SCALA Organisatie: Stichting GALM Contactpersoon: heer M. de Greef Contactpersoon 2: mevrouw Yldau Dijkstra Erkenningen: Goed beschreven
Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting SCALA is een sportstimuleringstrategie voor senioren (55-85 jaar) met een chronische aandoening cq lichamelijke beperking die niet of onvoldoende lichamelijk actief zijn. SCALA is gebaseerd op de GALM methode. De GALM methode is een bewegingsstimuleringsprogramma voor ouderen in de leeftijd van 55-85 jaar die onvoldoende lichamelijk actief zijn en te kennen geven meer te willen bewegen. Het uitgangspunt is het realiseren van de Nederlandse Norm Gezond Bewegen. SCALA onderscheidt zich van GALM door: - een aanbod waaraan mensen met uiteenlopende chronische aandoeningen aan kunnen deelnemen omdat niet de aandoening maar de functionele capaciteit (wat mensen fysiek nog kunnen) de basis is; - de fysieke mogelijkheden en plezier in bewegen van de doelgroep te benadrukken. SCALA is hiermee complementair aan eventuele therapie die wordt aangeboden. De behoefte van de doelgroep ligt centraal en het accent ligt in de introductiefase op het (terug) winnen van plezier in bewegen. In het programma wordt ook aan de sportvaardigheid, fitheid en gezondheid gewerkt. Een SCALA project doorloopt dezelfde fasen als een GALM project, namelijk de de voorbereidingsfase van 4-6 maanden, de uitvoeringsfase van 11 maanden en de fase van gedragsbehoud (continuering). SCALA wordt meestal gekoppeld aan een GALM project uitgevoerd, en richt zich op die senioren die in meer of mindere mate beperkt zijn. De intensiteit van het programma wordt aangepast aan het niveau van de deelnemers. Daarnaast wordt basis van de fit testscores functiegroepen samen geteld, zodat ieder op zijn/haar niveau mee kan doen
Doel van het sport- en beweegaanbod SCALA beoogt lichamelijke activiteit te bevorderen bij ouderen met een chronische aandoening die onvoldoende bewegen . Het algemene doel is het bevorderen dat sedentaire ouderen met een chronische aandoening de Nederlandse Norm Gezond bewegen realiseren. Specifieke doelen zijn:
1/7
- het verruimen van beweegmogelijkheden en een toename van het energieverbruik (Kcal), - het verbeteren van motorische fitheid (kracht, uithoudingsvermogen), - het beïnvloeden van het ziekteverloop, - het bevorderen van plezier in bewegen, - het bevorderen van kwaliteit van leven (meer sociale contacten, betere mentale belastbaarheid) , - bevorderen van zelfredzaamheid (uitvoeren van ADL) - het realiseren van gedragsbehoud.
Hoofddoel SCALA beoogt lichamelijke activiteit te bevorderen bij ouderen met een chronische aandoening die onvoldoende bewegen . Het algemene doel is het bevorderen dat sedentaire ouderen met een chronische aandoening de Nederlandse Norm Gezond bewegen realiseren.
Subdoelen - het verruimen van beweegmogelijkheden en een toename van het energieverbruik (Kcal), - het verbeteren van motorische fitheid (kracht, uithoudingsvermogen), - het beïnvloeden van het ziekteverloop, - het bevorderen van plezier in bewegen, - het bevorderen van kwaliteit van leven (meer sociale contacten, betere mentale belastbaarheid) , - bevorderen van zelfredzaamheid (uitvoeren van ADL) - het realiseren van gedragsbehoud.
Doelgroep Doelgroep Zelfstandig wonende senioren met een chronische aandoening waardoor ze beperkt worden in hun functionele capaciteit tussen de 55 en 85 jaar die niet of onvoldoende lichamelijk actief zijn.
