Beste deelnemer aan het Project Ja, ik wil!,

Beste deelnemer aan het Project ‘Ja, ik wil!’, Je hebt nu een scan van het boek Van aakschipper tot zwikker. Gids van Historische beroepen geopend. De uitgever heeft ons toegestaan om deze scan in het kader van studiedoeleinden op de projectpagina te plaatsen. Verdere verspreiding buiten de projectpagina is in verband met auteursrecht echter niet toegestaan. We willen je dan ook vragen om deze scan niet verder te verspreiden via e-mail, andere websites of op welke andere manier dan ook. Veel leesplezier en succes! Het projectteam Tine De Moor Anita Boele René van Weeren

Volledige boekgegevens: Carl Denig, 2004. Van aakschipper tot zwikker. Gids van Historische beroepen (Utrecht: Matrijs). ISBN 905345 245 1

inleiding

Van aakschipper tot zwikker

•

Gids van historische beroepen

We leven in een dynamische sarnenleving. Niet alleen verandert de omgev ng waarin wij leven bijna met de dag, ook de omgang van de mensen onderling 5 voortdurerd aan verardering onderhevig. Nieuw is ee woord oat bet goed coet en daarorn vaak wordt gebruikt. Ook wijzelf hebben vaak de behoefte om te doen alsof wij modern en eigentijds zijn. Dat geldt voor de kleding die we dragen en voor het gebru k van bepaalde modewoorden. Maar dat modieuze zit ook in de wijze waarop we spreken over bet werk dat we doen.Wat vroeger een aanspreker heette, noemen we flu ceo begrafenisondernemer maar die beroepsaanduding is ook al weer zo zeer vesieten dat het tijd wordt voor een nieuwe omschrijving van die oude bezigheid. En wie tegenwoordig nog een werkster zoekt, zal er geen vinden, maar als je een interieurverzorgster zoekt, heb je meer kans. En als Dedrjf moet e niet vragen naar eer personeelschef, maar dat moet tocr vast en zeker een Human Resource Manager zin. En in een advertentie oogt een aar’duiding als R Manager volgers v&en nog beterl Zo kom je in de krant de meest onbegrjpeljke beroepsomschnjvingen tegen. Door de dynamiek van onze samenleving zijn echter niet alleen de namen van vele beroepen veranderd, er zijn ook veel nieuwe beroepen bijgekomen. Dat is bijvoorbeeid het gevolg van de opkomst van de informatie- en communicatietechnologie, maar ook andere bednjfstakken hebben zich de aatste decenn a heel sterk ontwikkeld. Door al d e verandenngen zijn er erg veel nieuwe banen en beroepen bijgekomen, maar er zijn ook beroepen verdwenen. In de mijnbouw bijvoor beeld, en in de scheepsbouw. de textielindjstrie en het overslagbedrijf Dat is bet kenmerk van een dynamische arbeidsmarkt: veel nieuwe beroepen terwiji er veel oude verdwijnen. Dat is niet een ontwikkeling die beperkt blijft tot de laatste decennia, De grote verandering in de beroepenstruc tuur in West-Europa is bet gevolg van industrialisatie. Door de komst van de stoommachine en allerlei andere machines is de oude vertroiwde bandwerksman steeds meer ult Europa verdwenen en vervangen door een industriearbeiden De verandering s een heel ingrijpende geweest. De handwerksman verrichtte een groot aantal verschHlende handelingen aan et werkstuk dat bij onder handen bad.Veel ambachtsleden kochten hun grondstoffen zelf in. bewerkten die op verschillende manieren tot een endprodLct en ieverden dat uiteindelijk af bij de klant die de bestelling had gedaan. Met de komst van de stoommachine werd de productie veel grootschaliger en moesten de arbeiders steeds minder verschillende en fde handelingen ve’richten. UitendeIjk resdlteerde die ontwkkeling van de 1 steeds mee’ deze in het we’ken aan de lopende band. B die wijze va werken is elk van de producte ndustriële werknemers alleen maar betrokken bij een klein stukje van het productieproces en niemand ziet meer met welke grondstoffen hij egenlijk werkt en welk eindproduct er uiteindelijk de fabriek uit

ISBN 90 5345 245 © 2004 Carl Denig, p/a Stichting Matrijs Utrecht Alle rechten voorbehouden, Niets uit deze uitgave mag woraen verveelvoudigd, opgeslagen in een

geaitomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in en ge vorm of op enige wijze zonder voorafgaande toestemming van Uitgeverij Matrijs.

zal komen. Ook ce landbouw heeft grote veranoeringen ordergaan.Vroeger waren heel veel mensen werk zaam in de landbouw, velen met een eigen spec alisme en voor al die beroepen bestond dan soms weer een per streek verschillende benaming. Door alle veranderingen die zich in de landbouw hebben voorgedaan, z jn die specifieke bei-oepen en hun streeksgewijze benamngen grotenoeels k 1 verdwenen.Verder is de werkgelegenheid in de andbouw gedurende de afgelopen eeuw belangri gepro hebben en verlaten landbouw de hebben landarbeiders boeren en kleine eel afgenomen.V ng beerd een neuw bestaan op te bouwen in de handel, de nijverhe d, bet verkee de dienstverleni en de zorg. ook Door de opkomst van de industne verdween n et alleen net oude nanawerk, maar raakter van organisatie oude de binnen plaats hadden de benamingen n onbruik van de beroepen die een een wat nog nu er weet ie Nederland.W in nsten bet productieproces en van de overheidsdie .

.

.

.

.

,

.

5

.

Gids van historische beroepen

admodiateur s, of een flessiaan of een weire/? Het zijn woorden Ut een verdwenen wereld, Maar wIt bedoelde W em Bi derdije toen hij suggereerde dat een \eldknaap op een arendsvlerk was weggevoerd en Constantin Uia/gens teen hii emand aandidde as er*eaes.eiie?Veder kom e overai. H de Nederancse Tera:uur Louosiogers, sc rsootots. warnoezenes, OnJern. ‘i1Icges. en oagencars :ege en veteIt Herman Hejer’ars ons dat de .ncteschout gewaarschwc sen de rakkeis eraan komen orn iemand te ha en. Dit book wil lets ver:e[len over de beroepon d e oes:onde’ in de verdweren wereld van et rac

net ambachs en de arcbow en in de beg rpeaode van ce o’Ccs:r ai.isatie.Vergane g me. maar rog steeds een dee van ons yen ecen en va onze woorcenschaz. E gontjk zijn die neroeps aandu dingen als Iuikjes d e je open
Een sch den met daarop verschi lende beroeoen die n he achttiende eeuw cgeoeerd woi-den en e aen nebben met de a’enbereic ng ;vaarcrcer de NO hammer

wolwei her lakenvo der en persel:

synon em voor andbouwoi of boer, of aan steer:a carder, een vroeger gebru kte aandu ding voor een gevangen sbewaardenVerder werden somm ge beroepsaandu dingen gebruikt voor mensen die bee ye sch lende werkzaarnheden uitvoerdon. lernand d e bet wood brandow .n kent, zal be gri pen cat eec v’ar
Van sahschiaper to: zwikke”

7

GIds van H sto’nscne benaeaen

afstrijker

aakschipper.

aflegger werkman die bij de ambachte jke papierproduct e de pas geschepte, nog natte vellen papier van de vormen afneemt en op de vUten [egt. afrover arbeider de met een spade de graszodenlaag boven een eleilaag verw dent en eventueel na afgraving van de kle de

afdrager werkman die n een steenbakkerj de met kle gevulde steenvormen op de daarvoor bestemde plaats brengt en ledigt. afficheur degene die mededelingen en reciamen .]etten aanplak: a’aardoor er kenns genomen van kan worden. Het woord otTche (aanplakb Ijet) is ontleend aan het Frans. afhouder matroos die op een vssersvaar

graszoden weer aanb’mgt. afslachter >> viloen afslager openbare verkoper oftewel vendu meester afstrijker arbeider die met behulp van een

tu g bij Oct innalen van oe netten de Kabei die om een windas loopt strak houdt en de w ndas bed ent.

aflader bevrachten

Een n eL.e aat s beil- e’ :egenwensch an cc aska’iieden in Lmecht, Een askarman baalt de vjiinEs op n dv askar

askarman aan de huizen aanzeggen bij buutgenoten. Vender kan hj degene zijn d e een dode af legt en gereed maakt cm gekist te worden.

aakschipper sch pper van een aak. ken aak is een voor de binnenvaart bestentd vaartuig met een platte oodem en zonder steven, dat gebru kt wordt voor het vervoeren van massa

aanvanger glasbiazer die bet eerste glas uit de smeltpot aan de blaaspijp steekt en opblaast. aanzegger >> aanspneken aardwerker gronowerker accordeur pianostemmer. Ontleend aan

goederen.

aalboer pa ingboer aanbouwer arbe den de platen en andere onderdelen van een schip bij cc oouw op cc daarvoon bestemde plaatsen vastmaakt. aangever arbeider die in een giasb azenij net eerste glas aan de blaaspijp doet. aanlapper arbeider in een spinnenij oie Ce craden herstei.t d e tijdens het sonnen

bet Frans, accoucheur voedmeeszer oftewel venios kund ge. Ontleend aan bet Frans. accoucheuse uroedvrouw. Onoeend aan het Frans.

gebroken zijn. aanpikker arbeider die bij het aden en les sen van zeeschepen goederen bevestigt aan

achtermed veemeid, acquisiteur advertentiecolporteur of clan tenwerver Ontleend aan bet Frans, actionaris geldschieter op aandelen. Een van de betekenissen van bet Franse action s aandeel, wins:bew is. admodiateur verpacbter van een come n of van een bro- va inkomsten. Dit is dus eigenlijk geer beroep, maar s we aangetrof fen in een registet juist zoals grondbeztter afbramer anbeider d e een braam oftewel een ruwe rand wegwenkt. afdekker >>vilden

de haak van een it jswerktuig, aanschuiver arbe der in een steenfabniek d e de klei van de kleimolen naan de vormer transporteert. aanslaander >> aanpi
Vt aaksch pper tot zwkker

8

F:IiC n

gnivnzdi,

Jiic,’bicdig opgedraqcn aim de Edel Achtbare Ilecren BUILGEiPIEESTER en WETIJOUDEJiEN en cerdere INGEZETENEN can UTRECILT.

DOOR DE ASCHKARLIEDEi. Bij

den

aanvang

van bet

9

Sehrikkeljaar

!84A.

Gids jan nistonische oe’-oepen

beenhouwer

aftrekker.

antiquaar handelaar in oude boeken, pren ten en kaar ten. Het woord s ontleend aan bet Latijnse JnrlqIl irius, dat kenner van de oudheid betekent. Ook de meer bel ende beroepsaandu ding antiquair hande aar in oude kunst en in oude s er en gebru ks voorwerpen is van betzelfde Latijnse woord

v am tinsoldeer week maakt en met een spate gladstrjkt.

aftrekker > vUder aftroffelaar arbe der die bf bet turf maken de afgebonkte veengrond met de troffel schop gelijl maakt en van oneffenheden ontdoet. afwerker glasblazer die bet aanvanke ij< opgeblazen glas van de aanvanger over neemt om bet verder afte werken, afzetter kunstenaar die handschr ften of prenten ilium neert. Dat w I zeggen dat hj ye vers ert met hoordieLters, miniaturen en andere versieringen in kleuren of met ver guidse. agendist kantoorbediende die stukken in schrjft in een register en de verblijfplaats van deze stukken bijhoudt, agioteur persoon die een woekerhande drijft. De term is ontleend aan bet Frans, en betekent daar effectenspecu ant. akkerman iemand die akkers bebouwt of tewel andbouwen altist bespeler van een altviool. amanuensis helper bij bet voorbereiden en utvoeren van proeven n een laboratorium of op een schoo.. De term komt u t bet Latijn en betekent oorspronkelijk ook ver of klerk. 1 schri ankersmid werkman die ankers smeedt. B lderdijk d chtte: De reuzige onkersmit, in wiens gepeesde vuist Dc vonklende ijzetstoof den maker tegen druischt. antieksnijder beeldbouwer Het kan gaan om stenen of houten beelden, waaru j ge dacbt wordt aan beelden naar voorbeeld van modellen uit de kiassieke oudheid.

Van aakschipper tot zwikker

afgeieid. appreteur iemand die stoffen bewerkt om ze een grotere waarde te geven. Dit kan bij voorbeeld inbouden ze waterafstotend, krmpvrj ofmotechtte maken. Het Franse werKwoord upprdter betmcent bereiden, k aar maken. appreteuse mod ste d e damesmode artikelen van versierselen voorziet. arbeidsknecht dag oner armenjager soort politiedienaar die jacbt maarf op andlopers en bedelaars. artsenijbereider apothekeir Hij wordt ook artsenijmenger genoemd. asbrander kolenbrander e Wolff baaide, 1 askarman vuilnisman. Bet om do onbeschoftheid van mensen zonder opvoeding aan te geven. bet spreekwoord aan:/vlen woidt nooit van eon koets, moor odoos von een oskor oven eden. asman vuilnisman. as(op)haalder vuilHsrnan. asraper man die as of sintels raapt of op haalt. aswipper man d e op een schip de kole’ aanvoert en de as overboord stort. audiencier gerechtsbode. Hij kan denst doen als deurwaardet maar ook als kanselarij ambtenaar Het woord s letterlijk uit bet rrans overgenomen.

10

baanopzichter opzichter over een deel van een spoorbaan. 1 een baanwachter wachter wonende bi spoorbaan met a s taak bet toezicbt op de vei ghoid van de langs komende treinen. bagagist knecht in een hotel die voor de bagage van de reizigers zorgt. baggerbaas de leidinggeverde op een baggermolen. baggerman arbeider d e met de bagger oeugel werkt. Dit is een tzeren beugei, waaraar bet baggernet is vastgemaakt. bakenmeester >> tonnenmeester baker verzorgster van pas geboren k rde ren. Het is een verkort’ng van oakermoer. Bakeren betekent verwarmen, koesteren. bakschipper schipper op een zandschuit. Hij wordt 00K wel aangeduid als bakken schi pper. balansmaker vervaardiger van weeg scha en. baijuw rechterlijk arnbtenaar die de landsbeer in een bepaaid rechtsgebied vertegen woordigt. bandagist vervaardiger en/of verkoper van zwachtels (windsels voor een wond). Bondage is bet Franse woord voor zwachtel.

bandeerder degene die te verzenden per odieken van adresbanden voorziet. bankhouder emand die een bank van len ng houdt. bankjongen jonge werkman die bij een timmerman, smid enzovoorts aan do bank werkt. bankwerker i arbeder die aan de bank ze met Deitei en viil bewerkt, 2 arueder d e n eon o”oodfabriek bet deeg afweegt en Ce bocen vo’-mt. barbier letterlik baardscheerder (urt het Franst Een barbier kan ook de haren knip pen en is dan synoniem met kapper Is uv., Barbier wot onervoten; Ghy su/t hem Hoer noah Huyd sien sporen.

bedeijager >> armenjager beeldenretoucheur hi die gegoten beel den met do hand afwerkt. beeldsnijder beeldhouwer. De benaming beecsniider we’-d. oorspronkelijk gebruikt voo eon bee dhouwer in steen, maar later (e nd negen:iende eeuw) vooral voor degenen die bout of ivoor bewerken. beeldsteker >> beeldsnijder beenhakker slagor beenhouwer slager

Gids van historische beroopen

brander

beersteker.

beersteker iemand die de beer (uitwerp selen) uit de pnvaten ruimt, beestenwachter veehoeder belegger matroos d e op een schip de tou

bidder >> aanspreker bierbeschooier groothande aar die tappers en arderen vooi-ziet van van elders nge voerde bieren. Men schrijft ook we bier

blauwdrukker degene die langs foto chemische weg wtte lijnen druk: op een blauwe ondergrona als afdruk van een origi neel. Dit orig neel is meesta een technische

wen vastlegt. bellenman omroeper berenleider man d e rondrest met een of meer beren en ze voor ge d kunsten aat

schooier bierdrager arbe der die van stadswege 5 aangesteld om bier of ook wün en andere vloe stoffen d e aan accijns onderworpen zijn te transporteren. bierkruier iemand die k)eine hoevee)heden bier bezorgt. Het gaat bier om geringere hoeveelheden dan die door een bierdnager

tekening. blauwverver ambachtsman die stoffe it ee vioeistof domoelt die blauwe Keurstof

doen. bergwerker emand die graafwerk in mij nen verricht en/of daaruit de fstoffen winir besiender ambtenaar belast met keunng of toez cdt Het kan bijvoorbee d gaan om keu nng van slachtvee of om toezicht op de to) en. Men schrijft ook we) beziener besteder bemddeaar bij let aannemen van personeel. Het kan bijvoorbee d gaan om bemanningsleden voor schepen. besteedster vrouw die beroepshalve vro.. welijke dienstooden. en soms ook minnen aan een dienst heipt Soms wordt de term in een wat ongunstige z n gebruikt. Huygens schnft over koppe/oers. en de der b verkeere, Besteedrsters enz. beugelschipper zandschupper die zand win-t met een hijsbeuge) en bet daarna met zijn schip vervoert. beursagent make)aar aan een beurs. beurtman >> beurtschipper. beurtschipper schipper op een beurtschip. Een dergelijk schip vaart in geregelde dienst op zijc beurt van de ene p aats naa’ de an dere bevrachter >> verlader, bewaarder oorspronke)ijk persoon belast met de zorg voor emands ve/ighed: ijf wacht. Later een persoon de er voo zorg draagt dat emand niet kan ontvluchten: bewaket of iemand d e toezicht houdt in een bepaald gebouw of een bepaa)d ventrek. bezembinder iemand die bezems vervaar digt.

Van aakschipoer tot ziiikker

gebracht worden. biersteker groothandelaar in bieren. biervoerder vervoerder van bier hetzij met een scnip hetz met een wagen. bierwachter persoon werkzaam voor een bedrijf dat tapinsta laties schoonhoudt en onaerhoud:. bierwerker iemand die ais bercep heeft met b er te werken, dat is te lossen, te transporteren enzovoorts, bijker bijenhouder bijioper hulpwerkman. bijltje scheepstimmerman. bindster schovenb ndster binnenloods loods op de binnenwateren, binnenmeisje dienstmeisje voor bed ening en cht kamerwenk. binnenmoeder drectrice van een wees huis, armhuis of ander gesticht. Dit staat in tegenstelling tot eec buitenmoeden eer re getes van een gestcht. binnenreder reder voor de binnenvaart. binnenschipper schipper die de binnen wateren bevaart, binnenvader d recteu van eer gesticht (armhus, gasthuis, weeshuis). Pen buiten vader is een regent van een derge ijke instelling. blanchiseuse vrouw d e wast en str jet. He: Franse b/onctrr betekent blecen.

bomen, riemen en dergelijke vervaardigt. boommeester opzichter van de slagboom waarmee een haven afgeslote wordt. boomsluiter beambte belast met bet openen en sluiten van de havenbomen. Pen havenboom is een dnivenae balk aan de jiteinden met kettingen vastgelegd. die tot afslu’ting dent van een haventoegang. boomwachter >> boomslu ten boonzetter boerenknecht die tuinbonen

bevat. bleker I iemand die innengoed wast en bleekt door bet bioot te stellen aan de n werking van zon icht, 2 ontkleurder van ga ren, katoen, linnen, papier of vias enzovoorts, vee a) door toepassing van een chem sche behandeling. Naast bleker wordt ook wel

zet oftewel zaait. boormeester opzichter bij net uitvoenen van diepe grondboringen, 2 opzichter op een booreiland. bootsenmaker >> boetsenmaker bootsgezel lid van eec scheeasbemanning.

bet woord bleker gebruikt. blikslager vervaardiger van voorwerpen ut blik. blokbreker delver van merge). Merge) b)okken worden gebruikt als bowstenen. blok(ken)maker vervaardige van katmi

PC. Hooft dichtte: Ce walvis woest is doat die in z/jn spel, Met schr;k oonscnouwt wordt von den boots gezel. bootsman toezichthouder op bet tu g bij de koopvaardij. bosbaas opzichter die op een landgoed toezicht houdt op bet onderhoud en de jaariijkse kap van de bomen op de afwate

en en schijven voor takels. blokmaalder meesterknecbt op een o e molen die aan bet naslagblok staat. blokwachter bewaker van den yak van bet beveiligingsste)sel (blokstelsel) waarbij een spoorbaan in vakken is verde&d. P k van deze vakken wordt gedekt door signalen langs de spoorbaan die op onveil g blijven staan waneer eec trein zich in oat yaK

ring van de bossen enzovoorts. bosjesmaker >> wikkeljongen. botenbaas toezichthouder op havenarbei dens bij net laden en lessen van zeeschepen. bottelaar hj die fiessen met bier of andere

bevindt.

drank volt en verkoopt. boutschieter beroepsjager oc waterwild nzondeteid OD eenden. bouwman akkerbouwer en bij uitbre ding ook beer in bet algemeen, dus ook als vee gehouden wordt. bouwmeid boerenmeid. bovenmeid dienstbode die werkzaam is in bet woonhuis van haar werkgever Dit staat tegenover de achterme d of veemeid, die aangenomen is voor bet boerenwere. brander I stoker van brandewjn of ,eneven

bobineur arbeider die rollen papier machi naal overrolt en gelijktijdg op breedte snijdt, Het Franse bobne betekent o.a. papiemol. boedelmeester >> afslager boendermaker vervaard ger van bezems. boetsenmaker gnappemaker van beroep. Het kan gaan cm een ransworst, nan paljas, maar ook om een goochelaar bonne kindermeisje. Dit s ontleend aan bet Franse bonne den/ants. Bonne zonder toe voeg ng betekent in bet rrans dienstbode. boommaker handwerksman die scheeps

3

Gds van historische beroepen

busdokter

brandschilder.

ko enbnander 3 arberder d e in een steen bakker j de w nddroge stenen stape t om te aten bakken, 4 anbeider d e wol reinigt met gebruik van een brandbak, brandschilder emas cur breeuwer dogene de op sc’epen SD eten 2

en naden tusser de planken met u tgen ozen touw (aangedu a ak work) dichts:oDt en

brieder

met kokend per overgiet. hen synon em van bneouwen s kalefaten.

breukmeester hoe meesten die bneuken behandolt,

brideur arbece die de at de van do noeden en boge noeden op een nandpens in mode zet. Het Franse Nekwoord brde betekent in:ome, breidolen bevestigen.

Op deze prent is een bneder aan bet werkto zion hen berbrouwer cherkt bet bet tn de b ervaten. on de achter grond worden de wten vei scheept.

a s bnugdnaaier, brug(gen)houden of bnug

brieder b erbrouwen brievengaarder beambte die de post yen zorgt daar waar a leen een hulppostkantoor 5. brikettensnapper arbeider die van do oers konende bikette san hot einde sa een transpontbaan opvargt en opstaoeit. brillenman ambachtsma die bnil en (of

wachten

buffetjuffrouw vnouw die in een buffet bed ent. buisman zeeman do op eon bus OD hsrng v

51.

Eon buis is een ce vaartuig met een

brede boeg en eon u me bu.k.

buitelaar koorddanser of potsenmake d e

ook verrekijkers) venvaad gt en ve-koos, brooddienaar beoiende die oj zijn were gever cost en nwoning geniet. broodjager jager d e het door hem buit gomaakte w Id venkoopt. Hij aagt dus n et

voon geld op de enm s optreedt. Ooc eon

goochelaar kan zo aangodurd worden. Eonder spnak met niet van buite aan rnaar van be te

laar. buitendager gerechtsd enaar die zorg

uit Iiofhebben.

moot dragen voor do dagvaardingen bu ten

broodslijter bakker d e door anderen go onocuceem brooP vorkoopt en dus n 0: so

do stad.

buitenmeid dienstoode afkomstig v net patteland. bulleman man dc met een stien bi oe

bakt.

broodweger stede ijk beansbte belast -et de keung en do pojssteHg van bet booa. Htj dient en voor to zongen, dat en geen

veenoudens nondgaat ons koeten to oekeen.

bulloper >> bulleman. bultenzetter landarbe den die bossen stno op stape S zet. bure(au)Iist kaartjesved’oper n schouw bungen stations onzovoorts of [oketbeambte. busbode bode die de contbbute van eon

slecht, to I cdt, te duur of buiten de stad ge ba ken brood wordt verkocht. brouwmeester meesterknocht n een

bouszerj. broyeerder arbeiden die brokken zeep macbaa tot zeepvok en zzalst. Hot F’-anse boyor oetekent fi.nstamen, fjnwni von. brug(ge)man persoon belast met bet ope ne s.a een brug en net otvangen van ce

ziekenonds

mt.

busdokter arts wions onaktijk u t venzeker ce-s an een zekenfonds bestaat,

brugge oen. Hij an ooe aangeauid wonoen

lap a cch ppo’ to zzjikker

5

Gics zn h ctonicne ne naDer

commies

caddy.

claviger concierge van een gymnasium. Het Latijnse woord betekent sleuteldrager vzarne aar van belasc.ngen, collecteur 2 door de o’• erbe d aangestelde verkoper van staats oten. Het Franse woord beteaent

commensaalhouder houder van kost gangers. Com menso; samen aan tafel. commies ambtonaar of beambte belast met oer oepaalde verantwoordei jahoid. Het kan

i nzamel aar comestibleshandelaar verkope van fine

ast ng. of om dege 1 met ret innen van een be no do aan boord van een Koopvaardijschip met do oding van de Lance szaken bolast is. Later is do term we gebrui voor een kierk of kantoorbedende in het algemeen.

v eeswaren. commenijswinkelier winkeher in zuivel producten, e eren en vleoswaren.

chirurgijn

poedor door verh if ng op een bepaalde

ki.eu brengt. Do beaHrg is afgeleid van hot Franse werkwoord cciciner: aan glooi hitto blootstehen. calibermaker gereedschapsmaker dte pas- en meotgereodschappen vervaard gt. calligraaph schoonschrijver cantor zangor cargadoor koopman d e zoehandel drijft als scheepsbevrachtor of scheepsmakelaar. He woord is aan Let Spaans ontleend. catechiseermeester godsdienstonderwj zen bij eon protestants kerkgonootschap. Het onderwijs rcht zich in het bijzordor op datgene wat do catech sant weten moet vooraf gaande aan do opnamo in hot kerkgonoot

handen on voe:en zoals rnisvormde nagels en I kdoorns. chirurgijn Lee mooster De s iemand die alloon do bevoegdhed hooft do hoolkunde to beoefonon, on niet do geneeskurco in haar geheel. Do maatschappehjke pos tie van oen chirurgjn, vaak tevons barbiop was lager

schap. cellebroeder vorpleger van ziokon of krankzinn gon. De bonaming gaat terug op do lekenbrooders u t do orde der Alexianen d e zich voorname ijk toe ogden op hot ver plogen van ziokon en het bogravon van over

dan die van eon geneoshoor. chitsenglanzer >> sitsenglanzen classificeerder arbe der die tanks en ketols schoonmaakt op schopen on ook we] in fabrieken, C ass ficeren wil zeggen in klassen rangschikken. Hot g ng oorspronke ijk om con trole en het gevon van een groto beurt n vor band met een Lercassificate var oen scbip.

edenon. chartermeester arch ians. Charter bete kent akte, oorkondo.

aakschippe’ tot zwikeer

Een lKjk]e in de praktijk van de ch rurgjn of heelmeestet he neerkniet bij zijn patient om horn le behande en.

chasseur jonge die in eon note] booc schappon doet voor de port or of voo do gaston. Do benaming is ontloond aan bet Frans. chemigraaf vervaardiger op chemischo wiize van bookdrukclichés. chercher spourder of controleur die nagaat of verscbuldigde accijzon botaa d zijn. De benaming is afgele d van het Franse chercheur: ondorzoeken Ook wordt chersor en chergor gespeld. Men spreokt ook van belastingkommes en tolkommies. chiropodist behandelaar van gebreken aan

caddy jongen dte voor gofspelers de sticks draagt en zoek geslagen Da len opzoekt. calcineerder arbo der cie vorfp gmont

Van

bijvoorbeeld gaan om eon ambtenaar belast

6

Gids van h storiscne beroeper

diaconiemeester

commis de rang.

commis de rang <elne jour een bepaa a dee van bet restaurant. commissionair ernand d e op e cen naarn voor rekening van een ander tegen be-Lahng

of op oas s van proc se za e van coop nde semcbt. Hot meest bekenc ‘s be commes onair in effecten, die voor rekenng van arderen effecten koopt en verkoopt. commis-voyageur [sande sreiz ter. De bet tel ng s ontleend an net Frans, en neeft sorns ee o’gvnvtge 5 ‘betekeas. comprimeur samenperser. Het woord ot uit aet Fras, comp(t)oirknecht knec
Corn ptoir s het Franse woord voor bantoon com(p)toirschrijver kancooroeciende. concertagent bern dde aar tussen orkest besturen en uitvoerende mus ci. confiseur sucerbakker cv banketbakket: Ontleend aan bet Frans. confiturier teneder van jams. Con flLu:e bet Franse woord voor jam of ge ei. conrector plaatsvervanger van be rector van een gymnas urn en baa: voor van een Latinse sc
copiist degene die tot taak heeft geschre yen teksten ovente schrjven. corduaanmaker beweker van Spaans leer

Van aa

ch pper tot zwikke:

De Sewn nc s afge e c vn’ cc Spaa’se stab Cordoba, be end orn haar fi n eer afkomstig van geiten en bokken. corrector emand d e drulsproeven verbe tent, De naarn ic on:eew ca- net La:n. correspondent I ee conm:ssioai’ of kooprnan waarmee een andere koopman gerege d n handeisbetreck ng staat, 2 iemand d e OD een kantoor de br efwisse ing voert. Het Franse co:responore oetekent onoer ande’rn 0’ eftsisse nc °o.den, r verb ndng

a

4.4

staan met.

coupeur i. eemake die be stof npt en snijbt. Het Franse werkwoord coupe: bete kent snijden. De vi oLiwel [I e var ant u at coupeuse. courantier I u tgever van kranten, 2 schrj yen van artikelen in een krant. couturier rncde!beernake: De benani’g s ontleend aan bet Frans. crasseur cegene die Dij ten e nopmebnge’ strepen tre t. croupier empioyé be bij een speelnanc de iflzetren van Ce spe’ers opneem: en be itbetaat. De benaming burnt recht N nst streeks uit het Frans. custos huisbewaarder of concierge en oo baster. Het Latijnse woord custos heeft nog een oere oetekens. name. oie van clad vvachter Dat boabt in dat :0 ee boe on deraan elke b adzijde rechts de daarop volgenbe ettergrepen van de volgende b adz jde opgenornen worden, Dit was n net ;e<eae vel gebw ke ijk.

dekker ambachtsrnan b e huzen van een dab voorziet. Het I an zowel gebeLiren met pannen, met Ic (eidekker) als met net (net

daggelder osgonei. Het Nei ce coon ee per bag vastgeste d loon s vooral toegepast o be landbouw. daghuurder daglonen dagmeid dienstbooe d e al een overba of een dee van be cag n dienst is.

dekke). deksorteerder awe ocr die sabaksbeeblab sonteert. dentist tanbheel unbge zonder tanbarts dip oma. detacheur detacheuse man o vncu b e chemische vlekke verw ce’t uit text ci. Dc benarning s ontleenb aan net Fram. deurwaarder arnbtenaar n d enst van be justitie of van be belastingen die exploten en kte vvaar exect.es ocet. Een exoroot s be 4 5’ aanzegging gedaanL worbt van ceo bag vaarb ng. een oesissing of een yonn:s. Een execute is be verkoop van in beslag geno men goederen Oonspronkel j was d t be an be cew cc ceui taak van cc oewakers 5 waches, van bet gerecstsgebouw of van

dagwerker dagloner dakwerker pannenleggen dammeester tcez cbt
damwerker degene de aan be v.al joo’ een vssenboo: vstuig
het stadhuis. deurwachter pontier. diacones verpleegster in een orthodox protestants z e enhuis me be verpIegng a.s Iiefbewek vernicht, diaconiemeester lid van het armbestuur van ceo Neber ands Hervonmbe gerneente.

