Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's Opzet en verwerking resultaten

Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's

Katholieke Hogeschool Kempen

1

Bevraging naar nood aan pedagogische en didactische bijscholing begeleiders OCR's Opzet en verwerking resultaten Ellen Torfs Jo Daems

CAMPUS

Uitgevoerd in opdracht van VSNG en digidak Antwerpen

Onderzoeksgroep Inclusie en ICT KHKempen

Mei 2012

Inhoudstafel Inleiding 1

Doel enquête ......................................................................... 1

2

Opzet enquête ....................................................................... 3

2.1

Gebruikte tool: Google Docs ....................................................... 3

2.2

Plan van aanpak ....................................................................... 3

2.2.1

Tijdsschema ............................................................................. 3

2.2.2

Verspreiding enquêtes ............................................................... 4

2.2.3

Respons op de enquêtes ............................................................ 5

2.3

Vragenlijsten ............................................................................ 6

2.3.1

Voorbereiding ........................................................................... 6

2.3.2

Algemeen ................................................................................ 7

2.3.3

Vragenlijst begeleiders .............................................................. 8

2.3.4

Vragenlijst organisaties ........................................................... 16

3

Bespreking resultaten .......................................................... 19

3.1

Profiel ................................................................................... 19

3.1.1

Profiel organisaties.................................................................. 19

3.1.2

Profiel begeleiders .................................................................. 22

3.2

ICT vaardigheden ................................................................... 25

3.2.1

Visie vanuit organisaties .......................................................... 25

3.2.2

Visie van begeleiders ............................................................... 28

3.2.3

Conclusie ............................................................................... 32

3.3

Pedagogische en sociale vaardigheden ...................................... 33

3.3.1

Visie vanuit organisaties .......................................................... 35

3.3.2

Visie van begeleiders ............................................................... 41

3.3.3

Conclusie ............................................................................... 47

3.4

Didactische vaardigheden ........................................................ 49

3.4.1

Visie vanuit organisaties .......................................................... 49

3.4.2

Visie van begeleiders ............................................................... 54

3.4.3

Conclusie ............................................................................... 58

3.5

Pedagogisch, didactische bijscholing.......................................... 61

3.5.1

Visie vanuit organisaties .......................................................... 61

3.5.2

Visie van begeleiders ............................................................... 64

3.5.3

Conclusie ............................................................................... 65

Besluit 4

Literatuurlijst ...................................................................... 69

5

Bijlagen ................................................................................. 1

5.1

Bijlage 1: ICT-vaardigheden ....................................................... 2

5.1.1

Visie organisaties ...................................................................... 2

5.1.2

Visie begeleiders ....................................................................... 5

5.2

Bijlage 2:

Pedagogische en sociale vaardigheden ...................... 15 3

5.2.1

Visie organisaties .................................................................... 15

5.2.2

Visie begeleiders ..................................................................... 18

5.3

Bijlage 3:

5.3.1

Visie organisaties .................................................................... 25

5.3.2

Visie begeleiders ..................................................................... 26

5.4

Bijlage 4:

Didactische vaardigheden ........................................ 25

Pedagogische en didactische bijscholing .................... 32

4

Lijst van illustraties Figuur 2.1 Inleidende tekst bevraging .................................................... 4 Figuur 2.2 Bevestiging verwerking testenquêtes ..................................... 4 Figuur 2.3 Mail verspreiding enquête ..................................................... 5 Figuur 2.4 Spreiding in tijd organisaties Figuur 2.5 Spreiding in tijd begeleiders

........................................... 5 …………………….…………………..5

Figuur 3.1 Geografische spreiding organisaties ..................................... 21 Figuur 3.2 Geografische spreiding begeleiders ...................................... 23 Figuur 3.3 Opleidingsniveau begeleiders .............................................. 23 Figuur 3.4 Betrokkenheid in verenigingsleven ....................................... 23 Figuur 3.5 Aantal personen per begeleider ........................................... 24 Figuur 3.6 ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - organisaties......... 28 Figuur 3.7 ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - begeleiders ......... 32 Figuur 3.8 Nodige technische ICT-vaardigheden .................................... 33 Figuur 3.9 Nood aan bijscholing technische ICT-vaardigheden ................ 33 Figuur 3.10 Pedagogisch vaardigheden nodig/bijscholing - organisaties ... 41 Figuur 3.11 Pedagogisch vaardigheden nodig/bijscholing - begeleiders .... 47 Figuur 3.12 Nodige pedagogisch sociale vaardigheden………….…………………..48 Figuur 3.13 Nood aan bijscholing pedagogisch sociale vaardigheden ….…..48 Figuur 3.14 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing - organisaties ..... 53 Figuur 3.15 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing - begeleiders...... 58 Figuur 3.16 Nodige didactische vaardigheden ....................................... 59 Figuur 3.17 Nood aan bijscholing didactische vaardigheden .................... 59

5

Lijst van gebruikte afkortingen en symbolen OCR

Openbare computerruimte

VSNG Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid LINC

centrum voor Lezen INformatie en Communicatie

SPK

Strategische Projecten organisatie Kempen

7

Inleiding Een Openbare Computerruimte (OCR) moet naast het vrij toegang verlenen tot computer en internet ook voorzien in de nodige begeleiding van de bezoekers. Ingeschakelde begeleiders hebben vaak wel de technische kennis in huis maar beschikken niet altijd over de nodige sociaal pedagogische en didactische vaardigheden om deze kennis over te brengen aan bezoekers. De vraag stelt zich echter in welke mate organisaties en begeleiders de nood voelen om te werken aan een omkadering op pedagogisch en didactisch vlak. Op vraag van Laure Van Hoecke, coördinator VSNG, en Ilse Van Gorp, coördinator digidak Antwerpen, is er in samenwerking met Jo Daems en Ellen Torfs, onderzoekers Inclusie en ICT van de KHKempen, een enquête uitgevoerd gericht aan organisaties en begeleiders. De enquête gaat na in hoeverre begeleiders naast technische ICT-vaardigheden beschikken over pedagogisch, didactische vaardigheden en de bereidheid vertonen zich al dan niet hierin bij te scholen.

9

1

Doel enquête

Deze enquête is georganiseerd op vraag van Laure Van Hoecke, coördinator VSNG, en Ilse Van Gorp, coördinator digidak Antwerpen. VSNG staat voor Vlaams Steunpunt Nieuwe Geletterdheid. Het VSNG is een initiatief van LINC vzw en is een netwerk van organisaties dat de digitale kloof wil overbruggen. Het VSNG streeft naar e-inclusie, dat wil zeggen een gelijke toegang en beschikbaarheid van nieuwe technologieën tegen een betaalbare prijs. Tot het netwerk behoren vzw’s, steden en gemeenten, bibliotheken, OCMW’s, openbare computerruimten (OCR’s), onderwijs-, onderzoeksinstellingen en bedrijven. Eén van deze initiatieven rond e-inclusie is digidak. Digidak is een project van SPK dat openbare computerruimten (OCR) organiseert die voor iedereen toegankelijk zijn. Tijdens vrije inloopmomenten kan iedereen binnenlopen en gratis gebruik maken van de aanwezige computerinfrastructuur. Om de drempel te verlagen naar opleidingen, worden door digidak eveneens initiatielessen georganiseerd met als doel mensen kennis te laten maken met de computer en het internet. Deze initiaties zijn gratis en worden gegeven in kleine groepjes. De lessen sluiten aan bij de interessewereld van de cursisten en het tempo wordt bepaald door de groep zelf. Binnen elke digidak zijn er begeleiders actief. Deze begeleiders zijn ofwel vrijwilligers, ofwel mensen die via een tewerkstellingsproject de kans krijgen werkervaring op te doen. Zij krijgen de nodige opleiding en begeleiding om de bezoekers zo goed mogelijk bij te staan. Deze begeleiders hoeven geen informaticus te zijn maar hebben voldoende gebruikerservaring om bezoekers te begeleiden bij al hun vragen. Zowel bij het VSNG als bij digidak stelt men zich de vraag in welke mate de begeleiders actief in dergelijke e-inclusie initiatieven nood hebben aan bijkomende opleiding. Onder opleiding wordt niet alleen bijkomende technische opleiding verstaan maar zeker ook pedagogisch, didactische training. Om begeleiders technisch bij te scholen zijn er immers voldoende bestaande opleidingen beschikbaar. Wat het pedagogische, didactische aspect betreft moeten er cursussen op maat ontwikkeld en gegeven worden. Digidak biedt reeds een pedagogische en didactische bijscholing aan aan zijn begeleiders. Dit type bijscholing is volgens het VSNG echter nog te weinig ingeburgerd bij de meeste e-inclusie initiatieven. De bevraging wil dan ook vooral in kaart brengen in hoeverre begeleiders zelf de nood voelen aan bijkomende pedagogisch, didactische training en hoe zij een dergelijke training zouden vorm geven. Doordat de enquête verspreid wordt naar zowel de organisaties die einclusie initiatieven opzetten als naar de begeleiders binnen deze initiatieven, kan de nood aan bijkomende opleiding zoals deze aangevoeld wordt door de begeleiders zelf naast de visie hierop van de organiserende initiatieven gelegd worden. 1

2

2

Opzet enquête

2.1

Gebruikte tool: Google Docs

Werken met Google Docs heeft voor- en nadelen. Voordeel is dat met een eenvoudige wizard een professionele enquête kan worden samengesteld. De (link naar de) vragenlijst kan per e-mail worden verzonden, gepubliceerd worden op internet of embedded op een website worden geïntegreerd. De resultaten lopen direct binnen in een Google spreadsheet die kan geëxporteerd worden naar Excel. Daar tegenover staat dat je standaard niet kan verhinderen dat dezelfde respondent meerdere keren antwoordt omdat er geen controle gebeurt via een paswoord. Het ontbreken van een voortgangsindicator kan ook als een nadeel beschouwd worden. Onderstaande tabel lijst een aantal relevante criteria op die de keuze voor Google docs verantwoorden. Criterium Paswoord mogelijk?

Google Docs Nee, tenzij via eigen code in mail die in tekstvak overgenomen moet worden

Meermaals invullen mogelijk?

Ja

Traceerbaar invullen mogelijk? Mailmerge noodzakelijk Anoniem invullen mogelijk? Zelf opstellen en versturen? Schaalbare lay-out? Aanvinklijst met ‘other…’? Selectierondjes met ‘other…’? Sprongopdrachten mogelijk? Exportformaat? Voortgangsindicator

Nee Nee Ja Ja Ja Ja Ja Ja Excel + grafieken Nee

2.2

Plan van aanpak

2.2.1 Tijdsschema 0p basis van overleg op 21 oktober 2011, 17 januari 2012 en 9 februari 2012 (VSNG: Laure Van Hoecke, digidak: Ilse Van Gorp, KHK: Jo Daems en Ellen Torfs) werd een voorstel voor de enquête voor de begeleiders en organisaties gemaakt in Google Docs door de KHKonderzoekers.(zie ook 2.3. Vragenlijsten) De linken naar de 2 enquêtes werden doorgezonden naar Ilse Van Gorp en Laure Van Hoecke met de vraag om deze enquêtes kritisch door te nemen

3

ter voorbereiding van het overleg op 14 maart 2012. Op 14 maart 2012 werden de bedenkingen doorgesproken en werden de enquêtes aangepast. Zowel Ilse Van Gorp als Laure Van Hoecke hebben vervolgens proefpersonen uit de groep begeleiders en uit de groep organisaties geselecteerd om de enquête uit te proberen en feedback te geven. Deadline voor feedback van de proefpersonen was ingesteld op 20 maart 2012. Belangrijkste opmerking van deze proefpersonen was dat de bevraging niet kon ingevuld worden wanneer als browser Internet Explorer versie 6.0 of lager gebruikt werd. We hebben deze opmerking opgevangen door in de inleidende tekst bij de bevragingen de toegelaten browsers te vermelden. Zie de tip in Figuur 2.1

Figuur 2.1 Inleidende tekst bevraging

De resultaten van de testenquêtes werden vervolgens verwerkt en voorgelegd aan Laure Van Hoecke en Ilse Van Gorp. Beide opdrachtgevers bevestigden dat de verwerking de door hen beoogde informatie op een bruikbare en overzichtelijke wijze teruggaf. Zie mail van Ilse Van Gorp op 22 maart 2012 in Figuur 2.2.

Figuur 2.2 Bevestiging verwerking testenquêtes

Op 26 maart 2012 en 29 maart 2012 is de enquête verspreid door Ilse Van Gorp en Laure Van Hoecke. Op 25 april 2012 werd de enquête afgesloten.

2.2.2 Verspreiding enquêtes Onderstaande kanalen zijn gebruikt om de enquête te verspreiden naar organisaties en begeleiders. 4

      

Stuurgroep VSNG (Digipolis, digidak, digipunten) Jeugdwerknet (website, nieuwsbrief) Bibnet (website, nieuwsbrieven, kenniskantoor, …) Steunpunt algemeen welzijnswerk (linked-in, e-hulpvlaanderen) Socius (website, nieuwsbrief) Mailinglijst Digitale Week VVSG

Vermits de emailadressen van de begeleiders niet gekend zijn werd er een mail verspreid (Figuur 2.3) naar overkoepelende kanalen met de vraag de enquête verder te verspreiden naar organisaties die OCR’s inrichten of einclusieprojecten opzetten en de betrokken begeleiders.

Figuur 2.3 Mail verspreiding enquête

2.2.3 Respons op de enquêtes

Figuur 2.4 Spreiding in tijd organisaties

Figuur 2.5 Spreiding in tijd begeleiders

41 organisaties en 126 begeleiders beantwoordden de enquête. Vermits de vragenlijst niet werd aangepast na de invoer van de enquête door de proefpersonen zijn deze resultaten behouden gebleven. Vandaar dat de grafieken al invoer vertonen vanaf 14 maart 2012 en 19 maart 2012. De pieken in de invoer zitten onmiddellijk in de dagen na de verspreiding van de enquête. Hoewel de enquête werd afgesloten op 25 5

april 2012 is er nog invoer op 2 mei 2012. Deze invoer is gebeurd door Laure Van Hoecke op basis van ingevulde vragenlijsten die haar op papier werden doorgestuurd.

