Bewegen op recept bij de sport Organisatie: Sportservice Midden Nederland Contactpersoon: heer Simon Ott Contactpersoon 2: Erkenningen:
Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Bewegen op recept bij de sport is een variant van het oorspronkelijke concept Bewegen op recept uit Den Haag. Mensen krijgen bij de huisarts, leefstijladviseur of fysiotherapeut het advies (recept) om te sporten bij een geselecteerde sportaanbieder. De sportaanbieders, met name de sportleiders, krijgen extra scholing om deze doelgroep te motiveren en verantwoord met hen te sporten. De doelgroep zijn inactieve volwassenen, met name in de leeftijd van 35 tot 65 jaar, die met bewegen hun gezondheid (o.a. bloeddruk, cholesterol, gewicht) kunnen verbeteren. De deelnemers starten zoveel mogelijk met een paar tegelijk bij de sportaanbieder en sluiten aan bij bestaande groepen. De sportleider draagt zorg voor een warm welkom, een beweegmaatje voor de steun en gezelligheid, extra begeleiding en instructie bij de opstart. Als mensen zonder tegenbericht wegblijven, neemt hij contact met hen op. De intake voor Bewegen op recept is gericht op het versterken van de motivatie en het kiezen van het sportaanbod dat past bij de persoonlijke motivatie en mogelijkheden. De deelnemers zijn in eerste instantie extrinsiek gemotiveerd door de verwijzing van (para)medici. De sportleider leert hen om met plezier en succes te blijven bewegen en biedt sociale steun. Selectie en scholing van docenten is de basis van het succes, want (para)medici verwijzen alleen door naar betrouwbare en bekende aanbieders. Belangrijk verschil met de oorspronkelijke Bewegen op recept formule is dat de deelnemers via een verwijzing vanuit de gezondheidszorg niet naar aparte bewegen op receptgroepen gaan maar direct aansluiten bij een bestaand sportaanbod. Na de periode 'Bewegen op recept' sporten deelnemers verder zonder recept met de inmiddels voor hen bekende sportleider in een vertrouwd geworden groep en omgeving. Deze formule geeft een hoog percentage mensen dat blijft sporten en beperkt de organisatorische kosten in de beginfase. Dankzij E-coachprogramma ActiefMET zijn de vorderingen van deelnemers voor zowel zorg als sport eenvoudig te volgen. Bij volwassenen zijn hoge percentages die te weinig bewegen en een chronische aandoening hebben of
1/8
risicofactoren zoals overgewicht of hoge bloeddruk. Vanuit het motief gezondheid kan de gezondheidszorg hen motiveren om in beweging te komen. Dankzij de samenwerking en de scholing kunnen sportaanbieders de doelgroep in beweging houden. De doelgroep stroomt vooral in bij matig intensieve groepsactiviteiten, die weinig sporttechnische vaardigheden vragen, zoals wandelen, fietsen, zwemmen en low impact groepsfitness en bewegen op muziek.
Doel van het sport- en beweegaanbod Het structureel laten sporten van volwassenen die nog niet sporten. Het voldoen aan de Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen bij de deelnemers. Bij de doelgroep is gezondheidswinst het eerste motief. Het aanleren en behouden van een gezonde leefstijl is daarmee voor deelnemers vaak een persoonlijke doelstelling. Voor (para)medici is de beoogde gezondheidswinst de reden om mee te werken. Naast meer sport en bewegen zijn meerdere positieve leefstijlveranderingen en gezondheidseffecten bij deelnemers waargenomen.
Hoofddoel Subdoelen Doelgroep De doelgroep bestaat uit volwassenen die te weinig sportief actief zijn en voor hun gezondheid juist zouden moeten bewegen. Het gaat om mensen met chronische klachten, meestal licht van aard, die baat kunnen hebben bij bewegen. Het betreft ook mensen met verhoogd risico op aandoeningen door een ongezonde leefstijl en overgewicht. De doelgroep is heel ruim en niet gebonden aan leeftijd, opleiding, inkomen of andere factoren. Bewegen op recept is met name afgestemd op het succesvol ondersteunen van de mensen met een lage Sociaal Economische Status. Juist deze groep heeft het steuntje in de rug nodig om te komen tot een actieve gezonde leefstijl. Mensen die fysiek nog onvoldoende in staat zijn om te bewegen, gaan eerst onder begeleiding van een fysiotherapeut revalideren. Zij gaan vanuit de fysiotherapie na het zorgtraject desgewenst door naar Bewegen op recept. In de praktijk blijkt dat naast de klachten waarvoor de mensen in de gezondheidszorg zijn beland, het merendeel van de deelnemers ook fors overgewicht heeft. De intermediaire groepen: 1. Gezondheidscentra, eerstelijnsgezondheidszorg De verwijzers zoals huisartsen, praktijkondersteuners, fysiotherapeuten, leefstijladviseurs en diëtisten zijn een belangrijke intermediair om te doelgroep te bereiken en te motiveren om te gaan bewegen. ‘Patiënten’ aanspreken op hun mogelijkheden om zelf hun gezondheid te bevorderen. 2. Sportaanbieders Sportaanbieders hebben de taak om de verwezen ‘patiënten’ in beweging te brengen en te houden. Dit vraagt goed gekwalificeerde sportleiders, die in staat zijn om voor Bewegen op recept, hun bestaande aanbod aan te passen voor de doelgroep. Naast de differentiatie naar belastbaarheid van de mensen is oog voor de persoonlijke motivatie en het plezier van de mensen essentieel.
