BERNARD DESCHEEMAEKER
WORKS OF ART
WORKS OF ART
Nieuwsbrief Newsletter
19
EDITO: TRAAG MAAR GESTAAG
Achterzijde van een Spiegeltje: VENUS TREURT OM DE DOOD VAN ADONIS Suzanne de Court Limoges, ca.1600 veelkleurig geschilderd en translucied email op koper, verguld 8,4 X 6,7 cm in een later verguld zilveren lijstje: 11,9 X 7,6 cm naar een prent van Bernard Salomon voor de Metamorfosen (1559) Herk.: 30.10.1972, Parijs, Hôtel Drouot (Ader-Picard-Tajan), lot 91 ; part. verz., Frankrijk, 1972-2010 Lit.: Descheemaeker, in: tent. kat.: 2011, Antwerpen, Sculpsit et Pinxit, nr.14
Het Rijksmuseum in Amsterdam betaalde op een veiling in New York in december 2014 bijna 28 miljoen dollar voor een bronzen beeld van een naakte Atlas, gesigneerd en gedateerd ADRIANVS FRIES 1626.
At an auction held in New York in December 2014 the Rijksmuseum in Amsterdam paid approximately 28 million dollars for a bronze representing the figure of Atlas, signed and dated ADRIANVS FRIES 1626.
Blijkbaar spenderen niet alleen Russische oligarchen, Arabische sjeiks en Chinese vastgoedtyconen fortuinen aan hun kunstverzameling, maar ook westerse musea laten zich niet onbetuigd. En blijkbaar brengt niet alleen Aziatische, Russische, Islamitische en hedendaagse kunst miljoenen op, maar ook de traditionele West-Europese oude kunst haalt erg hoge prijzen. En dat laatste blijft maar al te vaak onvermeld.
It seems that Russian oligarchs, Arab sheiks and Chinese property tycoons are not alone in spending vast sums of money on additions to their art collections - western museums have not been idle, either. And not only that, while Asian, Russian, Islamic and contemporary art is fetching millions, it appears that high prices are also being paid for traditional early European works of art, although all too often that goes unmentioned.
Geregeld krijg ik de opmerking te horen dat onze oude Europese kunst nog amper gewaardeerd wordt en dat, nu er geen echte liefhebbers meer zijn, deze zeer waarschijnlijk snel in waarde zal dalen. Dat jonge mensen minder bekend zijn met de Bijbelse thema’s en de antieke mythologie en literatuur valt inderdaad niet te ontkennen en dat er ook hier een groeiende belangstelling is voor de niet-westerse kunsten staat buiten kijf. Ook op kunstbeurzen worden de traditionele antiquairs verdrongen en wordt het aanbod aan oude West-Europese kunst bedreigd door een overvloed aan moderne en hedendaagse stukken, vaak van bedenkelijk allooi.
I frequently hear people say that appreciation for our early European works of art is sadly lacking nowadays: true art lovers are a dying race and probably all the near future will bring is a fall in value. Indeed, there is no denying that young people are less familiar with Biblical themes as well as ancient mythology and literature. And, it is also true that interest in non-western art is growing here. But, not only that, traditional antique dealers tend to be ousted at art fairs, while at the same time, whatever early European masters and works of art there is on offer is being swamped by a surfeit of modern and contemporary pieces, often of dubious quality.
Reverse of a Small Mirror: VENUS MOURNING THE DEATH OF ADONIS Suzanne de Court Limoges, c.1600 painted polychrome and translucent enamel on copper, gilt 8,4 X 6,7 cm in a later small silver gilt frame: 11,9 X 7,6 cm after an engraving by Bernard Salomon for the Metamorphoses (1559) Prov.: 30.10.1972, Paris, Hôtel Drouot (Ader-Picard-Tajan), lot 91 ; priv. coll., France, 1972-2010 Lit.: Descheemaeker, in: exh. cat.: 2011, Antwerp, Sculpsit et Pinxit, no.14 Achterzijde van een Spiegeltje: ORPHEUS EN DE DIEREN François I Limosin (FL gemonogr.) Limoges, ca.1600 veelkleurig geschilderd en translucied email op koper, verguld 9,2 X 6,3 cm in een later koperen lijstje: 11,7 X 8,5 cm naar een prent van Bernard Salomon voor de Metamorfosen (1557) Vgl.: Marcheix, Waddesdon Manor, 1977, nrs.30-31 ; Baratte, Louvre, 2000, p.383 Reverse of a Small Mirror: ORPHEUS AND THE ANIMALS François I Limosin (monogr. FL) Limoges, c.1600 painted polychrome and translucent enamel on copper, gilt 9,2 X 6,3 cm in a later small copper frame: 11,7 X 8,5 cm after an engraving by Bernard Salomon for the Metamorphoses (1557) Comp.: Marcheix, Waddesdon Manor, 1977, nos.30-31 ; Baratte, Louvre, 2000, p.383
2
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Edito
EDITORIAL: SLOWLY BUT SURELY
EDITORIAL
