Bestuursconferentie
Bestuursconferentie Jeugd, Alcohol & Drugs goed bezocht
“Er is nog veel te doen”
Op initiatief van het ministerie van VWS, het RIVM, ZonMW en GGD Hollands Noorden vond op donderdag 7 maart de Bestuursconferentie Jeugd, Alcohol & Drugs plaats bij COOL Kunst & Cultuur in Heerhugowaard. Voor deze bijeenkomst waren alle gemeenten uit Noord-Kennemerland, WestFriesland en de Kop van Noord-Holland uitgenodigd. De opkomst was groot, de sfeer geanimeerd, optimistisch en gericht op de toekomst. Want, zoals GGD-directeur Nico Plug zei: ‘We hebben al veel bereikt, maar we zijn er nog niet.’
tegen roken. Vijftien jaar geleden was het normaal om te roken op je werkplek, nu wordt dat niet meer geaccepteerd. Er is een fundamentele verandering bereikt in de opvatting en het gedrag van de samenleving. Die omslag hebben we voor het alcoholbeleid nog niet bereikt. Nu de gemeenten uit de drie regio’s hun krachten hebben gebundeld in het programma In Control of Alcohol & Drugs ben ik ervan overtuigd dat ons dit gezamenlijk gaat lukken.”
Samen optrekken in aanpak alcohol en drugs Als aanleiding voor de bijeenkomst verwijst GGDbestuursvoorzitter Michiel Pijl naar twee belangrijke gebeurtenissen: de invoering van de nieuwe Drank- en Horecawet en de doorstart van de gezamenlijke aanpak op het gebied van alcohol en drugs in de regio’s NoordKennemerland, West-Friesland en de Kop van NoordHolland. “Vrijwel alle gemeenten in deze drie regio’s hebben het gezamenlijke plan van aanpak inmiddels onderschreven en zich bereid getoond daarvoor vijftig cent per inwoner beschikbaar te stellen. Dat is in deze tijd van stevige, economische tegenwind een sterk staaltje van prioriteiten stellen.” De aanpak van alcohol en drugs is een onderwerp dat de drie regio’s bindt. “Dit is gefundeerd op oprechte bezorgdheid van bestuurders en andere partijen ten aanzien van de schadelijke effecten van alcohol en drugs op zowel de veiligheid als de gezondheid van onze jeugd, en uiteindelijk ook op onze economie.” Het ministerie van VWS laat met de financiële ondersteuning voor de organisatie van deze conferentie zien dat zij het lokaal gezondheidsbeleid belangrijk vindt en ondersteunt. “Daar zijn wij heel blij mee”, stelt Pijl. Hij benadrukt nog eens dat de strijd tegen alcohol en drugs ‘een kwestie van lange adem’ is. “Vergelijk het met de strijd
“Strijd tegen alcohol en drugs is onderwerp dat de regio bindt”
2
Bestuursconferentie luidt nieuwe aanpak in Nico Plug, directeur van GGD Hollands Noorden, blikte in zijn voordracht terug op hoe het allemaal begon, met de ondertekening van een convenant met het ministerie van Binnenlandse Zaken in 2007. “In die periode vormde het noordelijk deel van Noord-Holland qua alcoholgebruik het zwarte schaap van Nederland én Europa. Er moest nodig iets gebeuren.” Het percentage drinkende jongeren tussen de 16 en 23 jaar moest met 5% worden teruggebracht. In die groep moest men 5% minder drinken en ook de overlast moest met 5% dalen. Na de ondertekening van het convenant is er veel gebeurd, van gesprekken met jongeren en ouders, het aanbieden van programma’s aan scholen en het opleiden van professionals tot en met gesprekken met verenigingen, het trainen van barvrijwilligers en de inzet van communicatiemiddelen zoals nieuwsbrieven en websites. Voor kinderen tot 16 jaar zijn mooie resultaten bereikt. Zo is het percentage 14-jarigen dat wel eens alcohol drinkt, teruggebracht van 52% naar
“Noord-Holland Noord was qua alcoholgebruik het zwarte schaap van Nederland én Europa”
31%. Het alcoholgebruik tot 16 jaar is teruggedrongen van 75% naar 37% en de startleeftijd is opgehoogd van 12,1 naar 12,9 jaar. De naleving van de leeftijdsgrens in vooral sportkantines, cafetaria’s en slijterijen behoeft nog verbetering.