19

Gds van nissor ache beroepen

duveistoejager dienaar der justitie.

dijkmeester ambtenaar belast met hot toez’cht op de werkzaamhoden aan eon dijk. dijkmeter ambtenaar die metingon vorricht

Dit s eerder een functie dan een beroep, maa is we als aanduiding in een register aangetroffen. dienaar der justitie gorechtsdenaar.

op de dijk. diktapper tapper van bier van goode kwali teit domestiek huisbedionde of denstbode. Hot woord is eon vernedorlandsing van het Franse domostique. dompertjesmaker vovaardger van meta

dienstmaarte dienstbode. dienstwijf denstbode. dijkbaas opzichter over een di k. dijkbode beambte die voor een di kbestuur gelden ophaalt, aanzegg ngen doet enzo voOrtS.

en kapjes om kaarsen onder te dover. doodbidder gehuurde rouwdrager bj eon bografenis. Zie ook aanspreker

dijker dijewerker Vroeger kende men de uitdrukking eten als een dijker voor gewel dig veel eten.

rondrregt.

\

\\\

sp nnen, draadtrekker emand d o motaa[draad ver1 trokt. Dit draad han ook goud en zi araad zijn. draadwerker emand die goud- of zilvor draad bewerkt. draaier I iomand d o houten, benor of metalen voorworpen draat op eon draaibank of eon draaischijf, 2 iemand die rond aardo work draait, 3 arbe dor die eon rad draait.

drijier arbe der die garon voor do schoring van eon woofsol op klossen of voor do touwslagoriJ op eon w el windt. droogmaalder >> gruttor (oorspronkol j ho betokonis’),

droogmaker >> turfioggor droogmeester opz chter van eon vis

dramaturg tonee schri von drankpeiler ambtenaar die do voorraad aan bolast ng ondorworpon drankon vast

Do drftschieper met zijn kudde scha pen. Dnftscheper s een benaming voor eec, chaapherdm- de met z n kjdde

driftscheper

drempelknecht loopjongon. drempelmeid dionstmoid die niet tot do nuisgonoton bohoort, en dan hotzj eon dag moisjo hotzij eon loopmo sjo. dressman mannequin voor horenmode. Do bonaming is ontloond aan hot Engols. driftscheper schaapherdor de rondtro4 met eon kudoo. Drift koms van dri von.

dooddrager drager bj eon begrafonis. dorpsleraar dorpsprodikant. draadjesmaker arboider die in eon spin norij do dradon gei000 maatt voor hot

j

drogorij.

droogscheerder lakonboroidor duinman duinopz chton duinmeier du nopzichton duntapper tapper van bier van zoor goring gehalto. Dit dunbior wordt ook we aango

stot. drapenier akonbocoidor of -woven te woton eon ondornomoc Drop is hot Franso woord voor lakon. drapier ondornomo van eon lakonwevori. Do boraming is -ochestroovs aan het Frans

duid als scharrobior duveistoejager I omand die boschikbaar is voor alone ongerogoldo workzaamhedon, 2 iomand die n dionst van eon ander arbo dors tot worker aandrijft on contcoloect.

ontloond. drekboer vuilnisman, drempeiheer porter

Van aaksch ppor tot zw kker

20

-

21

Gids van h storiscne bercepen

factor

ebenist.

Door donr, Joor zorg en vlyt, belbat de Manclchappy,

tt

ebenist vervaad ger van verfinde meune en. Het Franse eberssfe betekent schrjnwerker:

doène s ebbenbout. editeur tekstbezorger oftewe: iemand d e de tekst van een ander gereed maakt voor pab ca: e. eekhakker arbe der de de eftenscbors n stukken bakt voor bet malen. emballeur verpakket. Het Franse woord betekent behalve inpakker of verpakker oor moo prater encadreur jstenmaker. Ook encodreur s een zu yen Frans woord. equilibrist koorddanser of jong eur. qu libre betekent evenwicht. erfhuismeester vendumeester oftewe houder van publ eke ver op ngen. essayeur degene die proeven neemt om gouden en zilveren voorwerpen op hun

figuursnijder

gea[te te oroe’zoeken. Ess iyer be:eken: keunen, coetsen.

8ettadt ont VadrJnd, Inert dtt8 jeugdt von my.

do b’nasbalknnkon

do Deoogfehroodeo.

n hSgtdet

do GondSogee.

do HOodo,.mtkoe

koperftgtt.

de Lymmaker.

‘e Ihi000ni000ter.

de Paruikeomake

do Kwaoyoontokor

do Ctiru,gyn.

Ao,,bev.r.

do Cegeifeho Kto,elt fmrfror

.N°

28.

excijzenaar ontvanger der accijnzen dat at. zeggen venb’-uiksbelastingen op levens dceien. brandstoften en genotsm ddelen. oorc is een verbasteme vorm sa arc jns. te verge then met bet Engelse canoe, de 0.,- en F,oolmnke,-,

00

fabriek bouwmeesten fabriekmeester beheenden van een bouw oods van een kern.

fabrieksmeester opzicbter n een fabniek.

fabrikeur fabr Kant. Men spet oo< we op zijn Frans febrqueur. facteur bnevenbeste en D t s een etter o ovenname u t bet Frans, waar bet woord

do f’troldentltkot.

On

i

e.One

—

anders dan bier ook wtkel han bete enen.

factor

i

emand die hande drjft voor

en negent ende eeuwse

do Root of GewtLr’oeker

de Sterozaget,

do Tlmo,ertoto.

doVeee.Bag

nderprent met

daarop ver cdi ende beroepen die oak in bit boe voorkomen Bijvoorbeeld be tguur n jder, een ander woord voor beeldhouwer

do Wtdoetdrr.

dr Globe on tiiodboogotaker To

A..1.od.

bIJ 0. W.d. 0.101

•

do twoordonljor

te Zeileomskoo.

,b. VAN IOLiI, 1.ieeoeet, 0$ 40*

of emand be fguren an voonweroen sn dt.

Van aakocdpger tot z a 4-er

23

G ds jan h toi

cbe bei oepen

fardeleur.

.

fineerder arbeider die stroken mooi of kostbaar hout samenvoegt en op een onder aag lmt. fitter werkman bolast met het maken en repareren van bu s eidingen van gas en water Het woord s ontbeend aan bet Enge 5. To [P betekent o.a. montoren, flessiaan emand die sterke drank uit de fibs verkoopt, dus in kbeine hoovee heden. flessier >> fiessiaan. forceerder arbeider die metalen n de juiste vorm bu gt om voorwerpen zonder naad of soideerse te kunnen maken. forceur arbe der die met een werktu g vormen aanbrengt door druk Ut te oefenen. fouragehandelaar hande aar n veevoeder inzonderheid boo en stro, framer arbeider die een raamwerk ver vaardigt en de onderdelen er in pbaatst. frezer arbeider die aan eon freesbank (slijp machine) werkt, Het beroep wordt ook we gespeld als fraiser In bet Frans s bet fraiseur.

rekening van anderen, oftewel zaakgelastigde, 2 emand die graan ops aat voor anderen, 3 erand die H een haven de be agon aa’ een importeur van daar per zeeschip aan gevoerde goederen behartigt en zorg draagt voor bet verdere transport. fardeleur >> emballeun Fardee s pak of baal, Het woord s ontleend aan bet Franse fordeou (vracht). felser arbeider die mach naal een rand e of kraa aanbrengt aan plaatmatenaal. figuursnijder I booldhouwor 2 iemand die figuron in voorwerpen sn jdt. fijnmechanicus werktuigkund ge d e preca eapparaten en nstrumenten vervaar digt en herstelt. fijnmetselaar metselaar die gebouwen boploistort. fijnschilder kunstsch den fijnstrijker strijker van fijn goed, met name van boorden en manchetten. fijntechnicus >> fijnmechan cus. fijnwerker suikerraffnadour die a ben witte suiker in de vorm van su kerbroden produ ceert,

Van aaksch pper tot zwi kor

24

gaardenier tu nman. Men spelt ook wel garden er Da Costa d chtte: Bloeie OW Bruid geIjk een wi)nstok, die do muren overdokt, En de hoop der goordenieren door de schoon 1 ste ronken wekt gadermeester beambte be ast met de nning van golden nzonderheid van de oms agen van landerilen on polders. galanteriewinkelier verkoper van snuiste rilen en opschik. Do n de negent ende eeuw bokende schrjverA. Fokko (ziln verzamede worken verschenen in de jaren I 830 I 835 in twaalf de on) schreef over eon snoepster on kwonzeloorste die boor geld non niotswoordigo lekkere beetjos en golontenetjes verkwist, galvaniseur arboider die door elektrolyso een metaal met eon Iaagje van eon ander motaal bedekt. Hot
geneesmeester

garentwijnder arbe dor die garons in elkaar draait. garfboer pachtboor die eon bepaald go doe to van do graanoogst in p aats van geld as pacht moet afdragen. Garf botokont koron schoof. geelgieter fabrikant of arboidor d e geel koper, dat w I zeggen een verb nding van kopor on zink, giot. In scherts wordt hot woord ool< abs eon oufom smo voor eon schoonmaker van secreten gebozigd. geestelijke dochter vrouw die deel u tmaakt van eon rooms-katholioke orde. Do aanduiding komt voor in bovolkings registers. gegageerde met ponsioon gozonden miii tao Dit is geen beroep, maar komt wel in bovolkingsrogistors voor zoa s ook vormo d ngon als rontonior on gronde genaar d o wel zonder moor duidolijk zijn. geheimschrijver socretar s. Hot botreft n hot bijzondor porsonon n dienst van oon hooggeplaatst porsoon of eon hoog college. geksknaap helper van eon nar of gooche aar gelaghouder kasto em. geneesmeester geneeshoon

25

G ds van h storischo boroopen

gouvernante gerant.

gerant beheeroer met name in een café, restaurant of hoteL Gdront (Frans) betecent regelend. getouwenbaas opz chter an bet werk aan een aantal weeftoesteflen, gietmeester voorman in een metaalg eterij. gijzelmeester hoofd van een gevangenis nr chting. G jzehng betekent ook hu s van ar

glanzer glac en ghmmend maker De werk zaamheden kunnen betmkkirg hebben op weefse[s, papier of mota en, maar ook op stnjkgood. Her wascht. striikt en g.anst men. glasbiazer man die door b azen voonwer pen uit glas vervaard gt. De u tdrukking n glasblazerskostuum betekent: zo goed a s naakt, met bijna geen k eren aan hot ichaam.

rest, govangenis. gipsgieter degene d e gipsbrj (met water vermengd gipsmeel) gebru kt om moe te gieten of te pie steren. Men spreekt 00K van

glasmeester meestergiasbiazer. glasschilder kunstenaar d e door het nOranden van kiourstoffen op glas voor stellingen vervaarci gt. Dit kan gebeuren door afzonderlijke stukken, do e F slechts

gi pswerker glansster vrouw die in eon pijpenfanrok de pipen glanst.

edn kleur hebben samen te voegen, betzij door \.‘erscb’llence kleurstoffen op

Fen e aghoudei scbenk drank in ;oor z n gdsten. Ge aghouder is eon andere benarn ng voor a0e e r, een ge]a,l amer

gelaghouder

zet, gebi oken ruton derstelt en door ardere vervangt. Men spreect ook van giasmacer en glaasmal or en n Vlaanderen van glazenbreker

eon zelfde glaspiaat aan to brengen. glasschrijver tekenaar op glas oftewel graveur. glasslijper degene die glazen voorworpen afwerkt op ee di aa of s pbank om zo een regelmatige vorm met g adde v[akken te verkrijgen. glassnijder hij die met behulp van een s[jpban< op glazen voorwerpen vernogingen,

goejan zeevisser gootman matroos 00 een walvsvaarder die or voor zorgt dat het wa visspek door do goot n het ruim komt, goudsiager amoacntsman die netzij goud tot ounne olaacies uitklopt, hetzij drijfwerk n goud vervaard gt. Drijfwerk houdt in dat vlakke platen wonder ud- en opgewerkt tot jaatwerk, verheven ornamenten enzovoorts. gouvernante vrouw aan we do opvoeding en hot onderws aan kinderen is toover

-

u thollingen of tekonngen aanbrengt. glasspinner vervorme van gas in ange fjne en buigzame caden. glaswerker I glasb azer, 2 graveur op gas. glazenloder ruitennzetter glazenmaker ambachssman d e ruiten

trouv.id. Ut hot Frans.

Do g azenma e’ o do zervor az’s bet wed Teiw de verver hot woonhsus

glazenmaker

van eon verflaag voorz of zet do g azen m sket ook mel g asma or o glasrnakes

s eon verti ek n eon herberg wiai in de

n euwe ruiten.

gaston bediend worden

Van aakschippe

tot zw kke

26

27

G ds van Is sf0 ‘ssche beroepen

hannekemaaier

gouverneur.

gouverneur man d e Oeiast is met de op voed ng en bet onderwijs van kinderer, of jongelieden. Ut het Frans. graafmeester rgmneurWordt zo ge noemd door PC. Hooft In ziin Nedetlondsche His tondn. graaier >> damwerken graanfactor emand die voor rekening van een ander handel drijft in gnaan of d e voor deze graan ops aat. graanmeter beedigd stedelijI ambtenaar die de hoevee heden graan vastste t. graanoplegger de werkman die zakken graan op zolders en n pakhuizen opstapet grafmaker grafdelver. Bij uitbreiding han bet ook betekenen kerkbofknecht. doodgrave: graver I grondwerke: 2 eider van een ploeg wa di;kes. Zie aldaar graveur I kn.s:enaa die in steen of metaa holle of verCever’ figuren sn jdt. 2 ku’stenaar die teceningen overbrengt op bout of in metalen platen. In het eerste geval sp’eekt men oo van steensn jder stempelsnijder of zegelsn jder in. he: tweede geval van plaa: komt letterlEjk urt het snijder: Het Frans, greinreder fabnikant van gre n. Gre n was oorspronkel jk de aanduiding van een zijden weefsel. Later wend d e term gebruikt voor een weefsel van kamelen- of geitenhaar als keffing en schapenwol als inslag.Wanneer kettng en nslag be de van schapenwol zijn spreekt men van wollen grein. greinwever wever van grein. Zie hierboven. griendbaas eigenaar of pachter van gr end land. Dergelijk land s begroeid met wilgen

hakbossen. griendwerker a±eidei n wilgenhakbossen langs de nvieren. groefbidder >> aanspreker Het woord s

Van aaksch

ppm tot

zwlKker

afgeleia van se groef b ooe, owel ter be grafenis nodigen.

emand d e goenten teelt en groenman verkoopt, 2 iemand die groenten vent. Als d t een vrouw s wo’at he: groenvrouw. groenwerker mandenmaker die manden v echt van ongesch Ide tw jgen. Dit staat tegenover de witwerker (beteken 5 2). groever man die groeven aanbrengt. Dit kan bijvoorbeeld zjn n hout voor de vervaardiging van potloden. grofschilder hu ssch lder. Dit staat in tegen ste Iing tot de fijnsch der of kunstsch Iden grofsmid sm d die grove, zware en grote ijzeren voorwerpen vervaardigt. Dt staat tegenover de kleinsm d. grofsnijder diamantsn jder d e de grote stukken diamant bewedc. grofwerker raftinadeu’ cie ai. een de grovere suikersoorten pioduceert. grommer >> visgrommer. grondspoorder werkman d e zand, kb of eon per kipar vervoert. grondspuiter arbe oe’ me met een verf spuit een laag grondverf op meuoeen enzo

voorts aanbrengt. grootknecht de eerste knecht op een boerdenij. grootwerker kleenmaker die uit reeds gesneden onderde en grote
haalder do man die bj de har ngvisserij bet samenstel van netten baa t oftewel trekt. haammaker zadeinace’: Haam betecent iuk of gareel. haarlegger kappen haarsnijder degene die bundels d e’ ijk har op maa’t sn dt voo’ de verwerking tot

voon de helft of eon anden overeengekomen deel van de opbnengst a s pacbt. halmeester controleur in een Iakenhdl.

oor snels er ewasten. haarverzorger capper haarwerker iemanc ce at baa: pru ken en valse vlechten vervaardigt. hageIgeter degene d e in een werkplaats

Lana. handkweker kweker van bloernen e” clan to” voor do venkoop in bet groot. 1 ver handlanger ondergesch kte helper hi wenk en van ambachten soorten Ilende sch gaan om zaamheden. Het kan bijvoorbeeld smeden, steenhouwers en stratenmakers, maar ook om kanonniers op schepen. Do hand langen betekent emand de hand

handarts >> beelmeester. handgieter degene die letters ‘jit de hana’ gi et. handkijker waanzegger uit de I jnen van de

schietkonrels get. hagenmeester onbevoegd geneeskundige. De aPe ding is: door een haag omgeven. en vandaar geheim, niet erkend. halfblanksgezel jongste knecht of duvels toejagec Letterli k betekent bet een knecht d e slechts een half blank verdient, dat is dnie duiten ofwel I 7/8 cent. In Frankrijk circu Ieerde de blanc, een keine zilveren munt. In Nedenland bestond een dengelijke munt net. rnaar wefld de blank als rekeneenne d gebruikt ter waarde van. driekwai t mu ye: oftewe zes duiten. De zegswijze van mu vers olancen maken betekent slechte zaken doen. halfwinner pachte- He gronden bebouwt

tot hu p reiken. handmeester a’> heetmeester. handsknecht knecht die ten besch kk ng staat tot bet vernichten van al erIe’ work zaamheden. Men heeft deze knecht bi do hand. hangman beul. hannekemaaier veelal mt Duitsiand at komstige grasmaaier Do naam is afge eid van Hannes of johannes, een eerti,ds gebruikelijee be”aming voor een ooerenarbeiden

29

Gid van h storische beroepen

hoekman

hanneken-uit.

gevormd s. Heelmeesers werden oorspron kelijk door de gLlden geëxamineerd, ater van I 818 tot 1865 door prov ncale genees kund ge commissies, n deze laatste periode werd verschil gemaakt tussen platteland en czaanl op het 1 stad. Aa heelmeestes wer platte and werder lagere e ser geste d. Uit het verleende getu gschrift black voor wek var de :wee examens men ges aagd was. heffer I werkrnan die in een papiermakeril de geperste vel en papier op het hefbord Iegt. D t hefbord s een schuin op de hef stoel gepaatste plank. 2 werkman d e een voIle zak of ton met daarn graan. turf o zout op cm schouder van een drager tilt. hefmoeder vroedvrouw. Men scbrijft ook hevemoeder

hanneken-uit racr:waker Moge!iH een Hans die z ch buiten bevindt. hanskuier los werkman, De term heeft

-

-

betrekking op een boerenarbeider of op een

polderwerker die ku ert, dat wil zeggen van de ene zierkgever naar de andem gaat. harder I herder 2 arbeider d e metalen hardt door ceze te verhitten en daarna in water in olie of aar de lucht af te koelen. haringdroger haringroker. haringtrekker v sser d e baring vangt met een treknet (zegen). haringwerker haringverpakker haspelknecht arbeider in een so nneri d e bet garen om een haspel winct. hechter gevangenisoewaarder heelmeester genezer de alleer raktsch

heggenadvocaat onbevoegd advocaat. De assoc atie 5: door een heg omgeven, daarom gebeim, onbevoegd. heggendokter kwakzalver Z e voor de af

heudenaar binnenschippen Hede is een

•

platboomd vaartuig met een mast dat ge bru kt wordt voor bet vervoeren van vracht op de b nnenvaart, en ook wel als beurt sch p.

leiding het voorgaande.

heuker emand d e in bet kle n verkoopt als venter maar ook we als w nke icr van krui den erswaren, graan en meet hoedenstoffeerder emanc c e hoeden voorz et van veren, linten of boordsels van

heiligenbakker vervaardiger van pijpaarden •

he genbeeldjes.

hekkejongen jongen die in een papier rnaaerij aller ei eenvoudige we’kzaamheden verricht.

hellingbaas scheepst mmermansbaas. henker beu Ont eend aan het Duits. hespendrupper emard die barn een be

koord of galon.

.

werking doet ondergaan door deze met een •

gekruide saus te begieten.

hangman

hoeder oppasser van vee maar ook bewaker van mensen. hoekman effectenmakelaar d e in een bepaalde hock van de effectenbeurs staat waar

Uitvoer ng van het doodvonnis, met rechtsboven de hangman san bet werk.

haarlegger

Van aakschipper tot zwikker

30

De haar egger aan bet werk n de

Dc hangman is niet de gehangene maar

kapperszaak. De klant za denkel jk

de beul die de tar dood veroordeelde op

nadat n eschoren s een pruik

hangt San de galg. Een arder woord voor

opgezet

eul s nenker H hanteert hat zwaard

ki

i,gen.

31

Gids van historsche beroepen

hoenderman.

handel in bepaalde effecten plaats vindt. hoenderman poelien Lettenlijk: verkoper va hoenderen. hoendermelker kippenhouden hoenplukker poelren hoerenpol bodee houden hofmeester tafelmeesten Op passagiers schepen is dat degene die niet aileen de zorg heeft voor de maaltijden van de neizi gers, maar ook voor bun hutten. hofwachter tuinbaas. hokkenbaas kleinhandelaet in turf en andere oranossoffen. hondenslager I stede ijke beambte be ast met bet doodslaan van onbeheerde orden. 2 kerKenknecht met de taak met een zweeo honden uit de kerk te venagen. Dit laatste gebeurde nog tot in Ce tweece heft van de negentende eeuw. hoofdmaakster kapster. hoofdmeester opzichter van hoofden of tewel van dammen die kust of oever moe ten bescbermen tegen golfslag of stroom. hoofdonderwijzer hoofd van een school. hordenvlechter ]emand die latwerken vlecht van tenen. hortjesmaker vervaardiger van zeven. Een bortje is een plat vlechtwerk van tenen tus sen staken, hospes waard in herberg of logement. Het Latijnse woord betekent gastheen De vrou welijke vorm luidt hospita, waardin. De uit drukking hospes van de kt’ wil zeggen de baas in hu s. houtbaas I iemand die eikenhakhout aat schillen, 2 handelaar in brandhout. houtbreker houtbewerken houtmaker borstelblokmaken houtmijter arbeider die bout opstape t. houtrechter beheerder van eec bos, met name van een bos in gemeenscbap

Van aakscF’npper tot zwikker

inzetter

pelijk bezit. Men schrijft ook houtrichter. houtschild slouwerman. De stad Utrecht bezat sinds de Mddeleeuwen een gilde met d e naam, naast dat van de zakkendragers. Het is onduidelijk waaraan de naam ont leena s. Mogeljk gaat het om een draag :e<e’ van de gildenbroeders, moschien ook cm ee cenmerk van de verzamelplaats. De aandu d ng ook gespeld als boudschild, beef rog tot in bet begin van de negentien de eeuw n gebruik. houtvoerder vervoerder van houtvlotten. houtwerker I emand d e van gewoon bout meube en enzovoorts vervaard gt. Zie ook witwenken 2 iemand die eikenhakhout sch It ten behoeve van de bereiding van run voor de eer ooierj, en bet ovenblijvende boat tot bossen samenb ndt. houwer I bouthakker, 2 veenhakker, 3 bee cb.ouwer, 4 steenhouwen 5 mijnwer ke’- de de steenkool losmaakt ut een steen koienlaag. hovenier I ernand die de tuin van een ander aan egt of onderhoudt, 2 iernand die leeft van de teelt van groente en fruit. huidensplitter arbeider in een leenfabrieL d e met een splitmachine de oneffenheden van de huiden afsn 1 dt. huidenvetter oorspronkelijk degene die reeds ge ooide huiden verder bewer t door ze met vet n te smeren, Later kreeg de naam de meen algemene beteken s van emand die van buiden eer maakt, Het woord Ieerlooier beeft een gelijksoorbge ontwikkel ng door gemaakt. H enmede wend oonspron<elilk ook slecbts een deel van bet totale productie pnoces aangeduid, later bet gehele pnoces. huisman boen huismeester I persoon die het hoofd is van of bet toez cht heeft op de huishoudel jl e d enst van een inn chting, 2 huisondervvijzen

ijker contro eur en waarmerker van maten en gew cnten. ijkopnemer beambte die aan de band van de dieogangsmerken van een schip en een jrschaal bet gewicht van de lading van een schip vaststelt. ijsloper persoon die een veerdienst onden houdt door of over bet ijs. ijsvisser walvisvanger ijzerdraaier >> draaien (betekenis I). ijzerkramer kleinhandelaan in ijzerwaren. ijzersnijder >> stempe snijden illuminator yen uchter van handschriften. illusionist goochelaan imker bijenhouder Men schrjft ook ijmken impostmeester ontvanger van belastingen. De benam ng is afgeleid van bet Enanse impdt. inbrenger I tussenpersoon tussen bet pu bliek en een bank van ening, 2 imponteun indrager anbeiden d e in een glasfabriek de venvaardigde voonwenpen in de koeloven p aatst. ingaarder belastinginnen inlegger I man die in een drukkenij de vellen

inlegt, 2 oegere c e bij de textie fabnicage snijpatronen zo economisch mogeIk in elkaan cast en ze aftekent. inspeciënt asss:ent van de regisseun die zorgt voor de toneebenodigdheden. Men schnijft ook nspcibnt. De benaming is afge leid van bet Latijn. /nspiciens betekent kijkend naan insteker I anbe den die schoven in een dorsmach ne steekt, 2 wenkman op een schaverij die bet bout n de schaafmachine steekt, 3 he pen in een drukkenij die te be dnukken zakjes en dergelijke nsteekt in de pers (verge ijk ook n eggec betekenis I). insteller arbe den die vol- en halfautomat sche machines inste t op bet venvaardigen van in massa te pnoducenen wenkstukken. instituteur kostschoolhouden De vrouwe Iijke vorm s nstitutrice. De benaming s ont leend aan bet Frans, en betekent daar onden wijzer en onderwijzenes. inzetter werkman in een steenbakkeni 1 die de stenen in een oven plaatst. -

33

ft ds an bistorische beroepen

kabinetwerker

jachtoppasser.

bet juist afstel en van apparaten en nstru menten, 2 arbeider die met de hand bet letterbeeld van gegoten etters afwerkt. Men spreekt ook van just ficeerden

jachtoppasser jachtopzienen jachtwachter jachtopziener janmaat matroos. justeerder i degene die zorg draagt voor

ozer e adere bea ngsleden bet Behouden Hue op Nova Zembla Ben matroos wordt ook aangedu d als janmaat of zeemaat,

janmaat

Ma

*

—

-

Van aakscbipper tot zwkker

34

kaagman schpper d e op een kaag vaart. Men spreekt ook van kaagsch ppen Ben kaag a een p atboomd vaartuig met zwaarden. Het voert een spr etzeL een stagfok en een cu ver (een dnehoekig ze I), Kagen zijn gebru kt voor vrachtvervoep en ook we als beurtschepen. kaaimeester ambtenaar belast met het toezcht op een havenkade of op een aantal
kaarsenmaker d e vetkaarsen maakt. Later a kaarsenmaker bet algemene begnp geworden voor zowel de vervaard ger van vetkaarsen als van waskaarsen. kaarssteker handwerker d e getrokken kaarsen maakt. Dat zijn smeerkaarsen, oak aangeduid as vetkaarsen. kaartenslaander arbeider die kaarten vol gens een patroon van gaatjes voorziet om te gebruken voor een machne voor bet weven van stoffen. Men spreekt ook van kaarten slagen kaartprenter drukker van andkaarten, zeekaarten en/of hemelkaarten, kaasloper waagknecht die de kaas naar de waag en van daar naar de schepen draagt, oftewel kaasdragen kaasmenger kaashandelaanVergeljk bet Enge se cheesemonger. kabelgast I arbeder belast met bet sp itsen en lassen van > kabelgast (betekenis I). kabinetmaker vervaard ger van fjn meube werk. Dt woord s moge ijk afge eid van bet Engelse cabinetmaker. kabinetwerker >> kab netmaken

35

G ds van h storische beroepen

kasbaas

kadraai(er).

Dit kan zijn bj oen stad, maar ook bj eon watorschap of d jkbestuur. Do bonaming is ook gobruikt voor eon dirigorend architect bj eon stad on voor eon ambtonaar die toe zicht houdt op gobouwon, straton, wogon, bruggon onzovoorts on hot workvolk uit

kadraai(er) scheepszoetelaan Zie zoetelaan kalander iemand die kalandert of een kalanderij exploteert. Kalanderen houdt in geweven stoffen, Ieee papier enzovoorts onder druk van twee of meor draaiende cilinders glad te maken en te glanzen. kalefater dichier van scheepsnaden.

botaalt. kamerbewaarder I uorspronko jk eon bodiondo bolast met hot toozicht houdon op oon kamor of op kamors, 2 ondor do Ropu b iok titol van eon boambto die bolast is met do zorg voor hot vorgadorlokaal van eon college on hot doon vdn do dagvdardingon

kalkbakker kalkbrandor kalkbouwer workman die kalk door elkaar mengt met zand en water kalkdrager stodeljke beambte die toezicbt 1 hot lossen van ka k. In Vlaanderon houdt bi is de benaming ook gobruikt voor opper

on aanzogg ngen d e van dat college uitgaan. 3 in do achttionde oouw do titol van eon bodiondo die de zorg heoft voor do ambts vortrokkon in do stadhuizon, 4 titol van oon

man. (Zie aldaar.) kalkmaker persoon de op een aangeno men bouwwerk door de opdrachtgever aan gosteld is om do motsolspecio te bereiden opdat de aannemer ciaar niet moe kan

goeding helpt met hot ootrekkon van kaen togen eon hogo brug. kasbaas kwoker van planton in kassen of bakkon.

vorm tonugbrongt. kareelbakker stoonbakkor Eon karool is

Karieman met ‘ond De karremap ap van ales vervoei en in zijn Kat van VU I

kar(re)man

oediondo die bozookons aandient onzo voorts bij hogo ambtsdragors of aanzion ijko collogos, S in do twintgsto oouw do titel

knoeien. kalkmeter ambtenaar beiast met hot meter van de
n s tot Voopwaar

voor do hoogsto bodiondon bil ondor andoro do m nsteros en do Raad van State. Eon bosluit van 21 apnl 1917 vordeeldo doze bediondon n Kamorbowaardors, Conciergos, Bodon on Vastenknochts. kamerier mannelilko Iijfbodiondo van eon heor kamerloopster vrouw in d onst van eon diacon o die do ondorstoun ng thuis bozorgt

kalkmoter, kalligraaf schoonschrijvor. kambeslager degene die wolkammen beslaat oftewei gereed maakt. kamenier vrouwelilko lijfbedionde van eon dame, die behulpzaam is bij hot aan- on uit klodon on hot kappen on allorlei porsoonlijko en vortrouwel jke dienston vornicht. Eon dor ko vortrouwensponsoon ken zich zozoer 3 geli voroonzolvigon met haar moostores, dat zoals Nicolaas Boots in do Comero Obscuro vertelt, zij hot hoeft over ons Buiton. Men spreokt ook wol van kamorvrouw. kameraar ambtenaar of beambte dio op troedt als beheorder van do geidmiddolen.