2.3

Vragenlijsten

2.3.1 Voorbereiding Tijdens de overlegmomenten die voorafgingen aan het opstellen van de vragenlijst werd gepeild naar de verwachtingen van het VSNG ten aanzien van de inhoud en vorm van de enquête. Volgende thema’s werden doorgesproken: 









Heterogene groep van organisaties en begeleiders: De afgelopen jaren zijn er in Vlaanderen tal van initiatieven (OCR) ontstaan om de toegang van het brede publiek en van kansengroepen tot de nieuwe media aanzienlijk te vergemakkelijken. De OCR’s zijn ontstaan vanuit verschillende organisaties en hebben een eigen organisatievorm. Een OCR heeft één of meerdere begeleiders. De begeleiders zijn vrijwilligers met interesse voor ICT en met een verschillende voorkennis. Sommige OCR’s voorzien een standaardopleiding voor hun begeleiders, in andere OCR’s wordt weinig of geen opleiding voorzien. De vragenlijst moet bruikbaar zijn voor alle organisaties en begeleiders. Laagdrempelig: Omwille van de diversiteit van de begeleiders (kansengroepen, niet gestudeerd, taal niet volledig machtig, exbedrijfsleiders of ex- leerkrachten, ….) moet de bevraging laagdrempelig en helder zijn. Dubbele bevraging: zowel organisaties als individuele begeleiders. Er wordt gekozen om dezelfde bevraging voor de begeleiders en voor de organisaties te gebruiken. Begeleiders zullen de gelegenheid krijgen om de enquête naamloos in te vullen, aan de organisaties worden wel coördinaten gevraagd. Achtergrondgegevens van de respondenten begeleiders op gebied van opleidingsniveau, ervaring in het verenigingsleven, rol van de begeleider in het OCR en de groepsgrootte worden gevraagd in functie van de verwerking van gegevens. De postcode is relevant in functie van het opzetten van opleidingen. Inhoud van de opleiding: Het competentieprofiel, opgesteld door VSNG wordt genomen als vertrekpunt voor de bevraging van de inhoud van een opleiding. (ref: Competentieprofiel Begeleider Openbare Computerruimte, LINC, VSNG, 2011). Dit bevat competenties op gebied van Organisatie en administratie, ICT vaardigheden, pedagogische, didactische en sociale vaardigheden. Daarnaast wordt het ICT-Inclusief Competentieprofiel voor begeleiders van personen met een verstandelijke beperking gebruikt voor de formulering van de vragen. (ref Daems, J., Torfs, E., Hannes, A., 2011). Bijkomende geraadpleegde documenten zijn de Behoeftenpeiling van digidakbegeleiders na een driedaagse navorming in Malle (2011) en een brainstorm van de 6







stuurgroep VSNG over een competentieprofiel/opleiding voor begeleiders (2011) Bevragen van vaardigheden: Er wordt niet gevraagd naar de vaardigheden die de respondent reeds bezit, wel naar de vaardigheden die iemand nodig acht in zijn werking en wat hij nog wil bijleren. Organiseren van opleidingen: Naast de inhoudelijke opleidingsbehoefte is het belangrijk om te weten wat een begeleider/organisatie wil investeren in een opleiding wat betreft tijd, plaats en kostprijs. Er wordt ook gepeild naar de aard van de reeds gevolgde opleidingen voor de begeleiders, en de reeds georganiseerde opleidingen voor de organisaties. OCR – computerruimte: Niet alle computerruimtes zijn openbaar, er zijn ook gesloten computerruimtes. In de bevraging wordt gekozen voor ‘computerruimte’ als overkoepelend begrip.

2.3.2 Algemeen Er werden 2 vragenlijsten opgemaakt, één gericht aan organisaties van einclusie-initiatieven en één gericht aan de begeleiders binnen deze organisaties. Door te werken met 2 vragenlijsten kan de visie van de organisaties rond opleiding van de begeleiders naast de mening van de begeleiders zelf gelegd worden. Beide vragenlijsten zijn onderverdeeld in dezelfde 5 rubrieken, nl.     

Profiel ICT-vaardigheden Pedagogische en sociale vaardigheden Didactische vaardigheden Pedagogisch, didactische bijscholing

De 3 rubrieken die peilen naar de nood aan vaardigheden op technisch, pedagogisch en didactisch vlak zijn binnen de 2 enquêtes identiek. De profielschets en de vragen rond de praktische organisatie van een pedagogische, didactische bijscholing zijn uitgebreider in de enquête gericht aan organisaties. In 2.3.4 Vragenlijst organisaties zijn dan ook uitsluitend deze 2 afwijkende rubrieken opgenomen.

7

2.3.3 Vragenlijst begeleiders

*Uitklaplijst bij ‘Mijn hoogste opleidingsniveau is’ geeft volgende mogelijkheden: Lager onderwijs/geen diploma Lager Secundair Onderwijs Hoger Secundair Onderwijs Hoger Onderwijs korte type (3-jarige opleiding) Hoger Onderwijs lange type (>=4 jarige opleiding)

8

*Uitklaplijst ‘Hoeveel personen begeleid je tegelijkertijd’ geeft volgende

mogelijkheden: 1 persoon (individuele begeleiding) 2-5 personen 6-10 personen 11-15 personen >15 personen

9

10

11

12

13

14

15

2.3.4 Vragenlijst organisaties

16

17

18

3

Bespreking resultaten

3.1

Profiel

3.1.1 Profiel organisaties Vanuit 41 organisaties werd de vragenlijst ingevuld. Eén organisatie vulde de vragenlijst anoniem in. Bibliotheek

Gemeente

OCMW/LDC

OCR/Vorming

9

2

8

8

Openbare bibliotheek

Beersel

Openbare bibliotheek

Beveren

Openbare bibliotheek

Boortmeerbeek/Haacht

Openbare bibliotheek

Bornem

Openbare bibliotheek

Kaprijke

Openbare bibliotheek

Kasterlee

Openbare bibliotheek

Koksijde

Openbare bibliotheek

Middelkerke

Openbare bibliotheek

Sint-Joost-ten-Node

Stadsbestuur

Dilsen-Stokkem

Stadsbestuur

Mortsel

LDC De Toekomst

Aalst

OCMW

Aalter

OCMW

Bornem

LDC De Pit

Heist-op-den-Berg

OCMW/LDC De Kersecorf

Ieper

LDC de Vesting

Oudenaarde

LDC Cicindriahuis

Sint-Truiden

OCMW LDC TP

Wilsele

KureghemNet

Anderlecht

antwerpen.be-centrum

Antwerpen

Digipunt

Antwerpen 19

vzw

Eindtotaal

13

Centrum voor basiseducatie

Berchem

Ontmoetingsruimte Leiekaai 117

Gent

CVO VIVO

Kortrijk

Vormingplus Waas en Dender

Melsele

digidak

Vorselaar

Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen

Aalst

vzw De Toevlucht Aalter

Aalter

Maks vzw

Anderlecht

Tonuso

Anderlecht

Ziekenzorg CM

Brussel

Seniorennet Vlaanderen vzw

Brussel

Samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen

Gent

De Zuidpoort vzw

Gent

vzw De Brug

Hasselt

vzw WAI-NOT

Heverlee

Argos vzw

Ieper

Link in de Kabel vzw

Leuven

JAC Mechelen

Mechelen

40

Geografisch zijn deze 40 organisaties verspreid over gans Vlaanderen zoals aangetoond in Figuur 3.1.

20

Figuur 3.1 Geografische spreiding organisaties

Onderstaande tabel toont het aantal openbare computerruimten dat vanuit deze organisaties ondersteund wordt. Hoeveel computerruimten zijn er verbonden aan je organisatie? 0 1 2 3 4 5 6 15 Eindtotaal

Totaal 3 21 6 3 3 2 1 1 40

Op te merken valt dat het de meeste organisaties beschikken over 1 openbare computerruimte. Bij de organisaties die melden dat ze geen ruimte ter beschikking stellen, stelt de organisatie vzw De Brug dat deze mobiele computerinfrastructuur uitleent en dus niet over een computerruimte als zodanig beschikt. De 2 andere organisaties die niet over een OCR beschikken zijn de vzw Wai-not en Ziekenzorg CM. De 4 organisaties die beschikken over 5 en meer OCR’s zijn organisaties die cursussen aanbieden, nl. antwerpen.be-centrum, Digipunt Antwerpen, Centrum voor basiseducatie Antwerpen en CVO VIVO Kortrijk.

21

Onderstaande tabel toont hoeveel begeleiders er binnen de verschillende organisaties actief zijn. 38 organisaties hebben deze vraag beantwoord. Hoeveel begeleiders zijn er in totaal actief binnen deze computerruimten? 0 1 2–5 6- 10 11-15 16-20 20-25 32 62

Totaal 3 2 18 9 3 1 1 1 1

Het merendeel van de organisaties (29/38) kan rekenen op 1 tot 10 begeleiders. Bibliotheek Kasterlee en bibliotheek Kaprijke geven aan dat zij geen begeleiders hebben. Andere bibliotheken in de lijst geven expliciet aan dat het eigen bibliotheekpersoneel de rol van begeleider opneemt. Ook de vzw Wai-not werkt zonder begeleiders. 32 begeleiders zijn er actief binnen antwerpen.be-centrum en Seniorennet Vlaanderen kan rekenen op 62 begeleiders.

3.1.2 Profiel begeleiders 126 begeleiders hebben de vragenlijst beantwoord. De verschillende initiatieven waar deze begeleiders actief zijn, zijn digidaks, OCMW/LDC’s, openbare bibliotheken, cursuscentra, vzw’s, … Figuur 3.2 toont de geografische spreiding van de initiatieven waarbij de begeleiders betrokken zijn. De respons vanuit de provincie Antwerpen is het hoogst.

22

Figuur 3.2 Geografische spreiding begeleiders

55% van de begeleiders hebben een diploma hoger onderwijs, zoals getoond in Figuur 3.3.

Figuur 3.3 Opleidingsniveau begeleiders

41 begeleiders zijn niet actief in een vereniging. De overige begeleiders zijn vaak actief in meer dan één vereniging. Figuur 3.4 toont de participatie van de begeleiders in het verenigingsleven.

Figuur 3.4 Betrokkenheid in verenigingsleven

23

16% van de begeleiders geeft aan dat hij/zij de bezoekers aan de OCR individueel begeleidt. 43% van de begeleiders geeft begeleiding aan een kleine groep van 2 tot 5 bezoekers. Slechts 15 procent geeft begeleiding of training aan groepen van meer dan 10 personen. Figuur 3.5 toont het aantal bezoekers dat tegelijkertijd gecoacht wordt.

Figuur 3.5 Aantal personen per begeleider

24

3.2

ICT vaardigheden

In dit onderdeel worden de ICT-vaardigheden en mediawijsheid van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen.

3.2.1 Visie vanuit organisaties 3.2.1.1 Besturingssystemen (Windows)

3.2.1.2 Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint)

3.2.1.3 Internet: informatie zoeken, beoordelen en gebruiken

25

3.2.1.4 Veilig internetten

3.2.1.5 Emailprogramma’s

3.2.1.6 Sociale netwerken

26

3.2.1.7 PC configureren voor de gebruiker

3.2.1.8 PC-onderhoud

3.2.1.9 Bespreking Kennis van besturingssystemen en officepakketten is een must voor begeleiders in een OCR. Volgens de organisaties is bijscholing in deze topics slechts voor een derde van de begeleiders nodig. Ook internet speelt een belangrijke rol tijdens begeleidingsmomenten. Bijscholingen rond internet en mailprogramma’s worden als zinvol ervaren voor 30% van de begeleiders. Bijscholingen waarin topics als veilig internetten en sociale netwerksites aan bod komen zouden echter interessant zijn voor 60% van de begeleiders. Wat het configureren en het onderhoud van de Pc’s betreft zijn de meningen van de organisaties omtrent de rol van de begeleider hierin gelijk verdeeld. De helft van de organisaties stelt dat kennis omtrent instellen van gebruikersaccounts, beheren van printers en ruimer bekeken het pconderhoud noodzakelijk is terwijl de andere helft van de organisaties de begeleider hierin geen rol toebedeelt. Ongeveer dezelfde verdeling komt dan ook terug in de nood aan bijscholing. 27

Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de technische ICTvaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

Figuur 3.6 Technische ICT-vaardigheden nodig/bijscholing nodig - volgens organisaties

Extra uitleg die organisaties gaven bij hun antwoorden is terug te vinden in bijlage 1.

3.2.2 Visie van begeleiders 3.2.2.1 Besturingssystemen (Windows)

28

3.2.2.2 Microsoft Office (Word, Excel, PowerPoint)

3.2.2.3 Internet: informatie zoeken, beoordelen en gebruiken

3.2.2.4 Veilig internetten

29

3.2.2.5 Emailprogramma’s

3.2.2.6 Sociale netwerken

3.2.2.7 PC configureren voor de gebruiker

30

3.2.2.8 PC-onderhoud

3.2.2.9 Bespreking Gericht kunnen surfen op internet is een absolute must voor begeleiders. 96% van de begeleiders geven aan dat gericht zoeken op internet en het kritisch kunnen beoordelen van de gevonden informatie een vaardigheid is die je als begeleider absoluut moet beheersen. Slechts 83% voelt de nood om ook daadwerkelijk veilig te internetten. Kennis van sociale netwerken (FaceBook, NetLog, Twitter) acht slechts 53% van de begeleiders nodig. Vervolgens stellen begeleiders dat het kunnen werken met Windows (93%), Officepakketten(92%) en emailprogramma’s(91%) een vereiste is. 71% van de begeleiders heeft kennis nodig omtrent het klaarmaken van de PC’s voor de bezoekers. Denk aan printers configureren en accounts aanmaken. 52% van de begeleiders gaat nog een stap verder en heeft kennis nodig omtrent het onderhouden van de PC’s. De meest gevraagde bijscholingen zijn opleidingen rond sociale netwerksites en PC-onderhoud (56% van de begeleiders) en PCconfiguratie (55% van de begeleiders) 48% van de begeleiders is geïnteresseerd in bijscholing rond veilig internetten. 37% van de begeleiders wil zich bijscholen in besturingssystemen en 33% van de begeleiders wil zich nog verder bekwamen in officepakketten. 23% van de begeleiders is gebaat met bijscholingen rond email. Slechts 20% heeft nood aan extra opleiding internet.

31

Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de technische ICTvaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

Figuur 3.7 Technische ICT- vaardigheden nodig/bijscholing nodig - volgens begeleiders

Begeleiders konden hun antwoorden motiveren. Deze opmerkingen zijn terug te vinden in bijlage 1.

3.2.3 Conclusie De organisaties hebben een vrij goed beeld van de technische ICT vaardigheden die de begeleiders dienen te beheersen. Begeleiders voelen zelf wel meer de behoefte om eveneens in staat te zijn een PC startklaar te maken en te configureren. 61 % van de organisaties acht bijkomende opleiding hieromtrent niet nodig terwijl 56% van de begeleiders vragende partij is. Bijscholingen rond veilig internetten en sociale netwerken worden zowel door de organisaties als de begeleiders als nuttig ervaren. Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de technische ICT vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders.

32

Figuur 3.8 Nodige technische ICT-vaardigheden

Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 8 vaardigheden uit de rubriek ‘technische ICT vaardigheden’.

Figuur 3.9 Nood aan bijscholing technische ICT-vaardigheden

Uit de motivaties die bij de antwoorden gegeven werden blijkt dat het configureren van de PC en het onderhoud ervan vaak door ICT-specialisten binnen de organisatie of ook wel door externen gebeurt. Begeleiders voelen de behoefte om hier zelf meer over te weten, enerzijds om zich uit de slag te kunnen trekken wanneer er problemen zijn tijdens de sessie, maar ook om de bezoekers hierover advies te kunnen geven. Zowel organisaties als begeleiders merken op dat er nood is aan bijscholing in nieuwe media en sociale netwerken. Wat dit laatste betreft merken 33

meerdere begeleiders op huiverachtig te staan tegenover het gebruik van sociale netwerken omwille van het veiligheidsaspect.

34

3.3

Pedagogische en sociale vaardigheden

In dit onderdeel worden de pedagogische en sociale vaardigheden van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen.