Wandtapijt (Haardstuk): ORPHEUS EN DE DIEREN Noordelijke Nederlanden (waarsch. Delft), ca.1620-1640 wol en zijde op een wollen schering (7 draden / cm) 242 X 188 cm Herk.: kunsthandel Victor Franses, Londen, voor 1963 ; verz. Joost R. Ritman (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, ca.1987-2015 Lit.: Hartkamp-Jonxis-Smit, European Tapestries in the Rijksmuseum, 2004, p.236 (en p.238, voetn.171) ; Franses, in: tent. kat.: 2007, New York, Dutch Tapestry, pp.17-18, afb.15 Vgl.: Hartkamp-Jonxis-Smit, o.c., nr.60 Tapestry (Chimney Piece): ORPHEUS AND THE ANIMALS Northern Netherlands (most prob. Delft), c.1620-1640 wool and silk on a woollen warp (7 warps / cm) 242 X 188 cm Herk.: gallery Victor Franses, London, before 1963 ; Joost R. Ritman-coll. (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, c.1987-2015 Lit.: Hartkamp-Jonxis-Smit, European Tapestries in the Rijksmuseum, 2004, p.236 (and p.238, note 171) ; Franses, in: exh. cat.: 2007, New York, Dutch Tapestry, pp.17-18, fig.15 Comp.: Hartkamp-JonxisSmit, o.c., no.60
Editorial
3
EDITO: TRAAG MAAR GESTAAG
EDITO
De aankoop van het Rijksmuseum bevestigt echter dat de oude Europese kunst wel degelijk nog erg hoog gewaardeerd wordt en dat ook in deze nichemarkt record na record sneuvelt: in 1989 betaalde het Getty Museum in Los Angeles nog 11 miljoen dollar voor een bronzen Faun van Adriaen de Vries ; nu is de prijs voor een zeer vergelijkbaar beeld al opgelopen tot 28 miljoen. De in Den Haag geboren Adriaen de Vries (1556-1626) is nochtans voor het grote publiek relatief onbekend. Het materiaal -brons met een gitzwarte patina- geldt niet als zeer attractief. En ook de voorstelling -een voorovergebogen gespierde naakte man die een wereldbol op zijn schouder torst- is al evenmin erg commercieel. Andere parameters moeten dus prijsbepalend geweest zijn.
STROOPKAN Antwerpen, ca.1560-1580 aardewerk, versierd in blauw met Nederlands ‘a foglie’decor, op witte grond h. 23,8 cm Herk.: verz. Joost R. Ritman (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2015 Lit.: Dumortier, Céramique de la renaissance, 2002, p.103, nr.92, afb.37 WET DRUG JAR Antwerp, c.1560-1580 earthenware, with blue Netherlandish ‘a foglie’ decoration, on a white ground h. 23,8 cm Prov.: Joost R. Ritman-coll. (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2015 Comp.: Dumortier, Céramique de la renaissance, 2002, p.103, no.92, ill.37
4
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Mechelen Edito
The above acquisition by the Rijksmuseum, however, confirms the fact that early European works of art are, indeed, still held in very high regard and also that in this niche market one record after the other is being broken: in 1989 the Getty Museum in Los Angeles paid a hefty 11 million dollars for a bronze Faun by Adriaen de Vries; at present, the price for a very similar bronze sculpture has tipped the 28 million dollars mark. Adriaen de Vries (15561626), who was born in The Hague, is nevertheless hitherto relatively unknown to the public at large. The material -bronze with a pitch black patina- does not have much eye appeal. And, likewise, the representation itself -a nude, muscular man, leaning forwards, carrying the weight of the world on his shoulders- is not a particularly commercial work. There must be other parameters, therefore, which
EDITORIAL: SLOWLY BUT SURELY Het zijn inderdaad de uitzonderlijke kwaliteit, de extreme zeldzaamheid, de buitengewone staat en de goed gedocumenteerde herkomst van het beeld, alsook het absolute meesterschap van de kunstenaar en dit in een marktsegment dat al decennialang niet speculatief en dus erg stabiel is, die de ongewoon hoge opbrengst verklaren.
explain the exceptionally high price paid: the outstanding quality, the extreme rarity, the immaculate condition and the well-documented provenance of the sculpture as well as the unqualified mastery of the artist - and all the above in a market segment which for decades has had a reputation for being highly stable and not in the least speculative.
Niet getreurd dus: ook in de toekomst zal oude WestEuropese kunst gretig allerlei afnemers vinden -particulieren evenzeer als musea- en zullen de prijzen traag maar gestaag blijven stijgen, zolang de kwaliteit, de herkomst, de toestand en de zeldzaamheid maar gegarandeerd blijven.
So, don’t worry: early European works of art will without question be eagerly sought after in the future -by private collectors and museums alike- and prices will continue to rise slowly but surely, so long as quality, provenance, condition and rarity are guaranteed.
En het Rijksmuseum ; dat heeft er toch maar weer een topstuk bij. Mijn complimenten.
And the Rijksmuseum? It once again has acquired an absolute masterpiece. My compliments!