Van aakschippor tot zwikker

eon viorkanto bakstoon, v oertogo of plavus. kargeleider ‘conductour’ van eon bostel wagon. karredrijver voorman op eon bierwagen, eon molonkar onzovoonts. kar(re)man man die met eon kar voon voi voor zorgt ondor andoro van vu Iris, maar ook van ancoro zaron, karrenloper >> gnondspoordor karrenoptrekker omand die togon ver

kantonnier wogworker op door do over hoid ondoi-houdon wegen. Bohalvo amboider Ear hot ook botokonen do boambte n d enst van do wogbohoordor die verant k is voor hot dago JK50 onderhouo 1 woordoli in eon bopaald kanton, Do benaming is ont oonc can hot H anse cantcnier. Hot woord
bij do bodooldon. kamermeester rentmoostor kammenscherper porsoon die do kammon van do wolkammors schorpt. kamsiager vorvaard’gor van wovorskam men, kamsteker arboidor die do kottingdraden in eon wovorskam stookt. kandijwerker suikorraffinadour do kandij suiker producoert. Kandijsuikor is suikor n do godaanto van kristalachtige klontjos. kannestopper roparatour van gobrokon

tinnen kannon.

36

37

Gids van histor sche beroepen

kiepkeerl kasbediende.

keetmeid vrouw werkzaam in een zout keet. keetvrouw vrouw die de hu shouding doet de ijk onderkomen voor arbeiders. 1 eon ti 1 wordt ook aangeduid als keetwijf. Zi kelderbewaarder >> ke dermeester kelderboer opzichter van de kelders van

kasbediende bankemoloyé die aan de kas staat. kashouder kassien kasloper bediende die geld wegbrent of mt kassaaiwever wever van grove wollen stoffen. kasseilegger stratenmaker Men schnjft ook kasseier of kass er kastelein oorspronke jk degene aan wie de bewaking en verdediging van een kasteel is opgedragen, oftewel een slotvoogd. Dc

een borbrouwerj. kelderhouder verkoper van alcoholische drank in bet groot kelderknecht wijnkopersbediende. keldermeester iemand die bij een aan zieHtk persoon, aar bet hof o n een kloos

bewaarder van het grafeljk. later orinsehjk hot in s-Gravenhage werd Kastele n van den Hove genoemd. De benaming wordt ook gebruikt voor de bewaarder van een vorste lijk of adellijk paleis en voor de gouverneur van een gevangenis.Vervolgens kwam de benamng ook in zwang voor de bewaarder van een burgerljk dienstgebouw. Het werd ook de betteling van de pachters van de vroegere officiële stadslogomenten. en ten slotte zonder meer van een logementhouner Uiteindelijk werd het begrip zo ver u tge breid dat hier ook een kroeghouder onder vel. Mu is het een synoniem van herbergier,

men ook wol kneuterboer kiepkeerl marskramer Kiep betoKent draagkorf.Vorgelijk do Duitso benaming

wordt ook korsot genoemd. Hot gobruik

Kieponkerl.

dient om er sank uit to zen.

to var de Viepioe- do de duizen 1 Eon o

kiepkeerl

angs oopt Kiepkeei i of Kordragor

ter het beheer heeft over de wijnkelder kerkbewaarder koster. ketelbikker degene die van ketels do

synoniemen voor mai skrameri afgeleid van de korf

kiep botekent draagkorf

do de marskrarner op zjr rug araagt.

kotelsteen wegbikt. ketelbink jongon die op oen schip allorlei karwe tjes verricht, ketelboeter rondtrekkende reparateur van ketels en andere metalen gebruiksvoor werpen. Boeten betekent vuur aanleggen

of ontsteken. keteijongen >> ketelbikker ketelknecht werkman in een lakenververij. Is dit een jongen dan sprookt men ook van ketelknaap. ketellapper >> ketelboeter ketelmeester werkman in eon zout

tapper. kasteleines houdster van een logement of van een drankhuis. kasthouder verkoper van zilveren of gouden voorwerpen die niet door hem

ziederij. ketelmetselaar ambachtsman die stoom ketels inmotselt en rookkanalen en vuur vaste bekleding aanbrengt. kettingfraiser arbeider die met een beitel ketting in bout gleuven maakt voor bout

zelf vervaard gd zijn. katoenkaarder katoenruwer katoenslager >> katoenkaarder keerder iemand die is aangesteld om n een boomgaard voge s te verjagen. keetbaas man belast met het verrichten van het huishoudelijk werk n een keet van

verbindingen. kettingjongen dwangarbeider kettingscheerder arbeider die spoe en met garen in een klossenrek p[aatst, do dra den volgens een patroon door een goleider haalt en aan eon scheermachine bevest gt. keurnoot bijzitter van een rechten Noot is

dilkwerkers of andere arbeiders. keethouder houder van een zoutkeet. keetman zoutzioder keetmeester opzichtor van een zoutkeet.

Van aakschipper tot zwikkor

keuterboer boer met een eigen klein bedrijf. Hot woord is afge eid van koter of katei dat zo veel wil zeggon ad hut of kleine woning. Koter s ook verv’ant met hot woord cot, dat ook hut oetolcent en tovons armoe d g klein hu s. In p aats van keuterboor spelt

bier gelijk aan genoot oftewel metgezel. keurslijfmaker vervaardiger van bopaaloe kledingstukken van vrouwon. Oorspronkelijk was keursl f do benaming voor een nauw gesloten lijf]e dat ais bovenkodingstuk gedra gon werd. Later was bet ook do betite ing van een onder de bovenk eding gedragen sfjf rijgl jf met baleinen, Eon derge ijk ijfje

38

39

Gds van historische boroepen

if

knoopjesdraaier

kinderenwachter.

kleinsteker vervaardiger van kle ne bee d jes of insn jder van versieringen. kleisteker a±e der die Llei steekt oftewe uitgraaft voor een steen of pannenbakkerij. kieppenman arbeder d e in een gasfabr’ee de keppen van de gasafvoerpjpen van een gasaistu atieoven bedient. klepper(man) nachtvrater met een ra:el. kiever arbeider die dik karton vervaardigt door platen carton mach naal van hIm te voorzien en op elkaar te plakken. klijntrekker veenbaggeraar ten behoeve van de turfproductie. K jn s veen dat ge sch kt s voor de oroduct e van goede turf klokkenist bespeler van een k okkenspel.

kinderenwachter opvoeder van kinderen. kindermaarte kindermeid. kindertuchter schoolmeester kippenmelker k ppenhouder kistenmaker meube maker Hot betreft ke en 3 h er een ambachtsman die oegeh vaak kunstvaard g en sierlipe gemaakte oerg meubels vevaardgt. maar ooc buffetten, tafels en andere meubelstukken. kistjesman varend koopman o a. van bier en jenever.

kiaddenmaker werkman die in een steen bakl er brokken aarde gereed maakt om als walk gebruikt te woden. Walk s een plat en hoekg aiesneden stuk
vuurwapen. kluitjongen jongen d e een ploeger helpt doo’ kLten te breken. kluitspeler potsenmaker Kluiten s graopen vertellen. kluiver gerechtsbode d e toezicht moe:

kleinsmid

houden op n beslag genomen nboedels. kiuwer werkman d e garen tot kluwens wHdt. kneukeihouwer beenhouwer oftewe ager Knoke of kre.,<ei. oetekent been. kniphoudster oomeelnoudsten Een nijp is een ki-oeg van gering al 001. knoopjesdraaier vervaardiger van kropen.

DrPe smeden aan bet werk n de smid Se.

Er wordt onderscbe d gemaakt tus

sen de k[einsm d, die iijn smeedwert vei vaardigt. en de grofsrn d, d e de gi o tere :;zeren voorwerpes maakt.

oftewel beiaarder kiompenkapper make var klompen. klopje ongehuwde rocms-katholieke vrou i d e ten tjde van de Repub cf haar even n dienst stelde van godsdienst en I erk, Klopjes (ook wel klopzusters genoemd) nnaakten geen dee uit van een kloostergemeenschap maar woonden op zichzelf. Tot hun werk zaamheden behoorden ondensejs aan k nde mn, hen overbrengen van boodsceapoen geestelijken onder andere over bet opdragen van cot mis, en bet optreden a kosteres n een set-u l<erk. 1 zijn bekend kiopper I ornroeper d e b 2 porder
eurng n. klakkenmaker vervaardiger van heren hoeden, Een klak s een hoge hoed die plat ineengedrckt kan worden. kiamphouder matroos d e timmerwerk verr cht op een zeeschin waarop geen timmerman aar boord s. klapmeester bedener ‘.a een klapbrug. klapwaker nachtwaker toegerust met een klapper oftewel kleppen klapwipper >> klapmeester. kiattenmaker >> k addenmaken klauwer naam voor bet werkvo]k op de artic:l em scheepstimmerwerven te Amsterdam. Het betreft dus degenen die n cc ce werk gesteld waren op ne Landswerf de Staaswer
Van aacscn pper tot ziikker

kiovermaker geweermaken Een kover s zowel een lang, dun kanon als een draagbaar

i s met een zogenaamoe c opmolen de ; sen doet schr kken, waardoor ze in een wak of Hjt terechtkomen, waar hij ze fan

vangen. kiover diamantklover.

40

G ds van h

stol set-c beroepen

iii

korenbrander knors.

In overdrachte ijke zin betekent bet woord 00k praatjesmakeri flikilooier: knors >>vilderi koddebeier poitied enaar op bet platteand. De aanduidng kan ook betrekking heb ben op een jachtopz ener Kodde betekent

ren ne reis voorberedt door bet regolen van vervoer en he besteten ‘an loges en zovoorts, en de zijn opdrachtgevers tijdens de reis vergeze]t. Hot woord s afgelerd van

wanreer dezo grazon op weilanden de niet afgesoten zijn of angs wegen. koffiehuisjongen ke ner koffiekoker jongste knecht aan boord van

komloper dokweker kommenijswinkelier winkel er .n zuivel producten, eieron en vloeswaren. kooier houder van oen oondenkooi.

bet Franse ccuriiei koescheper koeherder

een vissersschip. koffieman oorspronkeh k houder van eon koffiehuis maar later houder van eon koffie

kooiker >>kooier kooiman >> kooior koolkapper groentekweker. koolman oorspronkehk kolenbrandor of mijnworker Later word hot kolonman on ging kolonhandolaar of bezorger van steen

koeter >> stenger koetser iemand die in een pap ermakerij pas gescbepte vellen papier op de v ten drukt Het woord is afgeleid van bet Eranso coucher, neerleggon Een synoniem is afiegger

knots, knupoe!. koemaarte meid d e de koeien verzorgt. koemeester degene die be vroedkunde bj koeien uitoefent. koerier I emand die bolast is met over brengen van mondel nge of schnftehjke be velon of benchten, 2 iemand die voor ande

koetsvoerder koetsier koewachter jongen die koe en bewaakt

Negentiende-eeuws aquare van een d genre met daarop be koetsvoeder

koetsvoerder

Andere benamngen zün koetsoc wagonaar en wageneer.

stafleto. koffiemeester houder van oen koffehuis. koffiepikster arbeidster be koffiebonen utzoekt. koffieraapster >> koffiopikstor koffievrouw vrouw bj we men koffiowater of gezette koffie kan kopen. Zij trad veelal OD a!s houdster van eon water en vuu’

kolon betekenen. koolputter mijnworker koordendraaier >touwsJager koorkoster kerkonknocht. koperdrijver iemand die kooeror anjfwerk vervaardigt. koperdrukker iemand die kopengravures afdrukt. kopergieter ambachtsman die koperen voorworpen giet. kopergraveur iemand die kopergmvums maakt. Het is dus dogeno die net graveer

nering. (Zie aldaar) koffiezoekster >c koffiopikstor kolenbrander houtskooibrander kolenmeter door be overhoid aangestelde beambte do nagaat of to vorkopen kolen geon ongerechtigheden as onverrand bout bovatten on do de hoevoetheid vaststeft. kolenmolenaar mo onaar die steenkoo tot stofkoo vormaat. kolentremmer man die op eon stoom schip do kolen u t bet kolenruim overbrengt naar hot macbineruim. Hot woord is argeleid van bet Hgolse werkwoord to t,m dat ook

work boot. kopermeester smelter van kopor kopersiager vervaardgor van voorwerpon van geslagen koper Men spreekt ook van kopersmid. i dievontaai betekent kopo sager dender

kopersnijder >> kopergraveur koperwerker oorspronkelilk gebruikt als aanduid rig voor zowe koporslagor als kopergieter Later s bet alleen koperslagor kopiist kantoorbediende d e afschriften

doze betekenis kan hebben. kolenwerker arbo der die bij een gas fabriek allerlei werkzaamhodon verricht zoa s bet ossen van kolen, bet laden en rjden van cokes on bet vorrchten van corveediensten. kolenwipper >> kolentremmeri kolfdrager benaming voor een agere gerechtsdienaar. Eon kolf s een knots. Deze knots we’d moegevoord as utobijk

vorvaard gt.

koptouwhouder >> spaakhouder korder visser die met een kor vist. Eon Iron s eon trech:ervormig net dat over do v•s banken wordt voortgesoopt. kordewagenkruier vervoerder d e go bruik maakt van een kruiwagen. Eon kordo

token van gozag. kolkruimer schoonmaker van noolputton en vergaarbakken van afva. komjongen koksjongen aan boord van eon

wagon is eon kru wage. korenbrander joneverstokor

schip.

Van aakschipper tot zwikker

42

43

Gids van histonische boroepen

kwastenmaker

korendoorsteker.

op de werkzaamheden die het graan betref fen en die de daarvoor benod gde arbeiders te werk stet en betaat, 2 ater een make

korendoorsteker werkman de tot taak heeft een hoeveelheid koren door te steken om zo voor luchten te zorgen. korenfactor I oorspronkel jK persoon de in opdracht van koopheden toezicht houdt

aar in granen.

korenmeter van overhoidswege aangestelde

Op deze prent zijn kruidmakei s aan bet werk te zen, vervaard gers van busk ut Zj e’cden ook wel poedermakers ge noemd. Op de achtergrond een mo en

kruidmaker

die de p etmachine aandi ijft waai[n bet buskruit tin gap et wordtTwee kruid makers zo ier bet krt en de joo’ ste man ierdeet bet kruit a po*ies.

door hot te hechten met dun metaa dread dat door vooraf gemaakte gaatjes getrokken woi dt, 2 arboider d e op dijken eon met

beambte die met assistentie van de koren zetter het graan meet. korenophouder >> Korenstortor korenoplegger >> graanopioggea

krammen bevestigde stromat aanbrengt. krasseur arbeder die n oen constructie werkplaats patronen krast n metaalplaten,

korenpikker korenmaaien korenschieter werkman die bet koren op de zolders verschiet. Dit houdt n dat hij het naar een andere plok verplaatst om te voor

bijvoorbeold de token ngen waarnaar hot metaal moet worden gesneden. kribmeester tooz chthoudor op nv or

komen dat hot dufwordt. korenstorter workman die bet gemeten

kribben die aangobracht zijn om do stroom eon bepaalde richting te gevon of om de oreedte van do rivier to beperken. Daarooor verbetort de bovaarbaarhoid van do rivior kruidbereider samenstel or van plantaar

koren n zakken stoit. korenwerker >> korenschietor korenwerper >> korensch eten korenzetter degene die de korenmaat rechtzet en recht houdt, Hot graan wordt door korendragers in de maat gestort. en dan door de korenmeter afgestroken en gometen, waarna de koronstorter ket gemeten graan n zakken stort. korfdrager marskramen koudslachter >> v den kraamdrager marskrarnen Leffeijk batekent net iemand die zin kraam, in de bete kenis van handelswaap met zich mee draagt. kraammoeder kraamverzorgsten kraamzetter werkman d e de kramen op

d go geneesmiddelen. kruidmaker vervaardigor van buskru t. Mon spelt ook kru tmakor krukhouder oudtijds naam van bopaaldo rochterlijko ambtonaron in Vlaandoron. kuiler kuilvissen Eon kuil is eon zakvormig visnot. kuilslechter arboidor die a eon voondorij ku.len ogalisoort. kuiper vorvaardigor van tonnen en vaton. kuisvrouw schoonmaakster kuivenmaakster vervaard gstor van gosteven vrouwenmutsen, kunstdraaier vervaardigor van kunsthand work op eon draa bank. Vorwerkt wordt

de markt plaatst. kraamzitter handelaar d a met een kraam op de markt staat. k arbe der do 3 kraankind I oorspronkel schepe laaat en lost, 2 later Dersoon d e u tslutend bevoegd is tot het verwerken of meren en wegen van bepaalde goederen. kramer oorspronkeiijk emand die kooo viaren vanuit een kraam ver
Van aakschipper tot zwiKYer

44

I

bout, ivoor o hoorn. kunstgieter vorvaadiger van kustzinnigo voorworpon uit gegoton ijzer Hot ken ook gaan om afbeeidingen van personon. kunst(ver)Iakker omana die kunstzinnigo produc:on van eon aelaag voorziet. kunstwerker omand die in togenstelling tot eon kunstenaar bij do productie van zijn werkon uitsluitend uitgaat van bopaaldo regale of patronen. kwakbaas houdor van eon jenovorkroog. kwastenmaker borstolmakor.

werkman die aardewerk kramt

45

Gids ian his:or sate beroepen

labeurder.

Ieidekker

Ieemplakker werkman die muren en daken met leern bestekt, Ieemstrijker arbe de de in een gasfabr e. dekse s en deuren van de cokeskamers van een gasdistdatieoven met leem afsmeert, Ieemvormer werkman d e gietvormen n eem maakt, leerkind leerjongen. Men zegt ook wel leerknaap.

leertouwer cegene cie het reeos ge ooide leer vender bewerkt door trapper. kloopen,

smeren en erse. Dit zjn de laatste bever kingen.

leesarbeider bovengrondse m jnwerker die uit de op een lopende band hggende gezeefde kolen de stenen verwjdert. Ieidekker emand d e een dak met eien

Iandman

Lana’ eden aan -e: ek

00

de akker o Ce

graaroogst.Voo Doer z n eeI andere bcr mingen n d: nook te

v

nden, a’ondet

bojwe hudman. andmar en andpct

labeurder p oeger Het Franse obouter betekent onder andet e ploegen. Iadingmeester toez chthouder op bet laden en lossen van schepen of goederentreinen. lakenreder lakenkoopman. Iakensnijder iemand d e stukken laken afsnildt en naar lengte verkoopt, oftewel w nI e en n aken. lakenvolder of lakenvoller d e wo barer aaeenhechtWo word: meengewerkt en vervi d door erop te stamoen n ee kuip ‘Naarb urine en/of eec bepaalde soort > aftover. Iandman boer Iandmeester benarning voot ‘ersch lende waterstaatsambtenaren. Iandpol noer. Pol betekent bier ruwe kerel. Iantaarnopsteker degene die beast is

Van aakscHpper tot zvv ker

met bet aansteken van de antaarns van de openbane yen chting.

Iantaarnvuller degene die de olie antaarns van de openbare verlicht ng bivu t, Iapjeskerel of Iapjesvent verkoper van geweven stoffen. Iapklopper ketellapper Iapnaaister naa ster voor kletne wet kzaam hecen. Iapschrooier verkoner van appen stof voo bet verstellen van kled ng. Schrooien betekent h er afsntjden. Iapsnijder k eenmaker de geen neuwe ed rg vervaard gt maa Kleren veste t. Iapzalver kwakzalver Iastwerker losser van schepen d e in tar ef werk arbe dt en niet tegen uurloon. lector onderwijs gevende aan een inste ng voor hoger onderwis n rang volgende op de hoogleraar 2 degene die bi een u tgevenij de binnengekomen manuscripten leest. ledergerwer ederbemder Ieedaanzegger >> aa’spre<er Ieedbidder >> aanspreken Ieemgieter werkmar d:ie metalen gte: n omen vorme’. -

46

non

: 47

1 f r Gids van histor sche beroepen

Iintmolenmaker

leertouwer.

De ooier bewerkt dierenhuiden tot ear. Daarna bewerkt de leertouwer het eer verdet zoals te zien op de prent De man op de voergrond act aaft het leer g ad en nra a emanc net eer

leertouwer

soepel aan net t’appen.

Iijfknecht persoonlijke bediende veer werkzaamheden als aan— en u tkleden, kappen enzovoorts. Iijkbidder >> aanspreker Men zegt eok

dekt Grondstof van le en is een grauw gesteente dat gelaagd is. lemmer arbeider die een walvis helpt slachten. lepelgieter rondreizende ambachtsman die uit cud tin lepels giet en keukengerei vertint. Hertoe draagt hij een korf met gereedscap en een komfoor met zich mee. Ietterdienaar stadsbode. De benaming komt voor in de stad Utrecht en hangt waarschijnlijk samen met ‘stads etters d e op hun mantel bevestigd waren. Iettershjper iemand die gegoten druk letters gelijk slijpt. Iettersnijder iemand die letters snijdt n koper of staal oftewel graveert. lettersteker >> lettersnjder Iettertekenaar arbeider de sjablonen voor letters op grafzerken en dergelijke

lijkbede. Iijmreder lilmfabrikant. Iijndraaier >> touwslager hijnfotograaf vakman die met een repro ductiecamera fetes maakt voor te vervaar d gen lijnclichés. hijnopzichter toezichthouder op een spoor-, tram- of telegraafiijn. Iijnschieter degene die bj de walvsvangst de lijn schiet. hjnslager >> teuwslager Iijnwachter >> lijnopzichter hijnwerker arbeider die werkt aan het onderhoud van een spoer,tram- efteegraaf lijn of van een hoegspanningsleiding. Iijstentrekker arbeider die met een machine lijsten in profie trekt en met een

aanbrengt. leurder koopman die met zijn keopwaar langs de huizen gaat, eftewel venter Iichtbewaarder koster van een rooms katholieke kerk. De lichtbewaarder zorgt veer het Eeuwig Licht, De benaming kemt

laagje specie bedekt. hinieerder arbeider ir een drukkeril die lijnen drukt. hinnenjuifrouw vreuw die in een hotel, aan beord van een passagiersschip, in een Kost school of ziekenhuis veor het linnen zorgt. linnenmoeder vrouw verantwoordeliik veer het linnengeed in een gesticht. Iinnennaaister naaster van linnengoed. hinnenreder linnenfabrikantVeela liet een linnenreder dit linnen met door hem ver strekte grondstoffen vervaardigen door thuis

voor in Vlaanderen. Iichterman schipper op een lichtert Een lichter is een vaartuig van ge’Hnge diepgang dat gebruikt wordt em lading van een greter schip te halen of daar naartoe te brengen, wanneer dit gretere schip bijveerbeeld in verband met een te ger nge diepte van het water niet aan de wal kan komen. Iichtmatroos aankomend nog onervaren matrees. Licht betekent bier van weinig

werkende beeren. hintmolenmaker vervaardiger van geteu wen gebruikt veer het vervaardigen van band en lint. Deze melens werden in het begin van de twintigste eeuw door waterof stoomkracht gedreven, maar waren even gens identiek aan de molens uit een vreegere periede. Dergelijke getouwen vermden de evergang tussen handweefgeteuwen en

gewicht. Iichttekenaar purisme veer fetograaf. Iichtwachter opzichter op een lichtschip. lierenman ergeldraaien Lier is behalve een bepaald snaarinstrument ook een draaiorgel. herman arbeider die een ier (een hijs -

.‘acL,.

werktuig) bedient,

machinale weefmachines.

Van aakscnpper tot zwikker

48

49

Gds van histerische beroepen

matres

lintreder

als werkplaats nger chte leeds. Dit kan bij voorbeeld een wasser i zijn. Ioodzetter degene d e bet gas n bet yen

lintreder ntfabrikant. Jintwerker werkman die lint vervaardigt Iithograaf i kunsteraar die op steen te cent, 2 dukker die bet getekerde van de steen afdrukt op papier, oftewel steendrukker, De benam ng is afgeleid van het Gnekse

sterlood zet. Iooier bewerker van dierenhuiden op een dusdanige wijze dat ze in leer overgaan. De bewerking kan plaats vinden met plant aardige. dierlike of minerale stoffen. loopknecht boodschapperloper Het gaa: veelal em bet bezergen van bestellingen. Men spreek eok van ieopjongen. loopmeisje boodschappenme sje. lopenmaker vervaardiger van geweer

woerd veer steen. Iofwerksnijder sn jder van vers eringen n Ge vorm ran bladeren, bloemer en ranker aan onde andere rneubelen. lokettist beambte ce aan eer’ :oket kaart jes verkoopt Iombardhouder houder van eon bank van ening. Het weord ombard is verbasterd tot ommerd. Lombard ieeft oorspronkelijk be trekking op een oopman u t Lombaidije eie zch bez g held met geldhandel, n bet bij zonder bet uitlenen van geld tegen onder pand. Later staat de benaming os van Lombardije als herkomstgebied. lood- en zinkwerker Ioodg eter. loodsbaas heofd van een goederenloods. Ioodsman gids veer scnepen oftewe eods. loodsmeid vrouw me werkzaam is in een

open. loper bode o keeper (Zie b j keener ee’ te oetekenis.) lorrenman voddenman. loterijdebitant verkeper van leten. Zie eeL debitant. Iouteraar zuiveraar van meta en, luierman arbeider die door trekken aan de iuilijner” Ce steom:eeveer regelt n een heimacH’e. De teuwen n eer derge jke machine werden name ijk lui.ijne geroerne.

gelike stofen verceept. Het kan gaan em wolen. l. nnen. kateeren en zjden stoffen en eek em de daaruit gemaakte procucten. Letterlik betekent bet aan bet Frans ont

maalder melenaar maanheer >> maner maarte dienstmeisje. machineperser arbeider d e k edingstuk ken mach naal perst. machinezetter ache der die in een druk ken aan een zermacb ne weret. mainaftapper abe der die Jit gas neerge agen teer en ammen akwater t eon gas 1 s

leende woord menufecturen: met do hand gemaakte voortbrengselen van niverbeid. In de ti d var be Repueliek hebben zich veei 1 wevers nit Waron e after gevestigd. maqueur >> mnheutmeter marketentster vreuw die eten en drinken aan seldaten verkoept. Het weord komt van bet Pta iaanse mercetente, hande aarster marktgaarder beambte d e marktgelden

verzamelbu s (main) aftapt. makelaar ter zeevaart tussenperseen hi bet aanwerven van zeevarenden. malder anbede cie bj de screepsbou. ma en maakt of met d e mallen de vormen

i nt. marktkramer koopman me met een kraam op de markt staat. marmeraar vervaardiger van gemarmerd

n plaats van van scheepsdeler centroleert. 1 malder spreekt men eok van maIler maler schilder Het woord, dat identiek is aan bet Duitse Meler, is ender andere door

papier marmereerder vakman in de boekbindenij die z’ch n bet bijzonder heeft teegeegd op bet marmeren van boeksneoen. marsdrager >> marseramer marskramer koopman die rondtrekt met

Vondel gebruikt. maner een rechteriijk ameTenaar die ra mens de andsreer aan de rechtsprekenden een vennis vraagt. mangelvrouw vrouw d e linnengeed glad maakt met een mangel. Men spreekt ook

een rugkorf. marsman >> marskramer Men zegt ook marsven:. matres houdster van een kleuter- of be-

van mangelster manufacturier eorsprenkelik fabrikant van geweven stoffen, later winke er die der

Van aakschipper tot zw kker

50

SI

Gids van histerische bereepen

•rTl muntwerker

mattenstikker.

zich om het melkvee bekommert. melkrijder degene die de melk van de boeren naar de me[kfabriek vervoert. melkslijter verkoper van melk in bet klein. melkvaarder degene die met een vaartuig bij boeren melk ophaalt en vervoert naar een zuivelfabr ek. mengmeester opzichter bij de meng ng van grondstoffen n het groot. mentor stud ebegeleider De benaming komt uit het Grieks. messenjongen jongen die uit een papier machne komerde banen karton machinaal tot vellen snijdt.

waarschool. De benaming is afgeleid van het Franse mofrresse, meesteres. mattenstikker vervaardiger van neten matten voor kwekerijen. mecanicien werktuigkundige. De benaming komt letterlijk uit het Frans. mechanicus >> mecanic en. medailleur stempelsnijder Het Eranse me daille betekent onder andere gedenkpenning. meestergast >> meesterknecht. meesterknecht eerste knecht of voorman, melkdier melkmeid. Dit houdt in bezorg ste var melk. De benaming wordt ook wel gebruikt voor een boerenmeid die

Her s de metser te zien, die een muur opmetse t. Een metselaar wordS metser ofvoegergenoemd. De kalkmenger zorgt op de bouwplaats voor bet maken van de metselspecie en de opper man of de vogeldrager geeft de metser de stenen aan.

metser

Van aakschipper tot zwikker

52

moermeier opzichter van moerknechten. (Zie aldaar) molendrager man wiens beroep bet is graan dat gemalen moet worden naar de mo en te dragen. molenman mo enaar molenmeester degene die Nj een water schap belast is met bet beheer van de mo lens. monsterknecht knecbt die belast is met bet uitstallen van monsters. Monsters zjn stalen of proeven van een product of koop waar monstermaker ontwerper van essins in de band- en koordvecbterj. monsterman persoon belast met bet son teren van de op een veil ng aangevoerde

mestraper vuilnsman. metaalscheider arbeider die meta en zui vert van bijgemengde stoffen, meter ambtenaar d e de lengte van stoffen of hoeveelbeid van producten controleert dan wel vaststelt. metser metselaar, mijnhoutmeter arbeider die dennenbo men die voor de mjnen op lengte moeten worden gezaagd uitmeet en aftekent. mimespeler beoefenaar van bet gebaren spel as beroep. mm vrouw d e zich beast met de moeder lijke zorg voor een k em kind. Dit houdt ge woonlijk n dat zij bet kind zoogt. Mm is een verkorting van minnemoer of minnemoeder minnemoeder i zoogster (zie hierboven), 2 aborteuse. modderman baggeraar modelleur I vormer of boetseerder, 2 ontwerper van n euwe modeller in de con fectie- industrie en voor de productie van

goederen. motordrijver scheepswerktuigkundige bij de kustvaart. mouter maker van mout. Mout is gerst of soms een andere graansoort die men heeft laten kiemen en daarna drogen. Het wordt georu 4 ai.s grondstof voor bet brouwen van

lederware n. modelmaker .emand die houten modeler vervaardigt voor gletvormen. modemaakster vrouw die dameshoeden opmaakt. De term is ook wel gebruikt als sy noniem van modewerkster modewerkster vrouw die dameskledirg maakt die aan mode onderhevig is. Dit staat in tegenste ling tot iemand die lijfgoed (on dergoed) vervaardigt. moerknecht man werkzaam Nj een stadsrein gingsdienst. Men spreekt ook van moerkind. Moer betekent behalve veenslik ook s ija in rume zin.

mulder molenaat munter arbeider die ce munten slaat. Dit

houdt in dat hij de muntp aatjes stempe t. muntgezel beamb:e die ondergeschikt aan de muntmeester werkzaam is aan de Munt. muntmeester hoofd van een Munt. Na de Franse tijd is de muntmeester in dienst van bet rijk, daarvoor werkte hij voor eigen re keni rg. muntwerker

53

>>

munter

Gids van h storrsche beroepen

nettenboeter

nachtroeper.

