënte conflicten veroorzaakt met voetgangers-en fietsverkeer, en het doorgaand bus- en auto-verkeer. parking: ongeveer 24m2/wagen. Voor 700 plaatsen zou dit een oppervlakte betekenen van slechts 16.800m2 daar waar de raming in de projectdefinitie Auto’s afkomstig uit het noorden hoeven enkel de rekening houdt met een iets minder efficiënte parking kluifrotonde te nemen, ze veroorzaken geen congestie (30,7m2/wagen), wat neerkomt op 21.500m2 voor 700 op het knooppunt Panorama. Ook voor de uitrit is geopteerd voor de oplossing van plaatsen. Dit dispositief laat toe - in geval het MOBER zou de minste conflicten. Auto’s kunnen met voldoende uitwijzen dat er nood is aan meer parkeerplaatsen - meer overzicht invoegen in het aanwezige doorgaand verkeer. dan de 700 plaatsen te realiseren. In het voorstel dat wij u presenteren zijn er een 800-tal Er is geopteerd voor een extra uitrit ter hoogte van de nieuwe concertzaal De Kreun. Gebruikers die naar de plaatsen voorzien. gemeentes ten oosten van de stad reizen kunnen op die Parking Noord - Parking Zuid manier langs het stationsplein en via de Doornikstraat de In een ideaal scenario wordt er ook aan de zuidzijde stad verlaten. van het spoorlichaam, op de Tack-site een parking Langs deze uitrit is het niet mogelijk om het Casinoplein gerealiseerd. Deze parking kan de reizigers uit het te kruisen. Doel is het Casinoplein door te trekken tot zuiden bedienen (komende van Zwevegem, Bellegem, tegen het Conservatoriumplein. (cfr. infra) Aalbeke, Marke), de parking op het conservatoriumplein Kruisend autoverkeer zou conflicteren met het traag de reizigers uit het noorden (Bissegem, Heule, Kuurne, verkeer. Enkel busverkeer is toegestaan om het plein te Harelbeke, Stasegem). kruisen. Bovendien kan er natuurlijke ventilatie ontstaan door een opening aan de zijde van het spoorlichaam. Als referentie voor deze parking verwijzen wij naar de parking Veemarkt in Kortrijk.

Eenvoudige geometrische figuur We kiezen voor de parking voor een eenvoudige geometrische figuur parallel met het spoorlichaam. De parking verspringt met halve verdiepingen (‘splitlevels’) zodat er intern doorzichten ontstaan van het ene niveau naar het andere. Hierdoor kan er ook een De capaciteit van beide parkings kan voldoen aan het voldoende grondpakket voorzien worden bovenop een maximum scenario dat door de NMBS naar voren werd deel van de parking. Dit laat toe om op deze plaats geschoven, nl. 3.000 parkeerplaatsen. bomen aan te planten. Zenitaal licht, dat binnendringt langs de circulatiekokers zorgt voor een aangenaam parkeergebeuren.


parking verdieping -2


20 - Masterplan


PARKING


ontwikkeling TACK-site (kantoren, studentenhuisvesting)

inrit R36 passerel

-1 -2 -3

sokkel = parkeergebouw

-1,5 -2,5

fietshelling met fietsstaanplaatsen

P in&uit

extra programma (fitness, horeca, kantoren,...) P in&uit spooronderdoorgang

uitrit CONSERVATORIUM

supermarkt fietsstelplaats spooronderdoorgang

station

22 - Masterplan

uitrit KLUIF

Bijkomend programma In de Tolstraat zien we de mogelijkheid voor een projectontwikkeling van een bouwvolume van ongeveer 5.000m2. Een gebouw over 4 bouwlagen dat draagt op de parking komt in de lijn van het bestaande stationsgebouw. De gelijkvloerse verdieping wordt gefragmenteerd in een aantal volumes om doorzichten naar de sporen te behouden.

Ontwikkeling op Tack-site Wij denken dat een landmark voorbehouden moet blijven voor een publiek gebouw. Daarom menen we dat het privilege hier toekomt aan het gebouw van de bibLLLiotheek eerder dan nog een tweede hoog of hoger element toe te laten op de Tack-site. Op de Tack-site zien we evenwel een belangrijke ontwikkeling van kantoren en studentenhuisvesting ontstaan, maar dan eerder horizontaal.

In dit gebouw kunnen naast kantoren op de verdiepingen een aantal specifieke functies zoals een supermarkt en een fitness gehuisvest worden. Deze functies kunnen profiteren van de aanwezigheid van het openbaar vervoer en kunnen de gebruikers van dit type vervoer bijkomend comfort bieden.

We stellen ons een bovengronds parkeergebouw voor (cfr. super) dat de sokkel vormt van een te ontwikkelen gebouw. Aan de straatzijde kan er gezocht worden naar een nobele gevel met ondermeer de toegangen tot de bovenliggende verdiepingen. De volumes bovenop de sokkel kunnen zich zowel naar de straat als naar het conservatoriumgebouw richten.

De structuur van de parking kan gemakkelijk doorgezet worden in het bouwvolume. De structuur van de parking laat gemakkelijk een bouwvolume toe met een breedte van 12m, een ideale breedte voor het voorgestelde programma.

Zicht vanaf perron

Sokkel en passerel Tack De sokkel kan ingericht worden als een buitenruimte en kan haar aansluiting vinden met de stadstuin via een slanke en elegante passerel.

Ook ter hoogte van de Zandstraat kan een nieuwe De passerel vormt een bovengrondse doorsteek van ontwikkeling voorzien worden: een gebouwd volume de noord- naar de zuidzijde van het spoorlichaam dat van 2 bouwlagen van ongeveer 1.000 m2. Een recreatieve neerdaalt vanaf de parkeersokkel in de stadstuin. functie zou aansluiten op de stadstuin tussen het conservatoriumgebouw en de bibLLLiotheek.

venster op de wereld

Het bijkomend programma bedraagt bijgevolg een 6.000m2, een extra oppervlakte tov het stadsontwerp Maxwan. Deze projectontwikkeling kan een kandidaat uitvoerder-financierder van de bibLLLiotheek helpen overtuigen. Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Masterplan - 23

referentiebeelden stadstuin

24 - Masterplan

Stadstuin Bewust kiezen we voor een afzonderlijk statuut van de publieke ruimte tussen de bibLLLiotheek en het conservatoriumgebouw. Het conservatoriumplein wordt een stadstuin. Met deze tuin blijft er tussen beide gebouwen een visuele relatie en ontstaat een zekere landschappelijke intimiteit. De ruimte sluit dan wel via het Casinoplein aan op de klassieke en bestaande publieke ruimte, ze is duidelijk anders en vormt er geen eenduidig geheel mee.

Op dezelfde manier biedt de tuin de treinreiziger ‘een venster op de stad’. Deze opening naar het zuiden laat toe de Tackterreinen te valoriseren. Ze zullen visueel de relatie kunnen aangaan met de publieke ruimte tussen het conservatoriumgebouw en de bibLLLiotheek. Hiermee spelen we in op de voozet die gegeven werd door Euro-Immo-Star met het onderzoek naar de toekomstige ontwikkeling van de stationsomgeving. Ook Euro-ImmoStar heeft getracht om het spoorlichaam te openen naar de stad.

Fiets- en voetgangersbrug Kortrijk-Weide De binnenstad beschikt reeds over heel wat publieke We voorzien een fiets- en voetgangersbrug die het ruimte. Een aantal van de pleinen mist vandaag wat conservatoriumplein aan de westzijde verbindt met het levensvatbaarheid. Nog een extra versteende ruimte is stadsdeel aan de buitenzijde van de binnenstadsring. voor ons geen optie. Wij kiezen voor een groene ruimte De verbinding kan haar verlengstuk krijgen langs de die in eerste instantie zuurstof moet geven aan de buurt. spoorbedding en zo een aangename voetgangers- en De stadstuin moet een steun zijn voor de ontwikkeling fietsverbinding vormen met Kortrijk-Weide en de van een aantal woonprojecten in dit stadsdeel, ondermeer bestaande trage verbindingen langs de Leieboorden. de geplande projecten op Kortrijk Weide en eventueel in de toekomst een aantal nieuwe wooneenheden aan de Via de bestaande tunnelonderdoorgang is deze verbinding overzijde van de ring (bouwblok kringloopwinkel). ook verbonden met de reeds aanwezige fietsroute aan de zuidzijde van de spoorbedding. Het creëren van woningen in de centrumstad is in elk geval van cruciaal belang voor het welslagen van meerdere stadsprojecten in Kortrijk, waaronder niet in het minst dit project. De tuin wordt naast het aanwezige reliëf, de transversale verbindingen, de toegang tot de bibLLLiotheek en haar voorplein, en het personenverkeer in- en uit de parking gekarakteriseerd door ‘een venster op de wereld’: een zicht op het treinverkeer. Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Masterplan - 25

masterplan

26 - Masterplan

masterplan

stadstuin Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Masterplan - 27

stationsplein

28 - Masterplan

Het stationsplein - een tapijt Door een beperkt ingrijpen op de bestaande verkeersafwikkeling kan de publieke ruimte voor het huidige stationsgebouw teruggeven worden aan de voetganger: de pendelaar.

Het busstation we voorzien voor het busstation een nieuwe compacte inrichting. De busperrons worden deel van het stationsplein. Ze bevinden zich links en rechts van het stationsgebouw.