Bernard Descheemaeker
Bernard Descheemaeker
EDITORIAL MALINES
ALBARELLO Antwerpen, ca.1600 aardewerk, versierd in blauw ‘alla porcellana’ h. 20,1 cm Herk.: verz. Joost R. Ritman (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2015 Vgl.: Dumortier, Céramique de la renaissance, 2002, p.217, nr.81 ALBARELLO Antwerp, c.1600 earthenware, with blue decoration ‘alla porcellana’ h. 20,1 cm Prov.: Joost R. Ritman-coll. (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2015 Comp.: Dumortier, Céramique de la renaissance, 2002, p.217, no.81
Editorial Malines
5
IS GEMONOGRAMMEERD IC, IDC OF ICDV
IC, IDC, ICDV
In deze Nieuwsbrief presenteer ik een paar bordjes van meester IC, een plaket van meester IDC en een tazza van meester ICDV. De identificatie van en de mogelijk familiale verwantschap tussen deze naamsverwante monogrammisten zijn enkele van de meest complexe enigma’s in de studie van de Limogese emailkunst van de 16de en 17de eeuw. De beide hieronder afgebeelde Maand-bordjes -links, Het Persen van de Druiven, de maand September voorstellend, en rechts, de maand Oktober, ook wel de Zaai-Maand genoemd- zijn op de keerzijde IC gemonogrammeerd. Op de ovalen plaket met de Caritas is uiterst rechts het monogram IDC aangebracht, terwijl op de onderkant
Paar Bordjes: DE MAANDEN SEPTEMBER EN OKTOBER meester IC (IC gemonogr.) Limoges, ca.1560-1570 geschilderd email in grisaille op koper, verguld diam. 19,8 cm Herk.: part. verz., Rome, voor 1970 ; 12.10.1970, Firenze, Sotheby’s ; part. verz., Italië, 1970-2014 Vgl.: Caroselli, Los Angeles, 1993, nr.25 ; Baratte, Louvre, 2000, pp.320-326 en 333-338 ; Notin, in: tent. kat.: 2002, Limoges, Héros, pp.158-161 ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2012, Antwerpen, De forti dulcedo, nrs.19a-b ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2014, Antwerpen, Plus ultra, nr.11 Pair of Plates: THE MONTHS OF SEPTEMBER AND OCTOBER master IC (monogr. IC) Limoges, c.1560-1570 painted enamel in grisaille, on copper gilt diam. 19,8 cm Prov.: priv. coll., Rome, before 1970 ; 12.10.1970, Florence, Sotheby’s ; priv. coll., Italy, 1970-2014 Comp.: Caroselli, Los Angeles, 1993, no.25 ; Baratte, Louvre, 2000, pp.320-326 and 333-338 ; Notin, in: exh. cat.: 2002, Limoges, Héros, pp.158-161 ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2012, Antwerp, De forti dulcedo, nos.19a-b ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2014, Antwerp, Plus ultra, no.11
6
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Mechelen IC, IDC, ICDV
This Newsletter gives me the opportunity to present a pair of plates by the master IC; a plaque by the master IDC and a tazza by the master ICDV. The identification of and the establishment of a possible family connection between the monogrammist IC and his namesakes are some of the most complex enigmas in the study of 16th- and 17th-century Limoges enamels. The two Month plates illustrated below -on the left, The Pressing of the Grapes, representing the month September, and on the right, the month October, also known as the Sowing Month- are each monogrammed IC on the reverse. The oval plaque, depicting Caritas is monogrammed IDC to the
IS MONOGRAMMED IC, IDC OR ICDV van de kom van de tazza het monogram ICDV prijkt. Traditioneel identificeert men deze signaturen met resp. Jean Court, Jean de Court en Jean Court dit Vigier. Niettemin zijn er geen archivalia bekend die een dergelijke identificatie ondersteunen.
far right, while the underside of the bowl of the tazza bears the monogram ICDV. By tradition, these signatures are, respectively, identified as: Jean Court, Jean de Court and Jean Court dit Vigier. Nevertheless, there is no documentary evidence to support any such identification.
Niet alleen de identificatie van monogrammen op Limogees email stelt allerlei problemen, maar er is nog veel minder bekend omtrent de functie en de betekenis van deze monogrammen. Zo stellen we vast dat eenzelfde monogram kan voorkomen op objecten die stilistisch en kwalitatief heel erg van elkaar verschillen en dus, zeer waarschijnlijk, van een andere hand zijn. Daarnaast kunnen we eenzelfde
It is not just the identification of a monogram on Limoges enamels which raises any number of difficulties –the function and meaning of one such monogram are likewise shrouded in mystery. What we can say with certainty is that one and the same monogram can be found on objects that differ greatly, stylistically and qualitatively, from each other and, therefore, it is very likely that they are the work
IC, IDC, ICDV
Paar Bordjes: DE MAANDEN SEPTEMBER EN OKTOBER meester IC (IC gemonogr.) Limoges, ca.1560-1570 geschilderd email in grisaille op koper, verguld diam. 19,8 cm Herk.: part. verz., Rome, voor 1970 ; 12.10.1970, Firenze, Sotheby’s ; part. verz., Italië, 1970-2014 Vgl.: Caroselli, Los Angeles, 1993, nr.25 ; Baratte, Louvre, 2000, pp.320-326 en 333-338 ; Notin, in: tent. kat.: 2002, Limoges, Héros, pp.158-161 ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2012, Antwerpen, De forti dulcedo, nrs.19a-b ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2014, Antwerpen, Plus ultra, nr.11 Pair of Plates: THE MONTHS OF SEPTEMBER AND OCTOBER master IC (monogr. IC) Limoges, c.1560-1570 painted enamel in grisaille, on copper gilt diam. 19,8 cm Prov.: priv. coll., Rome, before 1970 ; 12.10.1970, Florence, Sotheby’s ; priv. coll., Italy, 1970-2014 Comp.: Caroselli, Los Angeles, 1993, no.25 ; Baratte, Louvre, 2000, pp.320-326 and 333-338 ; Notin, in: exh. cat.: 2002, Limoges, Héros, pp.158-161 ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2012, Antwerp, De forti dulcedo, nos.19a-b ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2014, Antwerp, Plus ultra, no.11
IC, IDC, ICDV
7
IS GEMONOGRAMMEERD IC, IDC OF ICDV
IC, IDC, ICDV
monogram ook aantreffen op objecten die niet in min of meer dezelfde periode zijn ontstaan. Vandaar dat we ons de vraag moeten stellen of een monogram niet veeleer naar een atelier verwijst of als een soort merkteken of kwaliteitslabel moet verklaard worden. Een ander probleem is de specifieke plaats waar het monogram is aangebracht. Heel veel plaketten zijn immers op de achterkant gemonogrammeerd, terwijl mij ook een aantal objecten (bv. zoutvaten en tazzae) bekend zijn waarvan het monogram zich aan de binnenzijde van de voet bevindt. Dat betekent dat het monogram vaak (definitief) aan het oog is onttrokken, zodat het ook niet meer kan worden gezien en herkend.