De nettenboeters repareren de netten

nettenboeter

ioo .isse boten. Nerte-noete- r ear synon en oor nerstel e an oneCen, boeten heeft hier epareren ib beteenis.

nachtroeper nachtwaken nachtschutter iemand die bij nacht een schuts u s bedient. nachttikker typograaf die s nachts voor een
nettenboeter hens:eI er van visnetten. Boeten betekent niet alleen boete doen, maar 00k repareren. netter visser die met staande netten ansjo

plaats. nagelmaker sp kersmid. Naast nagelmaker komt ook de benaming nagelsm d voor nageispuiter a-be den de t nknagels me: een autogeen apparaat uitbrandt. nageltikker arbeider d e met een hamer khnknage s bekiopt om te con±no are- of ze

nippelmaker vervaardiger van verb nd ngs stukken d e van schroefdraad voorzien zijn. aansprel en noder nodiger >> aansnreken noodwaker toezichthouder bj evenemen ten d e gevaar op everen zoa s bet afsteken

goed geklonken zijn. nalijmer arbe,ce- die papier in een jrnbac

normaalonderwijzer Ieer
van oppervlakteli m voorziet. nederrechter agere rechter

wijzers bij bet basisonderw is. notenmanger oterverNoper. Men spet

negotiant koopman. negotiant bij de weg straatventen nestelmaker vervaardgen van veters of njg snoeren, Net betreft koorden met uitenden d e in een metalen nngetje gevat zjn om ze gerna’rketje coon een oDenng e kunne halen.

ook notenmengen notenvoeger aft punisme voor compon.st.

Van aak nipper tot no


vis V st.

nikkelaar aro&der a e meta’en onde-de en onderdompelt n een n kkelbad,

_->

van vuuwe-k. den oar een ople.d ngsschoo voor o-aer

Net vvoord s as zocang n de zeventiende

eeuw gebru kt.

2:

55

..

G cs an n sto- sche be’oeper

iF

officier van gezondheid

opkorter

voorts, 2 zetter aan een zetmachine in een drukkerij, 3 bed eningsvakman o.a. bij bet ve-tonen van films in een bioscoop. operator bed eningsvakman. De benaming is ontleend aan bet Engels. opgaarder >> ontvanger ophouder degene die op eer vissersboot

bij bet uitzetten van de vislijnen de bakken met aas brengt en ze ophoudt opdat een ander bet aas kan bevestigen. opjager persoon d e bet w Id opdrijft. ofte wel drijven opkorter straatveger of vuilnisopruimer Opkorten betekent wegruimen, bijeenvegen.

opsteker

Volksprent met daarop verschillende

ambachten, die met een riimpje verdui del jkt warden. Onder andere is de op steKer te zien, a e voor zijn beroep ae straatlantaarns aansteekt.

officier van gezondheid arts die dee uit maalc van de geneeskundige dienst bij net egen olieman man die petroleum in het kien verkoopt. olieslager fabrikant d e raap- of lijnolie in een ol emolen uit zaden perst. oliestamper >> olieslager. omlegger arbe der die be ast is met het verplaatsen van kabels, leidingen en trans portinstallaties in kolenmijnen omroeper iemand die in dienst van ee gemeente nieuws op straat bekend maakt. omsteker aborteur omsteUer >> ovenregelaan onderfabriek bouwmeester tweede in rang. ondermeester onderwjzer die in een schoo ondergeschikt s aan bet hoofd van die school. onderzeilsgast matroos die belast is met bet vast en losmaken var de onderste ra ze en aan de grote mast en de Iokkenmast van een ze lschip. De fokkenmast s de voor ste mast van een driemaster ontbloter >> afrover ontvanger ambtenaar aan wie bet beheer

Van aakschipper tot zw kker

•

•

56

van inkomsten en utgaven is opgedragen. We kennen gerleer’teontvangers, ontvan gers van de directe belastingen, van de ac cijrzen. van de registratie. en van de kon vooien (bedragen verschuldigd voor et ver krjgen van een gewapend geleide op zee) en icenten (in en uitvoerrecbten). oogmeester oogarts. oordeeldrager de ontwerper van een vonnis bij een rechtbank. Om geldig te wor den moest dit vonnis vervolgens door de rec”tbank bekracb:igc worden. oordeelwijzer >> oordeeldragen opbreker arbe der d e turf opbreekt. D t roudt in dat hij de afgetroffelde turf (zie af troffelaar) van de grond losmaakt en over eind zet. opbrenger man die goederen naar boven brengt of naar boven h jst. open tafeihouder houder van een eethuis waar een ieder tegen betaling aan de maal td kan aanzitten. Open betekent bie’ vrij toegankelijk. Open tafe komt overeen met bet Franse table d’fidte. operateur I in de regel onbevoegce heel meester die bet land doortrekt als breuk- of steensn jder of am kiezen te trekken enzo

EI int de kost b 1 zn manier,

o p..a -

•

I_ -‘

,

Es flefint ook omtd zn 1eizier. No

12.

m

1

.

-Zphe K

.

tc4

“

‘:

-

: 57

Gids van histor sche beraepen

pandjesbaas

oplegger.

die een tijdje te drogen hebben gelegen op hun kant zet, 3 hij die bj bet roo en de aard

oplegger I iemard die graan op egt in een pakhu 5, 2 iemand die agen stof op elkaar stapelt om tegelipc gesneden te worden. opmaakster vrouw die hoeden opmaakt, 2 vrouw die knotten wol fatsoeneert en sa

appelen ut de grond haalt, 4 degene die op bet veld korenschoven, hooi of stro aanreikt aan de persoon d e bet op de wagen legt. opsteller redacteur van een crant of tid sch oft. optasser arbe den d e de productie son t. 1 teert en opstape opzetter i iemand die dieren opzet door bun huid op te stoppen, 2 arbe der die in een steenfabnek de kie aai’de op de tafel egt om gevormd te worden. ornamenteur amoachtsman die ornamen n op 1 ten aanbrengt. Dt kan bjvooreeld zi jstwek van deuren en ramen. ovenist werkman in een gieter of een brood- of aardewerkfabriek d e belast is met bet toez cht op de oven. ovenjongen jongen die n een g asblazerij bet geblazen voorwerp in de koeloven

memndt. opmaker I man d e vias opmaakt en tot bundels samenb ndt, 2 degene die in een aruKKerij de gezerre baazjderi van een boeK opmaakt Dit boudt in dat hj de rege s af past en in pag na’s verdeelt, oppasser I ambtenaar die be ast s met bet houden van toezicht op bepaalde zaken, 2 flies nwonende bediende die voor zijn meester huishoude ijKe bezgheden verricht en boodschappen doet, 3 ziekenverzorger opperknecht >> meesterknecrst. opperman aandrager van stenen voor een metselaar, Opperen betekent aandragen van mater alen. oprijder i de man die met een los paard de paadentrams tegen een b’mg o he ling helps oprijden, 2 de man d e n een steen akkeoj de gearoogde stenen naar de oven

paats:. ovenregelaar rege oar van de gas en lucbifoevoer naar de vlamkamerr van een gasoistiliat eoven. ovenwachter toezichthouder op den of meer ovens. overdrukker iemand die contourteken n gen maakt op daarvoor bestemd overzetpa pier en deze ove:craagt op stem” of zink. overhaalder veerman. Men schrijft ook

vervOert. oproeper >> roepen opsiager I werkman die goederen naar de pahuizen brengt en ze daar ops aat, 2 ar beider die in een steenfabriek de bewerkte klei op de aanscbu:fwagen iaadL opsnijder arbeider die in een steenba kerj de randen van de gevormde steen afsnijdt. opsteker aansteker van straatiantaarns, 2 arbe der in een steenbakkerj die stenen

ove””alen overknecht eerste knecht bj een boen

paaimeester betaalmeester. (Vergelik bet Engelse poy.) paalmeester I inner van bet paalgeld van schepen die in een haven iggen. Het paal ge d diende voor bet onderhoud van de paalhoofden. en tevens voor de bebakening en netonning va bet vaarwa:e’: 2 ambm naar belast met net vaststel en van de g’en zen van eigendommen onroemnd goed.Vm’ ge jK het werKwoord afpa en. paardbesteller stalknecht. paardenkutser paardenkoopman. paardenploter paardenkoper ook voor de slacht.

paardenprosser paardenv len (Z e v lder.) paardentuiser pam’denkopenTLisen bete en (Duits: rauscfien), 1 kent net a ee ‘rri moan ook nandel drijven. paartsmeester controleur van laken. Paartse is de at waar laken overheen gelegd wordt voor bet nameten van engte en breedte. pakbaas pakhu smeescer (Z e a daar.) pakdrager koopmar in manufacturen die op bet plattelard met zin koopwaar op do rug angs de hu Zen vent, Men spreekt ook van pakkoopman, pakiopm’ en pabman.

Van aaksch pper “at zw ker

58

pakhuismeester opz cfiter van een pak huis. pakkeman >> ye dwachter pakker iemand w ens taak bet s koop mansgoederen voor de verzending in to pak ken. In bet verleder werden bepaa[de perso nen biertoe var ove”heidswege aangesteld. pakmeester conducteur op eer trein, belast met de zo”g voor de vrachtgoeoeren. paler >> paalrneester (betekens 2). paifrenier in livrei gekede helper van een koets or, palingtrekker palingvisser pandbewaarder degene aan wie in een bar.K van en ng ce bewarn-g van do pande”' is opgedragen.

panddrager degere d e voor anderen eer’ pana naar de banR van ening orengt. H stoat ook bekend a s inbrenger pander eertijds benaming van een ambte naar d e gerechtelijke beslagleggingen ver r cht en soms bet in beslag genomene ook executeert.

pandhaler gm’echtsbode die do panden opbaalt. pandjesbaas exploitant van een banK van len ng.

Gids van bistooscbe be’mepen

plaatetser

pandmeester.

pandmeester >> pandjesbaas. panneman zoutzieder. pannemeester eigenaar van een zout ziederij. pannenbezetter >> pannens:rjken pannenboer arbeider dLe in een oester kwekerij dakpannen wt kalkt en uitzet om bet oesterbroed op te vangen. pannenboeter i >> ketelboeter 2 degere die herste werkzaamheden verncht aan zoutpanne. pannendekker hj die het dak met pannen dekt,

pannenknecht werkman die bijvoorbeeld n een suikerraffinaderj voor de kookpannen zorgt. pannenmaker I vervaardiger van pannen. 2 werkman die in een steenbakkerij in een pannenvorm dakpannen maakt. pannenpopper man die de pannen op de daken popt. Dit houdt in dat hij ze met bos es stro waterdicht maakt. pannenstrijker metselaar d e tussen de aakpannen morte smjkt. pannenuittrekker workman d e in een steenbakkerj de dakpannen uit de oven

trekt, panvormer werkman d e in een steenfa bnek de cakpannen hun vorm geeft. papierheffer workman die ir een papie makerij de geperste vellen heft. D t houdt in dat hj ze van de vi ten neemt en op een sta pe legt. papieropnemer >> papierheffer papierpakker arbeider de ir eon pan erfa

waterstanden waar te nemen en te noteren. peilmolenaar molenaar die een peilmolen bedient. Dat is eec molen waarbj de stand van bet boezemwater wordt waargenomen. en van waanuit aan andere molens geseind wordt met malen te beginnen dan wel op te

make n patatensteker aardappelroo er. patissier banketbakker, De benaming is rechtstreeks aan bet Frans ontleend. patijnmaker vervaardiger van metalen modellen voor massagietwerk. ambtenaar aan een universiteit be pedel last met de regeling van promoties en ande re plechtigheden, 2 bij utbreiding bode van een studentencorps. Do betitel ng is afgeleid van ret La:ijnse pedeiius, dat (gerecnts)booe

vordering. persenaar >> perser in betekenis I. perser I keurmeester bij de lakenwoverij. Hot a<en diende hij in de pers te keumn. 2 workman wiens werk u t person bestaat, zoals bij de fabricage van laken, van olie, van kaarsen of van machinale stonen. persjongen Ioopjongen van eon drukkerij.

betekent. peeboer groenteboen Pee s een benarn ng voor worte en, pegelaar beambte aangesteld om de maat van dninkvaten vast te stellen. Pogel betekent peilstmep. Naast pegeaar kom: oo< de be naming pegelmeoster voor. B I u tbreiding valt onder de bet;telHg ook bet vaststel en van de maat van n et vloeibare zaken as brood, peiler beambte die drinkvaten van peil of

brek hot papier in nemen pakt. Een riem telt 480 Or 500 vel paper. papiersnijder arbe dec die rollen papier

mach naal tot vollen snijdt. papmolenaar arbeider die ruwe pap in een cementmolen fin rnaalct. parketteur iemand die parketvloeren legt.

Van aakschipper tot zw kker

parketwacht(er) politieman die dienst doet bij rechtzittingen. parlevinker koopman die vanaf een vaan tuig kieinhandel drijft. parurier nandelaar n siocaden. Porure s he: Franse woord voor s eraad, opschik. passeerder ambachtsman die op een be paalde wijze fjn leer bereidt. passementwerker vervaacdiger van banden, boordsels, kanten en snoeren die ge bruikt wo-den als omzoming of tot versie ring van kledingstukken, meubelztt ngen en zovoorts.Tot de werkzaamheden behoort ook bet aanhechten daarvan. Soms wordt ook bet Franse woord possementier gebruikt. pasteerder arbeider die muren met een dunne laag b tumen en steens ag of gemalen scheipen (pasta) bedekt oni ze vochtdicht te

negel voorzet. peilmeester beambie d e tot :aak heeft

60

pijpenopsteker arbeider die in eon spin nerij do loge spoelon op do sp nmachine zot on de craden eraar bevestig. pijpensteller iemand die orgelpijpen stelt. pijpenuitbrander >> pijpe’branden pijpgast brandspuitgast. pijpleider dogene die do straalpijp van do brandspuit leidt. pijpvoerder >> piipleider pikbrander iomand die pek bereidt door teer to d stilleren. pikeur I man die paarden africht en ande ron bert paardrijden, 2 rijknecht bij iomand

houden. peinder >> pander pelmolenaar >> grutter (oorspronkelijke betekenis). penningsnijder graveur die stempels voor gedenkpenn ngen snijdt. pensvrouw vrouw die pens tot spijs toebe reidt en verkoopt. Pens bestaat uit maag en ingewanden van een geslacht dien percepteur ontvanger van belastingen. Het Franse perception betekent naast waarne ming en gewaanwording 00k heffing en in

die paarden houdt. pikjongen beerjongon op eon schoepstim merwe4. Hij is belast met hot bereiden van pik (pok), pluis, kalfaatwerk en dergelijko. Zie ook kalefater pikkenier opkoper van rostanten op straat markten, pikker I degene die do naden van oen schip met pek bestrijkt, 2 iemand die do haren van borstels met pek vastmaakt, 3 schoenlapDor pinkvisser visser die vaart met eon pink. Dit is eon schip met eon platte kiel, eon meestal rondo voorsteven on eon smaller toebopende achterstoven, en één mast. Dit typo vissorsboot kwam al in do vijftiende eeuw aan do Noordzeekust voor pintmeester iemand die wonden en zwe ren goneest met een gewoonlijk in een aar den pot (pint) bewaard poodor piskijker kwakzalve die it bet bekijkon van do pis van eon patient conclusios trekt over dons ziekte en hem tracht te genezen. piskruier iemand die pis vervoert ten be hoove van do woiberoiding in eon voliehj. plaatdrijver metaalboordor plaatdrukker drukker van pronten. plaatetser dogeno die koperon platen etst. Etsen is hot bewerken van oppervlakken door doze chemisch aan to tasten.

persman journalist. persmeester i >> person in betokenis I, 2 toez chthouder op hot vormen van stenen in eon steenbakkerij. pettenknipster pettenmaakster piccolo hoteljongen in unform. Hot Itali aanse piccolo betekent klein. pierleider hoofdbaas van eon stuwadoon (Zie aidaar:) pijpenbakker iemand die van pijpaarde ta bakspijpen bak’t. Pijpaardo is eon fijne klei soort. pijpenbrander degono die vu le pijpon u t brandt om ze woor wit to krjgen. pijpenlegger arboidor die buizon in do grond legt.

61

Gids van h storische beroepen

ja plaatdrukker.

plaatsnijder

plaatsnijder plaatdrukker

Eveneens een prent m.et een gedichtje,

Per prert met een gedichte over de

maar flu over de plaatsnijder die de drub

plaatdrukket de drukker van prenten, die

platen graveert. Hij graveert met een

h er de drukpers bedient

nasid een voorstell ng n de koperen plaat.

De 1aatsagder. t

‘Del?kwtdrucker

85

MtrtfrlbaôLtotmntuLemqdka

iGeeftltinik*bth4 lktckwkhdlnn Mi

Is

&deeW grto

Je MU dt hi’t dàor & persia 5 gaol, op

Ontvangd ten Afckcrth nut weesen: ¶Oe >&4 5 edruckt opl Leuwich Coed;

Onivangd CoJs%eeld iflyn Cemoe
Wcznr door

Van aaksch pper tot zwikker

epreesen. 8 ’1u ceuvvich werd 62

-t

CeØ duisend teulden vanES of:

ojesus

Chwstus, hoçtj epreesert!

Ohy ollerxhooia heem&Redd, Chybebtr thrisendejetceld Voor 4kiruckwa aw heikg Weesen.

63

G ds van h storische beroepen

poppenmaker

plaatsarbeider.

plankmeter ambtenaar aangesteld om bet bout te meten. plankstrijkster vrouw die het linnengoed strijkt op een plank. plastiekwerker ambachtsmar die op mu i-en en plafonds een laag lak gemengd met andere stoffen aanbrengt om deze te kiouren. plateelbakker vervaardiger van een be paalde soot aardewerk. Ondor plateel wordt verstaan het Hollands majolica, dat wil zeggen aardewerk bekleed met tinglazuur waarin de versiering aangebracht is voor het bakken, en ook bet latere De ftse aardewerk dat een nabootsing is van het Chinese por

plaatsarbeider >> kolenwerker plaatsbewaarder iemand d e het opzicht heeft over gehuurde of besproken p aatsen en deze aanwijst. Dit kan zijn n een kerk of een schouwburg en dergehjke. Ook de benaming plaatsgever komt voor. plaatsknecht degene die bj een haringre derij bet beheer heeft over de plaats. Onder plaats wordt verstaan het paknuis met de daarbij behorende door bet bedrijf in ge bruik genomen open ruimte, Hij zorgt ook voor bet in ontvangst nemen, opslaan en af leveren van de har ng. plaatskuiper de eigen kuiper van een ha ringrederij. Hi voorziet oude tonnen van nieuwe hoepen, en maakt de haringtonnen aan de wal open en dicht. plaatsmeester degene die de supervisie heeft over eer plaats. Zie voor de omschrij

selein. platenvormer arbeider die bij een hoog oven de platen vormt. platenzetter arbeider die op een zetbank metalen platen in de juiste vorm brengt, platstrijkster vrouw die het gewone platte goed strijkt. Dit staat in tegenstelling tot een

ving van plaats bij plaatsknecht. plaatsnijder graveur Hij snidt met een graveernaald een voorstelling of letters in een plaat, die meestal van koper vervaar digd is. Hiervan kunnen dan afdrukken worden gemaakt: platen, prenten of

fijnstrijkster platzetter ettorzetter in een boekdrukke nj die plat zet. Dit houdt in dat hij de regels zonder interlinies tegen eikaar plaatst. Het kan ook betekenen een zetter die gewoon lijk aan het werk is bij het drukken van boe ken, dit in tegenstelling tot de smoutzetter

gravures. plaatsteker >> plaatsnijder plaatsveger werkman die de bnnenplaats van een gebouw schoonhoudt. plaatswerker arbeider werkzaam op het terrein van een fabriek. plaatwerker arbeider die plaatilzer smeedt. placeur particuliere arbe dsbemddelaar De benaming is letterlijk aan het Frans ontleend.

(Zie aldaar) pleetwerker vervaardiger van verzilverde voorwerpen. pleisterbeeldenwerker vervaardiger van gi psfiguren. pleistergieter iemand d e figuren in gips giet. Bij de aardewerkindustrie is bet de ma ker van vormen voor voorwerpen die niet gedraad kunnen worden. pleisterwerker I stukadoor 2 iemand die ploisterafgietsels maakt. pleitbeweerder advocaat. pleitbezorger advocaat. Ook aangeduid als

plafondwerker stukadoor plaggenmaaier arbeider die plaggen af steekt. plakdienaar aanplakker van overheidsbe kendmakingon. planeerder arbeider die uit metalen platen geperste voorwerpen op hot model plaatst en met een handrol strak afwerkt.

Van aaksch pper tot zwikker

pleitverzorger

64

politierechter rochtor bolast met do be handeling van lichte strafzaken. Do politio rechter houdt alléén ztting. Men spreekt daarom van een enkelvoudigo kamer in to genstell ng tot een meorvoudige kamen pomp(en)maker vervaardiger van work tuigen waarmee bet water voor hu shoude lijk gebruik vanuit eon put of eon regenbak omboog wordt gebracnt. Vroeger bestonden or aparte pompenmakorsgilden, maar soms was or eon combinatie met do loodg otors. pompier I kloermakorsknocht die belast is

pletter werkman die in een plettenij een pletmolen bed ent. Een p etmolen is bet toe stel waarin metalen (vaak goud of zilver) ge plet worden, of waarin buskruit wordt fijn gemalen. ploegbengel ploeger en ook wel [andbou wer n bet algemeen. plooister vrouw die genaa de en soms ook tevens platgestreken ribbels in een kleding stuk of gordijn aanbrengt. ploter werkman die schaponhu den van de wol ontdoet. pluimbereider man d e van vogelveren te gebruiken producten maakt. pluimgraaf oorspronkel.k een boge amb tenaar die bet toezicht beeft op bet gevogel te van een vorst of een ander voornaam porsoo’. Graaf wil bier zeggen toezichthou den Later s de term ook gebruikt voor een niet voorname oppasser van bet gevogefte op een bu tenplaats. Bij verkorting werd bet ook soms pluim. Onder bet gevogelte vallen nnk water- en ,achtvngels. pluimmaker >> pluimboreiden pluizer arbeider die met een machine grondstoften os pluist. poederjongen jongen die ongevuJkanisee de ruboerart kelen met tal< oostrooit, poedermaker buskruitrnaken poelker poelien poetser I schoonmaker bijvoorbeeld van tre nen, 2 arbeider die gewa ste blokken op outen contro eert en deze fouten met oe beitel of s ijpsteen wegworkt, 3 afwerker van

met kle no horstellingon aan klodingstukken, 2 brandweerman. Beide betekenissen golden ook voor hot identieke Franse woord. pompslager degene de pompen slaat oftowel plaatst. pompwerker >> pomo(en)maken pondegoedskoper opkoper van vodcien en lorron. Doze werden niet per stuk maar naar gewicht betaald. pondegoedszoeker voddonrapon pondgaarder makelaar n granen. ponser arbeider die gaton in metaal of pa pier slaat. pontman vrachtvaaraer in do binnenvaart, of bourtschipper (Zie aldaan) pontmeter door do ovorheid aangeste do controleur van zandschuiten. Deze zand schuiten worden ook zandponten genoemd. De contro o hiold in dat nagegaan word of zo do lad ng hadden waarop zo waren geijkt. pontschipper vractsch ppor in do kleine vaart oftowol binnenschippen poolvrouw arbeidste’- in eon tapjtweverij d e de pool van hot tap:jtwerk met do hand

beelden. pokmeester behande aar van geslachtsziek ten,Veelal gaat bet bier om eon kwakzalver polderwerker grondwerker to werk ge steld bij de aanleg of bet onderhoud van een poldor of eon polderdijk. Men spreekt ook van po dergast, polderjongen, polderkerel of

instookt. poortschrijver ambtenaar van do accJr zen werezaam aan eon stadspoort. poppengoedmaker vorvaardiger van kin derspoolgood. poppenmaker I emand die poppon

pol derman.

65

Gds van hstor ache beroepen

putruimer

poppenman.

potjeskerel >> potjesdrager. potjongen I leering of helper in een dia d 1 mants jperij. De benaming stamt uit de ti toen n de sljpenijen potten met houtskool werden gebruikt. De potjongens moesten daarbi blijveo toezien, dat bet soldeer niet a1droo. 2 de jongen die in een pelmolen op ee pot moest passen. 3 de jongen die o een o emolen de stamperpotten leeg maaKt, 4 boodschappenjongen. potman schipper op een pot. Dit is een klein kustvaartuig met een ronde voor- en

maakt, 2 iemand die het binnenwerk van sigaren maakt. poppenman bezitter en eider van een ma nonettenspel oftewel poppenspelen poppenwerker >> poppenmaken porder degene die tegen betaling 5 morgens vroeg mensen wekt om op te staan. Dit por ren kan inhouden kioppen op de deur of met een hengeistok op een bovenraam, of be len portrettentrekker fotograaf. postbewaarder >> posthouden postconducteur beambte in een postrij tuig dat per tre n verplaatst wordt. postgraver graver van veen in een veende rt. Post betekent modden slijk. posthouder beheerder van een vestiging van de paardenpost. Hij was belast met de rege ing van het transport en de verzorg ng

acntersteven. potschipper koopman die met een schip als drijvende winkel op bet p atteland aarde wek verkoopt. pottenboer koopman die vanuit een schut potten en pannen langs de buizen vent. pottendrager marskramer d e met goof aa’dewer< vent, Het waren vooral Du tse kooo I. ui pottenman of pottenmars >> pottendra ger. pottenmeid of pottentrien vrouw die met potten vent. pottenvent >> pottendragen pottenvrouw >> pottenmeid. potzetter arbeider die in een glasfabriek de smeltpotten n de oven verwisselt. praamschipper schipper op een plat boomd vaartuig van die naam dat onder an

van de paarden. postiljon I koerier te paard. 2 koetsier op een postwagen die ook reizigers vervoert, 3 ruiter die op één van de voorste paarden van een postkoets zit wanneer daar meer dan twee paarden voorgespannen zijn en hi dus niet op de bok zit,Tot de uitrusting van een postiljon behoort een posthoorn. De benaming is afgeleid van bet Franse postillon met dezelfde betekenis. postjongen of postknecht >> postiljon. postkruier vervoerder van het gegraven veen in een veenderij.Vergelijk postgraven postloper postbode. postman postbeambte. postrijder koerier en ook voerman van een postwagen. postschipper schipper op een schip waar mee poststukken worden vervoerd. potgieter tinnegieter potje-dek ketellapper (naar zijn straatroep). potjesboer boer die n de steden potjes boter verkoopt. potjesdrager venter met grof aardewerk.