Intermediaire doelgroep
Probleembeschrijving Probleem
2/8
Aanpak Strategie Planvorming, voorafgaand aan een aanvraag sportimpuls: * Gemeente en buurtsportcoach betrekken * Gezondheidscentra enthousiast maken om te gaan verwijzen. * Sportaanbieders werven met ‘bewegen op recept’ aanbod * Projectgroep van gezondheidscentra, sportaanbieders en mogelijk sportservicebureau of buurtsportcoach spreken de hoofdlijnen van de projectuitvoering en projectorganisatie af. NB. Als het huidige aanbod ontoereikend is, voeg dan extra matig intensief beweegaanbod zoals wandelfit, korfbalfit of GALM toe aan de impulsaanvraag. Uitvoering Bewegen op recept 1. Nadere invulling van protocollen en de projectorganisatie 2. Scholing van verwijzers en sportaanbieders over het motiveren en coachen van de doelgroep 3. Op kleine schaal beginnen met bewegen op recept, waarbij de verwijzers uit de zorg mensen met recept doorstuurt naar de sportaanbieder. 4. Monitoren van de voortgang bij de deelnemers en evalueren van de samenwerking 5. Uitbreiden van het aantal verwijzers en het aantal sportaanbieders. 6. Borging van Bewegen op recept bij de betrokken organisaties en continuering van het netwerk met steun van de buurtsportcoach. De verwijzers uit de gezondheidszorg motiveren de 'patiënten' om deel te nemen en via bewegen te werken aan een gezonde leefstijl. Tijdens de intake voor Bewegen op recept bepaalt de verwijzer uit de zorg op basis van belastbaarheid, interesse en motivatie samen met de patiënt bij welke sportaanbieder in welke groep deze gaat sporten/bewegen. De sportaanbieders leren om binnen hun bestaande sportgroepen of met nieuw beweegaanbod de 'patiënten' op te vangen en structureel in beweging te houden. Het online E-coach programma ActiefMET bevordert het zelfmanagement van de deelnemers en de multi-disciplinaire samenwerking binnen de gezondheidszorg en met de sportleiders. Bij meerdere leefstijlinterventies is bewezen dat de coaching op persoonlijke doelen een belangrijke succesfactor is voor structurele leefstijlverandering. De inzet van Bewegen op recept is een structurele samenwerking tussen gezondheidszorg en sport en een structurele leefstijlverandering bij de deelnemers. Het onderhouden van de samenwerking binnen de netwerken zorg en sport na opstartperiode van anderhalf jaar is een structurele taak, die past bij een buurtsportcoachfunctie. De buurtsportcoach kan ook een rol krijgen om het gewenste passende beweegaanbod te organiseren.
Samenwerking Gezondheidscentra (huisartsen, praktijkondersteuners, diëtisten, fysiotherapeuten) werken samen als verwijzers voor Bewegen op recept. De sportaanbieders realiseren onder regie van een lokale projectleider of buurtsportcoach het passende beweegaanbod. Sportleiders leren binnen hun bestaande beweegaanbod beter in te spelen op de vraag van de doelgroep. Zowel tijdens de gezamenlijke scholingen als de gezamenlijke online begeleiding van deelnemers wisselen zorg en sport kennis uit.
Duur en intensiteit Deelnemers bewegen 12x op recept. Dit is meestal 1x per week. Ze gaan daarna door met sporten en bewegen zonder recept. De deelnemer krijgt in principe wederom de keuze voor 12 weken sporten, zodat de periode voor de deelnemer zowel in tijd als geld te overzien is. Vaak is de deelnemer ook bereid om voor een jaarabonnement te kiezen. De lessen duren minimaal 45 en maximaal 75 minuten. Het zijn met name matige intensieve activiteiten, die weinig sportspecifieke vaardigheden vragen.