Door de aanwezigheid van de spooronderdoorgang in de Tolstraat ligt het stationsgebouw wat perifeer ten opzichte van de flux van personenverkeer. Door de nieuwe inrichting van het stationsplein krijgen het stationsgebouw en -plein terug grandeur. Het stationsbuffet kan een aangenaam terras krijgen, desgewenst uit de schaduw die het gebouw afwerpt. En er ontstaan potenties voor de andere ruimtes van het stationsgebouw. In het stationsgebouw en het nieuwe bouwvolume in de Het nieuwe plein geeft adem bij de aankomst in de stad. Tolstraat kunnen nieuwe functies komen die inspelen op Het plein zorgt terug voor een royale aansluiting van de het verkeer van mensen: horeca (café, bistro, brasserie), Koning Albertstraat, de Stationstraat en de Burgemeester supermarkt, fietsherstelplaats, fitness, ... Reynaertstraat. De symmetrie van de setting van deze straten wordt De voetpaden krijgen allen voldoende breedte, de meeste zelf een meerbreedte tov huidige situatie, versterkt. zodat het voetgangersverkeer richting de bibLLLiotheek De gewenste kiss&ride stroken en een inrichting voor en richting het stadscentrum op een evidente en taxistandplaatsen vormen deel van het stationsplein. comfortabele manier haar weg vindt. Bij aankomst in Kortrijk met de bus of de trein is er een publieke ruimte die comfort biedt aan de bewegingen van de reizigers. Niet de auto maar de voetganger regeert op het nieuwe stationsplein. Waar men vandaag voor het stationsgebouw een trottoir voorzien heeft, stellen wij een voorplein voor. Dit voorplein is als het ware een tapijt dat voor het station is opengerold.

Waar vandaag de Burgemeester Reynaertstraat voor aankomende bezoekers een evidente verbinding vormt naar de binnenstad, wordt met de nieuwe inrichting eerder de Stationsstraat, de primaire looplijn. Daarmee kan de as Jan-Palfijnstraat - Graanmarkt Grote Markt versterkt worden en kan de stad op een meer grootstedelijke manier worden benaderd.

Het comfort voor de reiziger en de inwoner van de stad wordt gemaximaliseerd. Conflictsituaties met auto- en busverkeer worden geminimaliseerd. De handelszaken (hotel, kappersalon, café) krijgen meer ruimte en kunnen heropleven. Een aantal minderwaardige handelszaken die zich de laatste jaren op het stationsplein zijn komen vestigen zullen hopelijk terug plaats maken voor handelszaken die het stationsplein verdient. Een ware gedaanteverandering.


30 - Masterplan

casinoplein

Er is voldoende ruimte om op het stationsplein één of Casinoplein twee architecturale elementen te voorzien die als foyer Het Casinoplein wordt het voorplein van het Conservatoriumgebouw (Muziekcentrum Track, voor de busreizigers kunnen dienen. jeugdhuis de Kreun, het Conservatorium) en intermedieert Een loket voor de Lijn kan worden ondergebracht in het tussen de publieke ruimte van de historische stad en de stationsgebouw of eveneens onder een stedelijke luifel. nieuwe stadstuin. Een krachtig kunstwerk of een waterpartij kan het nieuwe Wanneer de renovatie en uitbreiding van het stationsplein extra karakter geven. Als referentie verwijzen we naar de waterpartij van de conservatoriumgebouw afgewerkt zijn, zal er heel wat kunstenares Christina Iglesias op de Leopold De Wael activiteit zijn voor het gebouw. Denken we alleen al aan de rokers maar evengoed aan zwoele zomeravonden. plaats in Antwerpen. Voor en na een optreden in de concertzaal of in de zaal van het muziekcentrum biedt het plein ruimte aan de Verkeersafwikkeling In de finale projectdefinitie werd gevraagd de menigte. herlocalisatie en de optimalisatie van een busstation te onderzoeken. We hebben geopteerd voor een inrichting Het Casinoplein kan als evenementenplein ter beschikking die hierboven beschreven werd. Deze keuze heeft gesteld worden aan het jeugdhuis de Kreun. beperkte consequenties voor de verkeersafwikkeling in Zo kan de Kreun bijvoorbeeld op de Kortrijkse Sinksenfeesten met haar programma naar buiten treden de stationsomgeving. en een programmatie op het plein verzorgen. De Kortrijkse jeugd krijgt op die manier pas echt haar plek in de binnenstad. Het plein kan op maandag de wekelijkse versmarkt ontvangen. In de paasperiode kan ook een stuk van de paasfoor op het plein resideren.

zicht vanaf casinoplein


32 - Masterplan

Synergie op de site De vooropgestelde synergie tussen bouwprogramma van de bibliotheek en het kenniscentrum levenslang leren is breed opengetrokken. De synergie is in de eerste plaats aanwezig op de site zelf. Het project brengt een synergie in de stad, binnen een nieuwe stedelijke figuur: synergie tussen het Conservatorium, de Tack-site en Kortrijk Weide.

Wij creëren bijgevolg een minder directe synergie tussen het Conservatorium, het muziekcentrum Track, de Kreun enerzijds en het programma van levenslang leren en de bibliotheek anderzijds. Wij zijn er van overtuigd dat er voor een zeer directe synergie binnen één gebouw een zekere limiet bestaat. Vandaar onze keuze om beide gebouwen gescheiden te houden. De synergie tussen beide wordt bereikt door de ruimtelijke verhouding tussen beide, de visuele relatie en een landschappelijke intimiteit.

Het café dat voorzien is in het reconversieproject van het Het project zal een ware metamorfose van de Conservatoriumgebouw kan enkel bijdragen tot de wens stationsomgeving op gang brengen. Het project biedt tot een maximale synergie. Het zicht dat men vanuit het een ware stimulans aan de ontwikkeling van nieuwe Conservatoriumgebouw op de nieuwe bibLLLiotheek projecten. Deze kunnen inzetten op synergie met het heeft ervaren wij als heel aangenaam. Dit zicht zorgt reeds gerealiseerde programma. De ruimtelijkheid voor een zekere betrokkenheid met het gebouw en haar van het project, welke een maximale openheid biedt, programma: synergie! ondersteunt deze synergie maximaal. De nieuwe culturele infrastructuur zal een hoofdrol vertolken in dit deel van de stad. Ze zal een baken vormen op de ring, bij het binnenkomen in de stad, voor het treinverkeer en voor de publieke ruimte voor het station. De bibLLLiotheek die we aan u voorstellen ent zich niet rechtstreeks op de bestaande infrastructuur van het Conservatoriumgebouw. Het Conservatoriumgebouw blijft een belangrijke entiteit op zich. Het gebouw en haar programma ondersteunen mee de kracht van een site waar synergie in verschillende lagen aanwezig is.


34 - Architectuur

Architectuur

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Architectuur - 35

“De openbare bibliotheek schept een voorwaarde voor levenslang leren, culturele ontwikkeling van individuen en het democratisch functioneren van de samenleving.” (Unesco, Public Library Manifesto, 1994)

De bibliotheek verbindt. In een samenleving met een dergelijk grote variëteit aan opvattingen bestaat het risico dat mensen zich structureel aan algemeen geldende regels onttrekken en onverschillig en onverantwoordelijk gedrag gaan vertonen. Groeiende behoefte aan nieuwe 'autoriteit', die positie kiest op het gebied van betekenisgeving en die mensen ondersteunt in hun voortdurende zoektocht naar wat echt van waarde is: 'zinzoeken'. (De bibliotheek anders bekeken 2, over de nieuwe vragen van de samenleving aan de openbare bibliotheek, www. debibliotheekandersbekeken.nl, p.9)

De openbare bibliotheek, de plaatselijk toegangspoort tot kennis, schept een essentiële voorwaarde voor levenslang leren, onafhankelijke besluitvorming en de culturele ontwikkeling van individuen en maatschappelijke groeperingen. (UNESCO Manifest)

36 - Architectuur

BibLLLliotheek De samenleving is de vorige decennia sterk geëvolueerd. Bibliotheken zijn met deze evolutie geconfronteerd. De vraag hoe de bibliotheek van de toekomst nog van waarde kan zijn en blijvend kan antwoorden op de vragen uit de samenleving is hierbij vrij pertinent geworden.

Toch zien bibliotheken een enorme uitdaging in deze evolutie. Zij zoeken naar manieren om uit deze overvloed nieuwe rijkdom te creëren: wat is waarachtig, wat is betekenisvolle informatie en wat is werkelijk bijzonder? Ze gaan op zoek naar hoe de bibliotheek het middel kan zijn om schatten naar boven te halen die betekenis De openbare bibliotheek is als gegeven ontstaan in een toevoegen en die werkelijk van waarde zijn. tijd waarin informatie voorbehouden was aan een klein deel van de samenleving. Ze verschafte toegang aan Gelukkig blijven bibliotheken niet steken in een iedereen en zorgde ervoor dat ‘het volk’ ook kennis kon nostalgisch gezanik over de bibliotheek van toen, zij richten nemen van de rijkdom van het geschreven culturele zich met open blik op de toekomst. Bibliothecarissen goed. zijn ervan overtuigd dat mensen genoeg krijgen van oppervlakkigheid en platvloers vermaak. Deze mensen Vandaag is er een overvloed aan informatie. zullen hun stem laten horen. Ze komen uit alle lagen van Het internet vormt een oneindige bron om informatie de bevolking, jong en oud, blank en gekleurd. Ze vinden te zoeken en eigen keuzes te maken welke informatie authenticiteit, integriteit en kwaliteit belangrijk. Ze zijn men wil consumeren. Voor consumenten is het moeilijk gehecht aan inspiratie, bezieling en maatschappelijke geworden om een selectie te maken van betekenisvolle betrokkenheid. informatie. Wat is voor het individu of voor een lid van de maatschappij informatie en/of kennis die verrijkend Vandaar dat er een grote overtuiging leeft dat de en ondersteunend is? bibliotheek ondanks alle evoluties haar functie die zij De bibliotheek kampt met de vraag hoe zij zich staande van oudsher heeft verworven, zal blijven uitoefenen: een kan houden in een tijd van overdaad: te veel informatie, onafhankelijke organisatie, die kwalitatieve, betrouwbare te veel media, te veel boeken, te veel trends, te veel te en vooral waardevolle informatie ontsluit en zorg draagt doen, geen tijd, geen tijd te verliezen, .... voor verbindingen tussen bronnen en mensen. De behoefte aan diepgang en kwaliteit wordt overschreeuwd door de alom aanwezige verleidingsindustrie die kortstondigheid en oppervlakkigheid belichaamt. Men stelt ook vast dat hoe meer informatie er voorhanden is, hoe meer de waarde ervan devalueert. Hoe gemakkelijker men iets kan verwerven, hoe minder belangwekkend men het vindt om het te hebben.

