Albertus Gradus
Gerritsen 1897-1989
Bernhard A.G. Gerritsen Stichting
Inleiding
Met deze synopsis wil het bestuur van de Bernhard A.G. Gerritsen Stichting alvast een indruk geven hoe de publicatie over leven en werk van A.G. Gerritsen eruit gaat zien. Het zal duidelijk zijn dat het hierbij getoonde beeldmateriaal slechts een fractie van zijn oeuvre is en een publicatie met de vele pagina’s en talrijke kleurafbeeldingen recht doet aan een rasechte Deventer schilder die zijn eigen weg koos!
1. Levensschets
Het eerste hoofdstuk zal een levensschets bevatten, waarbij Bernard’s vroege jeugd in Twello, (gemeente Voorst), opleiding, huwelijk, gezin en werkzame leven de revue passeren. Eenmaal woonachtig in Deventer volgde hij een opleiding aan de Deventer Burgeravondschool met lessen bij de legendarische kunstenaar Bartus Korteling. Belicht worden de contacten met leeftijdgenoten en kunstenaars. Zijn talrijke lidmaatschappen met kunstenaarsverenigingen door het hele land, o.a., St. Lucas in Amsterdam, Artibus Sacrum in Arnhem, De Gooise Kunstkring, Het Palet in Zwolle boden hem nieuwe initiatieven. Vooral de Federatie van Verenigingen van Beroeps Beeldende Kunstenaars die hem in 1952 de mogelijkheid bood een maand in Frankrijk te gaan schilderen in Frankrijk met het Nagelhoutplan. Belangrijke personen uit de culturele wereld waarmee hij communiceerde zijn belangrijk geweest, vooral zijn levenlange vriendschap met de Haarlemse schilder Kees Verwey en de Deventer familie Jordens. En niet te vergeten zijn deelname aan de groep De Deventer Drie, met collega’s Flint en Balsink. Ook gaf hij incidenteel aanwijzingen aan jonge kunstenaars, zoals hij ook tijdens zijn militaire diensttijd aan officieren deed, die les van hem kregen. Omdat het in die tijd bijna onmogelijk was om van kunst te leven kreeg hij werk bij Deventer schildersbedrijven en begon op zeventwintigjarige leeftijd zijn eigen schildersbedrijf. Door zijn vrije wijze van omgaan met het publiek gingen voor Bernard vele deuren open. Een uitspraak uit 1968: Ik ga mijn eigen gang, zoals ik vind dat ik moet schilderen! Parafernalia als zijn schildersezels, verfkist, aktetas en andere persoonlijke zaken zullen in dit hoofdstuk niet ontbreken. Fotografische impressies hiervan zullen de lezer een beeld geven van een gepassioneerd kunstenaar, die steeds opnieuw zich wilde vernieuwen, maar zichzelf onterecht autodidact bleef noemen!.
2.
De kunst van Bernard Gerritsen
In het tweede hoofdstuk wordt ingegaan op zijn vele olieverfschilderijen, tekeningen en aquarellen. Tevens zal een resumé gegeven worden van Gerritsen’s plaats in de culturele wereld van zijn tijd, waarbij de neerslag op zijn werk van de Haagse School, het impressionisme en expressionisme onderzocht wordt. In Deventer ontstonden de zo karakteristieke werken van de stad, veelal latere verdwenen buurtjes, maar ook de bekoorlijke landschappen in Salland. Dat Deventer en de regio niet zijn enige inspiratiebron was, blijkt uit verbeeldingen van andere locaties die hij bezocht. Een verrassende serie tekeningen vervaardigde hij tijdens de bouw van nieuwe oeververbinding van de E8 in de vroeg jaren zeventig. De vele exposities, waaraan hij deelnam, vaak als gevolg van zijn lidmaatschappen en vele connecties, gaven samen met de talrijke recensies een goede indruk van zijn oeuvre. Ook schroomde hij niet zo nu en dan over het werk van tijdgenoten een recensie te schrijven. Zijn voorliefde voor muziek uitte zich in het bespelen van zijn viool en deelname aan zangkoren. Vooral ook zijn betrokkenheid met het Operagezelschap Forum waarmee hij diverse malen de busreis naar een voorstelling meemaakte en daar de gelegenheid kreeg tijdens de voorstellingen schetsen van de opvoering te maken. In de in 1981 in Deventer gehouden grote tentoonstelling van Deventer School tot Deventer Drie nam hij deel met veertig werken. Maar ook andere exposities hebben zijn werk voor een breed publiek, toegankelijk gemaakt, een interesse die tot op de dag van vandaag duurt.
3.
Het kunstklimaat in Deventer en de Deventer Drie
Het Deventer kunstklimaat, waaraan Bernard Gerritsen met verve deelnam, is vanaf het begin van de negentiende eeuw tot heden levendig gebleven. Al was hij niet zijn hele leven fulltime kunstenaar, zijn geest was meer bij het maken van een kunstwerk dan bij zijn bedrijf. Hij participeerde in groepsexposities en schroomde niet solo exposities te organiseren. Het Deventer Historisch Museum heeft veel aandacht aan zijn werk besteed en bezit talrijke werken. Nog talrijker zijn de huiskamers waar een Gerritsen aan de muur hangt.