of different hands. Besides, we can also find the same monogram on objects that were not produced in the same period of time. Therefore, it might be better to ask ourselves if, instead, a monogram refers to a particular workshop or could function as a kind of mark or quality label. Another stumbling block is the specific placement of the monogram itself. After all, numerous plaques have been monogrammed to the reverse, while I am also familiar with a number of objects (e.g. salt cellars and tazze) which have been monogrammed on the inside of the foot. That usually means that the monogram is (definitively) out of sight, rendering it invisible and unrecognizable.
Tenslotte moeten we ons de vraag stellen of de naamsverwantschap tussen Jean Court, Jean de Court, Jean Court dit Vigier, Suzanne de Court en Pierre en Martial Courteys -er van uitgaande dat dit alle verschillende historische figuren zijn- ook een familiale band verraadt. Dat lijkt erg waarschijnlijk gezien deze kunstenaars alle tussen 1550 en 1600 als emailleur in Limoges actief zijn. Anderzijds moeten we toegeven dat een dergelijk vermoeden door niet één document gestaafd kan worden.
Finally, another question we have to ask ourselves is whether the similarity of names between Jean Court, Jean de Court, Jean Court dit Vigier, Suzanne de Court and Pierre and Martial Courteys -assuming that they all are historical figures in their own right- is indicative of a family connection. It does appear to be very likely, seeing that these artists were all active as enamellers in Limoges between 1550 and 1600. Although, to be fair, I must admit that not one document has been uncovered to substantiate this possibility.
* S. Baratte, Musée du Louvre. Les émaux peints de Limoges, Parijs, 2000, pp.317-361. M. Beyssi-Cassan, Le métier d’émailleur à Limoges …, Limoges, 2006, passim.
* S. Baratte, Musée du Louvre. Les émaux peints de Limoges, Paris, 2000, pp.317-361. M. Beyssi-Cassan, Le métier d’émailleur à Limoges …, Limoges, 2006, passim.
Plaket: DE CARITAS meester IDC (IDC gemonogr.) Limoges, ca.1590-1620 veelkleurig geschilderd en translucied email op koper, verguld 10,4 X 7,8 cm naar een prent van Jacob Matham naar Hendrick Goltzius (ca.1587) Herk.: part. verz., Engeland, 2011 Lit.: Descheemaeker, in: tent. kat.: 2012, Antwerpen, De forti dulcedo, nr.20 Plaque: CARITAS master IDC (monogr. IDC) Limoges, c.1590-1620 painted polychrome and translucent enamel, on copper gilt 10,4 X 7,8 cm after a print by Jacob Matham after Hendrick Goltzius (c.1587) Prov.: priv. coll., England, 2011 Lit.: Descheemaeker, in: exh. cat.: 2012, Antwerp, De forti dulcedo, no.20
8
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx IC, IDC, ICDV
IS MONOGRAMMED IC, IDC OR ICDV
IC, IDC, ICDV MALINES
Tazza: DE TRIOMF VAN NEPTUNUS EN AMPHITRITE Jean Court dit Vigier (ICDV gemonogr.) Limoges, ca.1555-1560 geschilderd email in grisaille op koper, verguld h. 25,8 X diam. (deksel) 18,1 cm (met nieuwe dekselheffer) naar prenten van Jacques Androuet du Cerceau (ca.1546) Herk.: part. verz., New York, 2010 Lit.: Descheemaeker, in: tent. kat.: 2012, Antwerpen, De forti dulcedo, nr.18 Tazza: THE TRIUMPH OF NEPTUNE AND AMPHITRITE Jean Court dit Vigier (monogr. ICDV) Limoges, c.1555-1560 painted enamel in grisaille, on copper gilt h. 25,8 X diam. (cover) 18,1 cm (with new button) after prints by Jacques Androuet du Cerceau (c.1546) Prov.: priv. coll., New York, 2010 Lit.: Descheemaeker, in: exh. cat.: 2012, Antwerp, De forti dulcedo, no.18
IC, IDC,Malines ICDV
9
EEN OUDE LIEFDE
OLD MASTERS
Het zal u wel reeds opgevallen zijn: sinds enkele jaren presenteer ik in mijn catalogi en Nieuwsbrieven meer en meer Vlaamse meesters uit de 16de en vooral 17de eeuw. Dit aanbod aan tekeningen, olieverfschetsen en schilderijen hoop ik, in de nabije toekomst, nog stelselmatig te kunnen uitbreiden. De meeste onder u kennen mij in de eerste plaats -volkomen terecht overigens- als een handelaar in beelden en kunstvoorwerpen uit de middeleeuwen en de renaissance. In aansluiting bij mijn opleiding in de kunsthandel beperkte mijn aanbod zich inderdaad oorspronkelijk tot middeleeuws beeldhouwwerk, bronzen voorwerpen, gotisch ivoor, email champlevé uit de 12de en de 13de eeuw en het (onvermijdelijke) geschilderd email uit de renaissance. Omdat die goederen uiterst schaars geworden zijn en, in vele gevallen, ook erg kostbaar, kwamen daar snel nieuwe disciplines bij, zoals Antwerps keramiek, middeleeuws textiel, voorwerpen in parelmoer en, sinds enkele jaren, vnl. Vlaamse tekeningen en schilderijen.