“Het is van belang dat wij ouders inspireren om hun kinderen het goede voorbeeld te geven ” Doorpakken met In Control… Inmiddels is het draagvlak voor een stevig handhavingsbeleid gegroeid tot 70%, een goede basis om door te pakken met In Control of Alcohol & Drugs. De nieuwe aanpak richt zich niet alleen op jongeren tot 16 jaar, maar ook op 16- tot 23-jarigen, hun ouders en verzorgers, het onderwijs, het uitgaansleven en sportclubs. Onderwijsprogramma’s als ‘Alcohol, een ander verhaal’, ‘Dat drinkt niet’, ouderavonden, ouder-pubercursussen en themavoorstellingen voor ouders en leerlingen moeten bijdragen aan het bewustzijn en een omslag in het denken over alcohol. Voor sportvereniging blijven de IVA-trainingen van kracht. Verder zullen er gesprekken plaatsvinden met horeca, sportverenigingen, de politiek en de ministeries. Zichtbare uitingen zijn onder andere de nieuwe website, de Facebookpagina, nieuwsbrieven en de Alcohol Neecontracten voor het basisonderwijs. In het kader van regelgeving en handhaving zal het mysteryguestonderzoek onverminderd doorgaan. Aan de hand van een confronterend filmpje laat Plug aan het einde van zijn betoog zien hoe belangrijk de rol van ouders is. Kinderen imiteren het voorbeeldgedrag van hun ouders; als zij veel drinken zullen kinderen het ook doen. “Het is dus van belang dat wij ouders inspireren om hun kinderen het goede voorbeeld te geven.”
3
Theater als spiegel voor ouders Theatergroep PlayBack laat aan de hand van korte scènes zien hoe ouders en pubers omgaan met de thema’s alcohol en drugs. Zo heeft Aram ‘even wat wiet geregeld voor een feestje’, en ontstaat er een discussie als zijn moeder het zakje met softdrugs vindt. De 14-jarige Lilian mag naar het feest van haar nichtje en drinkt daar – tegen de afspraak met haar ouders in – een paar biertjes. Als haar vader ruikt dat ze gedronken heeft, wordt hij boos. Hoe ga je als ouders om met deze situaties? Hoe reageer je? De aanwezigen – waarvan er genoeg ook kinderen hebben in de puberleeftijd – vinden de scènes herkenbaar. “Ik hou ook erg van ‘afspraak is afspraak’, maar soms is het goed om eerst de ander te begrijpen voordat je zelf begrepen wordt. Daar was de papa in deze scène nog niet aan toe.” Als een van de aanwezigen wordt uitgenodigd om zelf even de rol van de vader op zich te nemen, blijkt het nog niet eenvoudig te zijn om met een puber een gesprek over alcohol te voeren. De zaal erkent dat groepsdruk een groot
probleem is voor veel pubers. “Belangrijk is dat we kinderen weerbaar maken, bijvoorbeeld door al op de basisschool met ze over drank en drugs te praten. Ook een onderwijsprogramma gericht op sociale vaardigheden zoals ‘Marietje Kessels’ – helpt daarbij.” Laat kinderen ook zelf nadenken, vindt een andere aanwezige ouder. “Ik heb mijn kinderen gevraagd wat zij zelf graag willen. En wat zij zouden doen in mijn plaats. Dat was het begin van een goed gesprek.”