3.3.1 Visie vanuit organisaties 3.3.1.1 Contact leggen met de bezoeker

3.3.1.2 Via een gesprek peilen naar de interesses van de bezoeker

35

3.3.1.3 De ICT-vraag van de bezoeker bepalen

3.3.1.4 Weten en begrijpen hoe bezoeker vaardigheden verwerft

3.3.1.5 De ICT-vraag omzetten naar leeractiviteiten

36

3.3.1.6 De bezoeker stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken

3.3.1.7 De bezoeker aanmoedigen, bevestigen en vertrouwen geven

37

3.3.1.8 De vooruitgang van de bezoeker opvolgen

3.3.1.9 Omgaan met niveauverschillen (kennis, tempo, taal)

3.3.1.10

Rekening houden met verschillen in de leefwereld

38

3.3.1.11

Grenzen stellen en je rol afbakenen

3.3.1.12

Aanmoedigen zelfstandig vaardigheden aan te leren

3.3.1.13

Bespreking

Alle 12 pedagogische en sociale vaardigheden hebben de begeleiders volgens de organisaties nodig tijdens hun sessies. De meningen van de 39

organisaties omtrent het nodig zijn van deze vaardigheden variëren tussen 83% en 98%. Het opvolgen van de vooruitgang van de bezoeker door de begeleider vindt 83% van de organisaties nodig. 98% van de organisaties stelt dat het kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal een vaardigheid is die begeleiders dienen te beheersen. Er is echter veel minder unanimiteit in de vraag naar de nood aan bijscholing. Belangrijkste vaardigheid die moet bijgeschaafd worden is volgens de organisaties (71%) het omzetten van de vraag van de bezoeker in concrete leeractiviteiten. Daarna komt de vraag naar bijscholing in de vaardigheid grenzen stellen en je rol afbakenen (61%) alsook het kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal, weten en begrijpen hoe de bezoeker nieuwe vaardigheden leert en het stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken (telkens 59%). Bijscholing over het rekening houden met verschillen in leefwereld en het aanmoedigen tot het zelfstandig aanleren van vaardigheden is voor 51% van de organisaties nodig. 46% van de bevraagden vindt bijscholing over het bepalen van de ICTvraag en het opvolgen van de vooruitgang van de bezoeker belangrijk, 44% van de organisaties vindt het aanmoedigen en vertrouwen geven van de bezoeker een topic voor een bijscholing. Voor de andere vaardigheden wordt bijscholing minder nodig geacht: contact leggen met de bezoeker 24% en peilen naar de interesses van de bezoeker 37%. Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de pedagogisch sociale vaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

40

Figuur 3.10 Pedagogisch sociale vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens organisaties

Motivaties van organisaties voor hun antwoorden zijn te lezen in bijlage 2.

3.3.2 Visie van begeleiders 3.3.2.1 Contact leggen met de bezoeker

41

3.3.2.2 Via een gesprek peilen naar de interesses van de bezoeker

3.3.2.3 De ICT-vraag van de bezoeker bepalen

3.3.2.4 Weten en begrijpen hoe bezoeker vaardigheden verwerft

42

3.3.2.5 De ICT-vraag omzetten naar leeractiviteiten

3.3.2.6 De bezoeker stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken

43

3.3.2.7 De bezoeker aanmoedigen, bevestigen en vertrouwen geven

3.3.2.8 De vooruitgang van de bezoeker opvolgen

3.3.2.9 Omgaan met niveauverschillen (kennis, tempo, taal)

44

3.3.2.10

Rekening houden met verschillen in de leefwereld

3.3.2.11

Grenzen stellen en je rol afbakenen

45

3.3.2.12

Aanmoedigen zelfstandig vaardigheden aan te leren

3.3.2.13

Bespreking

Elk van de 12 pedagogische en sociale vaardigheden wordt door minstens 63% en maximum 85% van de begeleiders als nodig bestempeld. Kunnen omgaan met niveauverschillen in kennis, tempo en taal vindt 85% van de begeleiders nodig. 83% van de begeleiders vindt het kunnen grenzen stellen en je rol afbakenen een essentiële vaardigheid. Het opvolgen van de vorderingen van de bezoekers is slechts voor 72% van de begeleiders een vaardigheid die ze nodig hebben. Hoewel alle vaardigheden door minstens 72% van de deelnemers als nodig geacht worden, is de vraag naar bijscholing eerder minimaal. Bijscholing rond sociale vaardigheden zoals contact leggen met de bezoeker (12%), peilen naar de vraag van de bezoeker (16%) en de bezoeker vertrouwen geven (14%) vindt 85% van de begeleiders niet zinvol. De pedagogische vaardigheden waarin de grootste groep begeleiders extra opleiding rond willen zijn weten en begrijpen hoe bezoekers nieuwe vaardigheden verwerven (43%), de ICT-vraag van de bezoeker omzetten naar concrete leeractiviteiten (42%), rekening houden met verschillen in de leefwereld (39%), omgaan met niveauverschillen en grenzen stellen, je eigen rol afbakenen (37%). Bijscholing over het aanmoedigen van de bezoeker tot zelfstandig vaardigheden aanleren (29%), het stapsgewijs begeleiden van de bezoeker tot zelfstandig werken (28%), het bepalen van de ICT-vraag van de bezoeker (26%) en de vooruitgang van de bezoeker opvolgen (22%) wordt door minder begeleiders belangrijk gevonden.

46

Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van de pedagogisch sociale vaardigheden die door de begeleiders nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

Figuur 3.11 Pedagogisch sociale vaardigheden nodig/ bijscholing nodig volgens begeleiders

Extra opmerkingen die begeleiders gaven bij deze vragen zijn terug te vinden in bijlage 2.

3.3.3 Conclusie Hoewel dezelfde vaardigheden komen bovendrijven bij zowel organisaties als begeleiders ervaren begeleiders veel minder de nood aan bijkomende opleiding. Zo is het kunnen omgaan met niveauverschillen volgens beiden essentieel maar ziet slechts 37% van de begeleiders hierin een topic voor bijscholing. Eenzelfde verhaal stelt zich voor het omzetten van de vraag naar concrete leeractiviteiten waarbij slechts 42% van de begeleiders behoefte heeft aan bijkomende opleiding. De pedagogisch sociale vaardigheden waarvoor het meest bijscholing gevraagd wordt zijn: weten en begrijpen hoe bezoekers nieuwe vaardigheden verwerven (43%), de ICT vraag omzetten naar concrete leeractiviteiten (42%), rekening houden met verschillen in leefwereld (39%) en grenzen stellen en je eigen rol afbakenen (37%). Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de pedagogisch sociale vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders.

47

Figuur 3.12 Nodige pedagogisch sociale vaardigheden

Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 12 vaardigheden uit de rubriek ‘pedagogische en sociale vaardigheden’.

Figuur 3.13 Nood aan bijscholing pedagogisch sociale vaardigheden

Uit de motivaties bij de antwoorden van zowel organisaties als begeleiders blijkt dat een grote portie ‘geduld’ nodig is als extra vaardigheid. Daarnaast wordt door organisaties aangegeven dat begeleiders geselecteerd worden op basis van ICT-vaardigheden, niet op pedagogische sociale en didactische vaardigheden. Extra bijscholing op deze domeinen is dan ook welkom. Meerdere begeleiders stippen aan dat het omgaan met verschillen en het aanpassen aan het niveau van de bezoeker niet altijd gemakkelijk is.

48

3.4

Didactische vaardigheden

In dit onderdeel worden de didactische vaardigheden van de begeleiders besproken. Er worden telkens 2 grafieken getoond per vaardigheid. De eerste grafiek geeft weer of de begeleiders de vaardigheid al dan niet nodig hebben tijdens het uitvoeren van hun werkzaamheden. De tweede grafiek geeft weer of de begeleiders zich in deze vaardigheid willen bijscholen.

3.4.1 Visie vanuit organisaties 3.4.1.1 Leerdoelen bepalen

3.4.1.2 Leerdoelen omzetten in concrete leeractiviteiten

49

3.4.1.3 Didactische werkvormen

3.4.1.4 De zelfsturing van de bezoeker opbouwen

3.4.1.5 De nodige theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen

50

3.4.1.6 Vlot vinden en gebruiken van aansprekende leermiddelen

3.4.1.7 Hulpmiddelen samenstellen

51

3.4.1.8 Evalueren of leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost

3.4.1.9 Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers

3.4.1.10

Bespreking

De inschatting van de nood aan didactische vaardigheden ligt lager dan bij de pedagogische en sociale vaardigheden. Elk van de 9 didactische vaardigheden wordt door minstens 76% en maximum 88% van de organisaties als nodig bestempeld. De zelfsturing van de bezoeker opbouwen gaande van voordoen tot uitnodigen tot gericht nadenken wordt door 88% van de organisaties als een noodzakelijke vaardigheid beschouwd. Daartegenover staat dat slechts 76% van de organisaties het nodig vinden dat de begeleider in staat is te evalueren of de leerbehoefte van de bezoeker voldoende werd ingelost. 52

De enige andere didactische vaardigheid die door minder dan 80% van de organisaties als nodig gezien wordt, is het omzetten van leerdoelen in concrete leeractiviteiten. 78% van de organisaties vindt dit relevant. Dit is echter opmerkelijk aangezien 88% van de organisaties belang hecht aan de bijhorende pedagogische vaardigheid geformuleerd als de ICT-vraag van de bezoeker omzetten in concrete leeractiviteiten. De 2 vaardigheden die volgens de organisaties het meest in aanmerking komen voor bijscholing (61%) zijn het leren van de didactische aanpak van collega lesgevers en het vlot vinden en gebruiken van goede en aansprekende hulpmiddelen. Wat het zelf samenstellen van hulpmiddelen zoals een visueel stappenplan, een handleiding of een cursustekst betreft, vindt slechts 51% van de organisaties dat dit extra moet getraind worden. Bijscholing in het omzetten van leerdoelen in concrete leeractiviteiten en het opbouwen van de zelfsturing van de bezoeker wordt door 59% van de respondenten als belangrijk beschouwd. Opleiding over didactische werkvormen en de theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen wordt door 54% van de organisaties nodig bevonden. De 2 didactische vaardigheden waarin begeleiders volgens minder dan de helft van de organisaties moeten bijgeschoold worden zijn afhankelijk van de beginsituatie van de bezoeker en zijn vraag leerdoelen bepalen (46%) en evalueren of de leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost (49%). Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van didactische vaardigheden die door de organisaties nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

Figuur 3.14 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens organisaties

53

Opmerkingen van organisaties ter ondersteuning van hun antwoorden zijn terug te vinden in bijlage 3.

3.4.2 Visie van begeleiders 3.4.2.1 Leerdoelen bepalen

3.4.2.2 Leerdoelen omzetten in concrete leeractiviteiten

3.4.2.3 Didactische werkvormen

54

3.4.2.4 De zelfsturing van de bezoeker opbouwen

3.4.2.5 De nodige theorie op een praktijkgerichte wijze aanbrengen

55

3.4.2.6 Vlot vinden en gebruiken van aansprekende leermiddelen

3.4.2.7 Hulpmiddelen samenstellen

3.4.2.8 Evalueren of leerbehoefte van de bezoeker werd ingelost

56

3.4.2.9 Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers

3.4.2.10

Bespreking

Leren van de didactische aanpak van collega lesgevers vindt 85% van de begeleiders een vaardigheid die je nodig hebt. De overige didactische vaardigheden scoren geen 80%. Leerdoelen bepalen (67%) en zelf hulpmiddelen zoals een stappenplan, handleiding of cursustekst samenstellen(66%) scoren het minst en worden door minder dan 70% van de begeleiders als noodzakelijke vaardigheden gezien. Net zoals bij de pedagogische en sociale vaardigheden is de vraag van de begeleiders naar bijscholing beperkt. Uitsluitend het leren van collega lesgevers kan exact de helft van de begeleiders (50%) aanzetten tot een bijscholing. Het vlot vinden van leermiddelen (46%) en het zelf samenstellen van hulpmiddelen (43%) zijn de 2 vaardigheden die vervolgens gezien worden als een zinvol onderwerp voor bijscholing. Hierna volgen opleidingen in didactische werkvormen (39%), over het evalueren of de leerbehoefte werd ingelost (37%), het aanbrengen van de theorie op een praktijkgerichte wijze (35%) en het opbouwen van de zelfsturing van de bezoeker (31%) . Het bepalen van leerdoelen (21%) en het omzetten van leerdoelen in leeractiviteiten (29%) zijn de vaardigheden waarin begeleiders zich het minst willen bijscholen. Net zoals bij de organisaties geldt echter dat 42% van de begeleiders geïnteresseerd is in bijscholing omtrent het leren 57

omzetten van de ICT-vraag van de bezoeker in leeractiviteiten, zoals de vaardigheid in de pedagogische rubriek geformuleerd werd. Onderstaande grafiek geeft een samenvatting van didactische vaardigheden die door de begeleiders nodig bevonden worden en deze waarvoor bijscholing nodig geacht wordt.

Figuur 3.15 Didactische vaardigheden nodig/bijscholing nodig volgens begeleiders

De motivatie die begeleiders gaven bij hun antwoorden is opgenomen in bijlage 3.

3.4.3 Conclusie De percentages organisaties en begeleiders die de didactische vaardigheden nodig achten liggen lager dan bij de pedagogische en sociale vaardigheden. Wanneer de nood aan bijscholing bevraagd wordt, liggen de percentages bij de didactische vaardigheden in dezelfde grootteorde als bij de pedagogische vaardigheden. Terwijl slechts 2 didactische vaardigheden (leerdoelen bepalen en evalueren) door minder dan de helft van de organisaties als een topic voor bijscholing gezien worden, kan alleen het leren van collega lesgevers exact de helft van de begeleiders aanzetten tot een bijscholing. Vervolgens vinden beide groepen het vlot vinden van leermiddelen een noodzakelijke vaardigheid die nog extra getraind mag worden. Het bepalen van leerdoelen en het omzetten van leerdoelen in leeractiviteiten scoort op didactisch vlak opvallend lager dan op pedagogisch vlak. De term leerdoel is in de pedagogische rubriek vervangen door de vraag van de bezoeker. Deze formulering sluit nauwer aan bij de leefwereld van de begeleider en de organisatie. 58

Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen didactische vaardigheden die nodig geacht worden volgens de organisaties en volgens de begeleiders.

Figuur 3.16 Nodige didactische vaardigheden

Onderstaande grafiek geeft een vergelijking tussen de nood aan bijscholing volgens de organisaties en volgens de begeleiders voor de 9 vaardigheden uit het didactische luik.

Figuur 3.17 Nood aan bijscholing didactische vaardigheden

59

Uit de motivatie bij de antwoorden voor het didactische luik blijkt dat dit luik vaak gezien wordt als het cursusmateriaal dat bij de opleiding hoort. In een aantal computerruimtes ziet men zichzelf eerder in de rol van begeleider die antwoord biedt op de hulpvraag van de bezoeker, dan in de rol van lesgever. Dit is een mogelijke verklaring voor de geringere behoefte aan bijscholing in didactische vaardigheden.

60

3.5

Pedagogisch, didactische bijscholing

In de laatste rubriek werd bevraagd hoe organisaties en begeleiders een pedagogisch, didactische bijscholing praktisch willen ingericht zien.