Most of you know me primarily -and quite rightly so- as a dealer in sculptures and works of art from the Middle Ages and the Renaissance. In continuation of my training in the art trade, the works on offer were indeed originally limited to medieval sculpture, bronzes, gothic ivories, email champlevé from the 12th and 13th centuries and the (inevitable) painted Limoges enamels from the Renaissance. Seeing that such objects are extremely scarce and frequently very expensive, as well, new disciplines soon became part of my collection, such as: Antwerp ceramics, medieval textiles, objects in mother-of-pearl and, mainly recently, Flemish paintings and drawings.
Met dit aanbod aan Vlaamse meesters, keer ik evenwel naar een oude liefde terug: tijdens mijn opleiding in Leuven in de jaren ’80 heb ik mij, onder leiding van Hans Vlieghe -aan wie ik hier gaarne hulde breng-, gespecialiseerd in de Vlaamse 17de eeuwse historieschilderkunst: naast mijn belangstelling voor het oeuvre van Rubens, verdiepte ik mij toen in het werk van onder meer Jan Boeckhorst, Theodoor Boeyermans, Abraham van Diepenbeeck, Erasmus Quellinus, Cornelis Schut, Gerard Seghers, Theodoor van Thulden, Pieter Thijs en Thomas Willeboirts Bosschaert. En het zijn ook de veelfigurige composities van deze 17de eeuwse Antwerpse historieschilders die nu nog steeds mijn voorkeur wegdragen. Onthoud alvast hun namen ; ik hoop in de toekomst immers geregeld werk van hun hand, hetzij van Bijbelse, mythologische of allegorische aard, te mogen presenteren.
The Flemish masters here on offer represent, however, the rekindling of an old love: 17th-century Flemish history painting, my specialization under the supervision of Hans Vlieghe -to whom I wish to show my gratitude here- when studying in Louvain in the 1980’s. In those days I was especially interested in the oeuvre of Rubens, and that of other artists such as Jan Boeckhorst, Theodoor Boeyermans, Abraham van Diepenbeeck, Erasmus Quellinus, Cornelis Schut, Gerard Seghers, Theodoor van Thulden, Pieter Thijs and Thomas Willeboirts Bosschaert. And my preference for multifigure compositions by these 17th-century Antwerp history painters is still with me today. They are names to remember: after all, it is my intention to present in the future a varied selection of their works, Biblical, mythological and allegorical, on a regular basis.
Tekening: DE HL. HUBERTUS IN AANBIDDING VOOR HET KRUIS Johannes Wierix (Iohan Wiricx inue. gesign.) Antwerpen-Brussel, ca.1590-1600 pen en inkt op perkament 5,8 X 8,2 cm Herk.: part. verz., België, ca.1965-2005 ; door vererving aan: part. verz., België, 2005-2014 Lit.: Descheemaeker, in: tent. kat.: 2014, Antwerpen, Plus ultra, nr.17 Drawing: SAINT HUBERT IN ADORATION BEFORE THE CROSS Johannes Wierix (signed Iohan Wiricx inue.) Antwerp-Brussels, c.1590-1600 pen and ink on velum 5,8 X 8,2 cm Prov.: priv. coll., Belgium, c.1965-2005 ; by descent to: priv. coll., Belgium, 2005-2014 Lit.: Descheemaeker, in: exh. cat.: 2014, Antwerp, Plus ultra, no.17
10
It cannot have escaped your notice that recent editions of my catalogues and Newsletters present an increasing number of Flemish masters from the 16th and in particular, the 17th century. It is my intention to enlarge my offer of such drawings, oil sketches and paintings, systematically, in the near future.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Old masters
De hier aangeboden tekening van Johannes Wierix stelt Hubertus voor, in aanbidding neergeknield voor het Kruis (Antwerpen-Brussel, ca.1590-1600 ?). Hoewel Jan Wierix vooral bekend is als graveur, kan deze tekening met geen van zijn prenten in verband gebracht worden, maar betreft het veeleer een zelfstandig kunstwerk gemaakt voor de verkoop. Dit biedt mede de verklaring voor de verbluffende kwaliteit en de overweldigende rijkdom aan details waarmee niet alleen Hubertus en de dieren, maar ook het landschap in beeld zijn gebracht.
The drawing on offer here by Johannes Wierix portrays Saint Hubert, knelt in adoration before the Cross (Antwerp-Brussels, c.1590-1600 ?). Although Jan Wierix is primarily known as an engraver, there is no evidence to connect the present drawing to any of his prints; rather, it is an independent work of art, made for sale. That conclusion offers a partial explanation of the amazing quality and the overwhelming richness of detail used for the portrayal not only of Saint Hubert and the animals, but also of the landscape.
AN OLD LOVE Van David I Teniers, vader van de beter bekende David Teniers de Jongere, zijn slechts een erg beperkt aantal zekere werken bewaard. Het hieronder afgebeelde Doopsel van Christus in de Jordaan, dat op stilistische basis omstreeks 1615 moet worden gedateerd, kan misschien geïdentificeerd worden met een uit archivalia bekend Doopsel dat David Teniers de Oudere in 1614 schilderde voor de Sint-Nikolaaskerk in Sint-Niklaas.