Men kan besluiten dat bibliotheken de publieke gebouwen bij uitstek zijn geworden van onze steden. Ze vormen een belangrijke ‘’autoriteit’ binnen het stedelijk landschap. De vraag is hoe de architectuur van de bibliotheek op dit alles kan inspelen.


De bibliotheek is in staat een enorme verscheidenheid aan bronnen te ontsluiten en daarmee een grote diversiteit aan activiteiten en processen in onze samenleving te organiseren. Daardoor vormt de bibliotheek een inspirerende omgeving, waarin ieder individu op eigen wijze tot verdieping en verrijking kan komen en in staat is om als mens te groeien: de bibliotheek als bron voor persoonlijke ontwikkeling. (De bibliotheek anders bekeken 2, over de nieuwe vragen van de samenleving aan de openbare bibliotheek, www. debibliotheekandersbekeken.nl, p.11)

38 - Architectuur

Even when most of the information they contain is available online, they will remain locations for reference and study and above all places of social encouter and exchange between friends and colleagues. (Anna Klingmann, 'Datascapes - Libraries as Information Landscapes', in Detail 2005/3)

Kenniscentrum Levenslang Leren In het Conbel onderzoek kunnen we hetvolgende lezen: Uit een lezing van de neerslag van diverse debatten over ‘Levenslang leren is een proces, waarbij zowel personen als organisaties, in alle contexten van hun functioneren, Levenslang Leren leerden we volgende zaken: de nodige kennis en competenties verwerven om hun Een Leven Lang Leren: de logische leuze in een professionele, economische, sociale en culturele taken in samenleving waar kennis in hoog tempo veroudert en een snel veranderende samenleving beter aan te kunnen vaardigheden steeds aan verandering onderhevig zijn. Om en zich daarbij kritisch, zingevend en verantwoordelijk mee te draaien in de kenniseconomie is het belangrijk dat te kunnen opstellen.’ mensen de kans krijgen om zich voortdurend te blijven Een LLL-beleid is een kwestie van activering én van ontwikkelen. kansen en emancipatiedrang, en dus van uitnodigen Onderwijs en opleiding beïnvloeden meer dan ooit de én aanmoedigen. Het stimuleren van levenslang leren kansen die mensen hebben om in het leven een goede kan éénzijdig gebeuren vanuit de ‘dienstbaarheid aan start te nemen, de ontwikkelingen te volgen en hogerop een laborieus bestaan’ en de brede inzetbaarheid op de arbeidsmarkt of vanuit het doel op zich dat ‘leren zinvol te geraken. en leuk is’ en de dimensie van menselijke ontplooiing De kennis, de vaardigheden en de inzichten die we als kind vormt. en als jongere in het gezin, op school, tijdens de opleiding en op de hogeschool of de universiteit verwerven, gaat Een recent begrip ‘levensbreed’ leren voegt een extra geen mensenleven mee. Opleiding steviger in het leven dimensie toe door de aandacht te vestigen op de spreiding van volwassen integreren is een zeer belangrijk aspect van de leeractiviteiten over alle gebieden en fasen van ons leven. De dimensie van het ‘levensbreed leren’ van het in de praktijk brengen van levenslang leren. brengt de complementariteit van reguliere, niet-reguliere Individuele motivatie om bij te leren en een ruim en informele leeractiviteiten beter in beeld. aanbod van leermogelijkheden zijn de fundamentele elementen om levenslang leren met succes in de praktijk Er is alle reden toe om met de realisatie van een nieuwe openbare bibliotheek tegelijk en voluit de kaart van te brengen. een kenniscentrum levenslang leren te trekken. De Vlaanderen heeft naar verluidt momenteel nog een bibliotheek kan het kenniscentrum actief of receptief achterstand inzake deelname van volwassenen aan ondersteunen. De nieuwe bibLLLiotheek heeft de vormings- en opleidingsactiviteiten. Een positief klimaat potentie om het publiek gebouw te zijn. inzake levenslang leren kan tot stand komen door het leren als dusdanig te waarderen, brede persoonlijke kwalificaties te bevorderen en kansen voor elkeen te creëren.

Het is een uitdaging om met de architectuur van het gebouw mee gestalte te geven aan bovenstaande krachtlijn. Hoe kan de architectuur vormgeven aan een maximale synergie tussen de openbare bibliotheek en het kenniscentrum levenslang leren?


De bibliotheek inspireert de samenleving, dat is de essentie. Door alle tijden heen hebben mensen behoefte gehad aan verdieping van hun kennis, aan nieuwe inzichten en aan inspiratie en verwondering. Dat zal nooit wezenlijk veranderen, ook al veranderen de omstandigheden waarin wij leven en werken voortdurend. De bibliotheek vertegenwoordigt daarin een vaste en stabiele waarde en blijft ook in veranderende tijden aan deze diepmenselijke behoefte tegemoet komen. De bibliotheek levert voedsel voor de geest en magie voor de ziel. Het is de schatkamer waar bronnen van kennis en verbeelding zijn samengebracht, een plaats van verwondering waar je ontdekt wat je raakt en wat verbonden is met je diepste wezen. De bibliotheek biedt ruimte voor inspiratie, verdieping en reflectie en levert daardoor een essentiële bijdrage aan de persoonlijke ontwikkeling van mensen, nu en in de toekomst. (De bibliotheek anders bekeken 2, over de nieuwe vragen van de samenleving aan de openbare bibliotheek, www. debibliotheekandersbekeken.nl, p.11)

40 - Architectuur

De nieuwe bibliotheek is een plaats die onderdak biedt aan nieuwe functies. Een gebouw dat de collectie en haar gebruikers bijzonder maakt. Het bibliotheekgebouw van de toekomst biedt ruimte voor inspiratie, kennis, fantasie en verwondering. De nieuwe bibliotheek wordt een theater waar oude en nieuwe 'verhalen' verteld worden (de dramaturgie van de collectie). (De bibliotheek anders bekeken 2, over de nieuwe vragen van de samenleving aan de openbare bibliotheek, www. debibliotheekandersbekeken.nl, p.14)

'According to Lyotard's argument (Lyotard, Jean-François, 'The Postmodern Condition: a Report on Knowledge'), the increasingly mercantile nature of knowledge must ultimately imperil the existence of libraries as a basic public institution that, until recently, was closely identified with the principles of the democratic nation state. For if knowledge is to play a significatnt role as an informational commodity in the future in the worldwide competition for economic power, as Lyotard predicts it will, one must ask whether and to what extent the library is a public institution will be in a position to offer some form of politcal resistance to the increasing value of knowledge as a commodity. Indeed, one begins to question whether libraries in the future will be able to provide an independent platform for critical debate, and to what degree. (Anna Klingmann 'Datascapes - Libraries as Information Landscapes', in Detail

Opzet architectuur We stellen u een gebouw voor dat laagdrempelig is én niet vrijblijvend dat open én weerbarstig is waarbij de bezoeker wordt meegenomen én alle vrijheid heeft waarbij de bezoeker wordt uitgenodigd én op afstand wordt gehouden dat vanzelfsprekend is én vol verrassingen steekt dat dens is van programma én heel leesbaar met een maximale synergie en zeer functioneel stil en minder stil snel en heel traag voor een snel bezoek of om te resideren gepland of toevallig voor debat of verdieping voor een verpozing en voor studie open voor de uitdagingen van de toekomst een stapel boeken


1

LLL

6 5 4 3 2 1

open leercentrum

multimedia

magazijn

fictie

non-fictie

jeugdafdeling

42 - Architectuur

LLL

LLL LLL open leercentrum open leercentrum open leercentrum auditorium LLL

6

multimedia multimedia multimedia

5

multimedia

magazijn magazijn magazijn magazijn

4

LLL

fictie

3 fictiefictie 3 2 1

2

LLL

leeszaal

LLL LLL

jeugdafdeling jeugdafdeling jeugdafdeling jeugdafdeling LLL

1

open leercentrum open leercentrum

LLL

LLL

LLL

LLL

LLL

LLL

fictie

fictie

LLL

LLL

jeugdafdeling jeugdafdeling LLL LLL

LLL

LLL

LLL LLL open leercentrum auditoriumauditorium open leercentrum LLL LLL

multimedia multimedia LLL

LLL

LLL multimediamultimedia

magazijnmagazijn

LLL

leeszaal

leeszaal

magazijn magazijn

LLL

LLL

LLL

LLLfictie

LLL

LLL

fictie

fictie

magazijnmagazijn

non-fictie non-fictie

LLL

LLL

LLL

LLL

multimedia multimedia

fictie

non-fictie non-fictienon-fictie non-fictie LLL

LLL

LLL

6

5 LLL 4

LLL

fictie

non-fictie non-fictie LLL

LLL non-fictie

non-fictie LLL

LLL

jeugdafdeling jeugdafdeling jeugdafdeling jeugdafdeling LLL

LLL

Stapeling De vorm is het gevolg van een onderzoek naar een rationeel en functioneel model voor een gebouw met een maximale synergie tussen de programma-onderdelen, met de nodige expressiviteit, én rekening houdend met het door de bouwheer voorziene budget.

Het gebouw wil de binnenstadsring niet domineren, maar is een accent binnen het verhaal dat zich langs deze ring afspeelt (cfr. super masterplan). Door een lichte verschuiving van een aantal boeken richting de sporen gaat het gebouw ook de dialoog aan met het spoorverkeer.