3.5.1 Visie vanuit organisaties 3.5.1.1 Resultaten

61

3.5.1.2 Bespreking Een pedagogisch didactische opleiding voor begeleiders wordt volgens 78% van de organisaties best georganiseerd in de vorm van workshops rond specifieke thema’s. Een workshop van een halve dag (24%) tot een volledige dag (39%) geniet de voorkeur. Deze workshops worden best niet ‘s avonds georganiseerd. Waar deze workshops moeten doorgaan blijft min of meer onbeslist. Een verplaatsing naar de dichtstbijzijnde stad (39%) of centrumstad (24%) is geen probleem. De prijs voor de workshops moet echter laag gehouden worden. 24% van de organisaties opteert voor een gratis opleiding. 32% wil maximum €50 per begeleider betalen. 11 van de 41 deelnemende organisaties organiseerden reeds een didactische opleiding voor de betrokken begeleiders, 9 organisaties organiseerden een pedagogische opleiding. 22 organisaties (54%) zouden hun begeleiders tot het volgen van een dergelijke opleiding aanmoedigen en 8 organisaties (20%) zouden hun begeleiders verplichten een pedagogisch, didactische opleiding te volgen. 11 organisaties (27%) willen de begeleiders de vrije keuze laten. In bijlage 4 is opgenomen hoe de organisaties hun keuze motiveerden. 62

Op de vraag hoeveel begeleiders de organisatie jaarlijks naar een bijscholing zouden sturen, antwoorden 26 van de 41 organisaties met een concreet aantal. Samen zouden zij 67 begeleiders jaarlijks deze bijscholing laten volgen. De meeste organisaties geven 1 tot 3 begeleiders op. Uitschieters zijn echter vzw Wai-not die jaarlijks 15 begeleiders de bijscholing zouden laten volgen en samenlevingsopbouw Oost-Vlaanderen vzw die 10 begeleiders hebben doorgegeven. Langs de andere kant zijn er ook 5 van deze 26 organisaties die geen enkele begeleider de opleiding zouden laten volgen. De overige 15 organisaties geven door dat deze vraag niet van toepassing is of dat het aantal afhangt van het aantal nieuwe begeleiders dat voor de organisatie zou starten.

63

3.5.2 Visie van begeleiders 3.5.2.1 Resultaten

64

3.5.2.2 Bespreking Bij begeleiders gaat de voorkeur uit naar training in de vorm van workshops rond specifieke thema’s (69%). Een workshop van een halve dag (23%) tot een volledige dag (33%) geniet de voorkeur. 104 van de 126 deelnemers bestempelen de voormiddag als het moment bij uitstek voor bijscholing. Hoewel 28% van de begeleiders deze opleiding wenst te volgen in de eigen gemeente is een verplaatsing naar de dichtstbijzijnde stad (46%) of centrumstad (26%) geen probleem. 31 van de 126 begeleiders volgden nog geen opleiding. 65 volgden reeds een technische opleiding en/of een opleiding ter ondersteuning van hun pedagogische en sociale vaardigheden. 56 van de 126 begeleiders hebben ooit een didactische opleiding gevolgd.

3.5.3 Conclusie 74% van de organisaties zou begeleiders aanmoedigen of verplichten tot het volgen van een pedagogisch, didactische bijscholing. Voorwaarde is wel dat de kostprijs van de opleiding beperkt wordt tot €50 per begeleider. Deze bijscholing wordt zowel volgens organisaties als begeleiders best georganiseerd via workshops rond specifieke thema’s. Deze workshops gaan beter niet ’s avonds door. Een voormiddagsessie geniet de voorkeur bij de begeleiders. Een verplaatsing moeten maken naar de dichtstbijzijnde stad vormt geen drempel voor 72% van de begeleiders. Vanuit de 41 organisaties die deelnamen aan de enquête zouden jaarlijks 67 begeleiders de pedagogisch, didactische opleiding volgen.

65

Besluit

Door het gebruik van de sneeuwbalmethode voor de verspreiding van de vragenlijsten is het niet duidelijk in welke mate de resultaten representatief zijn voor alle computerruimtes in Vlaanderen. Het profiel en de geografische ligging van de deelnemende organisaties duidt op een redelijke spreiding. De begeleiders werken meestal met meerdere bezoekers tegelijkertijd, voor 67% gaat dit over groepen van 2 tot 10 personen. De andere helft betreft individuele begeleiding en grotere groepen. De resultaten van de organisaties en van de begeleiders schetsen hetzelfde beeld over de technische ICT vaardigheden die begeleiders dienen te beheersen. Er is meest behoefte aan bijscholing over sociale netwerken, het startklaar maken en configureren van de PC en over veilig internetten. Ongeveer één derde van de begeleiders heeft nood aan bijscholing over besturingssystemen en officepakketen, één vijfde wil nog meer weten over email en internet. Ook op gebied van pedagogische en sociale vaardigheden zijn organisaties en begeleiders het eens over de vaardigheden voor begeleiders. Elk van de 12 pedagogische en sociale vaardigheden blijken nodig. In tegenstelling tot de organisaties ervaren de begeleiders veel minder nood aan bijkomende opleiding. De pedagogische vaardigheden waarin de grootste groep begeleiders (minder dan de helft) - extra opleiding wil zijn: weten en begrijpen hoe bezoekers nieuwe vaardigheden verwerven en de ICT vraag van de bezoeker omzetten naar concrete leeractiviteiten. Ongeveer één derde van de begeleiders wil leren omgaan met niveauverschillen van de bezoekers, leren rekening houden met verschillen in de leefwereld en leren grenzen stellen. Ongeveer één vierde van de begeleiders wil bijleren over het bepalen van de ICT-vraag van de bezoeker, het stapsgewijs begeleiden tot zelfstandig werken, het opvolgen van de vooruitgang van de bezoeker en het aanmoedigen van de bezoeker om zelfstandig nieuwe vaardigheden aan te leren. Bijscholing rond vaardigheden zoals contact leggen, peilen naar de interesses en de bezoeker aanmoedigen, bevestigen en vertrouwen geven, is voor slechts ±15% van de begeleiders nodig. De inschatting aan de nood van de didactische vaardigheden ligt zowel bij organisaties als begeleiders lager dan bij de pedagogische en sociale vaardigheden. Net als bij de pedagogische en sociale vaardigheden is de vraag van de begeleiders naar bijscholing eerder beperkt. Enkel het leren van collega lesgevers kan exact de helft van de begeleiders aanzetten tot 66

bijscholing. Een kleine helft van de bevraagden wil bijscholen in het vlot vinden van leermiddelen en het zelf samenstellen van hulpmiddelen. Ongeveer één derde van de begeleiders wil bijleren over didactische werkvormen, het opbouwen van zelfsturing door de bezoeker, het aanbrengen op een praktijkgerichte wijze van theorie en evalueren. Bijscholing over het bepalen van leerdoelen en het omzetten van leerdoelen in leeractiviteiten (± één vierde van de bevraagden) scoren op didactisch vlak opvallend lager dan op pedagogisch vlak. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de term leerdoel in de pedagogische rubriek vervangen werd door de vraag van de bezoeker. Deze formulering sluit nauwer aan bij de leefwereld van de begeleider en de organisatie. Uit de antwoorden op de laatste rubriek, pedagogische en didactische bijscholing, blijkt dat het grootste deel van de organisaties begeleiders zou aanmoedigen tot het volgen van pedagogisch, didactische bijscholing. Voorwaarde is dat de kostprijs van de opleiding beperkt blijft tot €50 per begeleider. Deze bijscholing wordt zowel volgens organisaties als begeleiders best georganiseerd rond specifieke thema’s en gaan bij voorkeur in de voormiddag door. Een verplaatsing maken naar de dichtstbijzijnde stad kan voor bijna 3/4de van de begeleiders. Eén vierde van de begeleiders volgde nog geen opleiding. Ongeveer de helft volgde reeds een technische opleiding en/of een opleiding ter ondersteuning van pedagogische of sociale vaardigheden. Bijna de helft volgde ooit een didactische opleiding. Uit de vergelijking van de resultaten van de bevraging van de organisaties en van de begeleiders blijkt dat op gebied van pedagogische, sociale en didactische bijscholing, de organisaties een grotere behoefte voelen tot bijscholen van de begeleiders, dan de begeleiders zelf. Binnen de motivatie die door de bevraagden gegeven werd is hiervoor geen eenduidige aanwijzing. Wel blijkt een duidelijk engagement van de begeleiders naar de bezoekers van de computerruimtes om deze zo goed mogelijk te begeleiden. Aanvullende opmerkingen bij de antwoorden en het gedetailleerde databestand kunnen gebruikt worden om specifieke behoeften per organisatie te analyseren of kunnen als vertrekpunt tot verdere exploratie dienen. Het Exel bestand met de ruwe data uit de bevraging wordt overgedragen aan VSNG. Voor grotere organisaties kan het aangewezen zijn om een bevraging van alle begeleiders te doen, dit om de specifieke opleidingsbehoefte binnen de organisatie nog beter te kennen. De originele online bevragingstool (aangemaakt in Google Docs) zal overgedragen worden aan het VSNG zodat deze kan gebruikt worden voor eventuele bijkomende bevragingen. 67

68

4

Literatuurlijst

Daems, J., Torfs, E., Hannes, A. (2011), Ontwikkelen van een ICTcompetentieprofiel voor leerkrachten buitengewoon onderwijs en begeleiders van volwassenen met een verstandelijke beperking. Jaarboek ergotherapie. Leuven: Acco. VSNG: Bevraging drie-daagse navorming en behoeftenpeiling verdere vorming digidakbegeleiders, Malle 2011, onuitgegeven document VSNG: Competentieprofiel Begeleider Openbare Computerruimte, Leuven 26/1/2011, onuitgegeven document VSNG: Vergadering werkgroep opleiding begeleiders, Leuven 26/1/2011, onuitgegeven document

69

5

Bijlagen

Bijlage 1: ICT Vaardigheden Bijlage 2: Pedagogische en sociale vaardigheden Bijlage 3: Didactische vaardigheden Bijlage 4: Pedagogische en didactische bijscholing

1

5.1

Bijlage 1: ICT-vaardigheden

5.1.1 Visie organisaties 5.1.1.1 Motivatie bij nodige ICT vaardigheden Begeleiding is niet synoniem van expert zijn in alle facetten De begeleiders geven cursussen (beginners Excel,...) of workshops (PCbeveiliging, PC-onderhoud) aan onze bezoekers. Ze hebben nood aan kennis over hun onderwerp. Ze hebben allen reeds een basiskennis anders starten ze niet als begeleider. We trachten een up to date vormingsaanbod te bieden dus de kennis de we aanwenden moet relevant zijn. Enkel basisvaardigheden zijn nodig Leners van de bib verwachten dat de meest courante en actuele (thuis)programma's op de bibliotheekcomputers ter beschikking staan en komen met alle soorten vragen. Bibpersoneel moet bijgevolg een basiskennis van deze systemen hebben. Voor configuratie van de pc's en voor pc-onderhoud kunnen we terugvallen op de kennis van de medewerkers van de gemeentelijke informatiedienst. Sociale netwerksites zijn niet toegestaan binnen de openbare computerruimte. Voor de overige zaken hebben we netwerkbeheerders in dienst. De meeste begeleiders zijn zelf kortgeschoold. Hun informaticakennis is niet zo diepgaand maar meestal toereikend. OCR-pc's worden beheerd door de gemeentelijke ICT-dienst die netwerkbeheerder is. Informatici van ICT-dienst hebben volledige administratorrechten. In bib hebben wij beperkte administratorrechten. De basis is zeker nodig aangezien we jongeren voortdurend moet bijstaan in het omgaan met computers, helpen bij huistaken, informatie zoeken op het net. Pc onderhoud en netwerken wordt gedaan door mensen die hier voor vrijgesteld zijn. Onze bibliotheek wil mensen vooral helpen het internet te gebruiken om kennis te vergaren. Daarnaast is het interessant om mensen bij te brengen hoe ze die kennis verwerken in een tekst (dus met tekstverwerkers werken, e.d.) We geven computercursussen aan volwassen personen met een verstandelijke beperking. We zijn een kleine vormingsorganisatie maar geen computerexperts. Kennis over configureren en onderhoud hebben we niet, dit moeten we uitbesteden (aan een commerciële organisatie). Het zou zeer nuttig zijn moeste er een organisatie (niet commerciële) bestaan om kleine vzw's te ondersteunen met technische vragen, 2

onderhoud, installatie... Elke kleine vzw kan zich dit niet permitteren. PC-onderhoud en configuratie gebeuren door de ICT-dienst We bieden cursussen en workshops rond deze thema’s aan chronisch zieke mensen aan. Vandaar dat onze begeleiders over een basiskennis dienen te beschikken. Aangezien we ons in de cursussen en workshops niet meteen richten op pc-onderhoud, is kennis hierover niet noodzakelijk. Maar onze begeleiders hebben hier wel een basiskennis over. Onze ICT-dienst doet eigenlijk het onderhoud De begeleider meldt steeds de problemen aan ICT.

van

de

PC.

Belangrijk dat de begeleiders basiskennis laagdrempelig kunnen overbrengen aan mensen die de stap naar pc-cursussen van het volwassenenonderwijs moeilijk kunnen zetten en die toch een basiskennis willen verwerven rond opzoeken op internet, mailtjes versturen, opslaan in mappen, werken met facebook... We merken ook dat mensen die cursussen bij het volwassenenonderwijs volgen vaak beroep doen op de begeleider als ruggensteuntje bij het inoefenen, herhalen, verwerken van de leerstof.

5.1.1.2 Extra vaardigheden nodig Kennis omtrent multimedia apparaten (film, foto, fotobewerking) Basiskennis netwerken o.a. om eventuele uitval op te lossen Websiteonderhoud Prezi , Google Apps, Open Office

5.1.1.3 Motivatie bij nood aan bijscholing De begeleiders hebben kennis over hun onderwerp. Ze wensen zich soms nog verder te verdiepen in hun materie. Wat de mensen nu brengen binnen ons aanbod, is gebaseerd op reeds verworven kennis of zelfstudie. Indien wij opleidingen kunnen aanbieden aan onze vormingswerkers zou dat een meerwaarde zijn. Alle medewerkers beheersen de basis en kunnen cursus geven. Eén medewerker maakt programma's in Excel en voorziet in PC- onderhoud. Nieuwe, jonge medewerkers zijn beter thuis in IT. Oudere collega's moeten het meestal 'door ondervinding' en op eigen wilskracht onder de knie krijgen. Een vorming op maat en niveau kan de meesten wel helpen bij de 3

ondersteuning van hun kennis. Wij proberen om via interne bijscholingen (binnen het gemeentebestuur) mee te evolueren. De meesten mensen in de sector hebben minimale kennis. Opleiding is zeker nodig op alle vlakken. Een aantal begeleiders (klein aantal) begeleiders hebben voldoende kennis, maar het overgrote deel niet. Het niveauverschil bij de begeleiders is vrij groot: sommigen hebben weinig bijscholing nodig, andere zullen willen bijleren op alle vlakken. Basisvaardigheden zitten bij deze begeleiders goed. Onderhoud van de PC-klassen vraagt veel werk, aangezien deze door een grote groep van cursisten wordt gebruik. In deze vaardigheden zijn niet al onze OLC-medewerkers even sterk. We moeten de evoluties op het internet volgen, de bibliotheek aanwezig laten zijn op de sociale media, en het is nuttig zelf computerproblemen te kunnen oplossen. We volgden een bijscholing over beveiligingsinstellingen van facebook We hebben ervoor gekozen mensen met beperkte computerkennis als begeleider in te schakelen (en dus niet allemaal begeleiders met diploma's of getuigschriften). Ook de begeleiders hebben dus nog nood aan vorming of bijscholing rond allerlei onderwerpen. Omdat onze computerruimte nog in zijn kinderschoenen staat (we startten pas eind februari), zijn die noden op dit moment nog erg groot. Hoe meer ze zelf kennen, hoe gemakkelijker zij anderen kunnen helpen. Bijscholing is nodig, voorlopig doen we dit intern. vorig jaar hebben alle digidakmedewerkers een weekopleiding via organisatie COF gevolgd in de maand augustus Geen enkele bijscholing is nodig. De vrijwilligers beschikken over voldoende kennis. Indien het nodig is volgen zij zelf bijscholing. Wij hebben een enthousiaste groep vrijwilligers die het lesgeven leuk vinden en daarvoor zelf de nodige inspanning leveren.