Intermediaire doelgroep Regie bij uitvoering (voorbereiding, werving deelnemers en lesgevers, fitheidstesten, begeleiding lokale projectgroep) - Regioconsulenten SCALA, werkzaam bij provinciale Sportservice Instituten- fysiotherapiepraktijken, huisartsen, patientenverenigingen en revalidatiecentra. Begeleiding SCALA deelnemers - Lesgevers lokale GALM groepen. Ondersteuning bij uitvoering (cofinanciering, levering adressen, bemiddeling zaalruimte) - Gemeente ambtenaren op afdelingen Sport, Welzijn, Gezondheid, Ouderen. Onderbrengen SCALA groepen (werving deelnemers, gedragsbehoud) - Lokale Stichtingen Welzijn Ouderen. - Lokale sportverenigingen, waaronder gymnastiek verenigingen KNGU.
Probleembeschrijving Probleem Directe aanleiding voor het ontwikkelen van een bewegingsstimuleringsmethode voor senioren met een chronische aandoening waren:
2/7
- de behoefte aan specifieke sport- en bewegingsprogramma’s voor senioren met een chronische aandoening; - de hoge prevalentie van bewegingsarmoede bij ouderen met een chronische aandoening; - de invalshoek dat bewegen bij mensen met een chronische aandoening in het teken dient te staan van het verruimen van gedragsmogelijkheden; - het aangetoonde tertiair preventieve belang van lichamelijke activiteit voor het verloop van chronische aandoeningen SCALA bevordert gedragsverandering van een groep sedentaire ouderen met een chronische aandoening, waarbij wordt ingespeeld op beweegwensen en mogelijkheden, in de directe woonomgeving. Toename van bewegen bij ouderen met een chronische aandoening beïnvloed het beloop van het ziekteproces. Daarnaast treden algemene gezondheidseffecten op zoals een toename van fysieke en cognitieve fitheid, een verminderde kans op het ontstaan van het metabool syndroom, een verlaging van ontstekingsreacties en een verbeterde werking van de biologische klok.
Aanpak Strategie De uitvoering van een lokaal SCALA project bestrijkt een periode van vijftien maanden. De deelnemers doorlopen in die periode de volgende fasen. 1. Benadering van de doelgroep De doelgroep wordt schriftelijk benaderd via een brief en een vragenlijst met een aanmeldingsformulier. Deze worden huis-aan-huis opgehaald door speciaal getrainde benadermede-werkers. Ervaring leert dat ongeveer 800 tot 1.000 senioren aangeschreven moeten worden om ongeveer 40 deelnemers met een chronische aandoening over te houden. 2. Vaardigheidstest 1 Bij SCALA worden deelnemers voorafgaand aan het project uitgenodigd om aan een Vaardigheidstest mee te doen. Het doel is om de functionele capaciteit en de belastbaarheid van deelne-mers vast te stellen. 3. Bewegingsintroductieprogramma Gedurende 4 maanden krijgen de deelnemers een veelzijdig aanbod van sportieve activiteiten. Dit veelzijdig aanbod is beschreven in de SCALA werkmap. Iedereen kan deelnemen op zijn eigen functionele niveau. De groepen van maximaal dertien personen komen wekelijks een uur bij elkaar. Op een ontspannen manier komen ze in aanraking met sport en bewegen. Na afloop drinken ze een kopje koffie of thee. 4. Evaluatie en advies Na het introductieprogramma wordt SCALA geëvalueerd. En de deelnemers krijgen advies over het voortzetten van de activiteiten. 5. Bewegingsvervolgprogramma Gedurende 11 maanden doen de deelnemers mee aan een vervolgprogramma. Ook hier staat het plezier in bewegen voorop. Net als in de introductieperiode krijgen de senioren een gevarieerd sportaanbod. De focus ligt in dit programma daarnaast op het verbeteren van de conditie en het aanleren van diverse fysieke vaardigheden. 6. vaardigheidstest 2 Ongeveer 15 maanden na de start van SCALA krijgen de senioren een tweede vaardigheidstest aangeboden. Deze test laat zien wat de veranderingen in motorische vaardigheden zijn. 7. Continuering van beweeggedrag Het doel van SCALA is gedragsverandering. Maar dat is een langdurig en intensief proces. Daarom is het van belang dat senioren die actief zijn geworden hun actieve leefstijl kunnen voortzetten. Al voor de start en tijdens het hele SCALA-project worden dan ook maatregelen genomen voor het structureel onderbrengen van de SCALA groepen.