De vorm van het gebouw is het resultaat van een Het licht kaleren van de gebouwdelen creërt ook een combinatie van een eenvoudige en krachtige figuur aantal balkons van waarop de bezoeker zicht heeft op de - een vierkant van 38m op 38m - en een aantal lichte stad en tegelijk op één van de gevels van het gebouw. verschuivingen. Het resultaat is de opeenstapeling van 6 verschillende boeken: de metafoor van een stapel boeken. Van buitenaf en binnenin onthult het spel van de opeengestapelde boeken zich stelselmatig. De vormgeving laat zich gemakkelijk lezen, zonder evenwel alles te onthullen; een leesbaarheid zonder onmiddellijk alle troeven op tafel te gooien. Elk ‘boek’ huisvest een deel van het programma van de bibliotheek en een deel van het kenniscentrum levenslang leren. Elk ‘boek’ is een specifiek universum met een eigen karakter. Naarmate een ‘boek’ hoger op de stapel ligt, is het ‘dikker’. Elk ‘boek’ wordt zo gekenmerkt door een eigen verdiepingshoogte. De variaties in dikte ondersteunen de verschillen in ruimtelijkheid tussen de 6 leefwerelden. Onderaan de stapel markeert een eerste lichte verschuiving duidelijk de inkom van de bibLLLiotheek. Het bovenliggend ‘boek’ schermt de bezoeker af van de hemelsfeer. Door de verschuiving helt de stapel licht over naar de binnenstadsring R36. Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Architectuur - 43

44 - Architectuur

bib

facultatief

LLL

bib+LLL

jeugdafdeling spelo theek

non-fictie

1

non-fictie

2

fictie

magazijn

fictie

3

magazijn

4

multimedia

open leercentrum

multimedia

dakcafé 5

6 Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Architectuur - 45

46 - Architectuur


minicrèche

dakterras

auditorium

onthaal cultuurwinkel

1

voorplein

dakcafé

expo

cultuurcafé 2

kinderopvang

schrijversnest

kinderopvang

schrijversnest

3

4

cultuurcafé

expo

5

48 - Architectuur

6

dakterras

auditorium

minicrèche

dakcafé

cultuurwinkel

onthaal

voorplein

open leercentrum

De stadshal De verschillende gebouwdelen zijn verbonden door een vestibule, een echte stadshal. Deze hal is een verlengstuk van de publieke ruimte. Bezoekers bereiken met roltrappen op een zeer vlotte manier de verschillende leefwerelden die zich in de stadshal bevinden.

6

multimedia

5

magazijn

4

fictie

3

non-fictie

2

1

jeugdafdeling

Binnen elke leefwereld zijn er telkens twee niveaus. Het hoogste gebouwdeel telt als uitzondering 3 niveaus. De roltrappen sluiten telkens aan op één van de niveaus, telkens het niveau van de marktplaats. Dit niveau bevindt zich telkens boven of onderaan een ‘boek’.

De roltrappen brengen de bezoeker in mum van tijd op het gewenst niveau of nemen de flaneur mee naar verschillende leefwerelden met diverse sferen. De roltrappen kunnen op piekmomenten, zoals bij aanvang van een lesuur, grote groepen mensen op korte tijd naar de juiste plaats leiden. Men vermijdt lange wachtrijen aan de lift.

De roltrappen zijn zeer functioneel en tegelijk architecturaal. De bezoeker gaat recht op zijn doel af of kan flaneren, tijd verliezen en zich laten leiden door de ambiance van de verschillende ruimtes en programma’s. In de stadshal komt men in elk boek telkens dubbelhoog De roltrappen nemen de bezoeker mee doorheen de toe. De vestibule is op dat niveau ook telkens zo goed stadshal. Bij het aankomen in een gebouwdeel zet men zijn als vrij gemaakt. Dit biedt markante ruimtelijke relaties weg via de vestibule verder naar een volgend universum en interessante zichten op de stad. of kan men het bereikte gebouwdeel bezoeken. De stadshal confronteert de bibLLLiotheekbezoeker enerzijds met de stad en de 6 verschillende leefwerelden, Bij aankomst op een niveau van de marktplaats anderzijds onttrekt het de bezoeker even aan de begeven cursisten zich ofwel via de marktplaats ofwel concentratie van de bibLLLiotheek. via de vestibule naar ofwel een lager ofwel een hoger De meest publieke functies van de bibLLLiotheek zijn gelegen niveau. De bibiotheekbezoeker zal normaliter rechtstreeks geënt op de stadshal: de cultuurwinkel, het onmiddellijk de marktplaats van de bibLLLiotheek cultuurcafé, de minicrèche, de tentoonstellingsruimte, binnengaan en zal daar de weg vinden naar het hoger de kinderopvang, het auditorium, het dakcafé en het of lager gelegen niveau, waar zich nog een deel van de dakterras. Hierdoor zijn ze zeer laagdrempelig en zeer marktplaats bevindt naast hoofdzakelijk de infrastructuur toegankelijk. Ze stimuleren het verkeer in het gebouw en die hoofzakelijk door het kenniscentrum zal gebruikt ontketenen een spel van ontmoetingen en confrontaties. worden. Die ruimtes kunnen evenwel ook ingezet worden Zelfs na de openingsuren van de marktplaats en het voor de bezoeker van de marktplaats als leeskamer, kenniscentrum laat de stadshal toe deze programmadiscussieruimte, kamer met aantal pc’s. onderdelen te ontsluiten.


‘boek’ 6 - zicht op de stad

‘boek’ 2 - zicht op de stadstuin

50 - Architectuur

De stadshal biedt de cursisten tijdens de pauze van de cursus de ruimte voor een verpozing. Een treinreiziger die net de aansluiting richting Rijsel miste, wipt er snel even binnen om de sfeer op te snuiven, een krant te lezen, een koffie te drinken en een blik te werpen op de stad. De bezoeker van het open leercentrum neemt tijdens zijn verblijf in de bibLLLiotheek af en toe wat ontspanning. In de vestibule geniet hij of zij van de skyline van de stad Kortrijk. De stadshal vormt het foyer voor bijvoorbeeld een avondlezing in het auditorium. Na afloop vormt de hal het decor voor een receptie. De promenade in de verticale hal bereikt een summum bovenaan het gebouw: de bezoeker bereikt er het dakcafé met stadsterras dat geniet van de zuiderzon en een adembenemend zicht op de stad. De stadshal vormt een belangrijk dispositief binnen het project. In de gevel is de stadshal niet omnipresent. Dit is een bewuste keuze. De 4 gevels van het gebouw zijn gelijkwaardig. Er is in het gevelbeeld gekozen voor een subtiel spel van verdwijnen en terugkeren van de roltrappen, die de vestibule kenmerken.


52 - Architectuur


54 - Architectuur

Een publiek gebouw - een nieuwe ‘autoriteit’ De nieuwe bibLLLiotheek is een publiek gebouw par excellence. Het beeld van de bibLLLiotheek kan door om het even wie worden toegeëigend. Door haar eigenheid stelt zij zich open naar iedereen maar geeft zich niet volledig bloot. De bibLLLiotheek is een unieke aanwezige in de stationsomgeving. Ze heeft een stedelijke présence. Zij laat kijken, raden maar niet onthullen.

In haar verhouding tot de andere elementen van de site - die de site maken tot wat ze is - verkrijgt de bibLLLiotheek een zekere kwaliteit. De verticaliteit van het project is een antwoord op de horizontaliteit van het Conservatoriumgebouw, het station en het spoorlichaam en de fronten van de aanwezige bouwblokken. Met deze vorm van theatraliteit produceert het project stedelijkheid.

Zij is uitdrukkelijk aanwezig en tegelijk respectvol voor haar omgeving. Haar oriëntatie is niet éénduidig. Zij richt zich naar de volledige omgeving. Ze functioneert als een pivoterend element. Door haar respect voor het stedelijk landschap onderscheidt de bibLLLiotheek zich en bevestigt haar publieke karakter.

De bibLLLiotheek doet beroep op een suggestiever vocabularium dan haar directe buren. De idee van transparantie, van opaciteit en van translucentie gaat samen met haar présence binnen het stedelijk landschap. De bibLLLiotheek staat open voor iedereen, ze is laagdrempelig, aantrekkelijk en uitnodigend. Tegelijk is haar architectuur weerbarstig en niet Met de lichte variaties in de gevels zet de bibLLLiotheek vrijblijvend. Het gebouw biedt alle faciliteiten om de grote programmagehelen in scène. De boekenstapel een maximale dienstverlening aan te bieden maar helt lichtjes over in de richting van de sporen en in de positioneert zich tegelijk als ‘kritische massa’ binnen het richting van de binnenstadsring. Haar thermografie informatielandschap. Haar architectuur representeert wijzigt adhv het oplichten en doven van de functies haar democratische positie: open én kritisch. die het huisvest. De huid van het gebouw is een spel van verschillen in opaciteit, transparantie en reflectie zuidgevel naargelang wat er zich achter deze huid afspeelt.

oostgevel

Op verschillende niveaus geven weerspiegelende gevelmaterialen zoals glas en metaal in vele variaties in reflectie een zicht op de horizon, de blauwe hemel en de stad met ondermeer de klokkentorens van het belfort en de Sint-Maartenskerk. De bibLLLiotheek geeft letterlijk en figuurlijk een weerspiegeling van de stad. De bibLLLiotheek dat is de stad zelf en haar bewoners. In de weerspiegeling maakt de bibLLLiotheek haar rol als onthuller van de werkelijkheid waar en verbeeldt ze haar aanwezigheid tot buiten de stationsomgeving.


56 - Architectuur

compact grondplan 38 x 38 m

circulatie in stadshal met roltrappen

lift en vluchttrappen

ongedwongen trap in vide

eenvoudig structureel systeem

50% volle gevels

Plan Het plan wordt bepaald door twee vaste eenheden, de liften en een dubbele trappenpartij; een dragende gevel en een aantal bijkomende steunpunten. We onderscheiden telkens een zone van de stadshal, een zone met de vaste punten, een vloerplateau met 6 kolommen. De zone met de stadshal, oostzijde, wordt geregeld beïnvloed door het programma dat vanuit het vloerplateau in de richting van en/of in de stadshal wordt geschoven. Het vloerplateau met de 6 kolommen kan redelijk vrij worden ingevuld en is flexibel (zie ook nota stabiliteit).