5.1.1.4 Extra bijscholingen nodig Dan denk ik aan kennis maken met nieuwe media zoals Ipad en tablets. Doorgaans kent men dit niet en blijft deze nieuwe markt onaangeroerd. Acces, joomla, drupal, html Digitale fotoboek maken e.d. Nieuwe web 2.0 toepassingen Video en audio editing, prezi, google apps, beeldbewerking met GIMP, open office 4

5.1.2 Visie begeleiders 5.1.2.1 Motivatie bij nodige ICT vaardigheden Aangezien geen 2 mensen gelijk zijn, heeft iedereen zijn eigen interesses en behoeftes. Als "lesgever" ben je dus wel verplicht om een zo ruim mogelijke kennis te hebben. De vragen van cursisten gaan vaak over heel praktische dingen, zoals 'hoe kan ik inhoudstafel maken', hoe vind ik wat op internet, welke sites, ... De achtergrond van de cursisten is heel verschillend, evenals hun ervaring met computers. Sommigen hebben nog nooit aan een computer gezeten, maar moeten wel de bibliotheekcatalogus raadplegen. Het doel is een "Computerbad" te geven aan senioren die hun actuele kloof willen overbruggen . De vraag is meestal: Ik wil met de computer kunnen werken, iets opzoeken op internet en e-mail versturen of chatten met de kleinkinderen. Een tweede organisatie is het beantwoorden van allerlei ICT problemen die gesteld worden gedurende een maandelijkse consultatie mogelijkheid, niet enkel voor senioren en aangaande allerlei toestellen: GSM, Video, foto , GPS enz. en ook PC en ICT e.d.. Zelf basiskennis hebben is nodig om de vragen van cursisten te beantwoorden. Er wordt binnen de werking begeleiding gegeven op verschillende domeinen: windows, internet, email. Vervolgens aanvullingen via infonamiddagen: veilig internetten, sociale netwerken, MS Office toepassingen, Media Player Het OCMW heeft een eigen ICT dienst die instaat voor het onderhoud en oplossen van problemen met de pc's. Wij begeleiden beginnende gebruikers bij hun eerste stappen op de computer. De computer configuratie wordt voor ons onderhouden door de ICT-afdeling van de gemeente. Door mijn 40j. loopbaan als bediende heb ik bepaalde selfmade ervaring opgedaan. Die wil ik via begeleiding/lesgeven via digidak delen met anderen. Eigenlijk heb je alles nodig om kennis over te dragen maar dat wil nog niet zeggen dat ik alles weet. Je moet alleen proberen in te spelen wat de mensen thuis hebben. De meeste mensen hebben nog Windows XP of Vista en sommigen hebben ook geen Microsoft Office en zodoende kunnen ze thuis ook niet oefenen. Je krijgt allerlei verscheidene vragen die over elk aspect van het ICTgebeuren gaan. 5

Als medewerker zijn al deze vaardigheden nodig, naar deelnemers toe eerder de basis. Begeleiden van personen die willen leren surfen en mailen We werken met windows, google en Gmail. Er wordt ook aandacht besteed aan de veiligheid en met Pc onderhoud wordt er gevraagd de antivirusprogramma's regelmatig op to daten (liefst automatisch) en het email bestand regelmatig bij te werken (verwijderen). ook het verwijderen van cookies komt ter sprake. Bij de mails leren de cursisten foto-bestanden, alsook MS Office bestanden mee te verzenden als bijlage. Ik ben verantwoordelijk voor de helpdesk in onze computerclub. Ik geef cursus over Windows, Word, Excel, PowerPoint, Picasa ... Binnen onze setting kan men terecht voor allerlei vragen i.v.m. ICT, zowel hardware als software. Hoewel de meeste vragen vanuit onze doelgroep met gebruik van Office-toepassingen of internet te maken hebben, is er vaak ook een vraag naar informatie over veiligheid en gericht gebruik van internet. Je moet van deze zaken op daadwerkelijk te kunnen helpen.

de hoogte

zijn

om

de bezoekers

Het zijn absolute beginners die het eerste computer contact hebben CCW is de eerste cursus die ik geef en daar leer ik ze wat een pc is, files zijn, hoe zij die kunnen bewaren, het toetsenbord en de muis,… tweede cursus die ik geef is internet en email en daar leer ik ze aan ze kunnen zoeken, ik laat hen ook een Hotmail adres aanmaken en ze mails versturen. Facebook is nog een stap te ver.

dus wat De hoe laat

Op dit ogenblik geven we enkel maar CWW, Internet&mail en Word Om de lessen te geven zijn de meeste vaardigheden essentieel. Een aantal zaken zijn handig om te weten maar niet absoluut noodzakelijk als een andere begeleider dit kan. De zaken die zijn aangeduid als "niet nodig" hebben uitsluitend betrekking op de inhoud van het lessenpakket; het spreekt vanzelf dat voor ons persoonlijk deze zaken wel heel belangrijk zijn. In de filosofie van onze cursus gaan we er echter van uit om de mensen enkel de meest essentiële zaken aan te leren, er van uitgaande dat die andere zaken door zelfstudie of door andere cursussen kunnen geleerd worden zodra men de door ons verstrekte basisopleidingen onder de knie heeft. De opleiding van de cursisten gaat van gewoon onder toezicht laten werken op een computer (digidak computer : onderhoud door ICT vaardig personeel) tot het onderhouden van een eigen laptop. Mijn cursisten zijn veelal huismoeders / grootmoeders die al heel lang geen lessen meer volgen. Het niveau varieert van nauwelijks lager onderwijs tot mensen die zelf ooit secretariaatswerk gedaan hebben voor het PC tijdperk. Dus het niveau varieert nogal : van mensen die enkel instaat zijn om eenvoudige taken aan te leren, tot diegenen die niet alleen met hun computer willen 6

leren werken, maar hem ook willen onderhouden. En alles wat fout kan lopen, loopt dan ook wel eens fout.... (account profiel naar de knoppen, virus op laptop....) Een brede waaier kennis is nodig om de zaken in de juiste context te kunnen plaatsen. Deze vaardigheden zijn het strikte minimum. We geven initiaties voor totale beginners basis computer gebruik tot inleiding in Word, Excel en PowerPoint. De PCs worden door een technicus onderhouden. Het configureren en onderhoud is niet noodzakelijk bij digidak, er is daar een systeembeheerder die dit voor zijn rekening neemt. Ik vind het persoonlijk wel belangrijk dat je dit ook onder de knie hebt. Zelf werk ik hoofdzakelijk met het Apple besturingssysteem en de bijhorende programma's. De bezoekers zijn ouderen (+50j) die graag de aangename programma's van de pc leren kennen, zoals Publisher, Power Point, internetten, Facebook ed. Al deze onderwerpen worden in de opleidingen behandeld en een minimum kennis zou iedere Pc gebruiker over deze onderwerpen moeten hebben. Mijn taak als bibmedewerker is "deskundige nieuwe media". Ook zoveel mogelijk het computergebeuren opvolgen en op orde houden. Basis kennis wat de voornaamste componenten zijn van een PC en wat hun functie is. Kennis over hoe eenvoudige malfuncties te detecteren en evt. op te lossen. Sociaal gebruik van de PC via e-mail, chatten en internet. Als "PC dokter" geef ik les als het mij gevraagd wordt. Mijn hoofddoel is: mensen die hun PC niet in de hand hebben, gericht te informeren wat te doen "in geval van". Mensen die bepaalde zaken hebben om zeep geholpen, terug een bruikbare PC te geven. Zaken die "niet werken" aan de praat te krijgen. En vooral hun uitleggen waarom. Tijdens vrije inloop mogen mensen met vragen over computers langskomen. Deze vragen kunnen zowel over opstarten van nieuwe computers als over het gebruik van programma's gaan. Alles waar je mensen hulp bij kan bieden. De kennis over de nieuwe media toepassingen is heel belangrijk. Zelf niet vertrouwd met sociale netwerksites en Twitter, alleen nog maar vragen gekregen over inloggen bij MSN. Niet overtuigd dat we hulp moeten kunnen bieden bij Facebook of Twitterproblemen. We werken in de bib op computers die voldoende beveiligd zijn. We lossen eigenlijk alleen problemen op bij wat mensen in de bib op de 7

computer aan het doen zijn. Geven geen ondersteuning bij problemen die de klanten thuis hebben op hun computer. PC-onderhoud en configuratie gebeuren door ICT-dienst. Ik help bezoekers van de openbare computerruimtes van het OCMW; Afhankelijk van hun probleem of gevolgd lessenpakket help ik hen verder. Dat gaat van 1e gebruik van de muis, over configureren van hun nieuwe laptop, zoeken van betaalbare woning, aanmaken van diverse accounts tot vertalingen van/voor officiële doeleinden. Ik ben pc-vrijwilliger en werk vooral aan workshops. Ik heb de meeste onderwerpen aangeduid als nodig omdat dit zeker van pas kan komen in mijn werking als ik op termijn ook meer bijv. onderhoud aan computers zou doen. Op dit moment zijn vooral de internet onderwerpen het belangrijkst. Tot heden geef ik enkel opleiding basis opleiding werking computer met W7 en internet en E-mail. ik geef initiatie-lessen foto-bewerking picasa Omwille van het verschil in niveau van de groepen komen allerlei vragen voor, waar ik toch het liefst een antwoord wil op geven. Ik ben in Ieper een beetje verantwoordelijk voor de instellingen en werking van de computers en printers , alsook anker van g-mail Binnen de setting van het oriëntatiecentrum wordt vooral de VDAB-site uitgespit en gericht informatie opzoeken op het internet. Ik heb vorig jaar basis ICT gegeven en toen moest ik uiteraard zelf goed met de pc kunnen werken. Het is zeker nuttig opfrissingscursussen te volgen toepassingen wegens de snelle evolutie van de ICT. De pc-lessen bestaan uit praktische oefeningen zelfstandig moeten uitwerken.

voor al

deze

die de cursisten

Voor het pc-onderhoud is een expert aanwezig.

5.1.2.2 Extra vaardigheden nodig Foto- en videobewerking, Muziek Een beperkte opleiding in IP adressen, kwestie van draadloze apparaten te kunnen aansluiten. Wordt toch meer en meer de trend. Soms zit een cursist met vermeende technische problemen door verkeerde handelingen die moeten opgelost worden en PC terug in werking te stellen Vanuit de groepen wordt gevraagd naar begeleiding op gebied van: 8

 

 

Skype Gratis toepassingen in de Cloud zoals bv. onder Windows Live (Agenda, SkyDrive, Documenten) ofwel onder Google (Agenda, Documenten), Gebruik van open en of gratis software zoals OpenOffice, Audacity, Software voor het bewerken van foto’s zoals Window Live Photo Galary en Picasa

E-books policy en DRM in licenties .. Websites maken, fotobewerking, videobewerking Fotobewerking Beeldbewerking Er is veel nood aan goed begrip over de PC zelf. Simpele begrippen zoals software, hardware, mappen, programma's en bestanden, verkenner (werking) geven nog al eens problemen Beeldbewerking, Web 2.0-toepassingen in het algemeen Draadloos netwerk. Regelmatig personen die het onderscheid tussen , of de functie van de verschillende randapparatuur niet kennen. Ik denk hierbij aan fax/printer/scanner en dergelijke. Een netwerk kunnen instellen Basiskennis hardware, kennis van een aantal trends/nieuwigheden is handig Kennis van websites om te leren werken met de muis - en om de eerste stappen van toetsenbord en muis te leren (steffie.nl) Fotoboeken maken; fotobewerking Tax-on-web Banking-on-line Thuis netwerken opzetten en configureren Kennis moederborden en grafische kaarten Ipv6 Websites maken Maken van een PC op maat Online helpen ( teamviewer, VCN .....help op afstand) iPod, iPhone en iPad synchroniseren met je computer en het gebruik ervan. Foto en Filmreportages maken. Met een Apple computer is dit veel simpeler dan op PC gezien de software niet extra aangekocht moet worden, zit er standaard op. Overbrengen van documenten, van bijv. ene email naar andere om te kunnen doorsturen naar bevoegde instanties.. 9

Ook een reeks meestal "gratis" programma's voor het werken met beeld, video en muziek bestanden. (o.a. Picasa en windows video maker) Basiskennis PC hardware. Voor gevorderden: BIOS functies uitleggen en evt. aanpassen Kunnen helpen inloggen bij Tax-on-web, alarm registreren bij Police on web. Printen van foto's/info gevonden op het internet. Movie maker, foto en videobewerking , muziek beluisteren opslaan en maken , enz... Multimedia zoals digitaliseren van beelden. Voor screenshots te nemen voor de workshops heb ik ook basiskennis fotobewerking nodig (om bijvoorbeeld gebieden te markeren in screenshots). Hiervoor gebruik ik de website pixlr.com. Wegwijs in de digitale TV, smartphone e.d. Muziektoepassingen, youtube Netwerk opzetten zowel draadloos als LAN