Samenwerking De volgende partijen zijn betrokken bij de uitvoering van een SCALA project: - Regioconsulenten SCALA, werkzaam bij de provinciale Sportservice/Sportraad of Huis voor de Sportinstituut. - De lesgevers van de groepen. - Gemeente ambtenaren op afdelingen Sport, Welzijn, Gezondheid, Ouderen - Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD´en) - Lokale Stichtingen Welzijn Ouderen
3/7
- Lokale sportverenigingen, waaronder gymnastiek verenigingen van de KNGU - Patientenverenigingen van mensen met een chronische aandoening. - Huisartsenpraktijken. - Fitnesscentra - Ouderenbonden - Thuiszorginstellingen Deze partijen werken in wisselende combinaties samen in lokale SCALA projectgroepen. Regioconsulenten, gemeente ambtenaren en het landelijk SCALA team (eventueel aangevuld met medewerker GGD en/of Welzijnsstichting) bereiden het SCALA project voor. Ze stellen vast in welke wijk ouderen worden benaderd, zoekt een sport locatie en lesgevers, zorgt voor de benadering van ouderen, organiseert de fitheidstesten en zorgt voor de benodigde co-financiering. Patientenverenigingen, huisartsenpraktijken, fitnesscentra, ouderenbonden en thuiszorginstellingen vormen het netwerk waarbinnen deelnemers met een chronische aandoening kunnen worden geworven.
Duur en intensiteit - De totale looptijd van de interventie (start-eind): 15 maanden. - De frequentie is een wekelijks groepsbijeenkomst in een sportzaal. - De duur van de wekelijks groepsbijeenkomst is 90 minuten (60 minuten beweegprogramma, 30 minuten koffie en thee drinken).
Opzet van de interventie - De totale looptijd van de interventie (start-eind): 15 maanden. - De frequentie is een wekelijks groepsbijeenkomst in een sportzaal. - De duur van de wekelijks groepsbijeenkomst is 90 minuten (60 minuten beweegprogramma, 30 minuten koffie en thee drinken).
Locatie en uitvoerders De volgende partijen zijn betrokken bij de uitvoering van een SCALA project: - Regioconsulenten SCALA, werkzaam bij de provinciale Sportservice/Sportraad of Huis voor de Sportinstituut. - De lesgevers van de groepen. - Gemeente ambtenaren op afdelingen Sport, Welzijn, Gezondheid, Ouderen - Gemeentelijke Gezondheidsdiensten (GGD´en) - Lokale Stichtingen Welzijn Ouderen - Lokale sportverenigingen, waaronder gymnastiek verenigingen van de KNGU - Patientenverenigingen van mensen met een chronische aandoening. - Huisartsenpraktijken. - Fitnesscentra - Ouderenbonden - Thuiszorginstellingen Deze partijen werken in wisselende combinaties samen in lokale SCALA projectgroepen. Regioconsulenten, gemeente ambtenaren en het landelijk SCALA team (eventueel aangevuld met medewerker GGD en/of Welzijnsstichting) bereiden het SCALA project voor. Ze stellen vast in welke wijk ouderen worden benaderd, zoekt een sport locatie en lesgevers, zorgt voor de benadering van ouderen, organiseert de fitheidstesten en zorgt voor de benodigde co-financiering. Patientenverenigingen, huisartsenpraktijken, fitnesscentra, ouderenbonden en thuiszorginstellingen vormen het netwerk waarbinnen deelnemers met een chronische aandoening kunnen worden geworven. Locaties: SCALA wordt uitgevoerd in een binnen-locatie (sporthal/gymzaal) zo dicht mogelijk in de buurt waar de deelnemers wonen. Deze locaties zijn makkelijk bereikbaar voor de deelnemers en de activiteit kan altijd doorgang vinden ongeacht het weer.