Van aakscbipper tot zwi’ker

dere op de Zuiderzee voen pr(a)eceptor eraar van een gymnasium inzonderheid in de klass eke talen. Soms is de bet teling ook gebruikt voor een gymnasi umleraar in een ander yak, en ook v000 een huisonderwijzer ofwe gouverneur. Een ande re aan bet Frans ontleende scbrijfwijze s precepteun Overigens gaat het woord terug op bet Latijn. preparateur opzetter van d eren. Het

66

Franse prdporer betekent gereedmaken, toebereiden. preter opzichter van bossen en landerijen. Het woord s ontleend aan het Latjnse pram ton de benam ng van een justitieel ambtenaan priemwerkster vervaard gster van bor du’werk waarb een poem gebruikt wordt. privaatdocent emand die toegelaten is to: bet onoezoldigd geven van colleges aan een univers teit. privaatruimer ediger van beerputten. Sy noniemen zjn privaatschoonder en pnivaat vegen procuratiehouder emand die volmacht neeft om namens de eigenaar van eeo be drij of firma bnieven te ondertekenen en beta ngen te verrichten. Het uit bet Latjn agele de prncuratie betekent vo macht. procurator beheerder van de materidle aangei.egenheden van een kiooster of een ancere geestel jke instel ng. procureur jurist die partien in eeo civiel recbtsgeding vertegeriwoodigt. De procu reur heeft volmacht de proceshandelingen te verrichten, maar ti-eedt niet op als raads

zoekt op de aaowezigheid van edele metalen of ede stenen en andere delfstoffen.Tot zijo taak behoort gewoonlijk ook bet opstellen van planneo voor ontg nning. De benaming is ontleend aan bet Engels. prosser paardersvillen (Zie vilden provisor ged:plomeerd apotheker die in dienst van de e!ge’aar aan bet hoofd van een aotbee< staat en daa’voor verant woordel k is. De benam ng s afgeleid uit bet Latjn: ni 3 d e voor ets zorgt. prullenkoper harde aar in tweedehands goederen en ompen. Men spreekt ook van prullenkramen prutter I baggerman, 2 melksljter die zelf geen koe en bezit. (Zie a daan) puinbaas oozichter bij de vu lopru miog in een stac. puinjuwelier uweler die gewoonlijk pro ducten van ger nge HNaliteit levert. Puin be tekent hie b’o;es diamant van geringe waarde. puinwerker arbeider die puin verwerkt zo als voor bet bek eden van een dijklichaam. purser hoofd van de hofmeesters (zie al daar) aan boord van een passagiersschip. Hij beheert de kas, voert de controle van de passagebiljetteo uit en houdt toezicht op de bedien ng van de passag ers. putbaas ploegbaas van een groep grond werkers of po derjongens. Put betekent bier een p oeg yolk dat samen een bepaald grondwerk uitvoert. putdelver grondwerker die putten graaft. putjer I scheepsjongeo, 2 iemand d e de pompen bed ent. Er wordt ook geschreven putgen putjesschepper lediger van beer- of zink putten. putmaker I putgraver 2 doodgraven putruimer reiniger van privaten.

man (advocaat).

procureur-generaal openbare aanklager bij een gerecbtsbof of bij de Hoge Raad. proefmeester beambte van een gilde belast met bet examineren van aspirant-leden en met bet keuren van betgeen door de g debroeders is vervaardigd. proponent theoloog d e na bet afleggen van een kerkel jk examen beroepbaar is ver kaard als predikant. Een proponent dient voordieo bet kandidaatsexamen te hebben afgelegd. De benam ng stamt uit bet Latijn. prorector plaatsvervangend rector (zie al daar) aan een gymnasium of plaatsvervao gend rector magn ficus aan een universiteit. prospector persoon die de bodem onder

67

Gids van historische beroepen

raamjongen.

rijglijfmaker

raamjongen jongen die n eon textieifa briek bepaalde werkzaamheden aan een weefraam verricht raamwachter toezichthouder op een raamveld. Op een dergelijk veld stonder de ramen die nodig waren voor de lakenberei dng. rademaker vervaardiger van wagenwielen. De benam ng s verdrongen door het woord wagenmaken Het hoort thu s n die delen van het land waar cad’ wiel van een wagen betekent, namelijk in bet oosten en zuiden. het westen is de betiteling niet rademaker, maar wielmaken rakker helper van een schojt, baljuw of beul, Het a iemand die voor zijn baas het vu e werk moet opknappen, en daardoor heeft de benaming een ongunstige klank. rander arbeider die uit de hand randon van geemailloorde voorwerpen vbdr het branden bijwerkt. ratelaar >> kiepperman. Men spreekt ook van ratelman. ratelwacht nachtwaker u tgerust met een ratel.Tijdens zijn nachtol jke ronde pleegt hj bj elk half uur ut te roepen hoe laat het is. rechtsvorderaar openbare aanklagen

Van aakschipoer tot zwkke’

rector hoofd van een schoo voor hoger of voor voorbereidend hoger onderwijs (gym nasium) of een daarmee ge ijkgestelde in r chting. Hot Latijnse rector (bestuurder lo Ce’-) heeft als vrouwelijke vcrm rectrix. reder i fabrikant van geweven stoffen maar oor wel van andere roducten, 2 scheop vaartondernemen reemeester >> rooimeester reepgast bootsman die bij het laden en lossen op een schip optreedt als verbin dingsman tussen de kraandriivor en de man ‘en in hot ru rr. Hij geeft caartoe de nod ge aanwijzingen. reepmaker I >>touwslage’: 2 hoepelmaker reepschieter jongen die aan boord van een vissersboot de ‘eep bj het nhale in geregelde bochten moet eggen. Reep is de kabel waarmee een aantal netten met het schip verbonden is. reepsiager >> touwslagen reepvisser v sser die bij her vissen een reep gebruikt. Ze voor de omschrijving van reep hiervoor bij reepsch eten reetrekker ambtenaar be ast met bet aan wijzen van de rooiljn. Naast reetrekker komt ook redotrekKer voor -

68

reeuwer lijkreiniger en lijkbozorgen Reeuw betekent doodszweet en bij uitbreid ng lijk. referent I documentalist op een bopaald vakgebied, 2 degene die voor een b b io theek boeken se ecteert op een bepaald vakgebied. Dc benaming gaat terug op bet Latijn. Ref’erre betekent onder andere bench ton, rapporteren. regieambtenaar ambtenaar werkzaam bij een staatsmonopoliebedrijf. De term wordt vooral gebruikt in de Zuidelijke Noderlanden. regulateur inspecteur var belasting in bet bijzonder van do success erechten. De be titeling korn: via bet Frans Lit bet Latn. regulist bedieningsvakman. reisknecht bediende voor op reis. reiziger degene die in dienst van een ander k anten bezoekt om bestellingen of opdrach ten te verkrijgen of om contracten afte slui ton. rekenaar boekhoudon rekker aflegger van lijker. remmingwerker arbeider die aanleg en onderhoud verzorgt van paaljukken ter go ei ding van vaartu gen bij bet nvaren van schutsluizen. rentebesteller geldloper. rentegaarder inner van periodiek vor schuldigde bedragen zoals huren. repelaar a±eider die vias tussen de tanden van een repel doortrekt om zodoende do zaadbollen te scbeiden van de vlasstengels. Eon repel is eon getand werktuig dat ook aangeduid wordt als vlaskam. reper >> touwslager 2 reepvisser (zie al daar). repetitor I iemand d e studenten voorbe. reidt op eer tentamen of examen, 2 iemand die leiding geeft bij bet repeteren van een toned- of muziekstuk, eon ballet enzovoorts. Het Latijnse werkwoord dat ten grondslag ligs aan do benaming betekent hernalen.

requisiteur degene die in oen schouwbung zorgt dat de voonwerpen die Nj een voor stelling benodigd zijn op do iuiste plaats op bet tonoel staan. Eon synon em is toneel meester restaurateur I eigenaar of oxploitant van eon restaurant. Hieronder zjn mode te be grijpen een eetgelegenheid aan boord van eon schip of een stationsrestauratie. 2 ie mand die restauroert. Hot kan betroffen her stelling van kunstwerken, van kunstvoorwor pen of van bouwwerken met (kunst)historische waarde. retiradejuifrouw vrouw die publieko :oi letten schoonhoudt. Hot Franse werkwoord so retirer betokont zich terugtrekken. retoucheur emand die foto’s of schildonij en bijwerkt. Hot woord is ontleend aan bet Frans. revisor controlour van rokoningen, 2>> corrector Do benaming stamt uit bet Latijn. revolverdraaier arbeider die werkt aan een draaibaok met een draaibaro verstel inrichting. richter arbeider die werkstukken die uit bun model zijn goraakt met behulp van go reodschap of eon machine weer in model brongt. riembeslager vervaardiger van bet z Iver werk waarrnoe riemen en gordels verse-c worden. Daarnaast komt ook do benaming riemboslagmaker voon riemensnijder maker van riemen. rietmaker oorspronkelijk emand die do roten van do weefkammen maakt. Bij uit breiding degene die weefkammon vervaar digt. Dan is bet eon synoniom van kamslagen rijder iemand die zakon per voertuig be zorgt. rijdermeester i directeur van een school of manege, 2 transportondernemen rijglijfmaker vervaardiger van stukken on-

69

Gids van historische beroepen

rolder

ritser.

ging van gloeHampen glasbu sjes aan één uit einde verht en verwijdt. Men spreekt ook van roefelaar. roeier ambtenaar die vaten of andem maten van vJoestoffen roeit, Roeien houdt in met de roede (peilstok) meten of peilen roeper persoon die op een openbare yen

derkieding van stevig doek en voorzien van ba einen en een rijgsluiting. Men spreekt ook van keurslijf. Later is bet korset in de plaats van het rjglijfgekomen. ritser beambte de van overheidswege va ten en tonnen met een nitsijzen merkt en en de inhoudsmaat op aantekent, roefelmaker arbeider die bij de vervaardi

plaats met een roffel (een bepaald soont

meest biedende toewijst Een variant is op roeper een synoniem afs agen

grove schaaf) planken minder ruw maakt. rofster koppe aarster of bordeelhoudsten

roermaker geweermaker. Roer betekent ou s of p.jp moan ook, samenhangend met de

Roffen s koppelen.

rolder arbeider de met de band uit kle de grondvorm voor stenen pijpen rolt.

boo als belangnijk ondei deer geween roffelaar werkman die in een t mmerwerk

Loping de goederen afroept en ze aan de De roskammer ascVteert de hcefsmid bii

roskammer

zi n werv. De rosKammer

roermaker

Van aakscbipper tot zw kker

70

S

n et alleen

De roermaicers aan ec erk in un

verantwoordeljk soor bet bosteIen van

werkp aats, Roermaker of kiovermaker

eon paard, zoals zijn naam doet vermoeden,

beteket geweermaker aan de muur van de werkp[aats zijn de vei-vaardigde

’necbtAndere benamingen 1 0 ee sta, voor stalknecht zijn paardbestelles stalboef

geweren te zien.

stalknaap en zadelknecht.

7

G ds van histonische beroepen

schatbeurder

rollensnijder.

rookverkoper tabaksverKoper. roosjesjuwelier emand die door anderen d amant tot roosjes aat bewerken en deze daarna verkoopt. Rooses hebben de vorm van een afgeplatte piram Ge. roosjesslijper diamantwerker die roosjes slijpt. Het roosjes slijpen wordt m nder goed betaald dan het briljant s ijpen omdat het eenvoudiger is en een kortere leertijd vergt. De vorm evert wein g moeilijkheden op, en er is ook m nder kracht voor nodig dan voor het sl jpen van br ljanten. Door dt laatste s men er toe gekomen oeze werkzaamheaen ook door meisjes te laten eren en uitvoeren. roosjessnijder >> roosjesslijper roosjeswerkgever >> roosjesjuwelier roskammer stalknecht. Behalve stalknecht kan het ook handelaar n paarden betekenen. rottingwerker vervaardge’ van wandel stokken aI dan niet van rotan. rouwsteller begrafenisondernemen rover mijnwerker die uit ontgonnen kolen mijnen stutten en dwarsbaiken ver’wijdert.

rollensnijder arbeider die met een machi ne ro len papier snijdt en deze verwerkt tot vellen paper roller wagenoestuurder Men denke ook aan de uedrukking rollend materieel. rollezanger rondtrekkende Iiedjeszanger met een rol, Deze rol is een doek waarop een aantal taferelen geschilderd staat, waar naar de zanger bij zijn optreden verwijst, en die hj in opgerolde staat met zich mee voert. rolmeter persoon van overheidswege belast met net meten van rollen zeildoeic. roireder zeildoekmaker. ronselaar aanwerver vooral van soldaten en matrozen. roodgieter vervaardiger van gietwaren ut roodkope’ o roodmessing. roodverver aegene die stoffen een rode t nt geeft door ze onder te dompelen in vocht dat een rode kleurstof bevat. Deze k eurstof kan bijvoorbeeld afkomstig zijn van hout uit Brazlië, het zogenaamde roodverf

ruimer I werkman die mivaten of kolken en riolen schoonmaakt, 2 werkman die een wetering of ander binnenwater schoon maakt, dan wel een haven of kanaal u tbag gert. In betekenis I is nachtwerker een syno niem. rustiekwerker iemand die voorwerpen vervaardigt van in de natuurlijke staat ge houden hout. ruwhouder verhande aar van ruwe diamant,

bout. rooimeester ambtenaar belast met het aanwijzen van de rooilijn van gebouwen en wegen. Hij is vaak tevens belast met bet toe zicht op de bouw van nieuwe huizen en op de toestand van oude, dus bouwopzichter Verder kan hj ook wel optreden als opzich ter van de wegen. rookjager of rookmaker >> rookverdrjver rookverdrijver die schoorsteenveger die ook gebreken n de rookafvoer van schoor stenen herstelt.

Van aaksch pper tot zwikker

72

sasmeester sluiswachter sassenier >> sasmeester schaalknecht knecht die bij eer waag de weegschaal bedient. schaarman voorman in een walserij d e eid ng geeft bij het bundelen van draad- en staafmetaa. schaarmeester beheerder van een ge meerschappelijke meent. Op een rneent ‘Norcen gezamenlijke weiderechten uitgeoe fend door de scharenden oftewel rechtheb benden op een aandeel, schaftbaas man die voor de verstrekking van de maaltijden zorgt. Ook de benam ng schaftmeester wordt gebruikt. schalenmaker vervaardiger van asbest

saaimaker vervaard ger van saaien stoffen. Saai is een Iichte wollen stof die gekeperd is, dat wil zeggen dat ze op een dusdanige wij ze is geweven dat er stepen. ribben of figu ren in ontstaan. De afleid ng komt van het Franse woord saye. Synonem s saaiwever saaiverver verver van saai. (Zie hiervoon) saaiwinkelier verkoper van saai. (Zie hier voor) sacristein koster van een rooms-katholieke kerk. Letterlijk is bet bewaarder van de sa cristie, dat wil zeggen de ruimte waarin alles ondergebracht s wat voor de eredienst be nodigd is. sajetspinner spinner van de losse onge kamde wol die als sajet aangeduid wordt. sajettwijnder emand die sajetdraden in een draait tot een d kke draad. sajetwinkelier wo verkopen samensteller arbeider die de onderdelen van in massa vervaardigde apparaten in el kaar zet en zo nodig passerd maakt. sandwichman man d e op straat rond loopt met een reclameoord voor en achter op zijn Iichaam bevestigd. sasknecht helper van een sluiswachter Sas betekent schutsluis.

omhulsels.

schaliedekker >> leidekker Een schalie is een daklei. schandjongen arbeider die n een drukke nj al bet gedrukte controleert en de mis drukken verwijdert. schansdelver iemand die grondwerk ver nicht voor de aanleg van verschansingen. QoK wordt gesproken van schansgraver schaper schaapherder schatbeurder ontvanger van be astingen.

73

Gds van historische beroepen

schutmeester

schatter.

pers varende tussen Amsterdam en Utrecht. schijvenschuurder arbeider in de do mantindustrie Cie de schijven waaroa be d a mantslijper wert re nigt en de door net sli pen ontstane krassen door deze te schuren gelijk maakt. schiller schelpevisser schipman zeeman. schipmeester gezagvoerder op een schip.

schatter taxateur. scheepsbeschieter werkman die bet scbotwerk oftewel tmmervver op een scho doet. scheepsbomer man die met een vaar boom een schip voortbeweegt. Een vaar noom is een Lange stok met een haak. scheepsbreker sloper van schepen. scheepsfabriek scheepsbouwkund ge. scheepsjager >> schu tenjagen scheepskinderen leden van een scheeps bemanning. scheepsiapper breeuwen Breeuwen boudt in bet dichtstoppen met werk (geplozen touw) van naden, sp eten en voegen tussen Ce clanken van een schp. en dat er met een namer in te drijven om er vervolgens kokend Dek op te gieten. ken synoniern is ka efater

schoenflikker schoenlappen schoenpiugger schoenlapper. scholwachter pontwachter Schol kan pont beteLee. schommeijongen jongen die door schom melen de vis in een bun levend houdt. schooldienaar schoo meester. schoolmatres houdster van een kleuter school. Matres is een verbastering van bet Franse matresse. schoolvoogd roofd van een schooi. schoonverver verver van wollen stoffen. schoteldoek dienstme ye voor bet vuile

scheepsslijter >> scheepsbmker. scheepsvoogd gezagvoerder op een schip. scheider iemand die goud en zilver zuivert. schelver landarbe der die hooi, stro, graan, vias enzovoorts op dusdanige wijze opsta pelt dat deze hopen geruime tijd kunnen bli yen staan en tegen nregenen bestand zijn. scheper schaapherder schepwerker ambachtsman die fguren aanbrengt op scheppen en ander tafelgerei. scherprechter mar die nelast s met bet volsrekken van ijfstmffen oftewel beul, scheuter persoon De ast met net schutten oftewel insluiten van os opend vee en ver volgens ook met andere soezichthoudende wed
Van aakschFpper tot z’..v!kker

schuitenvoerder vrachtvervoerder per

van bet water wordt voortgesleept. schroder kleermaker Schroden betekent snijden. schuitenjager man die met behu p van een of meer trekdieren zorgt voor bet trekken van een sch p of een houtv Ct of een aantal daarvan. schuitenschuiver iemand die een schuit

schuit.

schuitman schpper schuitwaser baggeraar met een schuit. schutmeester i opzichter van een schut s u s of een waterker ng, 2 neheerder van scffetwapens. 3 persoon nelast met bet bin nen een ombeining of in een stal bouden van vee, 4 ambtenaar die toezicht houdt op

voortduwt.

Op deze prent is sen schoonververte ap stof door em’ vertbd zen, die een 1 sat gaan. ken schoonverver is een verver van wollen stoffen,

schoonverver

werk. schout vertegenwoord ger van de overheid die in een stad aan bet hoofd staat van bet gerecht en de politie of op bet platteland de lagere jurisdictie uitoefent. schouwheer iemand die wegen of wateren schouw oftewel inspecteert. Ook de betite ing schouwmeestm- komt vooc schouwveger scnoorsteenveger schouwvoerder >> scnuitenvoerder. schraper arbeice die b j bet eggen van hotgmnietvLoeren de spec e met een schraapstaal gad maakt. schrijnwerker vervaardiger van fjn meu belmakerswerk. schrobbelaar arbeider d e wol grof kaardt. Kaarden houdt in bet met een wo kam of een kaardmachine ontwarren van wol. schrobber visser d e vist met een schrob net. Dit is een net dat over de bodem

74

75

Gids van h storisehe beroenen

schuurknecht.

sluisgaarder

bouw- en onderhoudswerken. In deze aat ste betekenis is de benaming bekend uit de

laid van het Latijnse secundus, tweede in rang. secreetruimer schoonmaker van privaten. seinmolenaar molenaar van een seinmo ler.Vanuit een se;nmolen worden in een polder semen gegeven aan de overige mo lens betreffende hot aan te houden water peT

stad Utrecht in de zestiende eeuw. schuurknecht knecht in ear bollenschuur secondant eerkracht die een houder van een kostschool o jstaat. Is dit een vrouw dan zegt men secondante, De benaming is afge

schroder

Hier zijn schroders te zien die op ver schil ende manieren bezFg zrjn met het vervaardigen van keding. Schroder is een ander woord voor kleermaket deze benaming is afkomstig van sch-o den, dat smjden betekent.

siderograaf staalgraveur Het Franse side rurgie betekent ‘Jzer- en staalbewerking. signetsnijder snijder van zegeistempels. sitsenglanzer iemand die stsen stoffen glad en gI mmend maakt. Sits of chits is ka toen bedrukt met bonte, meestal kleine t gu ren op een lichte ondergrond.Vergelijk hot Engelse chintz. sitsenwinkelier verkoper van bedrukte ka toenen stoffen. slaapbaas emand die slaapgasten houdt. Meestel bet’eft dit zeeliecen. slachter slagen slagmolenaar o> olieslagen slemper arbeider die gaten of sleuven vult

met zand en daarbij veel water voegt Dien tengevolge kan het zand bij het aanstampen goed ineengeperst worden. sleper vervoerder van vracht met eer slee of met een wagen. slichter arbeider in een weverij die de ket tingdraden van een weefsel met een lijmige pap bestrijkt om ze glad te maken. slijmploeger arbeider d e in een haven schepen van binnen schoonmaakt. slijmwijf schoonmaakster van vis. slootschieter arbeider de sloten op d ep te brengt. sluisgaarder beambte die sluisgelden in ontvangst neemt.

slachter

Een prentje van twee slachters, die n de slagerii bezig ziin met nun werk.

Van aakschipper tot zwikker

76

77

Gids van n sto’Hsche beroeen

stadsrentmeester sluishouder.

sluishouder sluiswachter sluismeester beambte die aan bet hoofd staat van de bediening van een sluis en yen antwoordelijk is voor bet schutten. sluiswaarder sluiswachten sluiter poortwachter of portier en ook ge vangenisbewaarder in ondergeschkte postie. smakschipper schipper op een smak. Dit is een ze lscb p bestemd voor de nustvaart voorzien van een grote en van een kleine mast, en van zwaarden. smaireder fabrikant van smatle weefsels. smalschipper scbipper op een smatscbip. Hieronder wordt verstaan een schip van ge ringe breedte, dit in tegenstelling tot een

Neast spasser komt ook spatse vooc speelgezel toree speler speelman muzikant d e tegen beta ng speelt of voor zijn spel om g ften vraagt. Een oude zegswjze luidt:’de spec man zit op bet k aan toe. 1 daV. Dit betekent: bet gaat er vroli spekkenbakker bakker van suinergoed. spekkoning u tsn jder van bet spek op een

zend wnijft. snorder degene die met een rijtuig en later een auto rondrijdt om passag ers op te doen. Snori-en betekent h er: speuren, zoe

wa visvaarder spekslager varkensslagen Qok speks achter wordt geb-mlkt. speksnijder oegene die op een wavisvaar der bet speb sn dt. spekwijf spekverkoopstec spijkerjongen arbeider d e in een bont wed erj vellen span: om ze vormvast te ma

ken. snuifrasper mar die tabak fjnmaakt voor de productie van snu f. Snuif is een pnkke lende tabak die dient om opgesnoven te wo rde n, snuitspinner emand die de korte vezels spint die bij bet zwingelen van bet vlas afval

wijdschip. smalwerker vervaardiger van smalle weef sets. smaiwever wever van smafe weefsels. smeerbroeder >> smeersmelter smeersmelter vetsmelter. smelter arbeider die bet smeltproces in een hoogoven controeert.

men van koptouwhouden spaanjongen krullen ongen. Dit s een tim mermansleerling. spantenbuiger arbeider d e spanten of rails met een buigmachine of een pers in de

voor klein drukwerk waarbij verschillende lettertypen gebruikt worden en ook veet wit, Dit klein drukwerk omvat onder andere aan kondigingen van geboorte, huwe ijk of over lijden, u tnod gingen, notas en aanplakbiljet ten.Verder wordt de term smoutwerk ge bruikt voor zetsel dat bi berhaling gebruikt wordt en daarom kan bljven staan. snarder arbeider dc katoenafval machinaal

goece vorm brengt. spanvisser visser die een zakvorm:g net gebruikt dat tussen twee schepen wordt voortgesleept. spasser I arbeider die bet aardewei in dat uit de oven komt met een borstel schoon maakt ter verwijdening van stof en zand, 2 arbeider die voorafgaande aan de beschi denng tegels ontdoet van overtollige glazuur. -

rein igt.

78

spreekstalmeester degere die •n een cir cus de nummers aankondigt. spuitgast bed ener van een brandspuit. spuitmeester chef var bet personeel van een brandspuit. spullenbaas baas van eec

mistent. staalblauwer arbe ocr in een naalden- en speldenfabr etc die de naa den hardt. staalknecht knecht dc de staaimeesters (zie brerna) behulpzaam s bij bun werk cci

zaamheden. staalmeester lakenkeurden Het is een be ëdgde funcdoriaris d e moest staen, hetgeen nhoudt nagaan of kwaliteit en keur van bet laken over eenkwam met bet staal.Was dit bet geval, dan beves: gde nij net staal’ood als waarmerk aan bet laken. staaJwerker bereider van comDost. Staal can mestvaalt of vu :n’shoop betekenen, stadsafslager stadsvendumeester oftewel openbare verkoDer n d enst van een stan. stadsbaas baas van de arbeiders in ge meentedienst. stadsbijltje scheepstimmerman in ciens: van een stad. stadsblazer hoornblazer aangestela doo’

ken.

len. souffleur persoon die toneeispelers de woorden van bun rol toefluistert. Het Eranse souf77er beleKent onoei- anciere vddrzeggen, infiursteren. spaakhouder werkman die bij het heien van palen deze met behuip van een hand spaak in de goede stand houdt. Gebruikt men geen spaak maar een touw, dan spreekt

smijter >> pandjesbaas. smouter vetsmelter smoutmolenaar oliemolenaan smoutsiager >> olieslager. smoutwerker >> smoutzettec smoutzetter •n een drukkerij werkzame pci-soon die smoutwerk zet. Smoutwerk is zetwerk dat niet bestaat uit doorlopende re gets van den lettertype, maar dat bestemd s

Van aakschipper tot zw kker

sneldrukker drukker die met een snelpers werkt waarbij de nkt mechansch opge bracht wordt. snelschrijver stenograaf. snijder kleermaker Vergelijk bet Duitse woord Schneider. snolster vrouw d e bij de fabricage van ate nen pipen deze met een wolien lap glan

spijsbezorger >> bofmeestec Men spreekt ook van spswaader spilgast zeeman die bet sp I he Pt draa en. He: spil is de windas waarmee Kabeisouw wordt gewonden. Dc loodrechte w ndas words ook aangeauld a s kaapstandec spilloper zeeman die n bet sp. loopt. Dit woord spit is onzijdig, in tegenste ling tot bet wooi-d sp I dat as zonder mccc of middel

de stad. stadsbrander ambtenaar d e in opdracbt van de stedeiijke overheid de macen, sonnen en vaten nnet een g oeiend brandijzer merkt of i[kt. stadsfabrjek stadsbouwmeester of stadsar

punt betelnent. spinbaas opz chte over eec aantal sciinma chines en ret daarbij behorende personeei. splitter >> huidenspl tter emand d e n een weveri bet ga spoeler ren op de spoelen windt, 2 degene d e opengesneden vis afspcelt. spoeljongen fiessenspoelec spoelmeisje meisje dat in een weveri[ de spoelen w ndt, spoormaker vervaardiger van nijsporen. spoorman id van bet spoorwegpe- soneer.

cbitect, stadsknecht stedelijke gerechtsdenaar stadsmeter iandmeter n d enst van een stad. stadsomklinker stadsomroepen stadsopkorter straatveger rn dens: van een stad. Opkorten betekent wegruimen

sporenmaker >> spoormaker sporenslachter wegwerker die ongelijke karrensporen opvu t. spraakmeester taalleraar.

bijeenvegen. stadsrentmeester ontvarger van de jke belastingen.

79

Ce ate

Gins van h storiscne beroecien

stamper stadssergeant.

Wanneer een stad n bet bezit van hot sta pelrocht was moosten al e daar voorbij ge voerde goederon to koop aangebodon wor den, voordat ze naar elders vervoord moch

stadssergeant stadsbode. stalboef stalknecht. stalboer hovenier met een groot bedrijf die zeif zijn groente naar de markt brengt. staihouder iemand die paanden en njtuigon

ter do toonbank. He emaa rechts op de prent i do stamper te zen, eer apothecerskrecht dc met een vijzel kruiden of andere ngred ënten voor

ten wordon. stapelier ambtenaar belast met bet toe zicht op oen arsenaal (waDenmagazijn) of stapolmagazjn (magazijn dat dont voor hot

stalt en verhuurt. stalknaap stalknecht. stalmeester I porsoon die bet opzicht heeft over een of meer paardenstallen,

geneesmidde en stampt.

in voorraad houden van goederen). stapelmeester magazijnmeester statieoverste stationsckef. statist figurant bij net toneel. steebode stadsbodo, steenbereider emand die hardsteen voor eon bouwwork uitzoekt en do maton vast

2 stalhouder (zie aldaar), stamper I knocht in eon apotheek d e met een vrjzel stampt, 2 knecht of opzichzer in een meestoof oftewel meekrapworteldrogo dj waar meekrap gostampt wordt. De wor tels van de meekrap everen een rode verf stof op. 3 knecht in een stampkot oftewel olieslagerij, 4 workman •n de dijk en wegen bouw die de opgeworpen grond vast

legt. steenbikkelaar

>>

stoenhouwer (betokonis

I).

steenbrander steenbakKer steenbreker arboider in een steengroeve. steengraver >> stoenhouwer (betokonis i). steenhaler workman die stenen vervoert. steenhouwer I arbeider die in eon groove steen los hakt, 2 iomand die met hamor on beitol steen m n of moer kunst g bewerkt. steenklover I >> steenhouwor (botekenis I),

stampt.

standwerker marktschreeuwer Dit is een marktkoopman die luidkeols en vaak met grappen zijn waren aanprijst. stangenmaker vervaardiger van stangen voor paardontuigen. Een stang is bier bet bit aan een paadontu g, bet jzere mo’dstuk dat bet paard tussen bet gebit gelegd Krfgt. Maar een stang is ook bet geheel van de on dordelen die met bet mondstuk verbonden zjn, en waaraan de tougels bevestigd zjn.

2 d amantklovor steenknecht knecht die op eon oliemolen toezicht houdt op het malen van hot zaad. steenkolenmeter >> Kolonmoter steenmaker workman die in eon steonbak

stanzer >>ponser stapelaar arbe der die u t p aten blik trans rorma:orker non opbouwt. stapelbediende man ,n derst bii eon sta pel van een stad welke bet stapelrecht bezt. Zie voor omschrijving daarvan bij stapeIheer stapelcommies magazjnmoester. stapelgieter arboder die viooibare kfei in op elkaar gestapelde vormen get voor de vervaardiging van Hone voorwerpen van


steenpoelder >> sreenhouwer (beteKenis I). steenraper arbodor die in eon stoonfa briok do gedroogde stenon opraapt van do droogplaats. steenschilder scbildor op oen platoelbak konij. Zie ook platoolbakkor voor do om schrijv ng van plateol.

aardowerk of norselen. stapeiheer ambtonaar belast met bet too zicht op do bopalingen van bet stapolrecht.

Van aakschipper tot zwikker

Werkzaamheden ir de apotheek De apotheker of artsenijberoder staat ach

stamper

80

81

G ds van histor ache beroepen

strijkman

steenschuurder

der d e stonon p aatst bij dijkglooiingen en dergehjke.

steenschuurder steenpo[ijster steensnijder graveur die in kostbare ste nen graveert. steensteller >> steenzetter steenwaarder gevangenbewaarder Steen betekent ook burcht, versterkt hu s en ge vangenis. steenzetter boedigd workman die bj het ossen de bakstenen telt en neerzet, 2 arbei

steewaker stadswacht. steker I stempelsn jder (zie aldaar) of gra veur 2 machinewerker: 3 werkman d e monsters neemt urt zakken graan om te zien of dit al dan niet gebroeid heeft, 4 werkman die monsters neemt ut ba en koffe om de kwahteit te controleren, 5 arbeider d e turf

Een foto waarop twee st kkers of turf

stikker

stekers aan hot werk to zion zIjn. Uit de veengrond worden door stikkors recht hoekige stukken veen gestoken, die la ter te drogen worden go egd om or turfblokken van do makon.

stokbewaarder gevangenbewaarder. stokdrager ordebewaardor. stokhouder houder van openbare verko pingen. stokkenknecht ondergesch kto govangen

steekt, 6 werkman die aardappelen uit de grond steekt. stekkeknecht gevangenbewaarden Stek betekent hier staaf. steller I >> afwerker 2 persoon die een weefgetouw n orde brongt. stelleur iemand die belast is met het op de juiste plaats brengen van bouwe ementen. stelmeester >> stelleur stempelsnijder kunstenaar die n hot vlak van een stempe hole of verheven fguren

bewaarder stokmeester gevangenbewaarder stolpster arbeidster in eon confectiobedrijf die randen stikt en het goed machinaal af snijdt. stompwerker vervaardiger van vensterko zjnen en deurposton. stoofsmid kachelsmid. stopster vrouw die weefsels of brework

snjdt. stenger knechtje op een boerderij. Hij heipt de meiden met hun work, gaat met de koeien naar de weide enzovoorts, stereotypeur emand die afgiotsels ver vaardigt van gezette lettervormon en daar moe drukt. Hot woord komt uit het Frans, stieldoener ambachtsman. Mon zegt ook

stopt. stortbaas voorman van eon ploeg veenar beiders die do voengrond fljn verdoolt door ze te steken. stortwerker arbeder die gostorte aardo ge ijk maakt. stouwer >> stuwadoor stovenzetster vrouw die tot taak heeft in een ke’k Ce voetstoven te plaatson. straatarbeider sjouwor straatlegger stratenmaker straatloper straatventer straatwieder straatvogor stranderman arbeider d o aoperaraden tot kanels ineenvlocht en omwikkolt. strandjutter iemand d e er op uittrorf om zich aangespoe de goederon toe te ergonen. strandmeester I >> strardvoncer. 2 op zicter van de rivieroovers. strandvonder amotenaar belast met het beneer van gost’ande schepon en aango saoe cc goederon. strijker I emand die lakens of dokens s:r:4, 2 iemand die door to strjken gene zing probeert to brengen, 3 bespeler van

ste I man. stijfster vrouw die noon en andere woof sels met behulp van sttfsel minder plooibaar of onbuigzaam maaet. stikker I turfstekor 2 man die nadat do le vende kaboljauw uit do v,skaar is geschept do ove’gebleven vis met een stikhaak of stik bege daa-u t verwidert. stilleveger ocru mer van pr vaton of latri nes. Sti le is een afkorting van sti le carnere: heimelijk gemak of privaat. stoelbiezer stoelenmatter stoelbreier stoe enmatter stoelenwinder stoelenmattor stoelenzetster vrouw die in eon kerk in oadracht van do kerkmeesteren do stoelen
Van aakschipper tot zwkker

82

eon strjkinstrument. strijkman eigenaar van eon strijkinrichting of man die bet strjkgoed bij de kianten haalt on brengt.