There is only a very limited number of extant works which can be attributed with certainty to the hand of David I Teniers, the father of the better known David Teniers the Younger. It may, however, be possible to identify The Baptism of Christ illustrated here below, which must be dated to approximately 1615 on stylistic grounds, with a Baptism recorded in the archives as being painted by David Teniers the Elder in 1614 for the Saint Nicholas Church in Sint-Niklaas (Belgium).
OLD MASTERS
HET DOOPSEL VAN CHRISTUS David I Teniers Antwerpen, ca.1615 olieverf op paneel 86 X 111 cm (met lijst: 109 X 134 cm) Herk.: Sint-Nicolaaskerk, Sint-Niklaas, 1614 (?) ; part. verz., België, 2014 Vgl.: Duverger-Vlieghe, David Teniers der Ältere, 1971, p.77 THE BAPTISM OF CHRIST David I Teniers Antwerp, c.1615 oil on panel 86 X 111 cm (including frame: 109 X 134 cm) Prov.: Church of Saint Nicholas, Sint-Niklaas (Belgium), 1614 (?) ; priv. coll., Belgium, 2014 Comp.: Duverger-Vlieghe, David Teniers der Ältere, 1971, p.77
Old Malines masters
12
AN OLD LOVE
OLD MASTERS
Tekening: DE HL. DRIEVULDIGHEID, MARIA EN DE HL. BERNARDUS Theodoor van Thulden Antwerpen, ca.1655-1660 pen en penseel in bruin 27,1 X 16,4 cm mogelijk ontwerp voor het verloren altaarstuk voor de kerk van Muizen, later in Atrecht Herk.: part. verz., Frankrijk, 2012 Lit.: Roy, in: tent. kat.: 19911992, ‘s HertogenboschStraatsburg, Theodoor van Thulden, p.269, nr.140 (en kat. nr.57, pp.222-224) ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2013, Antwerpen, Cornucopia, nr.23 Drawing: THE HOLY TRINITY, THE VIRGIN AND SAINT BERNARD Theodoor van Thulden Antwerp, c.1655-1660 pen and black ink and brown wash 27,1 X 16,4 cm possible design for the lost altarpiece for the church of Muizen, afterwards in Arras Prov.: priv. coll., France, 2012 Lit.: Roy, in: exh. cat.: 19911992, ‘s HertogenboschStrasbourg, Theodoor van Thulden, p.269, no.140 (and cat. no.57, pp.222-224) ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2013, Antwerp, Cornucopia, no.23
13
Old masters
13
EEN OUDE LIEFDE Terwijl ik de tekening van De Hl. Drievuldigheid, Maria en de Hl. Bernardus dan weer in verband breng met een altaar in het Bernardijnenklooster van Muizen (Theodoor van Thulden, Antwerpen, ca.16551660), is Abraham van Diepenbeeck’s studieblad met De Bewening van Christus wellicht een modello voor een epitaafstuk gemaakt in opdracht van een Dominikanerabt (Antwerpen, ca.1640-1650). De olieverfschets van Cornelis Schut tenslotte is een ontwerp voor De Meetkunde (de Geometria), één van de wandtapijten uit de beroemde reeks met De Zeven Vrije Kunsten. Op basis van de vele iconografische verwijzingen naar het thema van oorlog en vrede, bestaat het vermoeden dat de eerste uitgave van deze cyclus bestemd was voor de Italiaanse edelman en generaal Andrea Cantelmo die van 1638 tot 1644 in de Zuidelijke Nederlanden vertoefde.
While I am tempted to connect the drawing of The Holy Trinity, The Virgin and Saint Bernard, with an altar from the Bernadine Abbey of Muizen (Theodoor van Thulden, Antwerp, c.1655-1660), it is very likely that the preparatory study of The Lamentation of Christ by Abraham van Diepenbeeck is a modello for an epitaph commissioned by a Dominican abbot (Antwerp, c.1640-1650). Finally, the oil sketch by Cornelis Schut is a study for The Geometry (the Geometria), one of the tapestries from the famous series depicting The Seven Liberal Arts. Predominately on the basis of various iconographic details that refer to the theme of war and peace, it can be assumed that the first edition of that cycle was destined for General Andrea Cantelmo, an Italian aristocrat, who was living in the Southern Netherlands from 1638 to 1644.
* M.-L. Hairs, Dans le sillage de Rubens. Les peintres d’histoire anversois au XVIIe siècle, Luik, 1977. H. Vlieghe, Flemish Art and Architecture. 1585-1700, New Haven, 1998.
* M.-L. Hairs, Dans le sillage de Rubens. Les peintres d’histoire anversois au XVIIe siècle, Liège, 1977. H. Vlieghe, Flemish Art and Architecture. 1585-1700, New Haven, 1998.