“Soms is het goed om eerst de ander te begrijpen voordat je zelf begrepen wordt ”
4
Ideeën verzamelen voor nieuwe aanpak Een deel van de bestuursconferentie is ingeruimd voor een interactieve opdracht. De aanwezigen gaan per gemeente met elkaar aan de slag om ideeën op papier te zetten voor de nieuwe aanpak en daarbij prioriteiten aan te geven. In de lounge van cultuurcentrum COOL is het een geroezemoes van jewelste, hier en daar wordt flink gediscussieerd en de stiften vliegen over de flip-overvellen. Aan het einde van de middag presenteert bestuursvoorzitter Michiel Pijl het resultaat van een uur werken:
het accent moet op ouders komen te liggen (hulp bij opvoeden, theatervoorstellingen)
het jongerenwerk moet meer bij het project worden betrokken
aandacht besteden aan het vergroten van de weerbaarheid van jongeren
veel aandacht voor handhaving
de eigen kracht van jongeren meer benutten
in gesprek gaan met sportverenigingen en buurthuizen
het evenementenbeleid onder de loep nemen
maak een jongere burgemeester tijdens de duur van de kermis (zoals de carnavalsburgemeester)
Waar men het vooral over eens is: dit thema is een kwestie van lange adem, vooral ook omdat het hier gaat om een cultuuromslag.
5
Workshops: over de nieuwe wet en ‘sportief drinken’
Het verdriet van West-Friesland
Is sportief drinken gezond? Dit is de titel van de workshop die Ton Leenders van Brijder Verslavingszorg en Jantine Kloppenburg van Sportservice Noord-Holland verzorgen. Zij organiseren IVA-trainingen (Instructie Verantwoord Alcohol schenken) voor barvrijwillgers waarbij zij deelnemers onder andere laten kennismaken met de werking van alcohol, de regelgeving en hen leren omgaan met praktijksituaties. “Bij veel verenigingen ontbreken huisregels en de wet- en regelgeving op het gebied van alcohol is bij veel vrijwilligers niet bekend. Wat ons ook opvalt: gemeenten denken vooral in handhaving en veel minder in preventie.” Leenders en Kloppenburg benadrukken dat het internet-IVA-certificaat zeer eenvoudig te halen is en dus niet dezelfde waarde heeft als het IVAcertificaat waarvoor zij opleiden.
In de documentaire ‘Het verdriet van West-Friesland’ maken we nader kennis met deze regio, wordt duidelijk welke rol alcohol speelt in deze samenleving en wat het effect daarvan kan zijn. Sommige jongeren worden zo somber dat zij een einde aan hun leven willen maken, en dat gebeurt soms ook. De film laat zien dat er ook een uitweg is, bijvoorbeeld door te praten, te mediteren, vrienden in te schakelen, te schrijven, te dansen of muziek te maken. De film dient als opleidingsmateriaal voor professionals die aan de hand van dit verhaal ‘leren om beter en eerder te signaleren’ wanneer jongeren van het pad af raken door overmatig drank- en drugsgebruik.
“Gemeenten denken vooral in handhaving en veel minder in preventie” In Control of social media… In Control of Alcohol heeft een eigen Facebookpagina. Paul van Kuik van ontwikkelaar Devani laat zien hoe de pagina werkt en op welke manier deze wordt ingezet. “We zijn nog aan het zoeken naar wat het beste werkt. Het afgelopen jaar hebben we een aantal acties gehad. Bij de laatste kon je door de slagzin ‘minder alcohol is meer…’ af te maken een iPad mini winnen.” De winnaar werd tijdens de workshop bekend gemaakt. Jeanine Visser, die ’minder alcohol is meer swagg’ bedacht, ging die middag blij naar huis met haar gloednieuwe witte iPad mini. Bezoekers kunnen de pagina of bijdragen daaraan ‘liken’. Paul: “zeventig likes lijkt misschien niet veel, maar achter elke reactie hangt weer een eigen netwerk, dus uiteindelijk bereiken we veel meer mensen.” De Facebookpagina moet nog veel meer gaan leven, actiever worden; daar wordt de komende tijd aan gewerkt.
Vroegtijdig signaleren en begeleiden Brijder Verslavingszorg en het Trimbos Instituut werken samen op het gebied van vroegtijdige signalering en begeleiding. Daarbij richten zij zich vooral op het voortgezet onderwijs. Zo is Olga Kruize van Brijder eenmaal per veertien dagen op ‘haar’ scholen aanwezig. Ze praat met jongeren, observeert wat er gebeurt en praat met leerkrachten en conciërges. “Ik help hen onder andere om goed te kijken, de juiste dingen te signaleren en te interpreteren.” Zij maakt bovendien deel uit van het Zorg Advies Team van de school, waarin zorgleerlingen worden besproken. “Vanuit de Brijder kunnen wij daar onze eigen kennis en ervaring inbrengen.”