4.
Mooi Deventer en omstreken
De voorliefde van Gerritsen voor landschap-
geschiedenis. Het ontspruiten van de
pen en bijzondere plekken in en rond
bladeren in het voorjaar, de overvloedige
Deventer zullen in dit hoofdstuk centraal
bloemenpracht in de zomer en de lang-
staan. In vele variaties heeft hij de jaarge-
zame gang naar het afsterven hiervan via
tijden vormgegeven, wat een indruk geeft
de herfst en daarna de koele schoonheid
van zijn ambachtelijkheid, nauwkeurigheid
van sneeuw en ijs in de winter is nog
en veelzijdigheid. De meeste locaties heb-
steeds van alle tijden. De stad Deventer
ben helaas niet meer de uitstraling van
en zijn geliefde Salland hebben hem
weleer, maar zijn daardoor wel een brok
daarbij volop de mogelijkheid gegeven.
5.
Reizen
6.
Toen en nu, hoe de omgeving veranderde
Dat Gerritsen niet schroomde om voor
In dit hoofdstuk wordt in vergelijking met
zijn inspiratie stad en omgeving te ver-
Gerritsen schilderijen met fotomateriaal
laten, blijkt uit deelname aan de exposi-
zichtbaar gemaakt welke verandering
ties in geheel Nederland en zelfs in het
Deventer ondergaan heeft in de loop
buitenland. Voor opdrachten reisde hij
der jaren, Er worden een aantal karakte-
naar Duitsland, terwijl ook Frankrijk een
ristieke plekken uit zijn tijd vergeleken
geliefd gebied was, reden dat hij zich in
met fotografische impressies van heden.
1952 aanmeldde voor een Nagelhoutreis,
Een bewijs dat op sommige plaatsen van
waar hij een groot aantal schilderijen en
Deventer de tijd niet heeft stil gestaan,
aquarellen maakte, die een zonnige en
en dat juist daarom de onderwerpen van
mediterrane uitstraling vertonen. In 2013
deze Deventer schilder hun charme en
werd dit met een speciale expositie in
identiteit blijven behouden.
de Nagelhoutzaal in Holten beloond. Ter gelegenheid daarvan werden veertien van zijn Franse werken opgenomen in de collectie Nagelhout in Holten. Op 79-jarige leeftijd ondernam hij een reis naar Israel, waar hij een nieuwe uitdaging vond.
7.
Inventarisatie van het oeuvre
Om het oeuvre van Gerritsen volledig in beeld te kunnen brengen, is een inventarisatie van de tot nu toe ontdekte werken belangrijk. In kunstenaarsboeken treft men sporadisch een overzicht aan omdat het meestal onmogelijk is het hele oeuvre compleet te achterhalen. Ook voor het oeuvre van Gerritsen is een complete opsomming een utopie. De talrijke kunstwerken echter, die momenteel bekend zijn en een hernieuwde oproep in de media zal het streven naar een 90% compleet oeuvre zeker waard zijn om in het boek te vermelden.
8.
Tentoonstellingslijst
Een tentoonstellingslijst geeft de lezer
in o.a. in Deventer, Zwolle en Epse met
van de publicatie over A.G. Gerritsen
de Deventer Drie tot en met een solo-
inzicht in de activiteiten en contacten
tentoonstelling in 1983 in de Deventer
van de kunstenaar met musea, galerieën
Schouwburg. Ook participeerde hij in
en tentoonstellingsruimten en mag zeker
groepstentoonstellingen in Philadelphia,
niet ontbreken. Het betreft een lange lijst
Londen en Gent.
vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw
Om de lezer voldoende te informeren over
Informatie over genoemde personen in
verwijzingen en plaatsing van gegevens
de publicatie wordt door een naam-
die in het leven van Bernard Gerritsen
register alfabetisch vermeld en zal niet
gepasseerd zijn is een notenapparaat
ontbreken De bron waaruit geput wordt
onontbeerlijk. Dat hiermee volledigheid
is afkomstig uit het Gerritsen familie-
nagestreefd zal worden is evident. Toch
archief, de gehouden interviews, terwijl
blijkt uitervaring dat nadien toch informa-
ook gegevens zullen worden verworven
tie over contacten boven water komen.
uit de rijke schakering van het stads-
Onvermijdelijk bij een lang en rijk leven
archief en Athenaeumbibliotheek (SAB)
zoals bij Bernard Gerritsen zich voordeed!
te Deventer.
Zomer 2015 Drs. Roel H. Smit-Muller, kunsthistorica
ontwerp: bureau emzee, Michael van der Zee
10. Naamregister
fotografie: René Wopereis, Deventer
9. Nootverwijzing