14
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx Mechelen Old masters Editoriaal
AN OLD LOVE
OLD MASTERS
Studieblad (modello): DE BEWENING Abraham van Diepenbeeck (met apocriefe signatuur) Antwerpen, ca.1640-1650 zwart en rood krijt, inkt, bruine sepia, grijs en bruin gewassen op twee verkleefde vellen papier 21,7 X 30,7 cm Herk.: verz. Sir Joshua Reynolds, Engeland, 1792 Vgl.: 21.04.1998, Londen, Christie’s, lot 384 en 07.05.2013, Amsterdam, Christie’s, lot 60 Preparatory Sheet (modello): THE LAMENTATION Abraham van Diepenbeeck (with apocryphal signature) Antwerp, c.1640-1650 black and red chalk, ink, brown sepia, grey and brown wash on two joined sheets of paper 21,7 X 30,7 cm Prov.: Sir Joshua Reynoldscoll., England, 1792 Comp.: 21.04.1998, London, Christie’s, lot 384 and 07.05.2013, Amsterdam, Christie’s, lot 60 Olieverfschets: DE MEETKUNDE Cornelis Schut (C SCHUT. IN. gesign.) Antwerpen, ca.1638-1644 olieverf op paneel 27 X 23,5 cm ontwerp voor een wandtapijt uit de reeks van De Zeven Vrije Kunsten Herk.: verz. kanunnik P.A.J. Knyff, Antwerpen, 1785 ; 18.07.1785 e.v., Antwerpen, onder loten 262-268 ; 23.03.1897, Parijs, Drouot ; part. verz., Frankrijk, 2013 Lit.: Wilmers, Cornelis Schut, 1996, p.121 en onder B43, p.181 ; Descheemaeker, in: tent. kat.: 2014, Antwerpen, Plus ultra, nr.18 Oil Sketch: GEOMETRY Cornelis Schut (signed C SCHUT. IN.) Antwerp, c.1638-1644 oil on panel 27 X 23,5 cm design for a tapestry from the series of The Seven Liberal Arts Prov.: canon P.A.J. Knyffcoll., Antwerp, 1785 ; 18.07.1785 a.f., Antwerp, under lots 262-268 ; 23.03.1897, Paris, Drouot ; priv. coll., France, 2013 Lit.: Wilmers, Cornelis Schut, 1996, p.121 and under B43, p.181 ; Descheemaeker, in: exh. cat.: 2014, Antwerp, Plus ultra, no.18
OldEditorial Malines masters
15
EEN PLUS EEN IS DRIE
1+1=3 MALINES
In musea en particuliere collecties wereldwijd bevinden zich talloze luikjes van middeleeuwse ivoren diptieken waarvan de andere helft zoek of verloren is. Bij zeer grote uitzondering lukt het om twee luikjes, die decennialang -misschien zelfs eeuwenlang- van elkaar gescheiden zijn, te identificeren als elkaars pendanten. Zo vormt het hieronder afgebeelde Linkerluik met de Kruisiging en de Geboorte, die ik in een FransNederlands-Braziliaanse collectie heb teruggevonden, het tegenstuk van een feuillet droit d’un diptyque dat zich in het Louvre bevindt.
Museums and private collections over the world house numerous leaves of medieval ivory diptychs, the other half of which is either missing or lost. It is only in exceptional cases that a successful identification is possible, reunifying two pendant parts after decades -maybe even centuries- apart. The above is applicable to the Left Leaf with the Crucifixion and the Nativity, illustrated below, which I discovered in a Franco-Dutch-Brazilian collection, which is the pendant piece of a feuillet droit d’un diptyque in the Louvre.
Deze beide ongewoon grote ivoren plaketten -ze meten elk 18,4 bij 10,4 cm- zijn in twee registers verdeeld. Onder een smalle fries die met kleine rozetten is versierd is een arcade aangebracht bestaande uit drie drielobbige spitsbogen, die op kleine kapiteeltjes rusten. In beide zwikken bevindt zich telkens een driepas-vormige oculus. Terwijl, op het
These two unusually large ivory plaques -each measures 18,4 by 10,4 cm- are divided into two registers. Surmounted by a narrow frieze decorated with small rosettes is an arcade of three trefoil arches, resting on small capitals. There is a repeating trefoil (shaped) oculus in both spandrels. On the upper register of the left leaf, there is a representation of
Linkerluik van een Diptiek: DE KRUISIGING EN DE GEBOORTE Parijs (?), ca.1330-1335 ivoor 18,4 X 10,4 X 0,9 cm Herk.: verz. Napoléon en Marie-Aimée Amiel-Le Caron de Fleury (Frankrijk, ca.1920-1932) ; door vererving aan: verz. Auguste en Jacqueline AmielMillevoye (Frankrijk, 19321979) ; door vererving aan: part. verz., Den Haag, 1979 ; door vererving aan: part. verz., Brazilië, 2015 Vgl.: Gaborit-Chopin, Louvre, 2003, nr.157 (en nr.156) Left Leaf of a Diptych: THE CRUCIFIXION AND THE NATIVITY Paris (?), c.1330-1335 ivory 18,4 X 10,4 X 0,9 cm Prov.: Napoléon and MarieAimée Amiel-Le Caron de Fleury-coll. (France, c.1920-1932) ; by descent to: Auguste and Jacqueline Amiel-Millevoye-coll. (France, 1932-1979) ; by descent to: priv. coll., The Hague, 1979 ; by descent to: priv. coll., Brazil, 2015 Comp.: Gaborit-Chopin, Louvre, 2003, no.157 (and no.156)
16
1xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx +1=3
ONE AND ONE IS THREE linkerluik bovenaan De Kruisiging wordt verbeeld, is De Geboorte en De Verkondiging aan de Herders op het onderste register voorgesteld. De plaket in het Louvre (inv. nr. OA 10007) toont onderaan De Aanbidding der Koningen en, onder de bovenste arcade, De Kroning van Maria.
The Crucifixion, while the lower scene depicts The Nativity and The Annunciation to the Shepherds. The lower register of the plaque in the Louvre (inv. no. OA 10007) portrays The Adoration of the Magi, surmounted by The Crowning of the Virgin below the arcade in the upper part.