83

Gids van historrsche boroopen

straatlegger.

syphonhichter -

StraatIegges die met afgerocde keien een straat eggen. Deze ke stenen werden ook wel kasseien genoemd, vandaar een andere benaming voor stratenmaker kasse egger

straatlegger

suikerbakker i suikerraffinadeur 2 iemand die suikerwerken bakt. suikerbouwer verbouwer van su kerbieten. suppoost oorspronkelijk een onderge scbikte beambte. De benaming is afgeleid uit bet Latjn, 2 nu toez chthouder in een ruim te die voor het publiek toegank& jK is. Een

strijkvrouw strijister strokrammer arbeider die dijkg ooiingen met stro bedekt. stroommeester ambtenaar be ast met bet toezicht op wateren. stroscherver werkman die stro voor de 1 wordt ook aageduid als paarden snijdt. Hi strosn jder strosplitter werkman die bet s:ro splitst of splijt voor de hoedenfabricage. strovisser man die de grachten ontdoet van stro en ander daarop drijvend vuif strovlechter man die van stro gebruiks voorwerpen vlecht. Dit kunnen bijvoorbeeld

synoniem h ervan is zaalwachter. surnumerair een boven bet getal van de formate aangestelde ambtenaar Een derge lijke ambtenaan die soms wel en soms niet een salaris ontving, kon zich zo in de praktijk de vereiste bekwaamheden eigen maken. Hij had dan bij gebleken geschiktheid bet voor uitzich: een aanstelling als ambtenaar te krij gen. De benaming is afgeleid van bet Franse

manden of hoeden zjn. stukkenmaker diamantwerker die afgesla gen stukken diamant bewerkt. stutter arbeider die ondersteunende palen

surnumdraire, boventallige. surveillant toezichthouder op personen. Dit kan bilvoorbeeld zijn op een speelplaats voor kinderen of op kostschoo leerlingen. Het Franse surveiller betekent toezicht hou

aanbrengt. stuwadoor iemand die zijn beroep of be drijf maakt van bet laden en ossen van zee

den, bewaken. syphonlichter

schepen. stypeur vervaard ge van stiepen. Dt zijn drukplaten voor de stereotypie. (Ze stereo typeur)

Van aakschipper tot zwkker

84

85

>>

p.tjesschepper

Gids van historische beroepen

tandtechniker

taander.

ren bj zowel ophoging als ngrav ng. Een synon em van taludmaker it taiudwerker tandmeester tandheelkundige 001 spron kelijk als niet-wetteli Ice term. Van I 81 3 tot 9 3 was bet de wettelijke titel van een be \/oegoe die geëxam neerd was. In 19 13 is de titel vervangen door die van tandarts. tandtechniker vervaard ger van kunst

men van de juiste he ling. Hierdoor moet aft glijden van de grond vooreornen worden. Ze ook ral,dmarer 2 opz chter n een iaag veenderij.

taludmaker grondwerker die de glooi ngen an aa-dwerNen op nun tad bmngt. Order talud wordi verstaan net eIende zijvlak dat aan aardwerk gegeven wordt. Dit kan gebeu—

Dc tancmeestm- onderzoett het geb.t

tandmeester

van zijn pat ënt Oorspronteli 6 was dit een niet wette ijke term, tussen 18 I 3 en 9 3 as tandmees:er Ce otel van een teexaminee de.

taander emand de met taan zeilen of netten van vissers- of binnenvaartuigen kookt om ze op deze wi ze duurzaam te maken. Taan is een verfstof gemaakt U[t eikenschors, die een geelbruine kleur oplevertVandaar dat men spreekt van een tanig gelaat. taanmolenaar degene die in zjn molen de ekenschors, ook genaamd run, vermaalt. tabakskerver arbeider die tabaksbladeren

tafelier >>tafelhouder (beide betekenis sen). tafelmeester degene d e de leiding heeft

aan repen sniidt. tabakslijter tabakverkoper tabakspinder verwerker van ruwe tabak tot tabaksproducten. De spinder of spinner bevestigt het begin van een tabaksrol aan een haspel, of zogenaamde spinmolen. Deze wordi aan een haak gehangen die de vorm van een s heeft, en dan op de spintafel ge egd. De van twee houten planken gemaakte spintafel rust op schragen en is voorzien van hoge zjstukken opdat de gesponnen tabak net tijdens bet werk van de tafel valt. emand de ge.egenhe;d tafeihouder biedt tot bet gebriken van maatijden, 2 ge dschieter tegen onderpand. De bena ming vindt in dat geval zjn oorsprong in de tafel waaraan gelcschieters en geldw sselaars

gasten naar de eetzaal le dt. tagrijn verkoper van tweedehands schews

over de taebedienden en hen aanwijzingen

verstrekt. tafeltjesbakker bakker van een bepaald soort platte koekjes. tafelwaard degene die in een etabtisse ment waarin een restaurant gevestigd is de

benodigdheden.

tailleur i kleermaken Het woord komt let terlik uit het Frans, De vrouwe ijke vorm s

ta Ileuse. 2 arbeider die voorgeslepen g azen voorwerpen met een slijpsteen naslijpt. Ook het Franse woord betekent tevens s ‘jper taillewerkster vervaardigste van jaoonl yen takelaar >>tuigerTakelmeester is een an dere benaming. tallykierk persoon die de geloste of ingela den colli telt oftewel lad ngschrijver Het Er—

gelse tally betekent kerfstok, en ook aantal. talmeester hij die rekenonderwijs geeft. taludbaas opzcbter die bij het afgraven var g’ond toezicht houdt op bet in acht ne

hun werkzaamheden vemchte.

Van aaksch pper tot zwikker

86

87

Gids /an histor sche beroepen

tichelaar

tapissier.

gebtten. In plaats van deze uft het Duits af gelede benaming wordt ook gesproken van tandtechncus. tapissier tapijtwever. De benamng kan ook gebruikt worden voor een behangen Het Franse woord heeft beide betekenissen. tapper verkoper van dranken of herbergier tarrameester degene de de vergoeding moet vaststeHen voor de gebreken bij de fa

middelen bijvoorbeeld van een stad. tichelaar steenbakker of pannenbakker. Variates zijn tichelbakker en fchelman. ticheldekker dekker van huizen met pan

Deze mannen vervaardigen bak stenen en worden tchelaa’-s ge noemd. Eerst wordt de kle in Sen ma gestopt om de stener be ,uiste vorm te geven, vervolgens worden

nen. tichelstrijker vormer van metseistenen, tiendbloker beambte aangesteld om de tiendbelasting te administreren en er inlich tingen over te geven. tiendgaarder ontvanger van de tenden.

bncage van laken en andere stoffen. Deze gebreken kunnen ontstaan zin door onvol komenheden in de grondstoffen of b bet

de stenen te drogen gelegd, zoals links op de pi-ent te zien is. Daarna wmde’s de stenen nog gebakken.

tiendschatter waardebepaler ten behoeve van de tiendbelasting. tijdbeambte beambte die de werkbrief]es afstempeft bij bet begin en bet einde van bet

fabocageproces. 1 de graanoogst de taslegger degene die bi schoven op een tas oftewel stapel legt. teenvlechter vervaardiger van vlechtwerk van whgentwijgen. Dat Kunnen bijvoorbeeld manden zijn. Ook de aanduiding teenwerker

werk. tijdingkramer verkoper van pamfietten. tijdopnemer persoon die in een bedriji de voor de verschiflende onderdelen van bet werk benodgde tijd opneemt. tijdschrijver I kroniekschnjver of gesched tewel
komt vooc teilenbinder krammer en Iijmer van teilen. teller persoon die met bet oog op de hef fing van rechten bepaa’de zaken of personen

loon, 3 >> tijdopnemer tijnmeester ontvanger van de tijrizeri. Ddt zijn de vergoedingen die de gebruiker van bepaafd onroerend goed aan de eigenaar daarvan dient te betalen. tin(ne)gieter vervaardiger en eventueel ook verkoper van tinnen voorwerpen. Naar aan[eiding van een in 766 in het Neder lands vertaald blijspel van de Deense schnj ver Holberg onder de titel De staatkundige Tingieter wordt de benaming ook gebi uikt

moet telen. tenensplijter iemand die twijgen splijt. tentbaas exploitant van een consumptie tent. terrassier grondwerken De benaming komt letterhjk uit bet Frans. terrazzowerker egger van vloeren waarn in net cement stukjes marmer of steen zijn verwerlct. Hierin is veelal sprake van een pa troon, maar dat hoeft niet. Het woord s af

voor een beunhaas in de politiek. tippenmaler arbeider die aarden buizen waarin zink is gezuiverd fijnmaalt om bet daarin achtergebleven zink terug te winnen. tjalkschipper schipper op een tjalk. Dat is

geleid uit bet ltaliaans, terreinknecht knecht werkzaam op een sportveld of ander terrein. terreinmeester opzichter van sport

velden. terreinwerker arbeider werkzaam op een fabrieksterren. theatermachinist bediener van de elektri sche apparatuur bij een theatervoorstelling. thesaurier beheerder van de financible

Van aakschipper tot zwikker

tichelaar

een voor zowel de binnen-, kust- en zee vaart bestemd lang en smal platboomd vaar tuig. Het heeft een afgerond rechthoekge voor- en achtersteven, een plat dek en is doorgaans voorzien van édn mast.

88

89

Gids van historsche beroepen

trosknecht

toesteller.

aan de mast verricht moeten women. torenbewaarder torenwachter. torenbiazer torenwachter d e de uren

toesteller monseur. toetser >> essayeur toezichter opzichter Men zegt ook toe ziener. tolbaas I eigenaar of pachter van een to]. Synon em zn to]houder en to]meesten 2 baas op een touwbaar. tolbeambte douanebeambte.Vergel jk bet

blaast. torengast werkman die in een boortoren de boornjpen in en uit de heffer br’engt torenkijker uitkijk op een toi-en d e de aaneomst van scnepen me dt. touwbaas opzichte n een weveb. touwdraaier >> touws]ager touwer leerbere den touwpluizer degene d e oud touw u tp]uist om er’ werk van te maken. Dit werk kan ge brut worden voor bet breeuwen van na

Duitse •voord ZolI. tolbedinger pachter van een to], tolgaarder persoon d e aan een toihek de tolgelden mt. Synoniemen zijn to man en to] wachten Coloverste p]aatse]iik hoofd van de douane. tolschrijver beambte die aantekening houdt van de ontvangen tolge]der. tommer bedriver’ van rui]hande]. toneelmeester persoon be]ast met de zorg voor de decors en de attnbuten op bet

den en voegen. touwsiager vervaard ger van touw. Eertijds was cit een be]angrJK ambacbt. In ] 870 werd geschreven: In een land waar hande/ en scheepvoort b]aeien, behoart de tauwslageri ander de vaarnome takken von ntverheid. touwsiopper werkman die dik touw op

tonee]. tonelist toneelspe]er tonnenlegger hij die bebakenh’g en beton ning aanbrengt n scheepvaartwatemn. tonnenman I arbe der die privaattonnen

haspels windt. touwsteller iemand d e weefgetowen stelt. traceur iemand die een ontwerp naakt voor een trace. Dit Franse woord betekent de gep]ande loop van een weg of een kanaa. trafikant neringdoende oftewe] hande]aar Ook de Franse benaming traficjueur wordt

p]aatst, weghaa]t e-’ schoonmaaks, 2 persoon die de zorg heeft voor bebakening en be tonning. tonnenmeester opzichter over de zeeton nen ook we] genaamd bakenmeester. tonnenwerker >> sonnenman, Conner aroeider die tonren met producten vu t. tonnist man die wsjes op een spee trorn me] steekt. tonvuller vul]er van tonnen met turf. toommaker vervaardiger van geb t, eidse en teuge]s van paarden. toonmeester degm’e die bij een ge]uids uis:e menging zorgt ofte ooname voor de 3

gebru.kt. traiteur > draper en

we] klankregisseur topman matroos on een zeilscnip be]ast met de werkzaamheden die tijdens de reis

trapier >> crapier trapper I turftrappen 2 Jager op pe]sdieren met name in Noord-Amerika.

Van aakschioper tat zwil
90

van eer zwaar tou’a’ met een dun ]ijntje op vu]t om zodoende een g]ad opperv]ak te kri]gen, 3 iemand de zorgt voor de afwer king met een geborduurde rand. trezorier ambtenaar belast met bet beheer van geldmiddelen. Het woord is afge]eid van bet Franse trésaner. trijpdrukker arbeider die met een machi ne met geribde wai.sen fijne strenen in weef

trasbereider berrfder van tras. Dit is ge ma]en tufsteen die gebruikt wordt voor de cementproductie. trasmeter keurder van tras. trasmolenaar degene die tufsteen tot poeder maa]t. traversist bespe]er van een dwarsfiut. trawant i Iijfwacht, 2 gerechtsdienaar trawivisser visser die gebruic maakt van een kegelvormig net dat over de bodem wordt voortges eept. Trawl komt uit het Engels. treingeleider conducteur Ook de bena mng treinwachter s gebruikt. treinpoetser scn.oonmaker van spoor

se] perst. trijpenier verkoper van tnijp.Trjp wordt bier gebruikt n de betekenis van voor de consumptie toebereide ingewanden, hart, e ver en ]ongen van slachtvee.Verge]ijk bet Franse tripe oftewe] ingewanden van vee. trijper >> tr)penien trijpwever wever van trijp.Tni.p heeft een grondweefse van linnen of katoen en een 00 ]cettng van wo].Wordt voor de ketting ge tenhaar gebru kt, dan spreekt men van

trel ren. trekarbeider baggeraar die veen trekt. Trek]<en betekent bier baggeren. trekjongen werk/ongen die de strikkoor den van een handgetouw waterpas of ban zontaa naar zich toe trekt. trekker i degene die be ast s met bet trekicen van ]oten, 2 ne per bf bet weven met een tree. D s s een mechaniek dat bet moge]ijk maakt bij net weven van meer of minder ingewikke]de patronen een aanta] kettingdraden tege]ijk omhoog te trekken. die bi 1 bet met de hand vervaardigen 3 van papier de vellen papier omboog trekt. trekschipper scCipper van een trekschuit. Ee ti’ekschu t wordt door een paard met een jaaglijn vootgetrokken. en d ent voor bet vervoer var personen en vmcht. tremmer I arbeider d e de steenko]en uk bet ruim van een sch p haat en naar de stookp]aats brengt, 2 arbe der die in bet scheepsruim gestort graan of andere pro ducten uitspreidt. 3 arbeider d e in een pj per.fabriek de randen van gevormde pi/pen biwe’kt en bet rookkanaa] wilder maakt, trenzer I v]ech:er in een pruicenmakeri, 2 iemand die de groeven tussen de sti’engen

mohair

trimmer persoon die bet haar van bonder knip: en opmaakt. De benaming stami ut bet Engels. Ta trim is ,n orde maken, biiknip pen. trippenmaker maker van houten, onder de voeten van veenarbeiders te dragen p]ankjes voorzien van een riemp/e. tripper veenarbe der die met houten p]ankes ondei’ de voeten bet veen aan stampt. trommeizager arbeiden die met een van zaagtanden voorziene cilinder du:gen voor vaten en kuipen ho u tzaagt.

tromper persoon n d enst van een stads bestuur am bij bepaa de gelegenheden

trompetsignalen te geven of muz ek te maken. trompetsiager tompetten Synon em a trompetsteken trosknecht rak
91

Gids van histar ache beroepen

trossenslopper.

....twijnverver

trossenslopper >> touwslopper trucheman tolk. Dit woord is een verbas tering uit het Arab sch. tuchtmeester I privd-leermeester Dt s de oudste beteken 5: iemand die belast is met het bijbrengen van kennis van tucht, 2 gevangenbewaarder. tuchtvader gevangenisdwecteur tuiger man die vaartuigen op- en aftuigt. tuigmaker vervaardiger en herst&ler van paardentuigen.

tuigwachter Dit s geen beroep. De bena ming slaat op een officier die toezicht houdt op een tu ghu s met geschut en ammunitie. tuimelaar acrobaat of koordoanser tuinhouder tuinbouwer. tuitenmaker mutsenmaker tuitenplooier mutsenplooier. turfafkapper werkman die de uit een turf pers komende turfstrengen met een mes op lengte kapt tot turven. turfafschrijver werkman die met een

turfvlijer

Op deze foto is de turfvlijer bezig met bet stapelen van net gestoken stukken veen. De turven worden n rijen en stapels te drogen gelegd. totdat bet veer droog genoeg s om as brandstofte gebruiken

?ai

soort hark lijnen trekt over vast getrapte turfbagger op een afstand ter breedte van een tcrf en vervolgens dwars ter dikte van een turf. turfbaas I eigenaar van een veenderj. 2 turfkoopman. turfbaggeraar arbeder de in bet water staand aagveen los steekt met een lange schep zodat de veenkluiten boven komen drijven. turfboer verkoper van turf. turfdrager iemand die van overheidswege aangestelo is om de in bet scnip gevuiae turfmander naar de vial te brengen. turifactor handelsagent voor turf, turfhever tussenpersoon b 1 bet lossen en overstorten van turf ut schepen. turfiegger degene d;e op de grond een aantal turven neerlegt om daarmee aan te geven hoe groot de lengte en de breedte moeten worden van de staDel die voor het drogen opgetrokken dient te worden. turfman turfsch pper turfmeester toezichthouder op de turf en de daaraan verbonden rechten. turfraper en turfraapster man of vrouw die aan boord van de schepen de turf n kleine marden stopt. Deze manden worden daarna door de schippersknechts weggedra gen opdat de inhoud n tonnen overgeslageri kan worden. turfsleper man die turf vervoert over de weg. turfspitter turfsteker Hij wordt ook wel aangeduid als turfstikker.

turfstouwer en turfstouwster man of vrouw die turf stapelt aan de wal of in sche pen. turftonster vrouw die van overbeidswege aangesteld is om bi 1 bet lossen van de turf deze over te doen n turftonnen en de turf daarbij uit te meten. turftrapper man die turfbagger samen trapt. turftreder >> turftrapper turftrekker arbeider die veen opbaggert met een beugel. turfuitzetter koopman die turf n kleine hoeveeiheden verkoopt. Een turfschipper wordt niet zo aangeduid. turfvletter man die turf in een vlet stapelt. turfvlijer man die turf op de grond stapelt. turivoerder vervoerder van turf. turfvulster >> turftonster turfvuurder man die turf vuurt. Dat wl zeggen dat hj de turf oustapelt tot grote. ronde hoper, vurn genaamd. tweernder iemand die garen of zijde tweernt. Dit houdt in dat hij twee of meer draden neendraait tot één draad. De bena ming hangt samen met bet woord twee. Eerst gng bet alleen om twee draden, later echter om twee of meer. twijnbleker garenbleker twijnder i >> tweernder 2 iemand die een twijnmachine bedient. Een tw nmachine werd oorspronkelijk twijnmolen genoemd. twijnverver garenverver

I

K I K K Ii

I Van aakschipper tot zwikker

92

93

Gids van historische beroepen

uilenkramer.

uitsteker

uitsteker uilenkramer marskramer n aardewerk. Un betekent hier aarden kruik of pot. uitbrenger vervoerden uitdraaier I houtdraanen 2>> u tkammer uitdrager I opkoper van oude kieren en gebru kt hu sraad en anclere tweedehands goederen 2 emand d e beroepshalve zaken wegbrengt en bezorgt. uithaler iemand d e stoffelrjke overschotten uitdraagt. uitkaaier degene die bij een café of nacht club aangeste d s om ongewenste bezoe kers buiten de deur te bouden of te zetten. uitkammer emand d e de korte wolveze s weg kamt om aleen de ange over te hou den die as basis voor kamgaren dienen. uitmaander iemand die van stadswege aangesteld s om geld in te vorderen. Men schrijft ook uitmaner uitmêjn(d)er openbare verkoper oftewel vendu meester uitnijper arbeider die bet geschepte pap en door persen van waterde en ontdoet. uitreder I scheepsreder 2 degene die Ia ken afwerkt door het te persen. uitschietster arbeidster die producten op kwaliteit controleert en ce slechte exemp a ren verwijdert.

Van aakschipper ot zw,kker

Uitstekers bezg met bet vervaardigen van Vbeedingen r’ een pleat. Uitsceker is een andere beram ng van een gmveur

uitschrijver kopvst. uitslager degene die belast is met bet goe derenvervoer uit de waag. Uitslaan betekent

bier te voorschiln halen uit een bewaarp aats. uitsnijder I iemand die in een confectiefa briek de stoffen uitsnijdt, 2 handelaar die stoffen in bet kein verkoopt, 3 slagersbe iende die vlees u tsn dT en gereed niaakt voor de verkoop. uitspreider persoon d e exemplaren van een boek aan de man brengt. uitsteker graveur en ook beeUsnjder uittap bertapper of wijnscbenker. uittapper handelaar in drank in bet kein. uitvaartbeschikker verzoger van een be grafen s.

uitvoerder degene die in dienst van een aannemer zorgt voor bet tot stand komen van een bouwwerk of vcor bet uitvoeren van bepaalde werkzaambeden. Hi heeft de eidnng bj bet bouwwerk en over bet perso nee I uitzetter I ernand die op een bouwterrein de plaats aangeeft waar de bouwwerken of wegen enzovoorts komen, 2 gross en nzon derheid van drank, 3 arbeide die ir een steenbakker; de stenen u:t de oven haalt,

94

95

Gids van n sto’Hsche beroepen

vaarmafl.

.

venter

-

of ploten s verwant met bet Engelse werk woord to pluck. De aanduiding ve’lenploter wordt ook we! gebruikt veer emand die de hidden beukt en ze schoon en glac maakt, zonder de we! te verwijderen.Tenslotte is de benaming ook toegepast voor een bandelaar in huiden. vellenontvetter arbeider die in aen rote rende trommal gedroogde bontve!len met behulp van zaagsel van vet ontdoet. vellenoppinner huidenspannen

veenslechter arbeider die de van een neuw veenveld afgegraven bonkaarde met een schop gelijkmaakt zadat dit terrain als zatveld voorturven kan dienen. veentrapper arbeider die de op bet zet veld gespreide brijachtige turfbagger vast trapt steunend op krukken en met behulp van onder de schoenen gebonden plankjes. veentrekker arbe ce” die in bet aagveen met een baggernet de veenspecie naar

veebouwman veeboer veembaas tussenpersoon die sjouwedie den huurt voor het laden en lossen van schepen en toezicht op hen houdt. veemeester opzichter van bet vee. veemhouder pakhuismeesten (Zie a daar.) veenbaas i eigenaar o ordernemer van een veenderij, 2 opzichter over veenarbei

vaarmafl matoos. vaartschipper schipper op de binnenvaart. vaatdorsser arbeider die bij een boer niet voor dagloon maar voor het ‘vat’ dorst. Dit vat is een bepaalde hoeveelheid van het ko ren dat hij gedorst had. vakbemiddelaar deskundig arbeidsDemld d&aar voor een bepaalde tak van bet pro ductieproces. varensgast varensgezel of varensman

ders. veenbestopper arbeider die met een schop een laag bonkaarde tegen een veen rand aanbrengt. Op deze wijze wordt bet veen tegen inwerking van vorst bescnermd. veenboer iemand die hoofdzakelijk leeft van ce exploitatie van veen. Synoniemen zijn

matroOs. varkensdrijver varkenshoeden varkenskoeter jongen die op varkers past. varkenssnijder iemand die zijn beroep maaKt van het castreren van varkens. vatbinder kuipenVergelijk het Duitse Foss-

ook veenbouwer en veender veengraver arbeider die veen vergraaft voor de turfwinning. veenhakker arbeider die de bovenste laag van net veen tot een diepte van 30 a 40

binder. vatmaker kuipen vatmenger verkoper van vaten. vatmerker persoon die van overhe dswege de merken in de goedgekeurde vaten brandt. vatroeier persoon die de inhoud van vaten peilt of meet. Roede is bier peilstok. V.D.M. verb! divini minister oftewel predikant. vechtmeester schermmeester veebol veekoopman. Bol betekens hier baas,

centimeter los hakt. veenhouwer >> veerhakken veenman vervener. Het betekent niet veenarbeider maar axp oitant. veenmeester ambtenaar die namens de overtieid bet toezicht heeft op bet veen graven.

kere!.

Van aakschipper tot zw kker

96

boven haalt. veenwerker turfmaken veerman i >> beurtschippan Dit a de cud ste beteken 5. 2 overzetter met een pontveer veerschipper >> be.r-tschippen veldboer boar op ontgonnen heide. veldbouwer landbouwen veldknaap I hardersjongen, 2 boerenjongen.

vellenreder leerbewerken vellenschraper t”> vellenbluten vellenspoeler arbeider die gelooide hui den in wate” hargt om ze te ontdoen var bet oo extract. Daarna laat hij ze in een “outer bak urtdruipen. vellentrekker >> vellenbioten vellenvetter arbaider d a met de hand traan wrijft op de nerfzijde van ye Ian leer vellenwasser dagene die huider wast om da zout- en alkdelen ta verwijderen. vellenwerker arbeider die in een boekbir derij zorgt voor bet vouwer en insteken van

veidmeter landmeten vedsIechter >> veanslechter veldwachter politieambtenaar op bet plat :eland, Het woord is een vertalirg van het Franse garde champêtre. ngesteld bij de wet van 6 oktober I 79 I pour assurer ‘es proprietds at cansarver las rdcoltes; om te waken voor de veilighaid der e gendommen en van da oogstgewassen. Sinds 1945 is bet geen offic ëie benamg meen veidwevel Dit is gear beroepsaanduiding maar een aan bet Durs (Feldweba!i ontleen de naam van de hoogste onderofficier van een compagnie, name! jk de sergeant-majoor

ye len papier vendeuse verkoopsten Da lefferlijk aan hat Frans ontlaende benaming geldt met name voor ear ver
vellenbioter (ook gespeld als vel enploter), degene die schapenhuden van de wol ont coet. Dit gebaurt door ze, nadat ze schoon gemaakt zi n, aan de vleeszijde met zwavel natrium of een andere chemiscbe stof in te smeren. Hierdoor laat de wol na anige tijd los, en kan ze van de huid afgetrokken wor den,Voordat de scheikundiga behandeling cekend was, moest gewach’t wordan tot de wol door rott ng van be huid osliet. Bloten

vendumeester leider van opanbare verko pirgan. Hj is degera die de ten varkoop aangaboden goederan order de hamar breng’t. venduschrijver griffer oftewel secretaris bij ear verduhuis. Hij verzorgt de admini stratie van de in bet openbaar verkochte goederan. venter iemard die langs de huizen waren te

97

G ds van historische beroepen

ventjager.

visitateur

vi esje goud bekleedt of n goud beschiidert. verheffer workman die n eon aapmormake na be: voLco en ar he: eem’se net pa vol veer yel oproent en opstapo 00 Dat 5 eon safe met scha n eer er : eon br’ede piar 5 oaaop gep av vellon legt. vorheffer de waarop de hefberd) of jumsthemd ambtenaar d e de verificateur ochtheid van documonten of rereningen controleei t.Vaak betreft hot een ambtenaar c, de belsticen Do oena’ rg s lotte’ lie

koop aanbiedt De benaming s afge eid van een zeventierde-eeuwS Enges erk oord. He: ye’ scnl net de maskrame ic dat deze met z jn nanae op bet p a::eiad orctreKt

pie’

do vemer .n te0e e grole comen zijn wanen trach: te verkopen. H erbij gaas bet meesta om bederfel Fe goederen as fru t, groente, bloemen of vis. ventjager sch pper die met een vaartu g to’JIjl

venefs:oe.

fhet

rondvaart om met de door hem vervoerde Dit KCfl V’s in. .ea”en aleinhandel te crijon

aamm he: F, as onteerd. verklaarder soik of vetaei. verkoopcommissiOflair handelsar d e op eigon naam, maar voor rekening van een op drachtgever goederen verkoopt. Hi ont van hiervoor comm ssie of prov sie.

aCe’e
00K

voorbeeld een akenhal zi n. ventvoerder marktschipper. Deze sch pper vervoert waren die op de p aats van be

verlaat(s)meester sic swachterVerlaat cetekent onoor andero s u s. verlader cersoon die kracntens eon ovoi eenkomst met eon verv”acr:er (z.e aldaar) eon scHp gedee. of gocoe:eI k met v”ach:

stemm ng in bet I em verkocht worden. vereffenaar oeamote d o er zorg voo” moot aragen dat mur:stuk en hun weffeh F gewcn: hebben. verfmeester deskundige d e Ce necep:uur vooi do samenstelling van verfstoffen vast

gooderen be aadt.

verlakker lakken verlater persoon die bolast is met bet overgieten van wjn is andoro vaten. de Midde verlichter r,ns:onaat d e i and yors e’igon en von en n2e ia’ hoodlette”s in hanoccb’ ften maa te. Men splee’ : oo van yen ‘ach:er. vermaner predikant inzondet’heid bi do

stelt. verfmolenaar molenaar d e in ziJn molen vorfstoffen fjnmaalt. Het Fan daarbij gaan verfnou:. oker pot cod. steenzwars en

-

em

krjt.

eeuwo

verfwrijver degene d e eleurstoffor van planteardigo of dieniijre oorspcong op ees wr

fsteen

fiinwrijft.