5.1.2.3 Motivatie bij nood aan bijscholing Meer bepaald voor Excel 10 jaar geleden heb ik een opleiding PC techniek gevolgd, maar geen job hierin gevonden. De techniek op dit gebied is toch aanzienlijk veranderd. De mogelijkheden van besturingssystemen en de bijhorende software veranderen aan een snel tempo. Ook andere toepassingen. Zelf heb ik jaren met Windows XP en Office 2000 gewerkt en ik merk dagelijks aan de vragen van cursisten dat ik de nieuwere systemen niet meer grondig ken. Ook programma's zoals twitter, FaceBook, Netlog enz.. zijn me eigenlijk totaal vreemd. De oorzaak is omdat ik dit niet gebruik en hierdoor nooit geïnteresseerd was, maar nu wel lessen moet geven over deze mogelijkheden. Je kan alles opzoeken, maar soms is het toch handig als iemand in een notendop snel uitlegt welke trucjes je kan gebruiken, waar je moet op letten, ... De gebruikers willen meer en meer zelfredzaam worden, d.w.z. niet enkel knoppen drukken volgens de boekjes. Men wil ook mee kunnen evolueren als bv. nieuwe versie van software uitkomt zoals bv. van Windows XP naar Windows 7... en in de toekomst Windows 8. Men wil meer het gedrag van zijn PC begrijpen en onder controle houden, daarom PC onderhoud & PC klaarmaken voor gebruiker. Ik gebruik zelf nooit Facebook, Netlog en Twitter. PowerPoint heb ik nooit 10

aangeleerd. PowerPoint is interessant en ik zou dit ook graag doorgeven als begeleider. Tijdens mijn professionele loopbaan heb ik steeds in ICT gewerkt. Enkel de sociale netwerken heb ik steeds links laten liggen. Je kan nooit genoeg weten om aan de verschillende vragen te voldoen Van Excel weet ik nog niet voldoende, maar in de praktijk wordt dat weinig gebruikt Sociale netwerken weet ik niet veel van (alleen als je je hebt aangemeld kom je er haast niet van af) Voor sommige programma's is er een opfrissing nodig, een herhaling van de kennis is dan ook nodig De laatste tijd is er nogal wat veranderd in het aanmaken van emailadressen en uitzicht van de emailprogramma's. Tevens lijken sommige mogelijkheden van deze programma's te verschillen naar gelang de gebruikte browser. Vermits bij ons ieder zo veel mogelijk zijn eigen laptop meebrengt zitten we met windows XP, vista en 7. Ook de browsers kunnen verschillen, zonder nog te spreken over het gebruik van diverse e-mail programma's Van Windows 8 weet ik nog niets. Er zijn zoveel mogelijkheden om de PC te onderhouden en de juiste instellingen voor de PC klaar te maken voor de gebruiker. Mijn opleiding richtte zich vooral op softwaregebruik. Vooral de technische vaardigheden i.v.m. hardware kunnen een verbetering gebruiken. Je kan altijd wel iets bijleren inzake veilig internetten. Ik heb al heel veel cursus gevolgd dus alles is eenvoudig voor mij Vragen in dit verband worden gesteld in de vrije inloop, in de meeste gevallen kan ik voldoende antwoord geven, maar er zijn momenten waar men moet passen. Voldoende onderlegd en geoefend in al deze kennis Ik heb geen interesse voor soc netwerken aangezien ze absoluut niet veilig zijn. Ik luister naar wat de bezoeker vraagt en dan zoek ik via mijn kennis of ga te rade bij collega's. ik hoor dat 'open office' iets is waar veel geleerd kan van worden. Over gelijk welk aangehaalde onderwerpen valt steeds nog wat te leren Het gaat hier voor mij voornamelijk over configuratie e.d., een niveau "dieper" dan het dagdagelijks gebruik. Elke bijscholing om nog meer te weten over werken met pc's is welkom 11

(cursussen die verder gaan dan de basiskennis) Een professionele loopbaan van 20 jaar op PC's als software engineer volstaat voor veel aspecten. Alleen met privacy problemen en hoe die oplossen : daar word ik op het werk niet mee geconfronteerd en dat evolueert zo snel dat het moeilijk is om cursisten daarin te begeleiden. We krijgen regelmatig vragen over veilig computer gebruik - mensen zijn vaak bang om internet te gebruiken en willen ook raad bij het aankopen en/of installeren van een nieuwe computer. Ik doe veel zelfstudie maar het is vermoedelijk sneller wanneer je lessen volgt. Facebook en Twitter vind ik persoonlijk gevaarlijke media daar alles bijgehouden wordt. Voor de "ik weet voldoende over" aangeduide programma's is er minder interesse en heb ikzelf minder interesse en vermits ik vrijwilliger ben verdeel ik liever mijn tijd over hetgene onze interesse wekt Ik heb deze extra opleidingen momenteel niet nodig in mijn huidig werk, maar je weet maar nooit en ik wil steeds bijleren. ik wil reeds meer weten over Windows 8 sociale netwerken , het gebruik ervan

en het verschil tussen de

Door het regelmatig vernieuwen van software is een bijna permanente bijscholing nodig. Van alles heb ik een basiskennis, maar ik wens meer mogelijkheden te kennen. Veel geleerd uit zelfstudie. Als coach met kennis van zaken raad en handleiding kunnen geven Office is zo breed en verandert om de haverklap zodat het steeds nodig is bij te scholen. Kan over deze onderwerpen nog bijleren Beginners stellen vragen over deze onderwerpen FaceBook, Netlog, Twitter zijn media waar we zeker in moeten bijscholen om mee te kunnen. PC klaar maken en onderhoud is voor de ICT-dienst, vandaar geen bijscholing nodig. Problemen kunnen oplossen i.v.m. hardware of thuisgebruik laptop cursist, zoals o.a. het verwijderen van spam, virussen... foutmeldingen i.v.m. hardware. Er zijn onderwerpen die dusdanig snel evolueren dat je jezelf constant moet bijscholen. Omdat ik de inhoud van de lespakketten die ik begeleid niet ken, kom ik soms ook te staan voor vragen waarop ik het antwoord niet meteen ken. Die dan toch na enkele minuten vinden is een permanente uitdaging. Waarom bijscholen? Omdat je nooit genoeg weet. Ik sta open om nog bij te leren, mijn kennis is eerder beperkt. 12

je weet nooit genoeg over onderhoud en dergelijke Werken aan de computer zelf zou welkome afwisseling zijn. Je weet nooit genoeg op ICT vlak. Ik heb al verschillende opleidingen achter de rug, maar de meeste heb ik toch al een tijd geleden gevolgd. Ik heb alles geselecteerd omdat ik extra kennis of het up-to-date houden van kennis belangrijk vind. Sociale netwerken: omdat er redelijk wat vraag naar is. Pc klaarmaken: Heb ik het moeilijk mee. PC-onderhoud: een logisch gevolg van vorige. Wanneer bepaalde zaken verkeerd lopen, weet ik niet altijd hoe ze te verhelpen. Ik heb voldoende ervaring met pc's hard en software reeds vanaf DOS 3. Ik ben weinig bezig met sociale netwerken en mis hier ervaring. Uiteraard weet ik niet alles, maar als vrijwilliger investeer ik mijn vrije tijd in lessen voorbereiden en geven. Al doende... Ik heb jaren in het onderwijs les gegeven en probeer mezelf bij te scholen. Als ik iets wil weten, gebruik ik meestal internet om informatie op te doen... Je hebt de hulpprogramma's van picasa (google), het seniorennet... Het gebruik van sociale media in functie van solliciteren is een (r)evolutie waar ik binnen de setting van het oriëntatiecentrum ook meer zou moeten kunnen over brengen. Uit interesse, ik ken in feite voldoende om mijn job uit te oefenen. Alhoewel ik informaticus ben van opleiding (hoger onderwijs korte type) evolueren ICT-toepassingen razend snel en kun je altijd bijleren. Momenteel voldoende kennis om mensen te ondersteunen bij het gebruik van de zelfbedieningspc's (inschrijven, opzoeken vacatures, demo website, raadplegen mail, ...). Het is best om er een goed beeld van te hebben Vooral basiskennis van Excel en PowerPoint ontbreekt. Kennis Word is voldoende. Geen kennis van sociale netwerk. Tegenwoordig "in" bij jongeren en ook bij sollicitaties.

5.1.2.4 Extra bijscholingen nodig Dan denk ik aan kennis maken met nieuwe media zoals Ipad en tablets. Doorgaans kent men dit niet en blijft deze nieuwe markt onaangeroerd. Acces, joomla, drupal, html Digitale fotoboek maken e.d. 13

Nieuwe web 2.0 toepassingen Video en audio editing, prezi, google apps, beeldbewerking met GIMP, open office

14

5.2

Bijlage 2: Pedagogische en sociale vaardigheden

5.2.1 Visie organisaties 5.2.1.1 Motivatie bij nodige pedagogische en sociale vaardigheden Onze begeleiders zijn vrijwilligers. Hun inzet, ICT-kennis is vaak groot, doch een theoretisch achtergrondkader mist vaak. Dit kan steeds bijgewerkt worden. Al deze vaardigheden hebben onze begeleiders nodig om binnen de beroepsopleidingen te kunnen functioneren. De open-learning namiddag binnen het project "dichten digitale kloof" is slechts 1 namiddag. Het personeel van onze bib begeleidt de lener, voor opleiding doen we een beroep op externe lesgevers De openbare computerruimte is dermate opgebouwd zodat elke inwoner van de gemeente de kans kan gegeven worden een pc te gebruiken. We staan in voor een minimale begeleiding, maar voor het overige is de gebruiker op zichzelf aangewezen. De meeste van deze vaardigheden zijn nodig bij een goede begeleider, maar het is niet evident voor de meeste lesgevers/begeleiders. Ze zijn zelf meestal kortgeschoold, wat het inschattings- en inlevingsvermogen wat beperkt. Je kan ook minder verwachten dat ze autonoom kunnen werken. Sociaal contact is nodig, bij sommige mensen is een juiste aanpak nodig om hen te kunnen bereiken. Essentiële vaardigheden voor ons centrum We werken voornamelijk met kinderen die naast de standaard opleiding ook heel veel begeleiding nodig hebben. Eigenlijk is alles relevant. Voor ons specifiek ook: rekening houden met niveauverschillen en verschil in leefwereld. We werken met korte modules om zoveel mogelijk rekening te kunnen houden met niveauverschillen. Programma dat we aanbieden is voor de deelnemers gelijk, hun persoonlijke voorkeuren en mogelijkheden bepalen leerproces en resultaat. Oefenmogelijkheden zijn voor personen met een beperking vaak niet aanwezig ( eigen computer, toegang tot internet....) Via de medewerkers van SPK Turnhout (digidak)krijgen digidakmedewerkers vorming waarin alle aspecten aan bod komen

alle

Ons publiek is zodanig divers dat wij soms misschien zelfs onrealistische verwachtingen stellen Het begeleiden van jong chronisch zieken mensen is een uitdaging voor onze begeleiders. Het vraagt een aantal specifieke vaardigheden. We 15

verwachten echter niet dat men na de cursus nog aan verdere opvolging doet. Cursisten schrijven zich in voor een specifiek onderwerp, dus het afbakenen van de ICT-vraag is eerder beperkt. De begeleider vangt gebruikers op die een cursus pc gevolgd hebben en nog extra willen oefenen of nog vragen hebben.

5.2.1.2 Extra vaardigheden nodig Vermits onze begeleiders vaak vrijwilligers zijn met geen onderwijs achtergrond zou een opleiding in pedagogische vaardigheden wel een toegevoegde waarde kunnen zijn Attitudes overbrengen naar de cursisten. Consequent zijn, coachen en sturen van de cursisten. Pedagogische en sociale vaardigheden zijn nuttig Ervaring in de omgang met en begeleiding van maatschappelijk kwetsbare jongeren Vaardigheden nodig in de bijzondere jeugdzorg Een grote dosis geduld hebben. Geduld Mensen motiveren zelf deel te nemen aan de computerruimte. Op dit moment vraagt de bekendmaking van onze computerruimte ook nog veel aandacht. Samenwerking digidaklocatie

met

collega's,

samenwerking

met

personeel

in

de

Tact en geduld Onlangs stelde iemand de vraag of wij ook orthopedagogische projecten zouden willen opzetten Rekening houden met verschillende tempo's beperkingen/mogelijkheden van de cursisten.

in

de

groep

en

5.2.1.3 Motivatie bij nood aan bijscholing De begeleiders krijgen op dit moment zelf nog vrij veel begeleiding vanuit de organisatie. Zij hebben zelf nooit een opleiding genoten waarin zaken zoals communicatie, stap-voor-stap te werk gaan e.d. aan bod kwamen. Onze begeleiders zijn vrijwilligers. Hun inzet, ICT-kennis is vaak groot, doch een theoretisch achtergrondkader mist vaak. Dat alles gebeurt al sinds jaren. Onze medewerkers zijn maatschappelijk 16

werkers op de hoogte van ICT en vooral jongere medewerkers. Rol van eigen personeel beperkt zich tot begeleiding. Aangezien dit zelfstandig werken belangrijk is, is elke bijkomende opleiding voor de begeleiders wenselijk Omdat de pedagogische vaardigheden meestal beperkt zijn bij onze begeleiders, is bijscholing welkom. Soms is het moeilijk voor sommigen om zelf initiatief te nemen, motiveren is nodig. Ook hier worden vaardigheden

medewerkers

op

voorhand

gescreend

op

deze

Eigenlijk kunnen we altijd wat ICT-kennis gebruiken, en uitgebreidere pedagogische vaardigheden zijn steeds interessant. Leerprocessen leiden tot een bepaald resultaat. Nieuwe ideeën rond resultaat zijn altijd welkom.

Beide zijn belangrijk.

Onze begeleiders kunnen letterlijk op alle vlakken nog veel bijleren Hoewel onze begeleiders al vrij sterk zijn, zou bijscholing in bovenstaande thema's zeker nog zinvol zijn. Onze vrijwilligers hebben heel wat levenservaring, alle vrijwilligers zijn geschoold en hebben ervaring in het lesgeven. De begeleider voert zijn taak zeer goed uit op dit vlak is er geen bijscholing nodig.

5.2.1.4 Extra bijscholingen nodig Vermits onze begeleiders vaak vrijwilligers zijn met geen onderwijs achtergrond zou een opleiding in pedagogische vaardigheden wel een toegevoegde waarde kunnen zijn Specifieke leefwereld van maatschappelijk kwetsbare jongeren Zoals bij de vorige vraag naar vormingsbehoeften, geldt ook hier weer dat onze begeleiders zelf nog volop in een leerproces zitten. De leerbehoeftes zijn qua pedagogische en sociale vaardigheden nog groter. We selecteerden mensen namelijk op basis van hun interesse in computers eerder dan op hun vormingsvaardigheden. De train the trainer sessies zijn gepland voor in juni (eerstvolgende vrije plaatsen in de aangeboden cursus).

