Zorgseminar “Medisch beroepsgeheim” [Roermond 28 februari 2013]
Een korte inleiding op het spanningsveld tussen het belang van waarheidsvinding en het medisch beroepsgeheim.
Dave Mattheijs Officier van Justitie Forensische Opsporing Regionaal Officier van justitie Medische zaken
Openbaar Ministerie (OM) Staande magistratuur Vervolgingsmonopolie Belast met: Opsporing van strafbare feiten Vervolging van verdachten Executie van straffen bij veroordeelden; Bijzondere taken in verlengde strafrecht, bijv. WLB / BOPZ / Civiele taken.
De indeling van de rechterlijke macht
Arrondissementen 1. Den Bosch
-H
2. Breda 3. Maastricht 4. Roermond 5. Arnhem
-H
6. Zutphen 7. Zwolle 8. Almelo 9. Den Haag
-H
10. Rotterdam 11. Dordrecht 12. Middelburg 13. Amsterdam
-H
14. Alkmaar 15. Haarlem 16. Utrecht 17. Leeuwarden
18. Groningen 19. Assen
-H
Definitie medische strafzaak De verdachte is de (rechts)persoon die werkzaam is in de (geestelijke) gezondheidszorg of de alternatieve gezondheidssector en wiens, al dan niet onbevoegd of ondeskundig, handelen of nalaten een vermoeden oplevert van een strafbaar feit zoals omschreven in het Wetboek van strafrecht en/of de relevante wetten.
De strafzaak waarin medische informatie noodzakelijk is voor de waarheidsvinding
Er is, in het kader van de openbare orde en veiligheid, ten behoeve van een risicotaxatie/ dreigingsinschatting, behoefte aan een deskundigenverklaring van een medisch geheimhouder.
Er is, in het kader van een strafrechtelijke procedure, ten behoeve van de waarheidsvinding, behoefte aan een deskundigenverklaring van een medisch geheimhouder.
Er is, in het kader van een strafrechtelijk onderzoek, ten behoeve van de waarheidsvinding, behoefte aan een getuigenverklaring van een medisch geheimhouder, waarbij van de geheimhouder wordt gevraagd zijn beroepsgeheim te doorbreken.
Er is, in het kader van een strafrechtelijk onderzoek, ten behoeve van de waarheidsvinding, behoefte aan een getuigenverklaring van een medisch geheimhouder, waarbij van de geheimhouder NIET wordt gevraagd zijn beroepsgeheim te doorbreken.
Er is, in het kader van een strafrechtelijk onderzoek, ten behoeve van de waarheidsvinding, behoefte aan medische informatie/ gegevens aanwezig bij een medisch geheimhouder.
Er is, in het kader van een strafrechtelijk onderzoek, ten behoeve van de waarheidsvinding, behoefte aan (medische) stukken van overtuiging/ voorwerpen aanwezig bij een medisch geheimhouder.
Casus 1 Mw heeft een ernstige hersenbloeding gehad. Omdat de situatie van mw. heel zorgelijk was, wilde zij en de familie niet dat er nog behandeld zou worden bij een verslechtering van haar toestand. Ze kreeg 6 keer per dag een medicament dat via een maagsonde werd ingebracht. (mw. was bewusteloos en kon moeilijk slikken). Vanmorgen heeft een verpleegkundige om xx.45 u het medicijn direct in de bloedbaan gebracht. Om xx.59 overleed mw. Er is bij het achteruitgaan van haar conditie, zoals overeengekomen, ook niet meer behandeld. Lijkt op een causaal verband tussen handeling verpleegkundige en het overlijden. Sectie om uit te sluiten dat er een andere oorzaak voor het overlijden is. Indien causaal verband: verpleegkundige als verdachte horen.
Casus 2
In september 20XX overlijdt dhr x, al hangend in Bratexband. Het door de arts voorgeschreven tussenschot aan de zijkant van het bed ontbrak; ook was de afstandsbedienig niet geblokkeerd voor de pt. Sectie: geen anatomische doodsoorzaak aangetroffen; bevindingen kunnen passen bij positionele asfyxie.
Casus 3 Het betreft een casus waarin een medebewoner ervan verdacht wordt X door geweld om het leven te hebben gebracht binnen de instelling. Feit zou gebeurd zijn in de nacht van x op x mei 20xx en X is overleden op x juni 20xx. Het betreft hier een instelling waarin een tweetal gesloten afdelingen zijn met bejaarde dementerenden. Het feit vond plaats op afdeling 1 hiervan. Eveneens is in hetzelfde gebouw een afdeling op de eerste verdieping van een andere met mensen met een beperking. In het belang van de waarheidsvinding is het nodig om de medewerkers van de afdeling als getuigen van het incident te horen.