Doopsgez nden. vermaniger godsdmonst eraan vernufteling dooi’ Hooft gointroduceord pun smo voc’ i’gen eur. verpondingsgaarder nnor van bolast ng op onoe’ece goeder’on en van gi’ondbe

vergaarder I beambte be ast met de n 2 degene die bj bet boe[’binden de losso gedrukte yeMen van do se naa,en noeken in de u s:e ye gorce stapelt e tc: comp ete exomplai en b jeen Crengt. 3 samonstelIe van een boor net verscni ende e dragen. Synoniem van oezo ning

‘.

van

arc

nzen,

ast ng. versjager handelaar in verse v s d o or op ngosteld is doze zo snel mogo ijk op do markt aan te voeren. versteller d amantwerker d e voor do

aatste betekenis is compmlator vergiazer degeno d e voorwerpen met een g azuur bedekt, vergulder ambachtsman d e zaron met eon

van ntJ

Dpe’ st nc,L. e

98

slijpor de dmamantlos n hot soldeer om meet zetten. Zedoende kunnen zj 00< aan de an cei’e zide ces epen zc”den, vertierder <eHr’andelaar var crane maar 00k wel van andere p’mccten. verver ambach:srra do daaru t vervaai’digde woefsels door ender dempe ing in eon venfbad kourt.Vioeger was er eon zegswijze over emand d e zjn haren verft:Het is jan deVervoit hij zou gaarne org zn. 2 amnachtsman Ce gebou won en voorwei’po van een voft’aaiende en’ef bescnormede venflaag veorz ot. vervrachter e e scheopsruin:e gohee ofgedeetelijk veer vrachtvervoer verhuurt aan anderen. verwaarster >> baker In plaats van von waai’ster komt men oer verwares tegen. Venvaen ceteken: verzergen. verwader bokieden Wade Fan kleea Dote ken on. verwijzer ecftenVerw is beteker: vornis. verzetter diamantzetten verzoler die beroepshalve schoenen van n euwe zelon voorzmet. verzoolster vreuw d e boroepsrnat g kou son o sckeen van nieu:e zoler vocizie:, verzorger oez chte’, 2 v’repei var le en n ee gos: cht. 3 procereur 1 vensnsidde (zme alcaai). vestmeester ambtenaar bolast met hot toezicht op hot endorhoud van do stadsmu -on en do stadsgr’acht. veterhaspelaar arbeidor d e veters paars gei’iis oc een kieno ‘aseeI :emndt on: dcai’na afneemt en van eon et Fe: voorziot. veterkiopper arbe ce’ cie bet beag dt wil zeggen de nos:ols ear veters maar’t. vetmenger handelaar n vette waren. vetspinner spinner van vette wel. vetzuurman ar’be don d e met behu p van steem stear no op temperatuur brengt on boud:, cie

cegoro

man

gai’en

en

veulensnijder memand die enge paarden castreert. victualiënkoper hence avr in Ievensmidde len nzonderi-eid veer scneepsbomann ngen. vierschaarleraar ecH:sgeleede. vigilateur waken He: Latinse vmgsuco bete kent waakzaarnhomd. vijienkapper iemand d e vi en hakt. vilder perseen die gesterven d eren v t en het vlees daarvan en eek van zieke dienen, na deze ges acht te bobber, verkoep:. viltmonteur me”tew’ die de rellen van mangoimachmnes met v a bekloedt. viltperser ai’beider d e v ten ondereelen van fietszadels met een steempers in model perst. viltplakker arbe der die versloten viltschi 1 yen van een glaspel jstmachmne door n euwe vangt.

ye

viltwerker ye, vaardiger van producten ut Dit K-men heede’ z,n. maar eok ande vt.

m’e

zarer,.

vinder I keurmoostet 2 lid van zekere rechtscel eges. violonist vieelspeler visafslager Ion van vms. visagist scneenne dspecma st die ich n bet c zende’ rid-s op ho: gez cht en net daarb ye

beher’once kapso.

visbrenger man die do vis aanvoer: em op vismarkt of visafslag venkecht te werden, visdroger man die scheengemaakte en go zeuten vs aan stek<en rijgt en in de bu ten lucbt te dregon hangt. viseerder i 2 boea o’van recl nor. Vise”on s afge e d van hot Franse v so,: veer 1 gezien en akeeerd :ekeez aftokonon. visfacteur sussenpei seen in de v shancel. visgrommer v sschoenmakon Letterl 1 k be tekent het degone d e de grem, eftewe do ngewanden, u t de vs verwiidert. visitateur I teozichtheuder op do kwalmtet tmrer.

G ds

‘

,tv’

che

b”opor

verwaarster.

vetspinner

Een prent met daarop een baker of

verwaarster

vetspinner

Een wever achter ojn weefgetouw, met

verwaarstet een verzorgster van pasge

op de achtergrond een spnnet die de

boren k nderen. Bakeren betekent ver

wol tot een handzame draad spint. Is bit

warmen en koesteren, verwaren bete

vette wol dan spreekt men van vetspinner

kent verzorgen.

Van aakschipper tot zw kker

00

Gids van historische beroepen

visêteur.

vloervormer

deren. 2 bearnbte die toezicht houdt op de naleving van de boterwet van 23 juni I 889 boudende bepahngen tot voorkom ng van bedrog in den boterhandel’, 3 emand d e op maat gesneden spiege ruiten op kwaliteit beoodeet. 4 iemand die bij eon grenspost reizigers op eventuele smokke!waar onder

van producten. Dit kan bijvoorbe&d aken of goud en zilver zijn. 2 controleur op de ac cijnzen zoals die op bier Het Franse werk woord betekent onder andere onder nspecteren. zoeken, visiteur i ambtenaar oelast met de inkla nng van uit bet buitenand afkomstige goe

visiter

visgrommer

F -.

-. .--- -

_

Fen visgrommer is een ander woord your schoonmaker van vis, letterlijk betekent bet emand die de grom. de ngewanden, uit de vis vewjdert. Deze vroJw vet koopt ook vs in haar kraam, en kan ook aangeduid worden als visweekster

.

-;-w

—

•

•

;

Jr

-i-

[!r

I

I

A

t

L

viasser I vasarbeider die net vias oogst of bewerkt, 2 boer die vlas verbouwt en aat beweken, 3 opkoper van vlas. vlassersbaas >> vlasser (betekenis 3). vlasslijter vlasplukker vlassnijder werkmar die ket vas vooraf gaand aan bet hekelen op de snjmacnine in twee of drie delen snijdt. viassnuiter werkmar die itstekende de en van vlasbundeis breeKt of ttekt. vlastrekker vlasplukker vlaszwingelaar arbeder die met een ma chinale vlaszwinge!aar bet vlas van stengelae en ontdoet. vlechter I iemand d e geviochten voorwen pen vevaardigt. Dit k.nnen bijvoorbeeld matten, manden, korven of hoeden zijn, 2 arbeder die met me:aaldraad vlecht. vlechtster rapseer vleesjager jager die de jacht uitoefent voor bet gewin. vleesvinder keurmeester van vlees. vietter I vletschippen Eon vletschuit is een klein vmcbtvaartug met ee platte bodem. Het vaart op de ainnenwateren en dient vooral voor bet vervoer van aarde, zand, bagger en tu-f. 2 oersoon die met eon vlet scbuit baggert of de met een dergelijke schuit vervoerde of to vervoeren aarde uit stort danwel uitgmaft. vliesvoerder varmar die do leding heeft bj de fabricage van vezelvliezen, Dat zjn textielvezels die net geweven maar samen gekit zijn. vloerder I vloerenlegger 2 stratenmake 3 kleermake die langs do huizer gaat urn reparatiewerk uit to voeren. vloergast pottenbakkersknecht. Ook vloer kr’echtkomtvoor. vloerman dege’e die in een brouwenj bet graan op de vloer uitspreidt en omkeert, vloervormer vormer van vloertegels.

chaam van de reizger of reizgster. De bera mirg is rechts:reeks ontieend aan net Hans. visleurder vishandelaar in bet klein. vislezer degene die op een vissersboct de gevangen vs sorteert, visopnemer beambte belast met de con trole van do voorgeschreven admnistrate van visverkopers op de mark:. vispakker inpakker van gedroogde vis. visroeper onroeper van de visa siag. 5 visslager >> visafslager visweker emand die gedroogde stokvis weekt en verkoopt. Soms wordt de bena mirg gebruikt voor een visverkoper in bet algemeen. viszouter iemand die schoongerraakte vis in een kuip inzout. vlakbreier bediener van een breimachine waarvan de naalden in een horizor’tale rj zijn geplaatst. vlakslijper arbeider d e de randen en voet jes van gebakken aardewerk en po’selen te gen een s ijpscbijf vlak slot. vlamschilder >> brandscbilder. vlamstrekker arbeider die door verwar ming met een autogeenvlam zonder verdere bulpmiddelen oneffenbeden uit dunne plaat verwijdert. viasboter degene die bet vas boot oftewel beukt. vlasdroger workman die de natte strengen

de droogzo der brergt en ze oo droogstokken steekt. vlashekelaar degene die bet vlas met een hekel (v askam) bewerkt. viaskammer >> vlashekelaan vlaskuts(er) opkoper van vias. viasman vlashandelaar. vlasrekker arbeider d e vlashnt machinaal doubleert en rekt. viaS naar

: a

-

zoeKt. De vrowelike vorm is visiteuse. Men denkt dan vooral aan onderzoek op bet I

-ttetsltllaatat

I

—

I

Van aakschipper tot zwikker

102

03

G ds van histor sche beroepen

vloerwerker.

vioerwerker arbeider in een plateelbakke nj die zorgt voor bet sjouwen en opruimen viotbaas degene die de ieiding heeft over hot vervoer op een houtvlot, viotbailaster iemand die op een vlot bal last aanvoert. viotheer eigenaar of beheerder namens do o genaar van een houtvlot. vlotschuitevoerder schipper op een za< ke lichter zondor boord en zonder mast. ken dergelijke lichter kan alleen bovenop bela den worden. en wordt door bomen voot bewogen. viotter houtvlotter Deze vervoert stam men, ba ken of masten over water door die ondenling met e kaar to verbindon. Men duidt hem ook aan als vlotvaarder of vlot voorder voddenkrabber voddenraper of vodden koop man voddenkruier vodcenraper d e met een kruiwagen rondrijdt. voederhaler persoon die buiten voedse zoekt voor do kooien. voederknecht knecht belast met hot voe deren van paarden of vee. voeger metselaar voelveger vrouw die met name op een boorderj bet ruwe huiswerk als boenen en schrobben doot voerder voerman (zie aldaar) of koetsier voerlakenreder fabrikant van stof be stemd voor voeringen. voeriakenwerker vorvaardiger van stof bestemd voor voeringen. Men sproekt ook van voerakenwover

voerman bestuurdor van een voertuig met trekdieren bestemd voor bet vervoor van personen en/of goedoren. Een zeventiende eouwse zegswijze luidt: Een voerman in zijn kunst gheloert, Op eon zeor smallo wegh N0 keert’. Voorheen is voorman 00K wel ge

Van aV<schipper tot zwikker

voorwalser

bruikt als synon em van veerman. voetarts likdoornsnijdor voetenbreister breister die alleen voeten van kousen maakt.

Ut

I hoog oraar Doze aanduiding is na do achttionde eeuw niet moor gebrukt. 2 degone die in do kork bopaaldo bijboltok

sten voorloest.

voetjeskeier werkman in een glasblazerij d e klompjes glas

vooriezer

do oven neemt en daar

voelies van wjngrazen van maakt. vogeiaar vogeivange:

vogeidrager rnetselaarsknechtje dat stenen er moinel aandraagt.

vogelman vogo handolaar voider akenberoider De werkzaamhedon houder n bet in elkaar worKen van wollen weefsels, oorspronkelijk door treden in een en bet opzettelk aten vervilten doo toovoog ng van udne en/of een boaaIde soot klei. Later is Lot tredon in eon kuip vervangon door persen tussen waisen, en do ur ce e de kie door bopaaide chemische stofe” volgdienaar lakei. voigjuffer >> kamen or volgknecht dienaar volkhuurder huurdor van schepelingen ten behoeve van do koopvaardij. voikshouder emand die afgedankt schoepsvo k horbergt. voikwerver wervor van scheepsvolk. voller I >> voldeit 2 arboider die in eon pij penfabniek do gevormde pijpen in vuervaste cassettes plaatst. volmolenaar molenaar die n zijn molen volt Voor beschrjving van hot vollon zie vol den voitigeerder acrobaat to paard, aan do tra peze of op hot koord, Hot Franso work woord ye/tiger botekent ondor andore ken ston maken op hot paard en tooren doen op hot slappo koord. Ook do bonaming volti geur komt voon vondmeester opkoper van gevonden zakon. voorknecht opperkrecht of voorman.

voormaker dogeno die in eon klomponma cenj do workzaambeden vonr cdt do voonaf gaar aan hot u tho on. voormenger opkopor maar ook rondtrek kence vorooper. voorshjper arbeider die aan to slijpon voonworpor do ruwe vorm gooft of or von

vogelaar

sior ngen in groto trekken op aanbrengt. voorsnijder I eon n et zo botrouwbare marktkoopman, 2 dionaar die aan hot hof of bij eon adollijko famil e hot vloes snijdt on vorvolgons ronddient, voor(t)koper oopman die inzondohoid eterswam Vs ovooroeold fruit opkoopt om zo n cone noeveolnedon 000r to vor kooon. voorwaiser abe der die aan to walsen voorworper 00 oersto vorm geoft.

Eon vogelaa betekent n et al een eon vogekanger maa heeft ook eer erodscne betecenis

Gids van historische beroepen

voorwarmer.

wachtbesteller

2 vrachtschipper 3 >> voerman, 4 sjouwer vrachtmeester persoon die verantwoor delijk is voor vervoerde goederen. vrachtondernemer vrachtrjder vrachtsleper kruier vrederechter rechted jk ambtenaar met een beperkt rechtsgebied die bevoegd is u t spraken te doen in kie ne prvaatrechterlijke gesch lien en soms ook n strafzaken.Tijdens de Franse overheersing is dit ambt in Neder land en Beig b ngevoerd. In Neder and s bet in I 827 vervangen door dat van kantonrech

voorwarmer arbe der die te smeden stuk ken op temperatuur brengt. yorker andarbeider d e de korenschoven aangeeft door ze met een york omhoog te steken. vormbeslager workman die in eon steen bakkerj de vormen besiaat. Dt houdt in dat hij ze op maat bewerIot. Z e ook vormer (betekenis I). vormdraaier werkman d e vormen voor knopen draait. vormenvuller arbe der die bij de betonfa bnicage de vormen met specie vult. vormer I werkman die in een steenbakkerij de stenen vormt. D t gebeurt met behu p van een rechthoekg houten raam, waar n door het st jf aandrukken van bet erin geda ne kleideeg en afstrijken van de overtoflige kiei een steen van de gewenste vorm wordt verkregen. 2 werkman d e bij de metaa be werk ng g etvormen maakt, 3 arbeider d e vorm geeft in een glasblazerij of n een por seleinfabriek. vormgieter arbe der die in een metaalgie terj de substantie in de vormen get. vormgraver iemand die vormen graveert of snijdt oftewel een stempelmaker vormmaker I >>vormer (beteken 5 I en 2), 2 arbe der d e draadvormen vervaardigt voor de watermerken n papier vormopmaker grafsch arbe der d e het zetsel opmaakt. vormsnijder degene d e vormen in hout of

ter vrijschipper schipper met bepaaide pniv le ges. Dit Iran zijn vrijdom van tot vroedmeester verloskund ge. vroedmoeder vroedvrouw. vruchtstoter maler van graan. vuilman vu Insman, vuilmeid meid voor bet vuiie werk. vulwagendrijver arbeider d e met behulp van een motorwagen de coceskamers van een gasd st iatieoven met steenkoo vu t. vuurhaardmaker
metaal snijdt zodat hiervan afdrukken ge maakt kunnen worden. voyageur handeisreiziger in bet Frans spreekt men van voyogeur de commerce, vrachtagent >> cargadoor vrachtheer >> vrachtmeester vrachtman I bevrachter van een schip,

Van aakschipper tot zwikker

06

waagdrager werkman verbonden aan een waagTot zjn taken behoren bet aanbrengen, opslaan, wegen en weer afieveren van de goederen waarvoor een offc ële weging ver phcht gesteld s. waagknecht weger bij de stadswaag. waagkruier arbeider aan de waag die de goederen per handwagen vervoert. waagmaker vervaardiger van weegscha]en. waagman arbeider aan de waag. waagmeester hoofd van een inrichting waar goederen van overhe dswege gewogen worden. Deze beedigde functionaris heeft bet opz cht over de stadswaag, rege t de werkzaamheden, mt bet waaggeld en ver strekt de weeg- of gewichtsbewjzen. waagwerker >> waagdrager waakmeester degene d e toezicht houdt op de bewaking van de wallen en de poor ten van een stad. waardeerder I keurmeestei 2 taxateur waardhouder kroegbaas of caste em. waardijker aannemer van bet onderhoud van een stuk dijk. waardijn I opzichter en keurder van aken bj bet akengilde, 2 keurmeester hij de Munt. Deze keurmeester s verantwoordel jk

voor bet onderzoek en de waardebepal ng van de metalen d e gebruikt worden bij bet siaan van de munten. Dt s te ondersche den van de muntmeester (zie aldaar) die aan bet hoofd staat van de Munt en van de es sayeur (zie aldaar) die daadwerkelijk de ge halteproeven neemt. waardmeester opzichter over de waa den. Dit zijn de bij een nivier door aans ib b ng ontstane gronden. waar(d)sman I beambte belast met bet toez cht op de dijken en soms ook met bet in ontvangst nemen van de gelden voor bet onderhoud, 2 sluiswacbter waarschap opzicbter beiast met bet toe z cht op de dijicen. Een waarschap wordt aangesteld per dorp en door bet dorp. Hij is de tssenpersoon tussen de d jKgraaE (de voorzitter van bet bestuur van de poider of van bet waterschap) en de djkphchtige dor pe ngen. waarschuwer persoon d e tot taak heeft de komst van een vlot of ander vaartuig dat gevaar voor de scheepvaart kan opleveren aan te kondigen. De waarschuwer vaart met een scheepje voorop. wachtbesteller degene de de nacht

07

G ds van h storische beroepen

wasbreker.

werfgast

wasbreker

Van aakschipper tot zwikker

De wasbreker vervaardigt kaarsen door

08

werfgast

De werfgast of scheepst rnmerman an

een nj touwtjes een aantal mVen een

Cet werk op oe werf voor houten bo

korte tijd in de warme was te dompeien.

ten. De man op de voorgrond hart de

Er droogt steeds een kie n aage was op

panken n de jJiste vorm. op de achte

rond bet brandbare touwtje en zo vormt

grond s de romp van een boot te zen

zich een nj kaarsen.

d e a oijna af s.

09

G ds van n storische oeroepen

wara(n)djn

wachtbestuurder

bet schoo’vegen en dweilen van de badkar retjes oc bet strand. wagenjongen ongen die voor een w nke her de boodschappen per wagen hij de klan

wachten oproept e ze oo< itoetaalt. wachtbestuurder toezichthouder op de rachtwachten. wachtopziener >> wachtbestuurder wagenaar I bij personenvervoer: koetsien 2 bij goederenvervoer: vrachrjder Om te het zeemansle wijzen op bet gevaar dan yen is verbonden is er een zegswijze Lever een kwaad wagenaar dan een goed schip per. Qok de spelling wageneer komt voon wagenboef helper van een voerman. (Zie

ten thLis brengt. wagenlader arbe der die de lad ng op de wagen :aadt of op de ju:ste wijze schikt. Dc benam ng wordt zowel in de landbouw als in de steonbakkenij gebrui. wagenlichter arbeider die onderstellen van spoor- en tramwagens demonteert om ze vervolgens te repareren en weer te mon

aldaar) wagendweilder persoon de be ast s met

teren.

Een foto van een paardentram de be stuurder van de tram wordt wagen voerder genoemd.

wagenvoerder

Van aakschipper tot zwikeer

I 0

wagenloper I knecht die hij de v.Jagen oopt en oe paarden bij de toom oct, 2 arbeider die n een steenbakKerij de ge vormde ongebakken stenen naar de droog rekken vervoert. wagenman >> voerman. wagenmeester I >> voerman. Do bena ng .5 n deze betekenis sinds lang n et meer gebruikt. 2 wagenmaken Qok deze be tekenis is sterk verouderd. opzichter ver antwoorde 1 k voor een bepaald wagenpark of goederenwagon. wagenpoetser arbeider be ast met bet schoonmaken van spoor- of tramwagens. wagenvoerder I voerman van paard en wagen, 2 bestuurder van een trein of tram. wagenvolger voermansknecht. 1 een redenij. walbaas adingmeester hi waldieper baggerman die de grachten schoonmaakt en op de juiste diepte hojt. waldijker graver in een veenderi,. walkapitein toezichthouder op bet kadebedrijf van een rederj. walmeester stedelijk ambtenaar be ast met bet toezicht op de wallen er de oveoge ver ced gir’gswerken, walschipper walkapitein (zie aldaa) met name b j de visserij. walser arbeider die een waismach ne be dient. Een dergelijke mach ne maakt met een pietrol zaken plat. waismeester voorman in een walserij. walvisser visser d e met fu ken dicht bij do wal v st. waiwerker kadewerker oftewel havenar beider waizetter arbeider die hi 1 bet aanloggen van eon wal de aarde omhoog brengt en astampt. wanmaker vervaardiger of he-stol!er van reser manden,

wannebreier viechner van rieten manden, wannelapper hersteUer van rieten manden. wanner degene die bet koren zuivert van bet kaf door bet to schudden en op te wer pen. Hierdoor wo’-dt bet kaf weggeblazen door de w nd. wantaanhaler eemanningslid op eon vis sersboot beiast met bet uit bet ruim halen van de neffen. Er wordt ook gesproken van wantaannemer en wantopbaalder wantarbeider bemanningslid van een vis serboot die aan de netton werkt. wanthaalder visser die bet net sleept in zonderhed bij do bar ngvangst. wantheffer visser d o hot net aan boord trekt. wantscheerder >> droogscheerder Want is eon grove lakense of wollen stof. wantslager >> touwsiager wantsnijder i kie nhandolaar in wollen stoffen, 2 kleermakor in het bi zonder van 1 matrozenk ooing. wantstaander eemann ngslid van oe vis sersboot d e do voile netten helpt binnen halen. wapenschuurder knecht die wapens en wapenrustingen schoonmaakt en poliist.

wapenslager smid gespecialisoerd in bet smeden van wapens en harnassen oftowol wapensmid. wapensnijder graveerdor van heraldieke wapons oftewel biazoonen. wapensteensnijder iemano die herald OKO wapens in steen graveert voor do vorvaardi ging van een zegeiring of eon zegeistempel. wapentorser sjouwer van wapentuig in een legertros. wapenvager >> wapenschuurden Cok de schrifwijze wapenvoger komt voor wapenvoogd hemut. warandemeester opperjachtopzienor wara(n)dijn oeedgd keurmeester.

I

G ds van b storische beroepen

werkvoorbereder

warmoez(en)ier.

toor in een haven, 2 functionar s bij een car gadoorskantoor of agentschap van een rede nj. Deze functionaris zongt voor bet vervul teiten en 5 en van alle voorKomende foma

warmoez(en)ier iemand die groenten teelt en/of verkoopt wasbreker kaarsenmakec wasdraaier kaarsenmaker. wasgieter gieter van waskaarson, waskoper verkoper van kaarsen en fakkels.

treedt tevens op ais verbindirgspersoon tcs sen de opvarenden en instanties aan de wai. waterlansier voddenraper. De benaming 1 met een lange stok n berust daarop, oat hi

wasmaker kaarsenmaker, wasmanger kaarsenmaker. wasmeester hoofd of opzichter van een

de vorm van een lans vodden uit de gracht ophaalt. waterman I knecht belast met de drink watervoorZiening 2 verkoper van drinkwaten watermeeSter ambtonaar Delast met bet

wasserij. wasperser arbeider die gietmodellen uit was oerst. wasteregge wasvrouw. Ook de spefling wasterigge komi voon wastrekker acne den die wasstokken ofte wel fakkels vervaardigt met een procédd be staande uit afwisselond smelten en trekken.

waswerker kaarsenmakon waterbaijuw rechterlijk ambtenaar belast met bet toezicht op zaken betreffende de wa:eren. Heronder vaflen oos de scheep

toezicht op bij een stad of oij een waser scrap behorence wateren. watermenner persoon belast met bet met paard en wagen aanvoeren van drink of bluswaten watermeter ambtenaar belast met bet controleren en i ken van tonnen en vaten. Hi doet dat me: de watema.at. dat wil zeg

•

vaart en de visserij. waterboer i everancier va drinKwater, 2 arbeider in een glasfabriok die de water bakken van de glasbiazers steeds met koud water vult waterbrander distillateur van sterke drank. waterdrager iemand die water aan hu s oezorgt. water- en vuurvrouw verkoopster van warm water e kooltjes vuu: waterfiskaal ambtenaar n Oost-Indië be ast met bet toezicht op de zeehandel en met bet vervolgen van overtred ngen te d en aanzien. Het ambt s in 666 ngesteld

•

en in 825 opgeheven. waterijker emand die de vnoud van een vat vaststelt door d t met een bepaa de hoe eelheid wate to vulien e oaarna te waa merken. waterkjker waterkierk

moons. waterstoker verKopor van beet water en eventueei oos adee voor kot Huishoudo bostemdo benodigdheden watersubstituut porsoon aangesteld om zorg to dragon voor ordehandhaving van overheidswege op bet water en in do haven en voor do rechtspraa< in goschillen. Hi need dit als paatsvervanger van de oigeniiiko ambteraan Maar doze liet 00K wel tegen Do :aHg bet wek geheel door no subs: tuut doon. Hot woord is met do Bourgondiscno bestuursinnchting n de Noderlanden inge

piskijker. kierk van het betalingskan

>

Van aabscHpper tot zo kkez

gee de geijkte standaardmaat. waterschout ambtenaar die be orde nb haaft onder bet scheepsvolK en toezicet houdt op do aanmonster ng van zeelieden, waterschuimer arbeider die de stads grachten van dnijvend vuil ontdoet. watersiager toezichthouder op do water

•

voerd.

I

waterwacht persoon w ens boroep hot is op eon bepaa d water aan schepen n nood hulp te von enen. waterwerker posoon d o zcb bezig houdt met (bouvv ::worken waamee bet r vienv’ator wordt tegengehouden, darwe] in een be Daade richt ng god rrgoerd. wattman bestuurdor van een eiectrischo tram. Het woord is een onocht ang c sme. wedebouwer boor die wedo venbouwt. Wedo is eon plant die dient as gnondstof voon do productie van b auwe verf. wedeverver venven met san do weco ont trokken venfstof. wedewerker van overre dswege aargestel do porsoon oie do wede moot meter, Latei is do bet teling in zwang gekomen voor eon stadsboambte van lage rang bij de waag in hot agemeen. wedman gerechtsdienaan weefmeester dogene d o in eon woven j Ce le ding heoft van bet procuctieprocos. weekman sopor van afgednagen k eding welKe hij tegon weekbetanng ween san m n vermogonden van do hand doet. weekmeisje dienstmeisje dat b j de week gehuund wordt. weekwerker timmerman d e week bout vervvenkt. Moestal is d t cennonhout. weermeester oearnbte oolast met de Ce schermirg car ets o bet tcezicbt on ms. He: can bijvoon000 d om een boswachten gaan. wegmeester inspectoun van wegon. wegrechter persoon belast met bet toe zicht op do naleving van do wottelijke bepa I ngen botnoffonde eon wog of de wegon. wegschouwer >> wegmeesten wegwachter spoorwegwacbten weidegraaf opzichten over do gemeo’ schappelijke weide of de stadsweide. weidemeester opzichter oven do stads woide.

weidenaar I jachtopzienop 2 >> weid knecht. weiderechter >> weidegnaaf. weidknecht -nec t die bij be jacbt do jager 5 nehulpzaam a door bet vmzamolen van ‘ot geschoten w d. weifel genechtsdienaar of dejrwaarden De benaming is afgeieid van cot Duitso Weibei, weikoker anbeider in eon me ksuikenfabriok. werfagent tussonporsoon bij bet aanwer von van arbeiders. werfbaas bass op eon ops agplaats van bout of andere opgestaoe no zaken. werfgast scheepstimmorman. werfknecht bnecht op eon opsiagp aats van bout of andere opgestapelde zaken. werkbode inwonende knecht voor zwane wenkzaamhedon. Hieronder vallen and bouwwerk, staid onst en dergelijke. werkgast I oorspronko ijk knecbt van een arnbachtsmm, 2 later meer a gemeen worK man. werkknaap ieon]ongen. werkmaker synoniom van handwei ksman. werkmeester chef van eon aantal arboi dens. werkplukker anbeidon die touwwonk uit p ust, werkreder onderneme’ van eec spinre’n, van worK. Met werK worden aangeduid ce grove draden van vlas of hennep die bii net flekelen tussen do tanden van do hekel b ij von zitten. Doze dnaden wonden gobruikt voor de venvaandig ng van gnof I nnen, pakl n nen en b ndgaron.Andere toepass ngen zijn bet bedekken van wonden en vu mateniaal voor ztme,joeIen, werktrapier >> werknodenTnaoien of tra nener s hetze fde as bet ct bet Fr ans afgo leide cfropier, dat ondennemen van een laken weverij betekent, werkvoorbereider onderzoeker van tijds

Gid an

n stodscbe be’oeoer

wisselarbitrageant

werver.

duur en koston van opgedragen werkzaam heden en voorbere de: van bostekken, werver ronselaar. wetsprijzer beambte die van ovorheidswe ge de waarde ar goederen taxeert.

wielmaker vervaardiger van wielen, Hot is tevons een synoniem van wagenmaker, en n et (zoa s wioldraaier) van houtdraaier. wielwerker vervaardiger van wagenwielen en ook wagenmaKer in net agerneon.

wijnaccijnsenaar pachter van de wijn be asting. Deze wordt ook aangedu d als w nacci nsmeesterr wijnafsteker beambte die de wi n Ut de vaten ovei brengt n “essen. Men du ct ron:

wetwijzer juost. wieldraaier I arbeider d e in oe linbaan bet wiel draat 2 vervaardge dan wielen. Ruimer wordt de benaming ook gebruikt voor een stoeldraaer en een houtdi aaier. wielendraaier arbeider die widen voor treinrijtuigen en dergehijke op maat en pro

wierhaler >> wiermaaien wiermaaier man d e w ercianten maa t en inzameT. wierschipper schipper die wier uit het

ook oar als wibiaftappor. wijndrager arbe der die de wjr raar de ‘N :r.Keidor vervoert. wijnheer opzichter van de stadswijnkelder Tot zjn taak behoort bet bijhouden van do boekhoud ng van koop en verkoop van de

tel oraait.

wolkammer

water haat. wiervisser >> wierschippen wijdschipper schippor op een voor de bin ne’oaa”t bostemd sch p van breed mode

wij non wijnknecht I door de stad aangeste[de knecht n een wijnkelder belast met hot tadoer van de wijn. 2 knocht vafi eor w:jn hancelaar wijnkuiper vervaard ger van wi nvaten. wijnlezer druvenpLe<er wijnmeester degene die de zorg heoft voor de productie van do wijn. wjnmeter porsoon die do soort, de oudor dom en hot alcoho gehalte van wjn contro bert dan woi bepaalo. wijnroeier ambtenaar belast met hot pei en :ar de zvijfivaten 5. i sIiter en vormuiker om ce verschldigde accijns te berekonon.