“Alcohol zou niet het bindmiddel voor leefbaarheid moeten zijn”
6
Nieuwe wet
Staatssecretaris Van Rijn: onder de indruk
Adviseur Simon Dijkstra geeft toelichting op de nieuwe Drank- en Horecawet. Biedt de wet handvatten om de alcoholmatiging onder jongeren nog beter aan te pakken? Wat zijn de lokale barrières? Een van de aanwezigen merkt op dat het ‘wel handig is om met alle gemeenten uniforme afspraken te maken’. “Het is natuurlijk niet slim als de ene gemeente heel streng handhaaft terwijl kinderen zich in de buurgemeente laveloos kunnen drinken.” Wat vindt men dan van ‘naming and shaming’? “Is het geoorloofd om bijvoorbeeld cafés die zich niet aan de regels houden met naam en toenaam bekend te maken?” In de discussie die daarop volgt, blijken de meningen verdeeld. Kroegen of dorpshuizen sluiten zou niet het resultaat mogen zijn want: “Dat gaat ten koste van de leefbaarheid.” Dat ontlokt bij Dijkstra de opmerking: “Maar, alcohol zou niet het bindmiddel voor leefbaarheid moeten zijn in de dorpen.”
Aan het einde van de bestuursconferentie stelt Staatssecretaris Van Rijn van het ministerie van VWS dat hij ‘onder de indruk’ is van wat er al in de drie regio’s is bereikt. “Het alcoholgebruik onder jongeren is teruggelopen en de startleeftijd is verhoogd. De schrik zat er in deze regio dan ook goed in en er was alle aanleiding om iets te gaan doen. In veel opzichten zijn jullie een voorbeeld voor het land. Negentien gemeenten die samen optrekken, de handen ineen geslagen hebben en een integrale aanpak ontwikkelen, dat zie je niet vaak en het lukt ook niet altijd.” De problematiek rond alcohol en drugs heeft een duidelijke relatie met gezondheid en veiligheid, stelt Van Rijn. “Jong beginnen met drinken is heel schadelijk voor de hersenen, vergroot bovendien de kans op verslaving en leidt vaak tot overlast op straat.” Van Rijn is dan ook een groot voorstander van ophoging van de leeftijd waarop jongeren in het bezit mogen zijn van alcohol van 16 jaar naar 18 jaar. “Voor tabak en alcohol moeten dezelfde regels gelden.” Naleving van de wet is lastig, realiseert Van Rijn zich, en: “De sociale normen op het gebied van drinken zijn nog niet zo sterk ontwikkeld als rond het roken. Mede daarom is het zo belangrijk dat gemeentes samen optrekken in hun handhavingsbeleid en het bewerkstelligen van een omslag in het denken. Hou ons bij het ministerie vooral op de hoogte van uw vorderingen, wij kunnen u als voorbeeld opvoeren voor andere regio’s. Het is heel belangrijk dat we
samen optrekken. Het gaat tenslotte om de gezondheid van onze jongeren.”
“In veel opzichten is Noord-Holland Noord een voorbeeld voor het land”
Op de vraag of In Control of Alcohol ook kan rekenen op een bijdrage vanuit het ministerie, houdt Van Rijn een slag om de arm. “De overheid steekt al veel geld in programma’s voor scholen. Ik wil mij wel inzetten voor gesprekken met bijvoorbeeld sportkantines over het belang van een goed alcoholbeleid. Op 26 juni organiseren wij bovendien een groot congres over Alcoholbeleid 3.0. Aandacht volop dus voor de problematiek. Dat zal er allemaal toe bijdragen dat het denken over alcohol langzamerhand zal veranderen.”
7
Colofon Tekst
Monique Ooms, Ooms Communicatie
Fotografie en opmaak
Tjeerd Kuiper, GGD Hollands Noorden
[email protected]
8