Casus 4 Het AMK doet aangifte van ernstige en meervoudige mishandeling van een peuter. De aangifte vermeldt de personalia van het kind en zijn ouders (die als verdachten zijn aan te merken) en de naam van de zorginstelling die de bevindingen heeft gedaan die tot de aangifte hebben geleid en deze informatie bij het AMK hebben ingebracht. Strafrechtelijk onderzoek wordt gestart. Zorginstelling weigert daar naar gevraagd/ gevorderd (126nf) de medische info ter beschikking te stellen ook wordt de identiteit van de behandelend arts niet kenbaar gemaakt.
Het medisch beroepsgeheim
De eed van Hippocrates; “Al datgene wat ik tijdens de behandeling zal zien of horen of ook buiten mijn dagelijkse bezigheden om, dat nooit openbaar gemaakt zal worden aan de buitenwereld, zal ik verzwijgen, er rekening mee houdend dat het heilige geheimen betreft”
Artseneed van de KNMG en de VSNU van 2003
"Ik zweer/beloof dat ik de geneeskunst zo goed als ik kan zal uitoefenen ten dienste van mijn medemens. Ik zal zorgen voor zieken, gezondheid bevorderen en lijden verlichten. Ik stel het belang van de patiënt voorop en eerbiedig zijn opvattingen. Ik zal aan de patiënt geen schade doen. Ik luister en zal hem goed inlichten. Ik zal geheim houden wat mij is toevertrouwd. Ik zal de geneeskundige kennis van mijzelf en anderen bevorderen. Ik erken de grenzen van mijn mogelijkheden. Ik zal mij open en toetsbaar opstellen, en ik ken mijn verantwoordelijkheid voor de samenleving. Ik zal de beschikbaarheid en toegankelijkheid van de gezondheidszorg bevorderen. Ik maak geen misbruik van mijn medische kennis, ook niet onder druk. Ik zal zo het beroep van arts in ere houden. Zo waarlijk helpe mij God almachtig of Dat beloof ik."
Criteria Hoge Raad (oa ljn BP6144, BU6088) -ernst van het delict. -proportionaliteit van het verzoek. -subsidiariteit van het verzoek. -verplichting van de Staat tot het doen van een effectief en onafhankelijk onderzoek wanneer het recht op leven is geschonden -de afgeleide toestemming.
Het verschoningsrecht van onder meer de arts is echter in zoverre niet absoluut, dat zich zeer uitzonderlijke omstandigheden laten denken waarin het belang dat de waarheid aan het licht komt - ook ten aanzien van datgene waarvan de wetenschap hem als zodanig is toevertrouwd - moet prevaleren boven het verschoningsrecht. De vraag of zich zo uitzonderlijke omstandigheden voordoen dat het belang van de patiënten dat zij ervan moeten kunnen uitgaan dat de arts geheimhoudt hetgeen zij hem hebben toevertrouwd, moet wijken voor het belang dat de waarheid aan het licht komt, laat zich niet in het algemeen beantwoorden.
dat het verschoningsrecht niet ertoe mag dienen om de waarheid te bemantelen in een tegen de verschonings-gerechtigde arts zelf ingestelde strafvervolging en dat - indien het gaat om verdenking van een jegens een patiënt gepleegd delict - patiënten in het algemeen erop moeten kunnen vertrouwen dat bij een ernstig vermoeden van verwijtbaar ondeskundig handelen van een arts de gegevens die - veelal verplicht - met betrekking tot de medische behandeling in het medisch dossier zijn vastgelegd, voor onderzoek door de justitiële autoriteiten beschikbaar zijn
4.3.4. Die regel en de toepassing ervan moeten in een geval als het onderhavige waarin sprake is van het overlijden van een patiënt en de verdenking ter zake van dood door schuld is gerezen in verband met diens medische of verpleegkundige behandeling, mede worden bezien tegen de achtergrond van de uit art. 2 EVRM - waarin het recht op leven is gewaarborgd voortvloeiende verplichting van de Staat tot het doen van een effectief en onafhankelijk onderzoek (vgl. EHRM 17 januari 2002, no. 32967/96, Calvelli en Ciglio tegen Italië, EHRC 2002/22 en EHRM 9 april 2009, no. 71463/01, Šilih tegen Slovenië).
