Beter eten: Voeding bij ziekte en herstel
23 juni 2015, Beter eten: voeding in de zorg Prof. dr. ir. Ellen Kampman
Wie is ziek? Chronische ziekten: 5,3 miljoen
Nivel, 2013
Chronische ziekten: 5,3 miljoen
Chronische ziekten:
1.
Kanker
2.
Hart-en vaatziekten
3.
Darmziekten
4.
COPD
5.
ea
Voeding, beweging en functiebehoud
5
Voedingsproblemen bij chronische ziekte
1.
Tekorten aan voedingsstoffen
2.
Teveel aan voedingsstoffen
3.
Spier- en krachtverlies
4.
Verstoorde vochtbalans
5.
Smaak-en geurveranderingen
6.
Veranderingen in de microbiota en doorlaatbaarheid van de darm
Samen in:
Onderzoek, Innovatie, Zorgpraktijk Programma’s:
1. Transmurale voedingszorg: aandacht voor voeding vóór, tijdens, na ziekte/opname 2. Onderzoek naar interacties voeding, ziekte, herstel 3. Hét Voedingsziekenhuis: unieke maaltijdsysteem en voedingsvoorlichting voor patiënten, medewerkers en bezoekers 4. Voeding, sport en bewegen: initiatief project Eat2Move
Gezonde Zorg Gezonde Start
Gezond Ouder
Gezondheidswinst door optimale voeding
Voeding in het hart van preventie en zorg! • Onderzoek en onderwijs • Toepassing in zorg en preventie • Co-innovatie met bedrijven, marktpartijen • Kennis delen, lobby, netwerkorganisatie
Voeding in zorg en preventie Nationaal Prog. Preventie 20142016 In de Alliantie Voeding Gelderse Vallei .... gezond voedingsadvies en maaltijdaanbod basisonderdeel van preventie en medische behandeling maken, door aandacht voor voeding vóór, tijdens en na behandeling van ziekte.
Voedingsadvies bij darmkankerscreening: eetscore
|Breed aangenomen motie:
Voeding in de zorg: • Welke concepten in ziekenhuizen en zorgorganisaties? • Uitrollen en structureel verankeren
Darmkanker • In 2011 : 13.254 nieuwe gevallen • Overleving: ~ 60% (~ 90% bij vroeg stadium)
• Functieverlies, moeheid, lagere kwaliteit van leven • 50% te voorkomen door gezonde voeding en meer
bewegen • Belangrijke micronutriënten: • Foliumzuur • Vitamine B12 • Vitamine D
Vitaminen
Foliumzuur
Calcitriol (actief vitamine D)
Cobalamine (vitamine B12)
Tekorten aan vitaminen • Deficiënties verhogen risico Risicogroepen: op chronische ziekten
• Ouderen
• Deficiënties negatief bij herstel en overleving • Zwangeren
Te weinig aandacht voor • • Kinderen
Tekorten in Nederland:
voeding, te veel • Allochtonen (misplaatst) vertrouwen in supplementen
• Patiënten
Vitamine D: 20-50% Foliumzuur, B12: 5-25%
12
Meer weten: www.nutriprofiel.nl en naar sessie!
Doelgroepen • • • •
Gezonden (o.a. ouderen, (pre)zwangeren) (Top)sporters Risicogroepen (chronisch zieken) Patiënten (zieken-, verpleeghuis)
Voeding bij darmkanker Prospectieve observationele studie • ~ 1.500 colorectaalkanker patiënten
• voedingstoestand, leefstijl, lichaamssamenstelling, • verblijftijd in ziekenhuis, kwaliteit van leven, terugkeer van ziekte, overleving
Vitamine D concentraties in bloed 6 mnd
2 jr
>5 jr
http://www.voedingenkankerstudies.nl/
Vitamine D en darmkanker
50% darmkankerpatiënten heeft vitamine D tekort !!
15
Kip of ei...
Kanker en overgewicht
50% darmkankerpatienten te zwaar
COLON-studie deelnemers (Gelderse Vallei)
Tussenstand bij diagnose Vrouwen (n=93)
Mannen (n=153)
65 (10)
66(10)
Stadium IV
4%
15%
Ondergewicht (%)
5%
3%
Normaal (%)
45%
39%
Overgewicht (%)
32%
47%
Obesitas (%)
17%
11%
Leeftijd
Teveel aan voedingsstoffen: overgewicht • ~ 50% darmkankerpatienten is te zwaar bij diagnose
• Gewicht neemt toe tijdens en na chemobehandeling
Winkels et al, submitted
19
Sarcopenie/sarcopenische obesitas
Inflammatie
Metabole ontregeling
Eiwitafbraak
Verlies van spiermassa/spierkracht bij gelijkblijvende of toename van vetmassa
Optimale lichaamssamenstelling? Man met darmkanker 63 jaar BMI 20 kg/m2
→ → → →
Spier Vet in de spier Onderhuids vet Visceraal vet
Man met darmkanker 65 jaar, BMI 24 kg/m2
→ → → →
Spier Vet in de spier Onderhuids vet Visceraal vet
• • •
Man
• • •
Man
BMI = 25 kg/m2 SMI “spiermassa”= 44 cm2/m2
BMI = 25 kg/m2 SMI “spiermassa”= 58 cm2/m2
COLON-studie deelnemers (Gelderse Vallei)
Tussenstand bij diagnose
Sarcopenie (%) Slechte spierkwaliteit (%)
Vrouwen (n=93) 65
Mannen (n=153) 43
75
46
Optimale voeding & beweging voor optimale lichaamssamenstelling & spierfunctie
?
Verbetering van de vochtbalans in de zorg Minder natrium en vervanging van natrium door kalium voor verbetering:
● vochtbalans, bv bij chemotherapie
● hart-vaat gezondheid ● werking medicijnen
Verantwoorde en smaakvolle
voeding met minder natrium voor patiënten
Reuk-en smaak problemen ~ 300.000 mensen in Nederland heeft een reuk- en/of smaakstoornis Start: donderdag 2 juli
d
Voedingenkankerinfo.nl
Voedingszorg bij chronische ziekte Aandacht voor o.a.:
• Mogelijke deficiënties • Onder- én overvoeding • Eiwitrijk (maar niet altijd energierijk..) • Zout-arm én smakelijk • Gunstige invloed op de microbiota • Diensten en services
®
®
Alliantie Voeding Gelderse Vallei Kennis, zorgpraktijk en faciliteiten: beter eten is onze zorg