Opzet van de interventie
3/8
Locatie en uitvoerders
Overdraagbaarheid Ondersteuning Vanuit onze organisatie zijn voorbeeldmaterialen en een handboek met protocollen beschikbaar. Adviseurs zijn als helpdesk beschikbaar voor de vertaling op maat naar de lokale situatie. Voor de scholingen maken wij zoveel mogelijk gebruik van de beschikbare kennis van provinciale sportorganisaties. Het is noodzakelijk om vooraf contact op te nemen. Op die manier kunnen wij adviseren over het verkrijgen van draagvlak en realiseren van de ketenaanpak noodzakelijk voor een succesvolle start.
Handleiding Een handleiding met diverse voorbeeldmaterialen, protocollen en voorbeeld projectplan is beschikbaar te ondersteuning. In deze documenten staat uitgebreid beschreven het beoogde handelen van zorgverleners, sportaanbieders en deelnemers.
Kwaliteitsbewaking De selectie van sportaanbieders is een belangrijk component van het succes. Via de scholingen krijgen de adviseurs een indruk van de competenties van sportleiders en (para)medici. De adviseurs geven hun bevindingen door aan de lokale projectleider ‘Bewegen op recept’. Daarnaast staan zij ter beschikking voor intervisie. Daarnaast is monitoring van de deelnemers en terugkoppeling tussen sportaanbieder en verwijzer essentieel. Registratie kan online via ActiefMET gebeuren en geschiedt anders via vragenlijsten op vastgestelde momenten. De projectleider krijgt daarmee goed zicht op de verwijzingen, het bewegen op recept en het continueren na 12 weken van bewegen zonder recept. Dit biedt goede mogelijkheden om de kwaliteit te bewaken.
Materialen Implementatie
Randvoorwaarden Draagvlak Afgelopen jaren is met de beweegkuur fors ingezet op het in beweging brengen van mensen binnen de gezondheidszorg. De warme overdracht naar de sportaanbieders was binnen de beweegkuur minder succesvol. Voor bewegen op recept is bij zowel gezondheidszorg als sport veel draagvlak omdat de samenwerking, taken, rollen en communicatie duidelijk omschreven zijn. Draagvlak groeit door succes te boeken met goede verwijzers uit de zorg en een selecte groep sportleiders, die graag met deze doelgroep willen en kunnen werken. Anderen haken daarna aan. Politiek draagvlak is vaak aanwezig gelet op de meerwaarde voor sport, gezondheid en WMO.
Deskundigheid De eisen van de sportleiders verschillen per sport en zijn afhankelijk van de gezondheid van de deelnemer. Selectie van sportleiders is essentieel omdat gezondheidszorg haar patiënten niet aan iedere willekeurige
4/8
sportleider toevertrouwt. Binnen de gezondheidszorg is van groot belang dat de (para)medici leren mensen te motiveren tot een actieve gezonde leefstijl. Scholing van zowel de mensen in de zorg als in de sport is een essentieel onderdeel van ‘Bewegen op recept’. Dit geldt onder meer voor het gebruik van de mogelijkheden voor E-coaching.
Bereik Bewegen op recept is ontwikkeld in Den Haag en vervolgens uitgerold naar onder meer Almelo, Bergen op Zoom, Nieuwegein en Zaandam. In Nieuwegein is een kleine aanpassing doorgevoerd te weten Bewegen op recept bij bestaande sportgroepen. Deze variant 'Bewegen op recept bij de sport' is daarna ook in De Bilt uitgevoerd. Veel gezondheidscentra zijn met de komst van de Beweegkuur overgestapt naar de beweegkuur, omdat deze interventie in het basispakket van de zorgverzekering zou komen.
Locaties Najaar 2012 start 'Bewegen op recept bij de sport' in Hyken/Hooghalen, Musselkanaal, Nieuwegein, Soest en Utrecht.
Aantal deelnemers Landelijk zijn er honderden deelnemers aan het oorspronkelijke concept uit Den Haag. De nieuwe variant zoals hier beschreven met directe verwijzing naar bestaand aanbod kent 120 deelnemers medio 2012.. Dit aantal groeit gestaag door de start op diverse locaties najaar 2012.
Ervaringen met de uitvoering Succesfactoren • Kwaliteit (scholing) van de professionals • Heldere werkafspraken tussen zorg en sport • Afspraken nakomen • positieve verhalen van de deelnemers • gezondheidswinst bij de deelnemers motiveert (para)medici om vaker of ook te gaan verwijzen. Faalfactoren • huisartsen vergeten tijdens consult ‘beweegrecept’ • ongeschikte sportdocenten die door selectie rollen • samenwerking met zwembaden en grote sportscholen is complexer door omvang van deze organisaties. Tijdens de expertmeetings in 2010 zijn met diverse ‘Bewegen op recept’-locaties ervaringen uitgewisseld. Verslag hiervan is beschikbaar.