Wij presenteren u hier geen af ontwerp, klaar om gebouwd te worden. We hebben perfect begrepen dat gelijklopend met deze wedstrijd een aantal onderzoeken uitgevoerd worden om de juiste noden en problematieken te kennen. U bent op zoek naar de juiste partner die na de wedstrijd samen met u adhv alle correcte gegevens de ontwerpvraag verder onderzoekt en uitwerkt. Wij presenteren u dan ook een concept dat hiervoor alle ruimte laat. Wij hebben niet gespeculeerd op een zeer specifieke vorm of plan welke onaantastbaar zijn. Wij bieden u daarentegen een ‘open’ dispositief.

Het opzet in plan is vrij simpel. Het karakter van elk gebouwdeel wordt bepaald door een spel van vides en de toevoeging van secundaire trappen, sculpturen. Een minimum aan variaties in het architecturaal opzet zorgen voor een maximale variatie aan sferen en karakters: specifieke hoogtes, zichten, verschillen in opaciteit, variërende transparanties, verschillen in textuur, verschillen in opstelling, diverse programmaonderdelen. Het plan behoeft geen grote complexiteit noch grote gestes.

N

O

W

N

O

Z

patio/terras buitenruimte

W

O

vides Z

Meervoudig gebruik Het project moedigt maximaal het meervoudig gebruik van de voorziene ruimtes aan: huiskamers van het kenniscentrum levenslang leren kunnen dienst doen als leeskamers van de bibliotheek, leesgroepen kunnen samenkomen in de bibliotheek (zithoeken worden salons), V+ kan gebruik maken van de huiskamers die het levenslang leren aanbiedt, buurtverenigingen kunnen vergaderen in een klaslokaal, een uitgeverij lanceert de voorstelling van een nieuw boek in het dakcafé, stedelingen verzamelen op zaterdag in het cultuurcafé Een ‘open’ dispositief voor een potje koffie, een buitenterras biedt op een Het architecturaal opzet geeft talloze mogelijkheden. Ons zomerdag een adembenemend zicht over de stad en de N voorstel, een schets, is een vertaling van het gewenste uitgelezen plek om een roman te verslinden, de vestibule organigram. Het is één mogelijk scenario, het kan ook is dan weer de ideale plek om als gids een rondleiding nog op veel andere manieren. Bepaalde programma- in Kortrijk te starten of te eindigen, de vestibule geeft onderdelen passen misschien bij nader inzien minder tal van didactische mogelijkheden om schoolgroepen O goed bij elkaar,Wanderen moeten misschien absoluut vertrouwd te maken met een bibLLLiotheek, het is gegroepeerd worden. Het architecturaal opzet laat toe perfect denkbaar dat een klas kinderen (kleuters, lager samen met de bouwheer het programma en het organigram onderwijs, ...) gedurende één week of meer in de verder te bestuderen, uit te puren en te schikken binnen bibLLLiotheek resideren zonder haar normale werking de meest ideale plannen. te storen (‘bibLLLiotheekklassen naar analogie met de Z bos-en sportklassen).


23

20

15

14

23

23

18

14

21

23

17

14

23

20 15

10

14

23

23

23

14

12

18 20

17

20

20

9

8

10

21

14

8

10 2

2

7

5

6

6

20

12

20

20 3

2

4

6

8

10

20

20

20

‘boek’ 1

2

4

6

6

8

20

9

8

‘boek’ 2

10

10

8

‘boek’ 3 2

‘boek’ 4

2

5

7

3

6

6

20

20

20

6

20

2

2

21

20

20

2 6

12

6 2

4

6

8

10

2

20

4

6

8

10

10

5 21 7 8

2

2

6 12 21

20

21

24

5 6

1

1 7

13

20

20 20

20

20

20

20

20 3

20

1 onthaal / cultuurwinkel 2 marktplaats kinderafdeling 3 marktplaats spelotheek 4 stockage 5 minicreche 6 marktplaats non fictie 7 burelen bibliotheek / administratie V+ 8 marktplaats fictie 9 kinderopvang 20 10 magazijn / archief LLL 11 atelier boekverzorging 20 12 leeszaal 13 schrijversnest 14 marktplaats multimedia 15 cultuurcafé 16 tentoonstellingsruimte 17 open leercentrum 18 auditorium 20 19 dakcafé 20 21 22 23

20

leslokaal atelier leeraarszaal burelen LLL

8 9 20 20

20 10

20

8 20 6

20

8

20

20

24 toiletten

11

20

9 8 24

20

24

24

4

20 20 20 2

4

6

58 - Architectuur

8

10

20

23

15

14

23

14

20

23

23

18 21

17

14

‘boek’ 6

‘boek’ 5 20

20

10

9

8

14

12

8

20

20

15

10 20

20

14

20

20

20

20 20

20 23

23

23 23

20

20 2

2

3

5

14

20

20

7

23 6

23

6

23

20

20

6

15

20

15 2

6

8

20

20

20

20

20

15 4

Transformaties De flexibele indeling van de plannen laat toekomstige transformaties van de bibLLLiotheek toe. Voor een goede werking en maximale synergie dient er programmatisch evenwel een zeker evenwicht te worden gerespecteerd. Niets sluit evenwel uit dat bepaalde programmaonderdelen in de toekomst afnemen en deze ruimte terug ingevuld wordt met een gelijkaardige functie. Zelfs niet als deze functie haar specifieke inrichting vraagt. Een herinrichting van bepaalde vloerniveaus is mogelijk.

3

10

20 2

4

6

8

1 onthaal / cultuurwinkel 2 marktplaats kinderafdeling 3 marktplaats spelotheek 4 stockage 5 minicreche 6 marktplaats non fictie 7 burelen bibliotheek / administratie V+ 8 marktplaats fictie 9 kinderopvang 10 magazijn / archief LLL 11 atelier boekverzorging 12 leeszaal 13 schrijversnest 14 marktplaats multimedia 15 cultuurcafé 16 tentoonstellingsruimte 17 open leercentrum 18 auditorium 19 dakcafé

Functionaliteit In een ideaal scenario zijn alle kamers, klassen, zalen altijd toegankelijk. Wij veronderstellen dat de bibliothecaris in realiteit afhankelijk van de personeelsbezetting, openingsuren, lesuren zal gedwongen zijn bepaalde programma-onderdelen af te sluiten. Het architecturaal opzet houdt hier rekening mee.

10

24

20

20 20

20 21 22 23

leslokaal atelier leeraarszaal burelen LLL

20

24 toiletten

20

20

20

Gesloten of ontoegankelijke lokalen blijven bijdragen tot de ruimtelijkheid van een bepaald boek. Hun aanwezigheid of nabijheid draagt bij tot het beeld van elke leefwereld, synergie bij uitstek.

24

4

20

20

20

20

20

20

20

20

20

20

21

20

17

18

23

23

23 23

21

2

4

6

8

10

17

14 23

23

23

21 17

24 22 19

19 16 20


2

3 5

60 - Architectuur

4

1

referentiebeelden gevelmateriaal 1 BibLLLiotheek, Des Moines, USA, David Chipperfield 2 Migros Shop, Luzern, Zwitserland, Diener&Diener 3 Louis Vuitton Store, Manhattan, USA, Jun Aoki 4 Kunsthaus, Bregenz, Peter Zumthor 5 Tate Modern, Londen, Engeland, Herzog&DeMeuron

Gevels Het gebouw stimuleert de verbeelding zonder beroep te doen op grote architecturale gestes. Een aantal gesimuleerde beelden geven een eerste suggestie van de gevels van het gebouw. De gevel zijn een subtiel spel van verschillen in opaciteit, transparantie en reflecties.

Leesbaarheid binnen - buiten Het gebouw sluit de gebruikers niet in, integendeel, het laat het landschap het gebouw binnenkomen: open gevels, transparanties, zenitale lichten, ... Het licht is gericht, gedempt, gefilterd. De ervaring die je buiten hebt, zet zich binnen voort.

Dit spel wordt geïniteerd door variaties van glas (transparant, gemarteleerd, gesableerd, verzoet, opaak, gespiegeld, ...) en metaal (inox, aluminium, strekmetaal). Het kleur van de gevel varieert lichtjes: wit, transparant wit, lichtgrijs, grijs, groengrijs, blauwgrijs. porselein.... De kleur kan vervagen ten opzichte van de kleur van de hemelsfeer, op een ander moment contrasteren en daarna weer verdwijnen.

Elke leefwereld heeft zijn eigen verhaal en kan geassocieerd worden met een bepaald thema van de bibliotheek: fictie, non fictie, magazijn, multimedia, jeugd, .... Elke leefwereld heeft zijn eigen ruimtelijkheid, materialiteit, zichtrelaties. Binnen een universum is er gezocht om de functies van de bibliotheek en het kenniscentrum maximaal aan elkaar te linken en tegelijk een voldoende zelfstandigheid te garanderen.

De gevels die we u vandaag presenteren zijn de resultaten van een eerste onderzoek. In een vervolg op dit ontwerpproces zullen we verder zoeken naar de meest zuivere, subtiele en geraffineerde oplossingen. In de verschillende gevels is telkens een accent aanwezig: loggia’s die uitkijken telkens op een ander deel van de stad, een auditorium geschoven tegen de gevel die uitgeeft op het spoorlichaam, het schrijversnest. Bovenaan, herbergt het dikke boek het dakcafé dat geniet van een weids uitzicht op het historische centrum met ondermeer de klokkentorens van het belfort en de SintMaartenskerk.


62 - Architectuur

Gevelstudie


Reflecties

64 - Architectuur

Lichtbaken Tegen valavond ontstaat een nieuw lichtspel. Er ontstaan nieuwe transparanties naar buiten afhankelijk van de activiteiten in de bibLLLiotheek. Een nachtbeeld geeft een thermografie van het gebouw.