KNMG Handreiking Het beroepsgeheim kan doorbroken worden als sprake is van 1 toestemming van de patiënt of 2 een wettelijke plicht tot spreken of 3 een conflict van plichten: d.w.z. met het vrijgeven van informatie aan politie/justitie kan ernstige schade voor de patient of voor anderen worden voorkomen.
Conflict van plichten Heeft de arts informatie over een patiënt die hij vanwege zijn beroepsgeheim niet mag prijsgeven maar kan doorbreking van het beroepsgeheim ernstige schade voor die ander of voor de patiënt zelf voorkomen, dan kan er sprake zijn van een conflict van plichten. De arts staat dan voor de keuze tussen zijn beroepsgeheim en het voorkomen van ernstige schade. Doorbreking van het beroepsgeheim tegenover politie/justitie op grond van een conflict van plichten is met name geoorloofd in situaties waarin ernstige schade als gevolg van strafbaar handelen kan worden afgewend, door ingrijpen van de arts,
Convenant tussen politie, justitie en de zorginstelling
Concept (versie 1.0 d.d. 1 juni 2010) Bijlage 1 Handreiking beroepsgeheim, behorend bij het Provinciaal Medisch Convenant Inhoudsopgave 1 I Beroepsgeheim: werkingssfeer 1. Zelfstandig beroepsgeheim 3 2. Afgeleid beroepsgeheim 3 II Beroepsgeheim: algemeen 3. Beroepsgeheim: zwijgplicht en verschoningsrecht 3 Beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit 4 De arts beslist 4 Omvang beroepsgeheim 4 Handhaving 4 4. Verschoningsrecht 5 Verschoningsrecht ook tegenover politie 5 Geen plicht 5 Verschijningsplicht 5 5. Beroepsgeheim: na de dood 5 6. Medewerker als slachtoffer of als verdachte 6 7. Patiënt als slachtoffer 6
12. Patiënt heeft letsel opgelopen: Aanvraagformulier Medische Informatie 11 13. Patiënt als getuige 11 14. Binnentreden politie / O.M. in ziekenhuis Publieke ruimtes 11 Contactpersoon 11 Binnentreden voor hulpverlening 12 Binnentreden voor opsporingsactiviteiten 12 Binnentreden tijdens behandeling 12 Aanhouding 12 Gebruik bijzondere opsporingsmethoden 15. Onderzoek van gedetineerd in ziekenhuis 12 16. Voorgeleiding bij de rechter-commissaris 13 17. De politie / het O.M. wil patiëntgegevens bij arts in beslag nemen Beslagverbod 13 Uitzonderingen op beslagverbod 13 Reikwijdte 14 Toestemming van patiënt 14 Conflict van plichten 14 Dreiging patiënt 14 Cameratoezicht 14
8. Medewerker lijdt (im)materiële schade 6 (Im)materiële schade 6 Reikwijdte 7 Bedrijfsopvang 7 Raadplegen arts 7
18. Verdovende middelen en munitie Behandelend artsen 14 Afgeven aan politie 15 Onderzoek in het lichaam 15 Protocol afhandelen vondst verdovende middelen bij een patiënt 15 Munitie 15
9. Schadeverhaal 7 Voegen in het strafrechtproces en civiel recht 8 Aparte civiele vorderingsactie bij de rechter 8 Voeging in het strafproces 8
19. Wapens en andere gevaarlijke voorwerpen Verboden wapens en andere gevaarlijke voorwerpen 15 Verboden wapens die bij patiënt/bezoeker worden gevonden 16 Verboden wapens in specifieke situaties 16
III Beroepsgeheim: bijzondere situaties 10. Patiënt pleegt strafbaar feit binnen hulpverlening Aangifte doen 9 Aangifte doen van gedragingen naasten 9 Arts getuige in een strafzaak 9 Verschoningsrecht 9 Einde behandelingsovereenkomst 9 Bewakers van patiënten 10 Criteria voor opname in penitentiair ziekenhuis 10 Verkrijgen gegevens identiteit 10
20. Geweld: verbaal, fysiek dan wel sexueel 16 21. Kindermishandeling Melden bij Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) 17 Melden aan Raad voor de Kinderbescherming 18 22. Forensische geneeskunde 18 Bloedproeven ivm rijden onder invloed 19 DNA-onderzoek op last van OM 19 Natuurlijke dood of niet-natuurlijke dood 19 Forensisch geneeskundige en hulpverlener bij zedendelict 20
Dank voor uw aandacht Contact:
[email protected]