17

5.2.2 Visie begeleiders 5.2.2.1 Motivatie bij nodige pedagogische en sociale vaardigheden Vanuit mijn functie als vertegenwoordiger herken ik de meeste voorop gestelde punten en deze zijn zeker belangrijk. Aangezien ik toch een vrij hoge score haal wat begeleiding betreft op de cursisten hun evaluatie papieren, vermoed ik dat ik deze punten redelijk goed toepas. Tja, het publiek is zodanig heterogeen, dat je met alles moet rekening houden. Heb ervaring met coachen van personen deels door beroepsuitvoering en als vrijwilliger als ICT animator en lesgever van taalcursus (Engels) Heb reeds een cursus begeleider gevolgd Door verscheidenheid van de cursisten en het verschillende niveau m.b.t. ICT kennis, zeker bij het werken met groepen, zijn de hierboven vermelde vaardigheden allen noodzakelijk. Na een bib opleiding moet elke bezoeker in staat zijn zelfstandig in de bib te zoeken, soms is nog enige hulp nodig De meeste gebruikers weten welke programma's ze willen gebruiken en vragen dan ook niet te veel uitleg, enkel soms bij het vertalen als het anderssprekende cliënten zijn. Mijn digidak ervaring: geduld geduld... & geduld. Probeer je altijd in de situatie van andere te plaatsen. Onze doelgroep bevindt zich in de kansengroepen, bovengenoemde vaardigheden komen telkens terug

dus

alle

Wij willen dieper er op ingaan om onze bezoekers tevreden te stellen Cursisten komen om iets te leren en niet om ons te horen vertellen over onze hobby. Toch is het belangrijk grenzen te stellen. Onze setting geeft immers geen individuele opleiding doch een gezamenlijke voor een tiental personen In samenspraak met de organisator wordt bepaald welke cursus ik geef. Vanuit mijn opleiding kreeg ik reeds wat algemene pedagogische vaardigheden mee, maar deze waren vaak gericht op werken met kinderen en jongeren, niet met volwassenen. Omdat de drempel erg laagt ligt bij digidak hebben we als begeleider of leraar alle vaardigheden in mindere of meerdere mate nodig, maar vooral het niveauverschil is moeilijk te omzeilen in een klas van maximaal 5 personen. Senioren hebben behoefte aan een begeleiding aangepast aan hun tempo

ongedwongen

maar

degelijke

Al de bovenstaande heeft men inderdaad nodig, men staat er niet altijd bij 18

stil. Eigen ervaring De stap naar zelfstandig bepaalde zaken met de computer te doen is nog groot voor veel cursisten. Bijscholing om die stap kleiner en vlotter te maken is welkom. Mijn cursisten horen allemaal tot een cultuur en hebben gewoontes die tot de mijne behoren. Ze vereisen een individuele aanpak en lessenplan, maar we delen een gelijkaardige achtergrond, dus ik kan mij beperken tot voorbeelden uit mijn leefwereld als moeder, huisvrouw. We wonen bijna allemaal in dezelfde gemeente. Het individueel begeleiden is het belangrijkste om tot een succesvolle opleiding te komen. Slechts een enkele keer lukt het om met 3 of 4 cursisten echt hetzelfde lesschema en tempo aan te houden. Er zijn een aantal dingen hierboven waar ik gelukkig nog niet persoonlijk mee geconfronteerd werd maar die toch kunnen voorvallen in een les situatie. Vooruitgang bezoeker opvolgen is in zeker zin wel nodig. Die als cursist is in mindere mate nodig daar je dit merkt bij de volgende lessen van het pakket. Dit doe ik momenteel al twee jaar en ik denk dat ik daar goed in slaag. Wij geven 3 uren per week en dit gedurende 3 weken , dan kunnen wij deze mensen begeleiden en opvolgen , maar eens deze lessen voorbij zien wij ze gewoonlijk niet meer terug , enkelingen komen daarna nog eens met een vraag. De meeste personen die bij digidak les komen volgen komen voor de eerste maal in contact met een PC en al wat daarbij hoort. Vele hebben werkelijk schrik om de PC aan te raken. Om dat te overwinnen en te leren communiceren met de pc is het nodig dat de deelnemers zo vlug mogelijk zelf aan het klavier gaan zitten. Er zijn bv goede programma's die al spelenderwijs het gebruik van klavier en muis aanleren. Eerst als luisterend oor, dan vragen en opmerkingen situeren, tenslotte oplossingen zoeken en presenteren. Heb elektronische leken geleerd hoe radio's (luisteren en verzenden) werken Ons publiek bestaat grotendeels uit mensen met dezelfde cultuur en gewoontes. Alle aspecten zijn nodig, maar helaas kan je ze niet allemaal de nodige aandacht geven in kortlopende cursussen en workshops. Je kan niet altijd diep ingaan op hun interesses of voortuitgang alleen maar oppervlakkig volgen tijdens de les zelf, maar niet tussentijds. Zeer regelmatig contact met andere culturen, religiën en gewoonten. Ik weet nooit wat de dag brengt of welke vragen ik ga krijgen, dus moet ik 19

dit allemaal onder de knie hebben Heb ervaring opgedaan door les te geven Ik werk al 15 jaar met mensen die psychisch beperkter zijn dus geen probleem met omgaan en begrijpend werken met deze mensen Antwoorden zijn verschillend voor elk soort van bezoeker/cursist In mijn huidige taak zijn sommige vaardigheden niet nodig, omdat de workshops op zichzelf staan en bijvoorbeeld geen opvolging nodig is. In geval van een lessenreeks zullen er meerdere vaardigheden nodig zijn, maar momenteel is dit nog niet het geval. Zonder die vaardigheden, die je maar kan eigen maken door ervaring kan je zeker niet behoorlijk contact krijgen tijdens een infosessie. Soms zijn de contacten met de bezoeker te kort om een goed inzicht te krijgen in de zijn/haar problemen. Het is soms moeilijk te peilen waarvoor mensen cursus komen volgen ondanks hun uitleg Ik heb een persoon gehad die na het aanmaken van zijn persoonlijk Gmail adres de cursus verlaten heeft. Het aanraden van een boek of help menu’s stuit op veel weerstand "ik versta het toch niet". Omwille van het heterogene publiek en het vrijwillige karakter van de cursus is het belangrijk dat je de mensen op hun gemak kan stellen zodat ze geen remmingen meer hebben om je alle mogelijke vragen omtrent de cursus te stellen. De klant wordt gemotiveerd en gestimuleerd om zelfstandig de vdab-site te gebruiken De groepen zijn volledig heterogeen samengesteld en dus is een omgang met diverse niveaus en verschillende culturen een must. Een constante aanmoediging tot zelfstandigheid hoort daar zeker bij. Ik doe begeleiding van cursisten, dus dan zijn al deze zaken nodig. Professionele aanpak is aanbevolen. Vooral ondersteuning aan de zelfinschrijvingspc's. Het is best om de bezoeker zo goed mogelijk te begeleiden In onze organisatie komen meestal mensen met verschillende sociale achtergronden en met een totaal verschillend studieverleden.

5.2.2.2 Extra vaardigheden nodig Geduld. Niet direct een idee. In het algemeen zou je in de sociale sector kunnen stellen dat het belangrijk is om je te kunnen inleven in mensen hun 20

thuissituatie en eventuele problemen. Voor onze taak als als lesgever bij de PWA is het toch een beetje minder belangrijk. Het zodanig uitleggen dat je niet echt het antwoord geeft, maar eerder coacht en dat de cursist zelf het antwoord uiteindelijk vindt. Leren luisteren... en de juiste vragen stellen (bv. Socratische methode). Luisterbereidheid - geduld Het is heel belangrijk om de uitleg te geven in een verstaanbare taal en zeker in een beginfase niet te spreken in een computerjargon. Vergelijkingen met bestaande en goed gekende huishoudelijke situaties zijn dikwijls heel geschikt om de werking van een PC beter te leren begrijpen. Opstellen van of zoeken naar geschikt cursistenmateriaal Afbakenen van doelstellingen Het afbakenen en grenzen stellen vraagt het meeste moeite in mijn eigen geval. GEDULD !!! Geduld. Inzicht over hoe mensen met 'lees'-problemen en lage scholing toch op een computer kunnen leren werken. Veel van mijn cursisten lezen een computerscherm als een blz van een boek : van links boven, in horizontale lijnen naar rechts onder toe. Dat maakt het werken met webpagina's niet gemakkelijk. Hoe je dat 'detecteren wat op scherm nuttige informatie is' kunt aanleren en kunt stimuleren, vind ik nog altijd een moeilijk punt. Ik ben nog niemand tegengekomen die daar enige methodiek voor kon aangeven. Toetsen naar kennis en vaardigheid Heel veel geduld en het niet erg vinden om hetzelfde zoveel maal te herhalen als nodig. Voeling voor hoe mensen het totaal nieuwe van een PC ervaren is heel belangrijk. Voor ons spreken heel veel dingen vanzelf voor iemand die nog nooit achter een computer gezeten heeft is dat heel anders. Als begeleider moet je dat goed begrijpen. Een andere vaardigheid is humor - je kan zoveel meer bijbrengen als je grappige vergelijkingen of situaties kan inbrengen in de sessies Een luisterend oor hebben en jezelf niet opdringen. Heel veel geduld en iedere keer terug uitleggen Alle revelante kennis is welkom Het gedrag van kinderen begrijpen en hoe ga je om met ze Tact en geduld Geduld, begrip, psychologisch inzicht, de bedoelingen tijdig inschatten, kordaat zijn in moeilijke situaties en desnoods de toegang voor bepaalde tijd weigeren bij misbruik, belangstelling tonen voor de bezoeker die vaak 21

nood heeft aan wat aandacht Specifiek werken met ouderen. Eerst peilen naar wat mensen verwachten; inclusie zoeken. Luisterbereidheid en geduld. Geen schoolse omgeving creëren. Inlevingsvermogen

5.2.2.3 Motivatie bij nood aan bijscholing Zoals in mijn vorige motivatie aangehaald, heb ik vanuit mijn job redelijk veel ervaring opgedaan. Niemand is zo perfect dat we niets zouden kunnen bijleren. Da’s een stukje pedagogie En het snappen is iets, maar het kunnen uitleggen... Men kan altijd iets bijleren of aanpassen Tijdens verloop van de begeleidingsproces stellen we vast dat bepaalde vaardigheden niet echt werden verwerkt door de gebruiker. Het kunnen inbouwen van toetsen, als controle dat bezoeker zelfstanding verder kan, moet zeker worden uitgebouwd. De meeste bezoekers weten echt wel zelf heel goed wat ze willen opzoeken en vragen heel weinig raad. Ik ben begeleidster, maar ik zie wel de verschillen in het les geven. Ik moet me daar in aanpassen. Vaak hebben wij te maken met verschillende niveaus, wat maakt dat groepssessies niet altijd even makkelijk zijn. Maw vaak handen en ogen tekort Goede contacten zijn nodig voor een betere uitwerking van de organisatie Vermits onze setting open staat voor iedereen komen er nog al eens grote verschillen voor in kennis, taal en cultuur. Als begeleider is er echter weinig of geen inspraak in de samenstelling van de groepen. Hoewel ik een stevige basis van ICT en sociale vaardigheden heb is een toegepaste informatie of tips altijd welkom. Omdat de drempel erg laag ligt bij digidak hebben we als begeleider of leraar alle vaardigheden in mindere of meerdere mate nodig, vooral het niveauverschil is moeilijk te omzeilen in een klas van max 5 personen. Vaardigheden meestal nodig zelfs in dagelijks leven 22

Het inderdaad niet altijd gemakkelijk de vraag van een bezoeker te interpreteren en om te zetten naar een duidelijk antwoord. Professionele aanpassen,...

ervaring

met

mensen

bevragen,

inschatten,

me

Eigen ervaring Af en toe de groep laten voelen wie de lesgever is. Op drukke momenten, als men door mekaar begint te praten is het echt wel nodig om de aandacht terug bij de les te krijgen. Mijn gehele loopbaan heb ik software ontwikkeld en de mensen die ermee moesten werken opgeleid, ondersteund en begeleid. Ik heb dan ook opleiding gehad in deze vaardigheden. Dit leer je niet in boeken of cursussen, dit leer je door ondervinding Het is niet altijd gemakkelijk te verstaan welk probleem bezoeker/cursist thuis heeft met zijn computer of programma.

de

Als bv. vraagt welk besturingssysteem hij/zij heeft kan men als antwoord "office" krijgen. Het is heel moeilijk in een groep niveauverschillen te hebben , wat ik nu doe is mij aanpassen aan de minst begaafde , maar voor de andere gaat het dan te traag vooruit , wat is hier dan de juiste oplossing ?? Soms is het moeilijk in te schatten wat de bezoeker eigenlijk wil en komt hij terecht in een opleiding waarvoor hij niet de nodige basiskennis of vaardigheden heeft. Hoe ga je om in moeilijke omstandigheden Zeer regelmatig contact met andere culturen, religiën en gewoonten, lukt mits respect van beide partijen In de periode dat ik dit nu doe, ben ik nog niet op onoplosbare situaties gebotst Ik heb in de lessen nog geen probleem gehad met bovenvermelde vaardigheden Ik wil steeds bij leren over hoe mensen dingen aanmoedigen en ondersteunend bij staan in hun doen Vind de vragen onduidelijk en kan niet concreet antwoorden Alle tips zijn steeds welkom Afhankelijk van mijn taken kan extra bijscholing altijd nuttig zijn. Ik ben vooral technisch geschoold en heb nooit veel scholing gehad op pedagogisch of sociaal vlak dus heb ik alles aangeduid. Zonder zelfmotivatie kom je tot niets. Menselijk doorzicht is belangrijk. Vanaf de eerste les zie ik meestal wie er iets gaat van maken en wie niet en dit klop op het einde ook.. Ik denk dat ik over alles altijd nog kan bijleren, maar de laatste vind ik het 23

meest interessant. Professionaliteit door opleidingen verhogen is altijd aan te bevelen. Vooral motiveren van cursisten, omgaan met niveauen cultuurverschillen, grenzen stellen enz. zijn zaken die ik nu intuïtief doe, maar ik had graag wat meer houvast gehad hierbij. Vooral je grenzen stellen is soms moeilijk om dat over te brengen. Ik wil de bezoeker niet het gevoel geven dat we hen afschepen Het is niet mijn bedoeling een maatschappelijk assistent te worden, maar enkel de nodige vaardigheden aan te leren om met de verschillende mensen (culturen) om te gaan.

5.2.2.4 Extra bijscholingen nodig Eigenlijk door omstandigheden niet meer bij stil gestaan. Ik had graag op dit vlak een vaste job gehad, opleiding PC geven, of iets dergelijks, maar aangezien mijn diploma's ontoereikend zijn is dit nooit gelukt. Ik aanzie de begeleiding van de cursisten als een hobby. De sessie is pas geslaagd als de cursisten er iets van opgestoken hebben. Ik zou nog wel willen bijscholen, maar waar kan ik dergelijke bijscholingen volgen ? Daarbij moet ik opmerken dat ik de begeleiding doe als vrijwilliger (gratis) en mij niet wens in te schrijven voor dure opleidingen Omgang met multiculturaliteit is een plus. Het afbakenen en grenzen stellen vraagt het meeste moeite in mijn eigen geval Niet meteen; bijscholing op dit vlak gebeurt mijns inziens best door ervaring Hoe kan je kansarmen motiveren deel te nemen aan de steeds maar om zich heen grijpende digitalisering Hoe leer je aan senioren iets aan...

24

5.3

Bijlage 3: Didactische vaardigheden

5.3.1 Visie organisaties 5.3.1.1 Motivatie bij nodige didactische vaardigheden Onze lesgevers zijn deskundigen met een diploma hoger onderwijs en zijn professioneel in functie. Geen ervaringsdeskundigen of vrijwilligers Opdracht van bibpersoneel beperkt zich tot begeleiden van leners ter plaatse en van klassikale bezoeken. Voor opleiding wordt beroep gedaan op externe lesgevers. Aangezien dit zelfstandig werken belangrijk is, is elke bijkomende opleiding voor de begeleiders wenselijk Deze didactische vaardigheden maken van begeleiders goede lesgevers. Deze didactische vaardigheden zijn uiteraard allemaal belangrijk om effectief en efficiënt te werk te gaan. In de praktijk wordt er vaak vanuit een buikgevoel gehandeld. Voor bepaalde doelgroepen is dit nodig Het gaat hier om vaardigheden die in een enkel geval nuttig kunnen zijn, maar die niet essentieel zijn in een openbare bibliotheek, waar men veeleer op zoek is naar informatie dan naar de verwerving van nieuwe computervaardigheden. Leerdoelen worden algemeen vastgelegd en bijgestuurd, maar niet op individuele basis. Hiervoor zijn de lessenreeksen/workshops te kort. Eigenlijk spelen al deze vaardigheden mee voor onze begeleiders.