19:00

20:00

21:00

22:00



Inkom - voorplein Onderaan de stapel boeken markeert een eerste lichte verschuiving duidelijk de inkom van de bibLLLiotheek. Het bovenliggend boek schermt de bezoeker af van de hemelsfeer. De inkom krijgt een voorplein. Het voorplein maakt al deel uit van de stadshal. Vanaf het moment dat de bezoeker het voorplein betreedt heeft hij het gevoel al in het gebouw te zijn. Uniek is natuurlijk dat de bezoeker het gevoel krijgt binnen te zijn maar tegelijk de facade, een spel van licht en weerspiegeling, waarneemt. Het voorplein vormt voor de bibliothecaris een extra marktplaats. Het vormt de ideale plek voor een bibliobus die af en toe uitrijdt naar bepaalde wijken of delen van de stad.


situering bibLLiotheek tov ondergrondse parking

70 - Stabiliteit

Inleiding Het ontwerp voorziet in een bibLLLiotheek voor Kortrijk. Het project is ca. 49 meter hoog en heeft een vierkant van 38x38 meter als basis gebaseerd op een grid van 2 meter. Het gebouw is opgebouwd uit 6 bouwlagen met variabele hoogtes („boeken“). De verschuiving in planopbouw doet denken aan een stapel boeken.

Stabiliteit

Normen Het project is conform de regels van de Eurocode, meer bepaald:

NBN EN 1990 Grondslagen van het constructief ontwerp NBN EN 1991 Belastingen op constructies Deze intentie tot decompositie wordt eveneens NBN EN 1992 vertaald in de dragende structuur van het gebouw: elke Ontwerp en berekening betonconstructies gevelconfiguratie wordt gelinkt aan een overeenkomstig dragend systeem. Verder past men twee types vloerplaat Materiaal massavolume γ = 25 kN/m3 toe die duidelijk gedefinieerd zijn; voor tussenliggende Beton: vloeren slank en opgehangen, voor de scheidende vloeren Bibliotheek: C30/37 Parking: C30/37 massief en krachtig. wapening: B500 De parking beslaat een oppervlakte van 275 meter bij 32 meter en is gelegen langs het spoorlichaam in de vorm Variabele belasting Sneeuwbelasting van twee ondergrondse verdiepingen. Kortrijk situeert zich in een sneeuwzone 3, wat een nominale belasting impliceert van sk = 0,40 kN/m2 Kortrijk situeert zich in een windzone III, wat een dynamische belasting impliceert van: qb = 0,64 kN/m2 (pour vb = 32 m/s) Gebruiksbelasting De gebruiksbelasting wordt in rekening gebracht: Bibliotheek: 6 kN/m2 (Cat. E) Parking: 5 kN/m2 (Cat. G) Atrium: 5 kN/m2 (Cat. C3) Ateliers: 3 kN/m2 (Cat. C1) Leeszones: 3 kN/m2 (Cat. C1) Kantoren: 3 kN/m2 (Cat. B) Niet-toegankelijke daken: 0.75 kN/m2 (Cat. H) Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Stabiliteit - 71

1

6 5 4 3 2 1 gevels

72 - Stabiliteit

2

3

4

Thermische belasting Tijdens de constructie wordt er een uniforme temperatuursvariatie in acht genomen van +/- 30°C. Eens voltooid worden er temperatuursgradiënten in acht genomen volgens de norm NBN EN 1991-1-5, sectie 5.

isometrie

Variabele belasting Vier elementen zijn te onderscheiden die de vertikale lastendaling verzekeren:

primaire kolommen: zes primaire kolommen beslaan de volledige hoogte van het gebouw. Ze worden gestructureerd volgens twee assen gesitueerd op 12,7 meter van elkaar. Elke as omvat Brandveiligheid De betonstructuur garandeert een voldoende hoge drie kolommen met tussenafstanden die maximaal 15,7 brandweerstand indien de minimale betondekking van meter bedragen. de wapening gerespecteerd wordt. secundaire kolommen: de secundaire kolommen worden onderworpen aan de Gronddruk Volgens het bodemverslag Lippens geotechniek belasting die de secundaire vloerplaten op de primaire (n°0714566 dd 25/09/2007) ligt de parking ingebed in vloerplaten uitoefenen. Ze worden op willekeurige manier een heterogene grondlaag (licht gepakte leemlagen, verdeeld over een grid van 2 bij 2 meter (overeenkomstig met de ribben van de primaire vloerplaat) met een beperkt zandig) waarvan de horizontale druk bedraagt: maximale tussenafstand van 6 meter. Hierdoor voorkomt p = 16 kN/m3. men een doorboring van de primaire vloerplaat en Grondwaterdruk reduceert men de statische hoogte van de secundaire Volgens het bodemverslag van Lippens geotechniek vloerplaten. (n°0714566 dd 25/09/2007) ligt het grondwaterniveau op 3,5 meter diepte, waarbij de waterdruk op dit niveau gevelkolommen: als volgt beschouwd wordt: de gevelkolommen volgen een verschillende configuratie voor elk ‘boek’. De kolommen worden ten opzichte p = 10 kN/m3. van de gevel naar binnen geplaatst en lopen over de hoogte van elke bouwlaag. Hierbij volgen de kolommen Seismische belasting De seismische belasting is in vergelijking met de de horizontale verschuivingen van 1 à 2 meter in de planopbouw van de bouwlagen . windbelasting verwaarloosbaar. De continuiteit van de lastendaling wordt verzekerd door twee excentrische kolommen. Deze verdelen de last over de primaire plaat die uitkraagt over 1 meter.

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Stabiliteit - 73

6 6 5 5 4 4 3 3 2 2 1 1 primaire primaire structuur structuur

secundaire secundaire structuur structuur

gevelkolommen

1 1 1 11

74 - Stabiliteit

2 2 2 22

3 3 3 33

4 4 4 44

5 5 5 55

6 6 6 66

cirkulatiekokers: de kokers zijn voorzien tussen het atrium en de zalen. Ze lopen over de volledige hoogte en staan in voor de overdracht van de verticale krachten. Men onderscheidt voor wat betreft de verticale stabiliteit per verdieping twee types vloerplaten:

kern in gewapend beton verdeling horizontale lasten door vloerplaten

dragende wanden in gewapend beton

portieken op gelijkvloers

horizontale stabiliteit

de rij van kolommen in de façade werkt samen met de randbalk als portiek. Deze randportiek op het gelijkvloers vervangt het systeem van wanden voor de overdracht van de horizontale en vertikale belastingen naar het ondergrondse deel.

Samenstelling van de vloerplaat Bibliotheek – primaire plaat: secundaire plaat: Verschillende systemen worden overwogen zoals een deze steunt op de primaire kolommen, de secundaire massieve vloerplaat of een vloerplaat met balken in één kolommen en de gevel met een maximale tussenafstand richting. van zes meter. Uiteindelijk werd geopteerd voor een cassettevloer primaire vloerplaat: deze steunt op de primaire omwille van de volgende redenen: kolommen en de gevel met een maximale tussenafstand - efficiënte constructie (tegenover de massieve vloerplaat) van 15,7 meter. De primaire vloerplaat vangt ook door middel van een cassettegrid van twee bij twee de puntbelastingen op komende van de secundaire meter; kolommen die de secundaire vloerplaten ondersteunen. - in het bijzonder geschikt voor grote overspanningen en Een versterking van de rand met een randbalk van de in overeenstemming met de beschikbare vloerdikte; plaat is nodig om de uitkraging van 1 meter op te vangen - flexibiliteit voor de indeling van de kolommen en dus gegenereerd door de verschuivingen in de planopbouw. van het grondplan; - economisch gebruik op vlak van gewicht en Horizontale stabiliteit materiaalgebruik in vergelijking met een volledige De horizontale windbelastingen worden via de vloerplaten vloerplaat; overgebracht naar drie horizontale elementen: - draagt in twee richtingen (tegenover balkenraster in één richting). de circulatiekokers, berekend op windbelasting met een wanddikte van 30 centimeter, gepositioneerd tussen het De vloerplaten worden gestort met een effectieve de stadshal en de bibLLLiotheek, lopen over de volledige hoogte van 65 centimeter waarvan het massieve deel hoogte van het gebouw. 15 centimeter van deze hoogte inneemt en de ribben de overige 50 centimeter, gestructureerd volgens een grid de betonwanden in de gevel, waarvan de configuratie van 2 bij 2 meter. varieert per niveau. De platen tussen de ‘boeken’ worden geactiveerd voor de verdeling van de horizontale Enkele ribben zijn versterkt ter hoogte van de belastingen tussen de onder- en bovenwanden op en geveluitkragingen in de vorm van een randbalk. onder de plaat. De vloerplaten zijn bedekt door een verhoogde vloer en


niveau verhoogde vloer

Primaire cassetevloer ribben in twee richtingen

technische koker niveau verlaagd plafond

Primaire kolom

Secundaire kolom/ophanging

niveau betondeklaag Secundaire vloer uit predallen op metalen balken predallen met ter plaatse gestort beton 76 - Stabiliteit

ingegoten balken IFB

niet-dragende wanden tussen dragende betonkolommen secundaire kolom/ophanging secundaire plaat

dragende wanden in gewapend beton

circulatiekokers

primaire kolom gevelkolom

primaire plaat

typeverdiep

door een verlaagd plafond. De hoogte tussen deze twee Afhankelijk van de ontwikkeling van het projekt kunnen elementen wordt ingenomen door structurele elementen andere constructieve systemen worden overwogen. en technische voorzieningen. Met name holle welfsels (interessanter voor grotere overspanningen en préfabricatie) of een composiet Ter hoogte van de façade wordt de volledige hoogte systeem bestaande uit een steel-deck (verloren bekisting) ingenomen door de randbalk. en opgestort beton. Secundaire plaat: Fundering De secundaire platen bestaan uit een grid van metalen De bibLLLiotheek is gefundeerd op een funderingsplaat balken om de volgende redenen: met een dikte van 70 centimeter. Deze plaat is gestort ter hoogte van de eerste - efficiënte constructie volgens een regelmatig raster van kelderverdieping en reikt tot op een stabiele zandlaag. 2 meter; Onder de circulatiekokers en de palen is het eventueel - reductie van plaatdikte door integratie van betonplaten aangewezen om funderingspalen op wrijving te voorzien in het metalen balkskelet; met een lengte van 6 meter. - eenvoudige assemblage van en verbinding met de Hierdoor kan men de funderingsplaatdikte optimaliseren hangstaven; en de bouwkost reduceren. - lastoverdracht in twee richtingen; - hoge flexibiliteit in de lay-out van het grondplan en Parking éénvoudige mogelijkheid om grotere openingen in de Algemene beschrijving vloerplaat te maken zonder extra raveelconstructies. De parking meet 275 meter bij 32 meter en bestaat uit twee ondergrondse verdiepingen. De keuze voor deze De balken zijn van het type IFB met een brede onderflens configuratie is economischer en efficiënter dan een dieper en een hoogte van 25 centimeter tussen dewelke de gelegen alternatief om de volgende redenen: betonplaten zijn geplaatst. De keuze voor geprefabriceerde lichte predallen die - beperkte wisselwerking met het freatisch vlak zodat opgestort worden werd gemaakt om de volgende het debiet van het weg te pompen water wordt beperkt redenen: tijdens de werf; - efficiënte constructie; - reductie van het risico op waterindringing bij - lichte predallen gelet op de kleine overspanning; ingebruikname en geringere beïnvloeding van de - geen bekisting of schoring nodig dus snelle grondwaterspiegel in het algemeen; bouwafloop; - de horizontale gronddruk is kleiner dan het eigengewicht - tegenover een lichte vloerplaat - niet uit beton, of van de constructie, er hoeven geen bijkomende een gemengde oplossing - biedt deze oplossing meer maatregelen getroffen te worden voor de verticale thermische massa; verankering van de algemene funderingsplaat;