Referenten Referenten Naam en functie Karen de Groot, Beleidsmedewerker gezondheidscentrum Roerdomp
emailadres
5/8
[email protected]
telefoonnummer 06-12622761
Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Gezondheidscentrum Roerdomp heeft met Bewegen op recept veel patiënten structureel aan het sporten gekregen bij de lokale sportaanbieders. Vanuit het gezondheidsbeleid van de gemeente Nieuwegein breiden we ‘Bewegen op recept’ nu uit naar drie gezondheidscentra.
Naam organisatie Gezondheidscentrum Roerdomp
Type organisatie gezondheidscentrum
Website www,roerdomp.nl
Referent 2 Naam en functie Patricia van Bommel, mede-eigenaar van sportschool Combysport
emailadres
[email protected]
telefoonnummer 030-6031564
Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod Dankzij Bewegen op recept zijn we beter in beeld bij de gezondheidscentra in de buurt. Daarnaast geeft de scholing motiveren en coachen ons extra gereedschap om de ‘patienten” aan het sporten te houden.
Naam organisatie sportschool Combysport
6/8
Type organisatie sportschool
Website www.combysport.nl
Kosten en uren Kosten en uren Personele kosten Begeleiden 150 deelnemers á € 50 (ruim een uur per deelnemer) Werving en selectie sportaanbieders voor bewegen op recept 30 uur á € 85 Scholing en helpdesk software actiefmet opstart 4 dagdelen á €400 Scholing motiveren en coachen van inactieven 4 dagdelen a € 400 Scholing en advies sportleiders over chronische aandoeningen 3 dagdelen € Intake bewegen op recept á € 35,- per deelnemer (NB alleen als de zorgverzekering niet betaalt) Vergaderkosten 4x 5 deelnemers á €65 Uitbreiding bestaand aanbod Materiaalkosten Drukwerk, nieuwsbrief, posters Softwarelicentie E-coaching ActiefMET € 5 per gebruiker per halfjaar
€ € €
7.500,00 2.550,00 1.600,00 € 1.600,00 1.200,00 € 5.250,00 €
1.300,00 PM
€
3.000,00 1.500,00
€
Overige kosten / overhead Projectleiding (opzetten, monitoren, evalueren, bewaken, rapporteren) 70 uur á €85 € 5.950,00 Ondersteuning en intervisie adviseur Bewegen op recept 8 uur á €85 € 680,00 Totaal
€
32.130,00
De baten van 150x € 35,- van de deelnemers voor de eerste twaalf weken (en hun deelnemersbijdragen daarna) staan niet genoemd. Net zo min staan de lasten genoemd van accommodatiehuur en sportleiders voor de Bewegen op recept groepen vermeld, omdat het gaat om bestaand aanbod. Voor nieuw op te starten groepen is het nodig deze kosten wel toe te voegen.
Toelichting op kosten en uren Bovenstaande begroting is gebaseerd op één gezondheidscentrum met 10.000 patiënten, waarvan er uiteindelijk 150 deelnemen aan ‘Bewegen op recept’ bij bestaande sportgroepen. Vergeet niet om bij PM een eventuele uitbreiding van het bestaande sportaanbod mee te nemen in de begroting. In de afgelopen jaren is er veel veranderd in de mogelijkheden voor (para)medici om de intake voor ‘Bewegen op recept’ vergoed te krijgen als preventieconsult. Deze regels wijzigen voortdurend per aandoening en verzekeringspakket. Voor 2013 en 2014 is nog veel onduidelijkheid. Daarom staat de intake in de begroting. Indien vergoeding van de intake mogelijk is voor een bepaalde patiënt bij de zorgverzekeraar dan komt die intake uiteraard niet in aanmerking voor een vergoeding vanuit de subsidie voor ‘Bewegen op recept’. Met name patiënten met een lage SES hebben vaak een ongezonde leefstijl en sporten niet. Omdat voor deze doelgroep een eigen bijdrage voor een intake (consult) bij de fysiotherapeut de drempel kan vormen om deel te nemen staan deze kosten begroot. Het is ook mogelijk om in dat geval een (deskundige) buurtsportcoach de intakes te laten doen. Continuering van het passend beweegaanbod na de projectperiode is mogelijk, want dit draait in principe kostendekkend. De extra inspanningen van zorg bij de intake zijn naar verwachting in de meeste gevallen ook in de toekomst te financieren via de zorgverzekering.
7/8
Bijlage 101
8/8