5.3.1.2 Extra vaardigheden nodig Bovenstaande geldt voor de groep van medewerkers die PC-cursussen geven of werken in olc. Heel wat ondersteuningsmogelijkheden zien we echter voor onze lesgevers binnen andere opleidingen zoals NT2 en Nederlands moedertaal. Hen bijscholen in het geïntegreerd werken met de PC in hun gewone lessenpakket is voor ons een thema waarin verdere navorming wenselijk in is.

5.3.1.3 Motivatie bij nood aan bijscholing De begeleiders moeten niet zelf hun cursus samen kunnen stellen. Indien zij over deze capaciteiten en voldoende motivatie beschikken om deze toch op maat van elke cursist aan te passen, is het natuurlijk mooi 25

meegenomen. Zijn deskundig Opdracht van bibpersoneel beperkt zich tot begeleiden van leners ter plaatse en van klassikale bezoeken. Aangezien dit zelfstandig werken belangrijk is, is elke bijkomende opleiding voor de begeleiders wenselijk Gezien de begeleiders kortgeschoold zijn, beschikken ze niet over uitgebreide didactische ervaring (of diploma's). Het wil niet zeggen dat ze geen mensen kunnen begeleiden, maar ze hebben wat steun nodig. Een d-cursus of andere vormen van lerarenopleidingen zijn meestal te theoretisch en niet afgestemd op hun niveau. Elkaars ervaringen delen is ons hoofddoel Er wordt al veel gedaan, maar specifiek rond ICT en leerdoelen is er nog veel opleiding nodig. Bovenstaande zaken zijn elementair voor een lesgever in de BE Het gaat hier om vaardigheden die in een enkel geval nuttig kunnen zijn, maar die niet essentieel zijn in een openbare bibliotheek, waar men veeleer op zoek is naar informatie dan naar de verwerving van nieuwe computervaardigheden. Tijdens de maandelijkse teamvergaderingen worden alle aspecten, beperkingen besproken en een oplossing voor problemen gegeven Bijscholing is vooral nodig om begeleiders te blijven inspireren. Het is nogal makkelijk om te blijven hangen in de eigen didactische methoden.

5.3.1.4 Extra bijscholingen nodig /

5.3.2 Visie begeleiders 5.3.2.1 Motivatie bij nodige didactische vaardigheden Alle bovenstaande punten zijn zeker belangrijk en worden waarschijnlijk toch onbewust in meer of mindere maten toegepast. In tegenstelling tot docenten, hebben wij in de bib niet direct behoefte om te evalueren. Als de cursist vindt wat hij zoekt, of hij kan zijn opdracht in het open leercentrum afmaken binnen de gestelde tijd, dan is die tevreden. en wij ook. Wat we wel kunnen doen, is de uitleg zodanig geven, dat de cursist de volgende keer het wel zelfstandig kan doen. Als 26

we gewoon de oplossing geven, dan kost ons dat minder tijd op het moment, maar dan komt dezelfde cursist later weer met gelijkaardige vragen. Zelf kunnen evalueren van wat men aan het doen is en ingrijpen of aanpassen indien nodig t.t.z. klantgericht - hier de cursist - werken De gebruikers van de pc's hier op het ocmw zij meestal dezelfde personen die regelmatig (soms dagelijks) terugkeren en na korte tijd alles zelf kunnen vinden wat ze nodig hebben. Eigenlijk heb je alles nodig, maar je moet daar wel een middenweg in vinden en in de praktijk lukt dat niet altijd want je moet wel in (meestal 3 lessen) toch kennis overbrengen. Extra methodieken zijn steeds welkom Men moet trachten zoveel mogelijk didactische vaardigheden te gebruiken. Meestal zijn het echter niet de begeleiders, doch de organisatoren die beslissen over het gebruik van deze vaardigheden.    

Leerdoelen bepalen afhankelijk van de beginsituatie Vlot vinden en gebruiken van de juiste leermiddelen Evaluatie van de resultaten Uitwisselen van ervaringen met andere begeleiders

Op vandaag heb ik geen collega’s binnen onze organisatie, en kom ik niet frequent met werkveld-collega's in contact. Op gebied van didactiek werk ik heel vaak individueel met een bezoeker en gaan we in eerste instantie de beginsituatie en vraag bepalen. Daarna gaan we aan de slag met de effectieve vraag. Hierbij probeer ik zoveel mogelijk te werken vanuit de reeds aanwezige sterktes van de persoon zelf (empowerment). Het grootste probleem is hierbij dat je je eigen kennis moet vergeten en jezelf in de plaats proberen te stellen van de mensen die veelal schrik hebben oom iets verkeerd te doen. Komt steeds op hetzelfde neer. Zo goed mogelijk senioren in hun leerdorst te begeleiden Beperkt aantal mogelijke cursussen, die reeds zijn samengesteld. vooral belangrijk om deze op een goede manier over te brengen, afgestemd op het publiek Bij digidak begeleid ik, geef ik geen les. Ervaring Theorie heb ik uit de lessen bijna allemaal geschrapt omdat mensen afhaken op die stukken. Wie meer aankan dan procesmatig met een computer werken, geef ik theoretisch inzicht nadat ze de praktijk ingeoefend heb en natuurlijk als ze om een theoretisch antwoord vragen. Voor de groep met het laagste niveau bestaan de lessen uit het oplossen van een probleem of taak : "Hoe vind ik de uren van mijn bus?","Hoe 27

verstuur ik een email aan mijn kleindochter ?" Het mag voor ons publiek niet te schools worden. Het is zeer belangrijk op vragen direct in te gaan en niet zo zeer met doelstellingen werken. Cursusmateriaal verwacht ik van de organisatie. Je kan altijd leren van de ervaring van collega's. Gelukkig moeten we niet zelf de bundels en lesplannen opstellen. Ik zoek soms wel zelf bijkomende voorbeelden of oefeningen op. De cursusteksten en materialen worden ons te beschikking gesteld, deze moeten wij doen ook verplicht gebruiken Al deze vaardigheden zijn nodig omdat je steeds bij het wisselende publiek het niveau of het inhoudelijke van de les dient aan te passen. Als begeleider zijn niet direct veel didactische middelen nodig maar kunne nuttig zijn om evt. moeilijke opdrachten eenvoudig te ontrafelen en op te lossen. Handleiding wordt door de organisatie beschikbaar gesteld. Bijkomende oefeningen kunnen wel zelf gebruikt worden. De tweede eerste antwoorden zijn ook nodig, maar niet mogelijk bij kortlopende lessenreeksen met beperkt aantal lesgevers. Je vertrouwt erop dat de cursisten afkomen op je lesaanbod omdat het aansluit bij zijn/haar leerdoel. Je kan met beperkte middelen geen cursussen aan behoefteplannen koppelen op individueel niveau Voorbereiding van de lesmomenten en workshops. De enige personen met wie ik ervaringen kan delen zijn de lesgevers van de verschillende organisaties en wegens een tegengestelde agenda ontmoet ik die nooit of zelden Ik heb nog geen problemen gehad tijdens de lessen, soms gebruik ik wel visuele hulpmiddelen Ik wil steeds bij leren over hoe mensen dingen aanmoedigen en ondersteunend bij staan in hun doen Denk dat ge van alles wat een beetje moet kunnen/kennen Ik heb de thema's aangeduid waarvan ik denk dat deze meest nodig zijn. Maar ze kunnen zeker allemaal nuttig zijn. Leren van de ervaring van anderen Ik weet veel maar niet alles Geregeld worden kennis en ervaringen gedeeld met collega's Ik geef zelf geen les (tenzij vorig jaar een keer basis ICT) dus heb ik minder didactische vaardigheden nodig. Hoe beter je les kan geven volgens de regels van de kunst, hoe beter de klant geholpen is. Vooral ondersteuning & demo. 28

De eigen cursussen steeds terug in vraag stellen is geen overbodige luxe. Het is ook goed dat, als je merkt dat de groep het niet heeft begrepen zelf op zoek te gaan hoe het visueel voor te stellen. Deze vaardigheden zijn meestal afhankelijk van de groep en tevens van het niveau van de leerlingen

5.3.2.2 Extra vaardigheden nodig Heel veel geduld Het zou goed zij ook eens een evaluatie van de begeleiders te maken. Leren spreken in het openbaar helpt altijd en blijft moeilijk als je dit niet in je hebt. Opstellen van oefeningen Toetsen opstellen Wij zouden iets meer van elkaar kunnen leren , hoe geven collega's de cursus zijn er dingen beter of slechter , wie evalueert mij ??? Geduld en de bereidheid te switchen naar een andere aanpak dan wat de bezoeker gewoon is.

5.3.2.3 Motivatie bij nood aan bijscholing Niemand is te oud om iets bij te leren en zeker niet op dit vlak. Kunnen inspelen op de groep die iedere keer anders is qua kennis en vaardigheden en snelheid In mijn situatie is het maar heel zelden echt aanleren om met de pc te werken - hier worden deze meestal gebruikt voor Face-boek, solliciteren en huisvesting te zoeken. De vraagstelling vind ik niet goed. Als ik iets meer wil weten over wat ik heb aangevinkt wil dat nog niet zeggen dat ik over de andere vragen voldoende weet. Extra methodieken zijn steeds welkom Meestal zijn het niet de begeleiders, doch de organisatoren die beslissen over het gebruik van deze vaardigheden. Alle bijkomende didactische vorming kan maar een meerwaarde zijn. Opfrissen van vaardigheden en opdoen van nieuwe inzichten is altijd interessant. Het grootste probleem is hierbij dat je je eigen kennis moet vergeten en 29

jezelf in de plaats proberen te stellen van de mensen die veelal schrik hebben om iets verkeerd te doen. Komt steeds op hetzelfde neer. Zo goed mogelijk senioren in hun leerdorst te begeleiden Professionele ervaring hierin, ook "opleider/begeleider in organisaties"

ervaringsbewijs

gehaald

van

Ervaring Aangezien ik nog niet zo lang lesgeef is bijscholing altijd welkom. ik zou persoonlijk wel baat hebben bij meer didactische achtergrond. Vlot gebruiken van goede aansprekende middelen , gebruik ik deze wel genoeg ?? kan ik mij daar in verbeteren ?? Hier wordt misschien te weinig tijd voor gemaakt Er bestaat een systeem om de kennis van de mensen in te schatten en er is een bepaalde volgorde in de te volgen lessen. Door lessen zelf mee te volgen, wordt ervaring op gedaan. Bezoeker is niet altijd eerlijk met argumenten i.v.m. de lessen en haakt dan ook na een tijdje af... zoals het argument "oefenen is de boodschap"... Bijleren is kennis Ik wil steeds bij leren over hoe mensen dingen aanmoedigen en ondersteunend bij staan in hun doen Als ik dat nodig heb voor mijn werk dan wel Ik ben hierin geïnteresseerd omdat ik vooral technisch geschoold ben. Deze vragen en antwoorden zijn maar zinnig als je degelijke opleiding wil geven en motiveren. Ik doe mijn best maar soms moeilijke vragen Voldoende kennis opgebouwd in de loop der jaren Zelfde als hierboven: ik geef zelf geen les, ik doe enkel aan individuele begeleiding. "Lesgeven" wil ik leren. Deze vaardigheden zijn meestal afhankelijk van de groep en tevens van het niveau van de leerlingen 5.3.2.4 Extra bijscholingen nodig De huidige maatschappij wordt steeds meer individueler en om dit te doorbreken en mensen positief te benaderen zijn alle vaardigheden goed die hierin kunnen bijdragen. Ja, Daarom mijn vraag naar een evaluatie van de begeleider. 30

 

Gebruik van visueel didactisch materiaal Project uitwerken: helpen en begeleiden on-line Hoe ga je om met motorisch mindervaliden? Ik wil mij natuurlijk bijscholen, maar momenteel is dat niet nodig voor mijn job.

31

5.4

Bijlage 4: Pedagogische en didactische bijscholing

Visie organisaties Motivatie bij verplichten of aanmoedigen tot volgen van opleiding

Begeleiders die minder goed beoordeeld worden door de cursisten en zij die merkelijk anders lesgeven (roepen, verward en ongestructureerd, etc. te werk gaan) zouden verplicht worden. Het zijn vrijwilligers: verplichten kan je niet. Het zijn vaak ook laaggeschoolde mensen. Bijscholing schrikt hen vaak toch nog af. Moesten wij met vrijwilligers of ervaringsdeskundigen werken, wat niet het geval is dan zouden wij deze wel verplichten om een opleiding te volgen alvorens ze begeleiding doen in een computerruimte. Niet elke deelnemer is geschikt om pedagogische, didactische opdrachten uit te voeren Wij zijn geen voorstander van verplichte opleidingen. We moedigen medewerkers altijd aan om hun vaardigheden uit te breiden zo veel en zo goed als ze dat kunnen. Vermits we ervan uitgaan dat onze begeleiders de nodige professionele vaardigheden hebben voordat ze worden aangenomen kunnen ze zelf beslissen of ze op één of ander gebied vorming nodig hebben. Permanente vorming wordt uiteraard gestimuleerd. Aanmoedigen is niet genoeg en verplichten is te strak. (er zijn al veel andere opleidingen) ik zou een vrije keuze laten, doch stellen dat er van elk team minstens 1 iemand aanwezig zou moeten zijn. De nood aan vorming/opleiding doet zich voelen. De geschikte vorming wordt niet altijd gevonden. Daarom zou ik trachten de begeleiders te motiveren aan vorming deel te nemen. Het is ook voor henzelf een verrijking. Binnen de 2 jaar dat medewerkers in ons centrum werken moeten zij starten met een SLO. Verder worden mensen aangemoedigd om deel te nemen aan interessante navorming rond ICT-gebruik. Wij werken met vrijwilligers en vereisen geen specifieke opleiding. Deze profielen leiden niet naar 'lesgeven' wel naar 'kennismaking met..' Indien bezoekers zin hebben verwijzen we door naar basiseducatie Verplichten is te sterk uitgedrukt maar het gaat toch om een zeer grote vorm van aanmoedigen. Er wordt wel verwacht dat begeleiders ook op dit vlak bijleren. Maar de begeleiders staan hier zeker voor open en willen deze vormingen graag bijwonen. 32

Sommige opleidingen zijn zo belangrijk dat iedereen die individueel volgt en die zouden we verplichten. Andere opleidingen zouden we sterk aanmoedigen, daar ze enkel een meerwaarde betekenen. Dit zit bij in het pakket van digidak. Indien de bijscholing aansluit bij de persoonlijke behoefte van de begeleider en het praktisch haalbaar is, volstaat het aanbieden en stimuleren tot het volgen van de cursus. We willen uiteraard graag een kwaliteitsvol cursusaanbod hebben dus zouden we begeleiders aanmoedigen om zich ook bij te scholen. Verplichten is echter al een brug te ver voor ons. Zonder vrije keuze is het erg moeilijk om mensen te overtuigen deel te nemen aan digitalisering. Er is tot nu toe geen behoefte in onze ploeg.

33

34

35