78 - Stabiliteit

niveau voorplein niveau terrein

vloerplaat parking niveau freatisch vlak

funderingsplaat

kleilaag

snede door parking

buitenwand opgebouwd uit secanspalen

- de heidiepte van de secanspalen laat een stabiele keermuur toe, zodat rugverankeringen overbodig zijn. Het risico op differentiële zettingen vereist uitzettingsvoegen die elke 75 meter in de lengterichting van de parking worden voorzien. Wanden samengesteld uit secanspalen nemen de belastingen op van grond- en waterdruk.

Eerst wordt de algemene funderingsplaat ter plaatse gestort, vervolgens worden kolommen en balken ter plaatse gebracht. Tenslotte worden de welfsels van het eerste en tweede ondergrondse niveau opgelegd. De plaatsing van de holle vloeren zorgt voor een efficiënte, weinig vervuilende en snelle constructie. Het oppompen van grondwater wordt gestopt.

De vloeren van de parking zijn opgebouwd uit holle welfsels, uitgevoerd zonder bijkomende druklaag. Deze elementen met een dikte van 20 centimeter hebben een maximale overspanning van 7,2 meter en worden direct op balken opgelegd.

Fundering De parking is gefundeerd op een algemene funderingsplaat met een dikte van 60 centimeter die de belastingen uniform over de onderlaag verdeelt. Het eigengewicht is voldoende om aan de opwaartse waterdruk te weerstaan.

Fasering De keermuren van de parking bestaan uit secanspalen tot op een kleihoudende laag met een kleine permeabiliteit op een diepte van TN-15 meter. Het eerste ondergrondse niveau (TN-3 meter) wordt droog uitgegraven, voor het uitgraven van het tweede niveau (TN-6meter) is daarentegen een pompsysteem voorzien. De secanspalen bevinden zich op een voldoende diepte om het niveau van het freatisch oppervlak van de omliggende gebieden niet te verstoren en de aanwezigheid van water op de site te limiteren. Er wordt geen bronbemaling toegepast. De in de grond ingebedde betonpalenwand zorgt voor de horizontale stabiliteit van de parking, zowel tijdens de constructie als bij de ingebruikneming.


vals plafond

vals plafond

verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer vals plafond

verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer

80 - Duurzaamheid - Energieprestatie

vloerverwarming inblaas verse lucht inblaas ventilos

veticale schacht - verdeling technieken

verhoogde vloer




vals plafond

verhoogde vloer vals plafond

verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer vals plafond

verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer vals plafond verhoogde vloer vloerverwarming

De gebouwen en de technische installaties worden ontworpen en geïntegreerd volgens volgende principes van: - maximaal beperken van verbruiken - optimaal gebruik maken van alternatieve energiebronnen; - resterende tekorten aanvullen met behulp van hoogrendementsinstallaties met eindige energiebronnen. Het doel is een gebouw te realiseren met een zeer aangenaam en gezond binnenklimaat in alle omstandigheden, met hieraan gekoppeld een minimaal energieverbruik zonder de economische realiteit van vandaag uit het oog te verliezen. Er wordt enkel gewerkt met rendabele maatregelen met een haalbare terugverdientijd. Impact op het milieu wordt beperkt door de keuze van materialen met een lage milieubelastingscoëfficient en een gunstige levenscyclusanalyse. Deze maatregelen hebben als doel een betere werken leefomgeving te creëren en aldus het comfort van de gebruiker positief te beïnvloeden. Het gebouw is hun werk, studie, of verbijfplek en moet hun toelaten in de beste omstandigheden te werken, te studeren of te verblijven. De buitenschil van de bibLLLiotheek wordt goed geïsoleerd en goed luchtdicht gemaakt om mogelijke verliezen door transmissie en ongecontroleerde ventilatie tot een minimum te herleiden. De ramen worden voorzien van een superisolerende dubbele beglazing met goede zonwerende eigenschappen. Het E-peil van het gebouw bedraagt zoals gevraagd 70 (huidige norm ligt op E-peil 100).

Dit stemt overeen maatregelen.

met

economisch

haalbare

Duurzaamheid - Energieprestatie

2. Warmteproductie : combinatie CV-ketels en warmtepomp Tijdens de voorontwerpfase kunnen verschillende denkpistes onderzocht worden: 1. Algemeen concept verwarming (en koeling) Om een goed evenwicht te houden tussen duurzame basis CV-gasinstallatie technieken, betrouwbare, eenvoudige, goed regelbare haalbaarheid van een grondwarmtepompsysteem dat als installaties en kostprijs stellen wij voor om een grote voordeel heeft om tijdens het tussenseizoen hoge concept op te bouwen rond verwarming op basis rendementen te halen en tijdens de zomermaanden op van een watersysteem. Het is immer niet zo dat een een zeer energiezuinige wijze te koelen. energiezuinig ontwerp complexe technische installaties vereist. Een goede isolatie, een juiste dimensionering Eventueel kan dit concept aangevuld worden met een en goede regeling ligt immers aan de basis van het photovoltaïsche installatie op het beschikbare dak , doch grootste besparingseffect. Het grootste voordeel te onderzoeken ifv stabiliteit en haalbaarheid inzake van een watersysteem is zijn zeer vlotte en goede terugverdientijd. regelmogelijkheden zodat optimaal comfort afgeleverd Er zal in basis zo veel mogelijk getracht worden om de kan worden tegen betaalbare installatiekost. koellasten te beperken zodat in principe geen actieve koeling vereist is. Indien strenge comforteisen gewenst Om de verwarmingsbehoeften te beperken zullen zijn, kan de voorgestelde installatie aangevuld worden met de nodige batterijen om te koelen. uiteraard prioriteiten gesteld worden aan : Freecooling wordt toegepast tijdens de zomermaanden. goede isolatiewaarden van gekozen materialen balansventilatiesysteem met warmterecuperatie Een ideale combinatie zal vermoedelijk een CV-installatie Om de koellasten te beperken zal er rekening gehouden gecombineerd met een grondwarmtepompinstallatie zijn zodat : worden met : zonnewerende maatregelen zoals glaskeuze - tijdens strenge winter de CV-installatie kan bijspringen zo laag mogelijke interne warmtelasten m.b.t. keuze en de warmtepomp de basis levert - tijdens het tussenseizoen de warmtepomp autonoom verlichtingtype, … ventilatie met koelrecuperatie (omgekeerde effect van kan voldoen in de warmtebehoefte in de winter zodat geen hoge buitenluchttemperaturen - tijdens de zomer de installatie gebruikt kan worden om eventuele “koeling” te voorzien tegen enorm hoge direct worden ingeblazen) rendementen (koele grond wordt gebruikt om te koelen, dus enkel pompenergie)

3. Afgifte van verwarming in de ruimtes Het dispositief laat een gemengd systeem. De primaire vloeren hebben een verhoogde vloer en een verlaagd plafond. De secundaire tussenvloeren hebben noch een verlaagd plafond noch een verhoogde vloer. De massa van de tussenvloer en de voor 50% gesloten gevel levert een gunstig inertie van het gebouw. De primaire vloeren geven een zeer grote flexibiliteit aan alle niveau’s.

3.1. In de zones met verlaagd plafond / verhoogde vloer De zones worden verwarmd en gekoeld door middel van ventiloconvectoren die in de verhoogde vloerzone tussen gelijkvloers en mezzanineniveau worden geplaatst. De geklimatiseerde lucht wordt via plafond, wand-, vloeren tabletroosters in de ruimtes geblazen. De regeling bestaat uit een weersafhankelijke en klokgestuurde regeling, die bijgeregeld wordt door lokale ruimteregelaars en overwerktimers. Alle ventilo’s zijn uitgerust met automatisch gestuurde twee- en driewegkranen zodat een optimale regeling en comfort gegarandeerd wordt. De verse lucht wordt aangesloten op de ventilo’s zodat via dezelfde roosters het nodige debiet in de ruimtes gebracht wordt. Er wordt veel aandacht besteed aan akoestiek en comfort.

3.2. In de zones zonder verlaagd plafond / verhoogde vloer Hier is het voorstel om vloerverwarming toe te passen. De fijnregeling gebeurt door middel van de ingeblazen verse luchthoeveelheid die voorverwarmd wordt ifv noodzaak. Immers de EPB-eisen voor deze aard van gebouwen eist hoge verse lucht debieten die bijgevolg kunnen gebruikt Doch exacte berekeningen dienen concrete beslissingen worden om de “bijverwarming” perfect uit te voeren. te staven.