De oo kam’e is bezig o e: een ooikam de

00 te zjiveren er te oi-de

nen. zoda: a: cetor

geschlKt

wijntreder wijnporsen wijnverbter I beddigd boambte die, op dat do vorschuld gde belast ng bopaald kan worden, do wijn van hot one vat n het an ce’e over tapt. H: neemt wijn in otvangst en event ze at. H, heeft bet recht on wijren te versnijden. dat C/i zeggon vench lende soorton to menge’. 2 bij utbroicing wn verkoper wijnvrouw I beheerster van eon wijnkelder 2 waardin van eon wijnhuis. wijnwerker arbeidor die zorgt voor hot vervoor naar do wjnk’elders on uit de win kelders naar do afnemers. wijsmoeder I voodvrouw. 2 >> nahor wikkelaar aree der die ankers, spralen of

oo’d’

voor verdere bewerl ing.

roosters enzovoor:s wikket. wikkeljongen errand d o bunde tos Sinner goed voor s garen maakt. wildmeester jachtopziener winder I hu p van een dakdekker die hot ret of stro bunde t en aanroikt, 2 arbeider d e ruwe zijdeoraad voorafgaand aan het twjnen (inoondraaien) op klossen windt, 3 bedener van eer: kaapstander of een ion Een kaapstandor s een windas waarvan do spi loodrocht OD bet onderstel staat, eon e eon hijswerKtJg met honzor:aa go

Roe en betekent peiben. wijnroeper bed erde van eon wijnver
p aatste as. winkeldochter inwonend w nkolmeisje. winkeiheer mannel jke w nkelbedonde. winketbeambte loketbeambte. Het woord is vorwant met het Franse guichot dat okot

van de wjn laat proeven. wijnschrooier stedelijk beambte die bet u ts uitond recht heelS alle in- en u tgevoerde

betekent. wisselaar iemarc a wio men m-’ten dan omw sseben. wisselagent make aar n vorharae bare fondsen zoals wisse brioven en offorren on ook in munten, wisselarbitrageant bankempboyé belast met do handel in buiten ands geld. Hot Franse orbitrogo betokont oorspronko jk

wijnen te laden en te ossen en in of uit do Kelcor te brengen. Scrrooion is takolon uafi vaton.

Var, aakschppoi tol zvikko’

I I

wijnsnijder cruivonpluKker wijnspuwer beama:e boiast met hot oo von van do wijn wanneer doze per schip aangevoord wordt. wijnsteker kleinhandolaar in wijn. Ook de benaming wijnstoker komt voon

scheidsrechtor ijke uitspraak.

115

G ds an histor scho noroopen

.

wisselhandelaar

De benaming is ont eenc aan bet Frans: promettre betekent beloven. witconrooier arbeider die leer op een zodanige wi)ze boil dat bet wi wo dt. Het

wkselhandelaar handelaar in wisse!bneven en waardepaperen. wisselloper bedmnde die voor een w sse! kantoor w:ssels nt. wisselmakelaar persoon d e tussenkomst verleent bij de ha’del n wisselbr even en oromessen. Een wisse!bnef of w sse! is een

woord is afgeleid van bet Franse corroyeur (beerbereider. Synoniemen ztn witgerwer en witiooien

witkiel ki uier aan een spoorwegstat on. witplakker arbeider die mach naal of u’t de hand paper met innen bepla
schnijven waanin de schrjver aan een ander opdracht geeft om op een bepaa d tijdstip aan de houder of toonder van dat schnjven een bepaald bedrag te beta en. Een promes

witselaar arbeider die b de aardewerk en porse einn jverhed cassetten met wtse

se is een schrifte jke belofte tot betaling.

nsmeet on aanakke te voorkomen, witwerker I ambachtsman die uit wit hout neubelen or andere voorwepen ervaa” di (voora! uit vrenhout), 2 mandenmaker die manden vlecht van geschilde twjgen, 3>>

S

>>

k[einsm d. 4 bereider van zeem eden vi den

witwever wever van witgoed. Hieronder wordt verstaan witte katoenen en innen sioffen en de daaruit vervaaroigde Kedng, gordijnen enzovoorts. wolbereider degene d e wol gereed maakt on gesporrer te worden.

wolboer boer ce schapen boudi. Een woordend e aar d e vanu t de preek stcl cc rensc oeseerVv’ooden d dde s een c,rder ,vonh .oor creof art.

woordendienaar

net abs de Lat nse benaming verb diviri M. ““n Le’ afekcs t als

woldraaier >> wo bere den woihaler schipDer die naar elders saart on vow- a-deren ‘NO te konen, woihouder iemand d e schapen houdt met bet oogmerk de wo te verhopen. wolkaarder degene die de ‘No! bewertrt met een baarde. Zie vow bet begrip kaarde bj I aardermaren wolkammer I deger-e die met een wo
wolkiopper emand d e de wob voorafgaan de aan bet spinnen ortwart, reni en p eén r cut og egt. wolkrasser >> wo kaarderi wollenaaister naa ster van wo len bled ng

Van aakschipper tot zwikker

I

wrijver

stukken, Inzonder-heid gaan bet on oames en kinderkieding.

woiploter arbeider die de hiden ontdoet var de WOi. (Z e ock vebjenbboter or vellen p oter.)

wolschieter arbeidei dc de No! utzoekt en sorteert. wolschudder arbeider d e door schudden de wol zuivert.

woislager >> wo
(Enges: (lace) is een tenen

mat of

horde,

woiwerker emand die wob sp nt of weeft. wondarts >> chimi’-gijn. Ande:e benamin gee z n •Nondgenezen ‘ziondbeier en wond meester, woordendienaaj- ored kant. woordhouder advocaat. woudgraaf persoon be ast met bet beheer van en bet toezicht op een bos of op de bossen van een bepaalde eigenaar r n een bepaald gebred.Andere betitel ngen zijn woudheep woudmeestep woudvorstei en

wojdwacbter wrekker ow porden Wrebken oetedent wacker maken.

wrijter Foutdraa e’. Wnijten is on ee dma bank beccer ken, schacen, schuren. wrijver bere der van verf voor schi dci s.

Cos can t

rtorISCtd

be’ ceDer

zaadarbeider.

ziekenmeester

zand vervoerd wordt rnijgt deze benaming. 2 zanaverkoperi Mannen trokken Jangs de

zeepzieder vervaardger van zeec of erge naar van eon zeepz eoer j. Zieden betokent kokon, zeetoerustmeester ambtenaar belast met not toezicat over be U ti urong van oornogs

nunen om zand te ver open. vooral het Nit te zand waarmee de bewoner s de v oeren best oo den ter sers e’ang. zandheer opzchte van dn zardverst.j vii gen.

zaadarbeider ar-beioer in een zaadteelt oedrjf. zaadbereider iemand die zaden bereidt met verdi ende minerale voed ngssEoffen om zodoende een betei e oogst van bet ge waste krjgen. zaadhandelaar handelaar in zaden, maar ook in granen. zaadkoper Fa-ce aa zaad. zaadschieter arbe der die is aangeste d em zaad te vervoeren. zaakbezorger >> procureun Men zegt ook zaalsverzorge en oo we zaahwe d ge. D t aatste is ontleend aan bet Du tse

zandboer I sch ppe d e zand .orcoert naar steenbakkerijen, 2 handeiaar in zand, 3 boer d e z jn bedrijf heeft op zandgrond. zandbouwer >> zandboer joereken 5 3). zanddrager zancser oper. Z e ook zano haler (betekenis 2) zandgraaf inbterci die toezrcht doubt o de beteuge ng van zandvemtj i ngecn

zandkrabber arbeider d e in een metaal gietenj Ge gegoten werkctukker van vo-rn en Kei nzand on:doet, zandkruier >> zanddrager. zandman I arbeidor die zard argraaft en Je’voert, 2 s> zdndd’ageri zandmeter >> pontrneter. zandrijder iemand d e zand vervoert, zandschipper sch pper cie znd vervoert en vei koopr. zandsteker arbe der die zand afgraaft. zandvent zandverkoper zandvoerder zandve’voerden zandvormer a be dec die de in de metaa[ g’eterrj gebruikte zandvormen maakt. zandvrouw zardveaooostei: zangmeester lerco ian zangkc’er-. zeeagent havenbeambte belast met de zor-g voor verzenduigsdocumenten. zeebouwer zeeman zeegast zeeman. Ook zeegece kornt voor zeehandelaar > touwsiager. Zee betekent touw, st eng or draagoana. zeelganger koorooanser. Men zegt 00< wei zee isp ci or, zeemaat mat’ 005, zeemakelaar rna,ieiaar r cchooen en zee

zandgraver ache der die voor de zand winn ng zand afgraaft. zandhaler I vervoerdei van zc’nc i’zor derteio nor sch o. Ooe vet vch p cuciarmee

zako n. zeemsnijder emand die do honing u t be b jenkoi yen band. Zee’ betokert h er hon ng zeemtouwer Dereioer vdr zoom eec

zagevent zagec zakkendrager jouzec Zaaken&mgei 5 werden vaak voorgeste d als onbeschoft en ruw Men sprab oob van vioeken as een za tendi ager. De ger nge waardering voor de zakkendrage b jEt ook Ut een gedichtje van Cats ( 632). De osneyc n ncfl hr Dr cCriconreIf -n can En sackendragers krocht En zrjn niet veel beicht. zalemaker werarnan de be ei en nemen var een sp nnerj herstet en n orde brengt. zamelaar be ast nggaarde oftewel ont -

‘

icinger

zaakvoerder emand d e i opd acht an een ander voor d ens cci en ng een econo m sche activ tot uitoefent. zaalknecht I knecht aangesteld om n een zaa bepaaide werfzaarnheden re verrichcen. Bij een tu nbouwve ng is bet degene d e de ocoducten lost. u tta° en aan de koer af Ieiert. 2 wer <man d e in een apierfabre< bet paper jmt zaalmaker zadelinaceri zaalwaarder icamerd enaar. zadelknecht starecbi,

‘van arschpper tot zwh’rer

8

schopen. zegelkiopper ambtenaar d e pap or bos aat met eon be[atingzoge. zegelmeester Leurmeester d e stofen van eon keurzegoi voorz ot, zegelsiager >> zege
ziekenbewaarder z ekonverpioger Andere termen zijn z osenbozorger en zrekendienaar ziekenmeester I pemoon 0 e aan net booM staat van eon hu s waarin z oken op

9

G dv van h tor sct e bor oeper

ziekenmoeder.

zoetboer

ziekenoppasser verp!egei. ziekentrooster persoo’ door een beken raad aangesteld, maar door de stedelijire overhe d betaald, om zie <en thu s en n gast huizen te bezoeken. ziekenvader I man d e n een ziekenzaal of

genomen zn. Dit ban bijvoorbeed een eprozenha s o een pesthuis zn, 2 ge’ees beer.

ziekenmoeder i vrouw d e in een zielen zaal aan bet hoofd staat van de verpleegsters, 2 later ook directr Ce van een z e enhu s.

Op deze prent s een zeer e egan e za o het .eh e zer.met schter tern eec rce’e boutbet,’erem met

zagevent

eec ceneat

Van aa<sch pper tot zwik er

2d

aan boord van een scHo aan bet booed s:aat var de verp egeo. 2 later ook: d rectec van een z ekenhuis.

ziekenverwaarster z ekenverp eegster zieibewaarder geestelijke in een parochie of genneente oftewel z e enherder. Andere benamingen zijn z e bezorger of z e verzorger. zielverkoper ronse aar oftewel aanwerver van soldaten of matrozen. zifter welman n eer cementfabdek d e de fijre gekleurce cement zft. Deze word: gebu kt voor ce teken rgen op de cemert tege s. zijdebereider emand die ruve zi de zoda’ig oeerk: cat ceze gescb Lt womc om geverfd en/of gebruikt te worden n zijden weefsels. Z e ool z jdereder. zijdedrukker emand die zijden stoffen met figuren bedruet. zijdehaspelaarster arbeidster d e z jde cocons afwindt en tege kertjd versche de ‘e cocordade” op ee’ baspel v,ndt, zijdereder degene d e ruwe zijde reedt of coet reder, Dit oct m bet gereed mKen joor veide’e oeve’kirgen alt veven e weven, nzonderhe d door de z joe te :wi:nen to ee’ rege mat ge dranc. zijdesorteerster aroeidster d e zideco cons zo sorteert dat cocons van een ze fde wa teit samen verwerkt kunnen worden, zijdesteker emand d e met of op zijde dot duurt. Oo de Denam ng z:jdest ktrer komt voon zijdestofwerker wevei van zjden stoffen. zijdetweern(d)er i degene die ruwe zijdedraden neendraait tot een stev ge en rege.rna* ge daac. 2 later cob: arbe ce’ d e een tweerrroo en oedient. zijdetwijnder z e z ,detweern(d)en zijdewerker spnner o Nezer sa zjde. zijdewinder cegece cie zr.de op een pcI v:rGt.

zijdewinner degene die de zce van ge kweek:e z jcerupsen irzame:. zijlrechter rechter in een waterschap. zijivester opz chter in een waterschap. zijlwaarder slu swachter Een zjl is een wa ter oop d enend voor de afvoer van overtol hg water, een uitwateningskanaal. zijlwachter >> zijhwaarden zilverbewaarder beheerder van het zihve cen vaatzer.< met name aar een ade je bob zilverkas(t)houder eigenaa’ van een win ke Naar z veren voorweroen veroct zvoi den. zilverproever onderzoeker san. zi veren en. gocen voo’werper op bun eeae. Een sy noniem s essayeur zilversiager ambachtsman d e bet zihver slaan beoefent H vervaard gt dni fwer van z vet of kbopt z Iver uit tot b aadjes, bet zo genaamde bladzihver zilversnijder graveur in zilven zilverspinner spinne’ van zilverd’aad. zilverwerker zilversm d. zinkwerker veriaardiger va” gegoten of gedreven zin-ove’ken. zodenlegger iemand d e een gazon aan egt door zocen te leggen. zodenlichter >> zocensteker. zodenploeger werkman die de zoclen op bet land waaru t z gestol/en worden afdeelt. Afdelen houdt in n delen scheiden die toch in onder ing verband b ijven bestaan. zodensnijder >> zodensteker

zodensteker werkman die zoden u t de grond steekt. zoeker bediende die in een pandhurs de be ee”de goederen opberg: en :e voorschtjn baalt. zoetbakker oankecba ken zoetboer me kveehoude’ die zich :oelegt op de ve’h
G d van h stor srt e beroepen

zwkker

zoetelaar.

zooldraaier zolenmaker. zoolnaaier arbeider op een schoenfabr ek die bet onderwert vastnaat aan bet hoven

zoetelaar venter van Ievensmiddelen die klaar zjn voor consumpte. Een zoetelaar voorziei mancapper van ee leget scheepsbemann ngen, p0 derarbeiders of schaatsers op bet is van proviand en drank,

werk. zoomsnijder k eerma er die zomen aan brengt. zoutbaas degene die belast s met bet toe zicht n een zoutz ederj. zoutbrander >> zoutz eden zouter I iemand d e bederfe jke waar in legt met gebru kmak ng van zout, 2 inzouter

vaak ook a s gaarl ok. zoetmarkter > zoetboen zolderboer knecht die b molenaars en brouwers belast is met de zorg voor de zol ders en hetgeen daar opges agen s. zolderknecht arbeider op een pakhuis

van vlees of van v a.

zolder. zolderwerker >> zo der necht. zomerwerker arbe der n een steenbak e ri die daar afleen n de zomer werkt.

zoutgaarder arveider d e zout zoutmaker >> zoutz eden zoutman zouthandelaar.

V ouwen aan het werk in de zeep fabr ek ten vervaard ger van zeep of e genaa van een zeepfabr ek wordt zeepzieder genoemd.

zeepzieder

Van cal schippe tot zw
22

wi t.

zoutmenger zouthandelaar zoutmeter beedigd ambtenaar die tei bepa ng van de verschu d gde accjns zout meet met een van overhe dswege geij te maat. zoutpachter persoon d e tegen betaling de nn ng van de zoutbe ast ng of bet (alleen)recht tot op oop van en hande n zout van de overheid pacht. zoutraffinadeur emand d e in zjn bedrjf zout zu vert. zoutsmelter arbeider n een zoutziederij. zoutstoter beddigd door de overhe d aan gesteid persoor met as taa bet zot bi bet vullen van de zoutvaten vast aan te duwen, D t heeft tot doel te waarborgen dat de af nemer een behoorl jk gevulde ton ontvangt. zoutwachter to beambte van de zoutbe lasting. zoutzetter beambte die van overhe dv wege de waarde of de prijs van zout bepaat. zoutzieder hj die keukenzout produceert of doet produceren. D t gebeurt door bet token en ndampen van pekel, waardoor het in bet water opge oste zout r stal seert. zuivelmoer med die botei maa t n een me kerj. zuiveraar I >> vo dep 2 schoonma en zuurder arbe den die bi voorbee d beton producten met zoutzuur bewerkt, zwaardveger ambacbtsman d e zwaarden en andere b ante wapens schoonmaakt en pol st, H j tan ze ook vervaardigen, repae ren of vercopen. zwabber matroos be ast met bet schoon ma en van bet schip. zwartfusteinverver ambachtsman d e fus te n zwart vent. Fuste n of bombazi n s een stof met I nnen sche ng en atoenen nslag. zwartgreinverver ambachtsman d e gre n zwart verft. Gre n s een weefsel van geiten haar en wo. zwartperser perse van zwart aken.

zwartsmid ambachtsman die voorwerpen smeedt bestemd voor gebruik in hue of op een schio.Tot zijn werkzaamheden behoren dus n et bet bes aan van paarden, en bet vervaard gen van onderde en van wagens en nijtu gen. zwartverver ambachtsman die aken zwart verft. zwartwerker >> zwartsmid, 2
behu p van een tondelaan zwavelkramer hande aar d e zwave stok ken ver oopt.Vaa< verkoopt hj bovend en bonste s, matten en dergelijke. zwavelmaker hij die zwavel bere dt, Zwavel baden, zwave berokingen en zwavelsamen ste ngen werden gebru kt bij bu dziel ten. zwavelsmelter arbeider die zwdvel smelt om deze te zu veren. zwavelstokkramer verkoper van zwave stokken.Voor de omschn ving van zwave stok zie zwavelb nden zwegelskramer >> zwave kramer zwemmer arbeider d e met een haak of riek su <erbieten van een hoop n een zwemgoot trekt. zwener varcenshoedenVaranten z n zweenden zwijnep zwjnder. zwijnenbaker varkensslagen zwijnengelter castreerder van varkens. zwijnenjongen varcenshoeden zwijnsbeziener keurmeester van varkens. zwijnswachter var enshoeden zwikker man d e op een eest geschoven schoenschachten met de hand of mach naal met sp kertjes of knammen aan de op de -

eest bevestigde zool vast slaat. In de dieven

taal betekent zwi
23

G d van histor sche beroepen

T synoniemenlijst

a

bordeelhoudster kniphoudster rofster borstelmaker kwastenmaker bouwmeester fabriek brandmeester vuurmeester brandwacht vuurroeper

aanplakker afficheur aanspreker aanzeggen b dder doodbiddet; groefbidder eedaanzegge hjkbidder noder nodger aansteker van straatlantaarns opsteker aardappelrooier patatensteker aborteur omsteker acrobaat vo[tigeerder advertentiecolporteur acquisteur advocaat pleitbeweerder pletbezorger

brandweerman pjpgast, pomper brievenbesteller facteur buskruitmaker kruidmaker kruitmaker; poedermaker

C

pIetverzorger woor’dhouder ambachtsman stieldoener werkmaker apotheker artsenijbereder archivaris chartermeester

cargadoor vrachtagent chirurgijn wondarts, wondgenezer wondheler wondmeester conducteur treingeleider treinwachter

b

d

baggerman modderman baker verwaarstet; wijsmoeder banketbakker confiseur patssier zoetbakker bank van Ieninghouder !ombardhouder

dagloner arbeidsknecht deurwaarder weifel dienaar volgknecht dienstbode denstmaarte, domestiek, maarte dijkwerker dker dokwerker komoper doodgraver grafmaker putmaker druivenplukker wjnJezer wjnsnjder duinopzichter duinmeier dwarsfluitspeier traversist

pandjesbaas, smljter

bedieningsvakman reguhst beeldhouwer antieksnijde beeldsnider begrafenisondernemer rouwsteNe uitvaartbeschikker beiaardier klokkenist belastinginner ngaarder belastingontvanger mpostmeester oDgaarden percepteut zamelaar

e eendenjager boutschieter eendenkoojhouder kooiman emailleur brandschilder vlamschilder

betaalmeester paaimeester beul hangman, hanker scherprechter bevrachter afiader bewaker bewaarder bierbrouwer brieder kammer bijenhouder bijker imker binnenschipper heudenaar

pannenboeter potje-dek

keurmeester waardeerder kindermeisje kindermaarte kippenhouder hoendermeIke kippenmelker klantenwerver acquisiteur kleermaker schroder tailleur kleinhandelaar kramer koetsier koetsvoerder wagenaan wageneer kolenbrander asbrander koorddanser beitelaai buiteiaar tuimelaar

h handeisreiziger commls-voyageur voyageur haringverkoper haringmenger haringvisser buisman havenarbeicler waiwerker heraut wapenvoogd herder harder hofmeester spijsbezorger spijswaarder houtbewerker houtbreker huisbediende domestiek huisbewaarder custos huisschilder grofschilder kladschilder

zeelganger zeelspeler

kopiist uitschrijver koster custos, kerkbewaarder sacriste n kostgangershouder commensaalhouder kostschoolhouder instituteur kostschoolhoudster institustrce kraamverzorgster kraammoeder kruier vrachtsleper witkiel krullenjongen spaanjongen kuiper vatbnde vatmaker kunstschilder fljnschider maier kwakzalver heggendokter Iapzalver

imker bijker importeur inbrenger

I Iakei volgdienaar lakenkoopman akenreder Iandbouwer akkerman. veldbouwer landmeter veidmeter leerbereider touwer leerbewerker leertouwer veilenreder Ieerjongen leerkind, werkknaap Ieidekker schaliedekker lijfbediende kamerier lijstenmaker encadreur Ioketbeambte winketbeambte loodgieter lood- en zinkwerker loopjongen drempelknecht los werkman hanskruier

jachtopziener jachtoppasser jachtwachter weidenaar; wildmeester jeneverstoker korenbrander jongleur equilibrist jurist wetwijzer

k kaarsenmaker wasbreker wasmaker

f fabrikant fabnkeur fotograaf portreffentrekker

boekhouder rekenaar boer bouwer huisman, Iandbedrijver andman, landpol boerenmejd bouwmeid boodschappenloper Ioopknecht boodschappenmeisje oopm&se bordeelhouder hoerenpol

Van aakschipper tot zwikker

ketellapper ketelboeter lapklopper

godsdienstleraar vermaniger grafdelver grafmaken putmaker graveur glasschrijver plaatsnijder uitsteker groenteboer peeboer groencekweker koolkapper grondwerker aardwerker terrasser

geidloper rentebesteller gerechtsbode audiencer dienaar derjusttie gevangenbewaarder hechte steenwaarder stekkeknecht, stokmeester gevangendirecteur tuchtvader geweermaker klovermaker roermaker

24

wasmanger waswerker kaasdrager kaasloper kaashandelaar kaasmenger kachelsmjd stoofsmid

kamenier volgjuffer kantoorbediende comptoirschrijver kantoorknecht comptoirknecht kapper haarlegger kapster hoofdmaakster vlechtster kassier kashouder kastelein gelaghouder waardhouder

m magazijnmeester stapelcommies. stapelmeester

makelaar in granen pondgaarder

125

Gids van his:orische beroepen

stratetl

r

flege

1ol

rec% m ar 5

t erS recbt C 5 egS a ot t r t ge

&eer

tm

rage

5 m at0° at

retitme

naacie

toe steec

r

per

sctaP e

5 c heep schP

e sceep

0 e 0 g e ar0 0 S tS

5 C hOonm schO0 It

\ \

0 k oper r oeit

dertUC e ooenaa t t zve t

ger

0 t et

neu

paatde ’0 ntse; roskam met

erdt’

’

e\0

hoen

Pte

n

mafl

straat V

ee

tot

toeb

te

a°

t

w

b de we

re\o

tet

5 p e\age r

t haamm

0 be

a\tet

yp1e

at

caO0t zeem

schP mat zeeb0et zeegast,

’

jeep eretd er zepet ant roret

0 p rOePe rOenet, ume t t

ye;a

zaam

zage’

yeem act veerm o’ a pam ye1dW a ac1ter s\aget boed vend 5 e\me )m

(ØOpS

orte st r

egoan

m

0 t et

enge

ent

kat

\

Water

tet

\et

veflt \eurdet

stat

stoe

çsp\t

veebok

m

rd

\

asman

wre

vee

ros\Kam

paa

5 e nog sfle

a d as rman

sser

r ppe

0tt

sta

t p aar redI w Jrzorg prOC er aatbe tz0 za t haatN pruiketi l e 0t
0t

g,

*4

m

15

smo

vark eti5h

stads o

stat0 t

0det

V

eat

drempe eet a port 1 deu’ chtet

tur t0 \oP 5 et

roedm

(’

Id nage°

\

water jnS

oerm joOfknedt, wage nar’ ’ gel1a 0 y ti aCC roe 0se r0

toneSt

ye1

spe ’

0 p e gb\ e\ a 0

tet

pondeg

tu

t

poel’ hoende

l

dre0 meSttap et

We

ver \aae

temm aCC0t

r isgrOmmet anma n odde \o

hoon m

asbaa

turfs

r sas e sasse

paiIn gb0 aboer pjflg Sser

an aa ’

i

s\ac

ester

b

vISS c

o\\et

bee fl0

5 1 ag beefl

ti(00Pm a

0t

tro

sch00 W00

5t

enb0

0e2oe

tra

hoU ch’\ straat0d

\

p

ier net

00h1 m

Wa

hoom

eP

t

nmah

raae 1 get repe °:er p

5 C hipper

eflge’

smoute

e

tih

vissc

odde

titie te tol’ afl ” tonee tore

ma\et

omro

post ms

vsnette

sdwectt tn

°

er

t

iaar det

sckeP°

n

S hO0°

poeg

versme tt

taba 5

er

ulsme

p\e

4ef’

5 c erg° ed s b pe

eester

0

tran5 verta t \at ’ ytege n r >

tou’

ha schape

lt

naCht waate \wact nac

Pal(h

p\a4on

Or

stet

schelP eIb

paarde

e

oeger

et

mutseti m

stukado

aaflS en P o e wer1 We per rOflS ”

t e eS

straa ’

ma ker

jjyerSm

”

0 a gent

t b erW e

2 e 0 ° tma n

out

ien t d dige aCC

0

edm

t

\<eetm pat ’ Z zoutak et

etet ’de 1 t,

t rde (r embat a

ge

nve ratt ze etd

GjdS an

ber0 eP

over de auteur.

g colofon illiictratieverantwooraln •

Over de auteur in Carl Denig (Amsterdam 1925) doorliep waar Hilversum bet Gemeentelijk Gymnasium, ver 1 het diploma B behaalde. Hij studeerde hi volgens sociale geografie aan de Universiteit Utrecht. an Na voltooiing van zijn studie kwam hij. aanv oeker onderz als kelijk op een édnmanspost in dienst van de gemeente Hilversum. Later bu groeide deze post uit tot bet gemeentelijk oek reau voor sociaal-wetenschappeljk onderz waarvan hij de leidng had. van Tussen 1973 en 1986 maakte hij deel uit ands Nederl kli Konin k 1 bet het hoofdbestuur van Aardrikskundig Genootschap als vertegen van woordiger van de afdeling sociale geografe dit genootschap. Hil Na zijn werkzaamheden voor de gemeente versum bereidde hij een proefschrift voor In 1995 promoveerde hij aan de Universiteit van Amsterdam. Promotor was prof dr G.J. Borger

Overgenomen uit: D. Remmelt e.a., De ontdekking van de Wereld, Zutp hen 2003: 34 Overgenornen uit: E. de jongh & G. LLjter,

Spiegel van alledag, Nederlandse genreprenten 120 1550-1700Gent 1997:47,6263,95, 105, shuis, Maurit Koninklilk Kabinet van Schilderijen Den Haag: omsVg voorplat en achterplat Het Koninklik Oudheidkundig Genootschap, Amsterdam: 23,77 Nederlands Openluchtmuseum. Arnhem: 4, 1726,27,30,4l,44,48.52,57,70,75,76.

81,84,87,89,108,109, 114, 116 Chr Pleines, De zeepindustrie in beeld, Den Dolder 1914: 122 Rijksmuseum. Amsterdam: 101, 102 Het Utrechts Archief 9,20,37,42, 110

Colofon Van aakschipper tot zwikker Gids van historische beroepen is in 2004 uitgegeven door Stichting Matrijs in Utrecht. De tekst is gezet uit de letter Gill sans. De vormgeving van omslag en binnen werk werd ve:orgd door ElskeVerdaren x-hoogte.Tlburg. Het boek is gedrukt bij Druk kerij Giethoorn ten Brink, Meppel.

copromotor dr H. Knippenberg. Zijn proefschrift getiteld Utrecht van ancien régime tot nieuwe tjd. De bewoning van de Utrechtse binnenstad in hoar ruimteljke structuur, 1793-1891, waarvan ook een handelsedte verscheen, werd uitgegeven bij Matrijs. Nadien verscheen, eveneens bj Matrijs. als deel 22 in de Historische Reeks Utrectit De bewo

Stichting Matrijs werd in l 981 opgericht om door middel van publicaties de belangstelling voor geschiedenis, landschap, archeologie en monumenten te bevorderen. Matrijs werkt zonder winstoogmerk.

ners van de Utrechtse Oudegracht en Nieuwe in gracht. Neringdoenden en voorname lieden. Dit 1997 verschenen boek is inmiddels uitverkocht.

Voor meer informatie:

1i Matr Uitgeverij s

HIustrateverantwoording

Postbus 670 3500 AR Utrecht telefoon 0302 343 148 fax 0302 319 824 e-mail uitgeverij©matrijs.com website ww.matrijs.com

Atlas van Stolk, Rotterdam 55, 100 Henk Boudewijns. Hoogeveen: 39 Museum Boymans- Van Beuningen, Rotterdam: 71 Centraal Museum, Utrecht: 6 GemeentearchiefArnhem: 31 Collectie Ryan Golen,Vinkeveen: 82,92

Van aakschpper tot zwikker

28