4/7
Overdraagbaarheid Ondersteuning SCALA is een laagdrempelig bewegingsstimuleringsprogramma. Daarom is er voor gekozen om dichtbij de ouderen in de buurt het SCALA-project uit te voeren. Een lokale aanpak dus. De ‘sportconsulenten ouderen’ van de provinciale sportraden, die de uitvoering van SCALA in samenwerking met de gemeente lokaal begeleiden werken zelfstandig. Op de achtergrond ondersteund door het landelijk GALM/SCALA-team de uitvoering. Er is ondersteunend materiaal beschikbaar in de vorm van werkmappen en informatiemateriaal. Als een gemeente een GALM/SCALA-project wil starten wordt door de sportconsulent ouderen een projectgroep opgericht. Deze bestaat naast een medewerker van de gemeente en de regionale GALM/SCALA-consulent uit leden van de Stichting Welzijn Ouderen, overkoepelende sportverenigingen, de GGD en ouderenbonden. Binnen deze partnerorganisaties kunnen vrijwilligers aangesteld en accommodaties geregeld worden. De docenten van de groepen krijgen een specifieke SCALA-scholing. Als basis hebben zij een gespecialiseerde ALO/CIOS - of fysiotherapie opleiding. Het is een voordeel als zij ook ervaring hebben met het lesgeven aan ouderen met een chronische aandoening . De focus bij de driedaagse opleiding ligt op gedragsverandering en het bevorderen van lichamelijke activiteit van ouderen met een chronische aandoening. De docenten moeten groepen goed kunnen begeleiden en weten aan welke informatie en adviezen de senioren behoefte kunnen hebben. Tijdens de opleiding komen ook de introductie-activiteiten aan bod. Een groep heeft maximaal dertien deelnemers, dus een gymzaal is voldoende. Deelnemers betalen een eigen bijdrage per les. Een SCALA project is in principe niet kostendekkend vanwege het kleine aantal groepsleden. Cofinanciering is noodzakelijk.
Handleiding In de werkmap SCALA staat de uitvoering van een SCALA project beschreven. Specifieke SCALA protocollen zijn: - de SCALA vaardigheidstest bedoeld om de functionele capaciteit te bepalen, - het SCALA beweegprogramma.
Kwaliteitsbewaking De kwaliteitsbewaking van het SCALA project bestaat uit de volgende onderdelen: - jaarlijks screening van uitgevoerde lokale SCALA projecten (screening op het insluiten van de juiste deelnemers), - jaarlijkse evaluatie van vaardigheidstesten van SCALA projecten (vergelijken van voor- en nametingen), - evaluatie van deelnemers, - evaluatie van ervaringen van lesgevers, - evaluatie van ervaringen van gemeenten en instellingen.
Materialen Ja, in de SCALA werkmap staat uitvoering de volgende handleiding beschreven: o De randvoorwaarden zijn beschreven (wie, wat, waar, hoeveel (menskracht, materiaal en financiën), welke deskundigheid heb je nodig, functieprofielen, welke samenwerkingspartners, en wat zijn eventuele knelpunten/valkuilen zijn voor aanpassing aan de lokale situatie. o De doelgroep is omschreven, waarbij zoveel mogelijk relevante kenmerken van de doelgroep in kaart zijn gebracht o De doelen zijn omschreven, waarbij indien van toepassing onderscheid wordt gemaakt in primaire doelen (bijv. meer bewegen) en verder gelegen doelen (bijv. gezondheidswinst) o De SCALA methodiek om de interventie op te zetten (benodigde handelingen, materialen) staat in detail in protocollen uitgeschreven - een benader protocol voor de deelnemers - een vaardigheidstest protocol - een uitvoerige omschrijving van een groot aantal beweeglessen
5/7
o De handleiding is afgestemd op de beoogde uitvoerders (met name ook ten aanzien van de inhoud van de activiteiten: volgorde, duur, frequentie en intensiteit) De werkmap SCALA geeft specifieke aanwijzingen voor de uitvoering van een SCALA project. Er zijn bovendien drie scholings-trainingsprotcollen beschikbaar: - benadertraining voor het werven van deelnemers - training voor testleiders van de GVT o - meerdaagse SCALA scholing voor lesgevers. o De website www.galm.nl
Implementatie
Randvoorwaarden Draagvlak Deskundigheid Bereik Locaties Aantal deelnemers Ervaringen met de uitvoering
Referenten Referenten Naam en functie emailadres telefoonnummer Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
6/7
Naam organisatie Type organisatie Website Referent 2 Naam en functie emailadres telefoonnummer Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod
Naam organisatie Type organisatie Website
Kosten en uren Kosten en uren Toelichting op kosten en uren Bijlage 101
7/7