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Duurzaamheid - Energieprestatie - 81

82 - Duurzaamheid - Energieprestatie

5. Ventilatie De ventilatie gebeurt via een luchtgroep die uitgerust is met een warmterecuperator die vocht regenereert (bv warmtewiel) zodat er geen te droge lucht wordt ingeblazen in de wintermaanden. De afgevoerde lucht warmt de verse ingeblazen lucht op waardoor er bespaart wordt op de energiekosten. De lucht wordt verdeeld via een kanalensysteem in de vloerruimte tussen onderste en bovenste niveau en wordt aangesloten op de ventilo’s zodat deze direct mee wordt geklimatiseerd op juiste inblaastemperatuur. De luchtvochtigheid, een belangrijke parameter voor een bibliotheek, wordt perfect onder controle gehouden door een fijnregeling van de luchtgroepen. Dit systeem laat toe om in de zomermaanden Freecooling toe te passen.

De functionele verlichting zal gebeuren zoveel mogelijk door armaturen die uitgerust zijn met energiezuinige lampen. In de overige ruimten is dit aangepaste verlichting i.s.m. architect gekozen waarbij ook rekening wordt gehouden met beperkte interne warmtelast (zomer!) en energiezuinigheid.

8. brandcompartimentering Het dispositief van 6 opeengestapelde gebouwdelen verbonden door een stadshal krijgt eenvoudig een brandtechnische vertaling. Elk gebouwdeel wordt opgevat als 1 compartiment. Elk compartiment wordt beschouwd als een duplex.

Het gebouw zal verder worden uitgerust met een gestructureerde UTP bekabeling en de installaties voor geluidsverdeling, inbraakdetectie, automatische branddetectie, camerabewaking, toegangscontrole en videofonie, ifv eisenpakket bouwheer. Verdeling gebeurt via de verhoogde vloer of verlaagd plafond.

De twee lagen van de duplex zijn verbonden met een open trap (een skulptuur) die zich in de vide bevindt. De totale oppervlakte van de twee lagen overschrijdt de maximale oppervlakte van 2500m2 voor duplexen niet. Het bovenste bouwdeel die drie lagen bevat vormt een uitzondering: we onderscheiden hier 2 compartimenten. De verschillende compartimenten zijn voorzien van 2 vluchttrappen. Deze zijn gekoppeld in 1 koker waarbij de 2 toegangen aan tegenovergestelde zijde van de koker zijn gesitueerd. De stadshal wordt opgevat als een atrium dat bij brand door middel van schuifdeuren van de verschillende compartimenten wordt gescheiden. De centrale vluchttrappen zijn gesitueerd tussen de gestapelde duplexen en de stadshal. Zij voorzien het atrium op elk niveau van twee vluchttoegangen.

7. Sanitair In de gebouwen zal een basis sanitaire installatie voorzien worden waarbij rekening gehouden wordt met legionella In voorontwerpfase zal er onderzocht worden of er een wetgeving, beschikbare waterdruk, installatiekost, enz.... “zeer-hoog-rendements”ventilatie haalbaar is. Dit betreft De douches (o.a. atelier 4, bewegingslokaal) worden een luchtgroep met zeer hoge recuperatierendementen. gevoed door een direct gasgestookte boiler. De her en der verspreide kitchenettes worden d.m.v elektrische kleine Deze groep is duurder, maar een pak energiezuiniger. voorraadboilers bediend op warm water gezien de grote 6. Elektriciteit afstanden. Deze haalbaarheidsstudies dienen in detail te Een hoogspanningscabine zal de elektrische energie van worden uitgevoerd ifv noodzaak warm waterverbruik. Het dispositief laat gebouwsnedes toe die zeer ruimtelijk het gebouw verzorgen. Verdeelborden zullen strategisch De sanitaire toestellen worden gevoed met hemelwater. zijn met veel vides én vermijdt de noodzaak van een sprinklerinstallatie in het hele gebouw. Enkel het atrium worden ingeplant per niveau. dient volgens de brandvoorschriften met een dergelijke blusinstallatie te worden uitgerust.

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Duurzaamheid - Energieprestatie - 83

84 - Budget - Ereloonvoorstel

Budget De calculatie wijst uit dat de bouwkost van de bibLLLiotheek hoger is dan het vooropgestelde budget. Van bij de aanvang van het ontwerp was het ons duidelijk dat het budget eerder beperkt is. Analyse van vergelijkbare projecten bevestigt deze bevinding. Voorgaande wil geen vrijgeleide zijn voor uitbundige architectuur. Het afstemmen van het opgegeven budget op het programma en de zoektocht naar synergieën hebben geleid tot het voorstel van een compact en efficiënt bouwvolume waarvan de bouw vrij eenvoudig kan gerealiseerd worden. Ons voorstel is strategisch en werd mee gestuurd door een economische, realistische en pragmatische houding.

Budget en ereloonvoorstel

Zo zijn van bij het begin enkele budgetvriendelijke uitgangspunten opgenomen:

1) V/T, de verhouding vloeroppervlakte/ terreininname (=12), het aandeel fundering en dak wordt hierdoor beperkt; 2) Compactheid: verhouding vloer/ buitenschil, deze is meer dan 1.8; Bijgevolg is de geveloppervlakte en dakoppervlakte beperkt; 3) Vloerpaketten minimaliseren: er is gewerkt met primaire vloeren en secundaire tussenvloeren. Enkel de primaire vloeren moeten voorzien worden van een verhoogde vloer en een verlaagd plafond; 4) een eenvoudige structuur, geen grote uitkragingen; 5) streven naar 50% volle gevel; 6) ontwerpen van vluchttrappen met aandacht voor de architectuur zodat deze ook ingezet kunnen worden als de dagdagelijkse circulatie 7) split-level parking met een efficiënt plan zonder veel plaatsverlies en simpele hellingsbanen (24,1 m2/plaats); 8) structuur van parking als fundering van een extra bouwvolume; 9) een publieke ruimte met een beperking van de verharding, wat een besparing betekent qua fundering, afwatering, ...; 10) beperken van de wegverharding.

Béal & Blanckaert Architectes Associés - urbain architectencollectief - Bollinger & Grohmann ingénierie - Bureau Bouwtechniek - Atelier Ruimtelijk Advies - Gebotec - Budget - Ereloonvoorstel - 85


De calculatie gebeurde op basis van ons voorstel dat beantwoordt aan het maximum scenario (cfr. projectdefinitie, 15.800m2). Het budget van 15 miljoen euro werd gebaseerd op 13.100m2. In tabel 2 rekenden wij onze raming om naar de kostprijs voor 13.100m2.

Door de budgetvriendelijke uitgangspunten en een aantal strategische beslissingen is de prijsraming van de kosten voor de realisatie van de parking en de buitenaanleg lager dan het voorziene budget. Op deze manier slagen we erin om de budgetoverschrijding te beperken tot 6,2%.

Zoals hierboven al aangegeven kan de ontwikkeling van In ons voorstel zijn 860 parkeerplaatsen voorzien. Het het bijkomend programma op de site deze overschrijding voor de parking voorziene budget (11.900.000 euro) is compenseren. Het project zal zoals eveneens hierboven gebaseerd op 700 plaatsen. Ook hier rekenden wij onze aangegeven potenties bieden voor andere nieuwe ontwikkelingen. De planbaten van deze ontwikkelingen raming om naar de kostprijs voor 700 plaatsen. kunnen evenwel moeilijk becijferd worden. Wij maakten een prijsraming op voor de volledige aanleg van de volledige stadstuin. De projectdefinitie vroeg een prijsraming op te maken voor de directe omgeving van de bibliotheek. In tabel 2 hebben we een percentage van 50% van de prijsraming van de volledige stadstuin weerhouden. De prijsraming voor de bibLLLiotheek overschrijdt het voorziene budget. Wij zijn er ons van bewust dat deze budgetoverschrijding belangrijk is. Wij zijn er nochtans van overtuigd dat dit ontwerp optimaal (architecturaal, stedenbouwkundig en budgettair) tegemoet komt aan de ambities die door de stad Kortrijk en haar partners werden verwoord. Dit ontwerp kan als uitgangspunt dienen om die ambities gezamenlijk verder uit te werken.







Béal & Blanckaert Architectes associés 10, rue Nicolas Leblanc 59000 Lille tel + 33 (0) 320 30 32 90 fax + 33 (0) 320 30 03 95 mail [email protected] www.beal-blanckaert.com

urbain architectencollectief bisschopstraat 8 9050 ledeberg tel + 32 (0) 9 329 04 22 fax + 32 (0) 9 324 53 24 mail [email protected] www.urbain-ac.be

wedstrijdteam:

wedstrijdteam:

Antoine Béal

Dieter Delbaere

Ludovic Blanckaert

David Niville

Thibaud Foucray

Tiemen Schotsaert

Germain Pluvinage Benjamin Boyaval

David Claus

B+G Ingénierie Bollinger + Grohmann Sarl 6 rue Desargues 75010 Paris tel + 33 (0) 6 87 79 87 45 fax +33 (0) 1 43 38 12 85 mail [email protected] www.bollinger-grohmann.fr

Bureau Bouwtechniek nv Kammenstraat 18 2000 Antwerpen tel + 32 (0) 3 231 53 95 fax + 32 (0) 3 232 78 82 mail [email protected] www.b-b.be

wedstrijdteam:

Toon Kalhöfer

Thomas Ekwall

Mark Sette

Klaas De Rycke Bob van den Brande

wedstrijdteam: Jan Moens

Gebotec bvba advies- en studiebureau in gebouwentechniek Baron de Celleslaan 8 2650 Edegem tel + 00 32 (0) 3 458 17 00 fax + 00 32 (0) 3 458 17 00 mail [email protected] www.gebotec.be

ARA - Aterlier Ruimtelijk Advies bvba Boerenlegerstraat 35 2650 Edegem tel + 00 32 (0) 3 458 57 37 fax + 00 32 (0) 3 458 57 37 mail [email protected] www.atelierruimtelijkadvies.be

wedstrijdteam:

Dries Beys

wedstrijdteam:

Johan Doms


BibLLLiotheek - Masterplan voor de stationsomgeving te Kortrijk

Recommend Documents