Beroepsgeheim in de drughulpverlening Axel Liégeois KU Leuven – Broeders van Liefde Studiedag De8 Antwerps Integratiecentrum Antwerpen, 15 januari 2013
Inleiding Specifieke invalshoek Vanuit West-Europese en Vlaamse cultuur Vanuit residentiële geestelijke gezondheidszorg Afbakening onderwerp Informatie Gegevens over gebruiker in leefwereld Uitwisselen Mondeling – Schriftelijk – Visueel – Digitaal Doelgroep Gebruiker en naastbetrokkenen – Team – Netwerk – Derden Beroepsgeheim Niet bekend maken van vertrouwelijke informatie die is toevertrouwd in context van beroep of functie Ethische benadering Geen uitleg bij juridische benadering – Zelfstandige benadering Dialoog en zorgvuldigheid – Gefundeerd in visie op zorgrelatie
Axel Liégeois
Visies op zorgrelatie
Traditionele visie
Moderne visie
Medisch paradigma
Emancipatorisch paradigma
Religieus paradigma
Vermaatschappelijkingsparadigma
Hulpverlener
Gebruiker Relatie Relationeel personalistisch paradigma
Relationele visie
Axel Liégeois
Historische ontwikkeling Medisch en religieus paradigma Hulpverlening en beschermwaardigheid Professionele verantwoordelijkheid
Emancipatorisch paradigma Autonomie en privacy Eigen verantwoordelijkheid Vermaatschappelijkingsparadigma Participatie, levenskwaliteit en rechtvaardigheid Sociale verantwoordelijkheid Relationeel personalistisch paradigma Vertrouwen en solidariteit Dialogale verantwoordelijkheid
Axel Liégeois
Dialoog tussen betrokkenen Gemeenschap –
Beleidsmakers
Sociale verantwoordelijkheid
Gebruiker Eigen verantwoordelijkheid
Dialogale verantwoordelijkheid
Naastbetrokkenen
Hulpverlener
Familie + Sociaal netwerk
Team + Professioneel netwerk
Persoonlijke verantwoordelijkheid
Professionele verantwoordelijkheid Axel Liégeois
Proces van dialoog Twee niveaus Uitwerken van algemene visie en beleid met belangrijkste partners Toepassing ervan in particuliere situaties Dialoog als proces Transparantie in samenwerkings- en vertrouwensrelatie Proces van ontmoeten, informeren, motiveren en beslissen Streven naar consensus Uitzondering Dreigende en ernstige schade aan fysieke of psychische gezondheid of integriteit van gebruiker of andere persoon Redelijke verhouding tussen schade aan gezondheid of integriteit en schending vertrouwensrelatie
Axel Liégeois
Zorgvuldigheidscriteria Waarom? 1. Met welk doel wordt de informatie meegedeeld? Wie? 2. Is de informatieontvanger voldoende betrokken? 3. Kan de informatieontvanger de informatie verwerken? 4. Wie is de meest geschikte informatieverstrekker? Wat? 5. Is de informatie relevant? 6. Is de hoeveelheid informatie gepast? 7. Is de informatie gegrond en betrouwbaar? Hoe? 8. Wordt de informatie vertrouwelijk meegedeeld? 9. Wat zijn de gunstigste omstandigheden om informatie mee te delen? 10. Kan de gebruiker betrokken worden bij het uitwisselen van informatie?
Axel Liégeois
Gebruiker en naastbetrokkenen Afbakening: gebruiker en naastbetrokkenen Gebruiker in omgeving Vertrouwenspersoon Bijstand aan gebruiker Vertegenwoordiger minderjarige Ouders of voogd Vertegenwoordiger meerderjarige Zelfbenoemde vertegenwoordiger Echtgenoot of partner – kind – ouder – broer of zus Algemene optie: dialoog met recht op informatie Recht op informatie nodig voor inzicht in gezondheidstoestand en vermoedelijke evolutie ervan Dialoog met en informatie aan gebruiker én naastbetrokkenen Bij verzet: respecteren vraag om geheimhouding én begeleiden om informatie op termijn uit te wisselen Verdere reflectie Uitzondering: dreigende en ernstige schade Aandachtspunt: zorgvuldigheid – verhouding draagkracht – draaglast? Axel Liégeois
Team of netwerk Afbakening: team of netwerk Groep van professionele hulpverleners Team: uit één zorgeenheid Netwerk: individuele hulpverlener of hulpverleners uit verschillende teams, zorgeenheden of centra Probleemstelling Gedeeld beroepsgeheim voor team want goede praktijken: delen van informatie zonder telkens toestemming te vragen Voldoende transparantie voor gedeeld beroepsgeheim in netwerk? Pleidooi voor voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim Positieve ontwikkeling: van niet-systematische samenwerking over samenwerking in team naar samenwerking in netwerk Zelfde voorwaarden voor beroepsgeheim in netwerk als in team
Axel Liégeois
Voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim Coördinator verantwoordelijk voor opvolgen voorwaarden 1. Duidelijk afgebakend en herkenbaar team of netwerk Transparantie: afgebakend en herkenbaar naar binnen en buiten Functies of personen schriftelijk vastleggen in individueel zorgplan 2. Gezamenlijke zorgopdracht Zorgopdracht schriftelijk vastleggen in individueel zorgplan 3. Plicht tot beroepsgeheim Juridische, deontologische of ethische plicht tot geheimhouding Geheimhouding schriftelijk vastleggen in individueel zorgplan 4. Dialoog met geïnformeerde toestemming Dialoog met informatie en toestemming van gebruiker of vertegenwoordiger Gebruiker zoveel mogelijk deelnemen aan uitwisseling informatie 5. Toepassing van relevantiefilter en zorgvuldigheidscriteria Alleen relevante informatie delen Bevraging aan hand van zorgvuldigheidscriteria Axel Liégeois
Derden Afbakening: derden Personen die op een of andere manier betrokken zijn op gebruiker Bijvoorbeeld door dienstverlening Algemene optie: dialoog met toestemming Dialoog met expliciete toestemming van gebruiker of vertegenwoordiger Toepassing van relevantiefilter en zorgvuldigheidscriteria Alternatieve optie: anonimiteit Volledige anonimiteit van gebruiker Geen mogelijkheid om identiteit af te leiden Verdere reflectie Uitzondering: dreigende en ernstige schade en proportionele verhouding Aandachtspunt: zorgvuldigheidscriteria
Axel Liégeois
Besluit Open denkkader met verantwoordelijkheid voor hulpverleners Twee principes Zorgvuldigheid en dialoog Vier doelgroepen Gebruikers en naastbetrokkenen, team en netwerk, en derden Drie modellen Recht op informatie bij gebruikers en naastbetrokkenen Voorwaardelijk gedeeld beroepsgeheim in team en in netwerk Expliciet geïnformeerde toestemming bij derden Uitzondering Informatie uitwisselen zonder dialoog of toestemming Indien dreigende en ernstige schade en proportionele verhouding Bij twijfel Beroepsgeheim
Axel Liégeois