Deze beide ivoren plakketen hebben niet alleen exact dezelfde afmetingen en vertonen een identiek architecturaal decorum, maar zijn ook stilistisch en kwalitatief zeer nauw verwant. Bovendien sluiten ze ook iconografisch perfect bij elkaar aan: zoals wel vaker bij Franse 14de eeuwse ivoren diptieken en triptieken met meerdere registers, begint de opeenvolging van de diverse scènes onderaan links en eindigt deze bovenaan rechts. In de catalogus van de middeleeuwse ivoren in het Louvre, situeert Danielle Gaborit-Chopin het rechterluik in Parijs (?) en dateert zij het omstreeks het 2de kwart van de 14de eeuw, een omschrijving die vanzelfsprekend ook voor dit, vooralsnog ongepubliceerde, linkerluik geldt.
Not only are both ivory plaques of identical dimensions and have the same architectural decorum, each also bears a close correspondence, both stylistically and qualitatively, to the other. Moreover, their iconography is perfectly in accord: as is often the case with regard to 14th-century French ivory diptychs and triptychs having several registers, the cycle of the various scenes starts at the bottom left and ends at the top right-hand side. In the catalogue devoted to the medieval ivories of the Louvre, Danielle Gaborit-Chopin situates the right leaf in Paris (?) and dates it to the second quarter of the 14th century. It goes without saying that the above description is equally applicable to this hitherto unpublished left leaf.
* D. Gaborit-Chopin, Ivoires médiévaux. Ve-XVe siècle. Musée du Louvre. Département des objets d’art, Parijs, 2003, nr.157 (en nr.156).
* D. Gaborit-Chopin, Ivoires médiévaux. Ve-XVe siècle. Musée du Louvre. Département des objets d’art, Paris, 2003, no.157 (and no.156).
1+1=3 MALINES
Medaillon: DE HL. MICHAEL EN DE DRAAK Parijs, ca.1330-1340 veelkleurig translucied email sur basse-taille op zilver, verguld diam. 5 cm Herk.: verz. Dr. Albert Manz, Bazel, voor 1965 ; door vererving aan: part. verz., Keulen, na 1965-2014 Vgl.: Taburet-Delahaye, in: tent. kat.: 2004, Parijs, Paris. 1400, nr.228 Medallion: SAINT MICHAEL AND THE DRAGON Paris, c.1330-1340 polychrome translucent enamel sur basse-taille, on silver gilt diam. 5 cm Prov.: Dr. Albert Manzcoll., Basel, before 1965 ; by descent to: priv. coll., Cologne, after 1965-2014 Comp.: Taburet-Delahaye, in: exh. cat.: 2004, Paris, Paris. 1400, no.228 Diptiek: DE KRUISIGING EN DE GEBOORTE en DE KRONING VAN MARIA EN DE AANBIDDING VAN DE KONINGEN Parijs (?), ca.1330-1335 ivoor 18,4 X 20,8 X 0,9 cm linkerluik: Antwerpen, Bernard Descheemaeker – Works of Art rechterluik: Parijs, Musée du Louvre, inv. nr. OA 10007 Lit.: Gaborit-Chopin, Louvre, 2003, nr.157
RMN
®
Diptych: THE CRUCIFIXION AND THE NATIVITY and THE CORONATION OF THE VIRGIN AND THE ADORATION OF THE MAGI Paris (?), c.1330-1335 ivory 18,4 X 20,8 X 0,9 cm left leaf: Antwerp, Bernard Descheemaeker – Works of Art right leaf: Paris, Musée du Louvre, inv. no. OA 10007 Lit.: Gaborit-Chopin, Louvre, 2003, no.157
1+1=3
17
BERNARD DESCHEEMAEKER
WORKS OF ART Helenalei 7 2018 Antwerpen Belgium tel. + 32 / 3 / 225.15.56 fax. + 32 / 3 / 281.05.57 mob. + 32 / 476 / 32.55.77
[email protected] www.worksofart.be openingsuren : enkel op afspraak hours of opening : by appointment only
Alle prijzen op aanvraag. All prices available on request. Op uw verzoek stuur ik u graag bijkomende exemplaren toe van deze of één van de voorgaande nieuwsbrieven. I will be pleased to send you additional copies of the present or of any previous newsletter(s) upon request. Voor het verwerven van belangrijke nieuwe stukken ben ik steeds bereid mij - ook naar het buitenland te verplaatsen. For the acquisition of important new objects, I am more than willing to travel to your home, whether here in Belgium or abroad.
Colophon Teksten / Texts : Bernard Descheemaeker, Antwerpen Engelse Vertaling / English Translation : Marilyn S. Zwaaf-Glazer, Amsterdam Foto’s / Photographs : Congo JC, Antwerpen Layout : Steurs, Antwerpen Druk / Printing : Bema-Graphics, Wommelgem © Bernard Descheemaeker, Antwerpen, februari/February 2015
COVER: Gegraveerde Roemer op Hoge Voet (zogenaamd Proostglas): DANSENDE BOEREN EN EEN DOEDELZAKSPELER toegeschr. aan Willem Mooleyser Rotterdam, ca.1680-1700 glas met diamantgravure h. 26 cm naar prenten van Pieter Nolpe (ca.16401650) Herk.: kunsthandel Jaap Polak, Amsterdam, 2001 ; verz. Joost R. Ritman (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2001-2015 Lit.: Kataloog. The European Fine Art Fair, 2009, p.330 Vgl.: Ritsema van Eck, Glass in the Rijksmuseum, II, 1995, nrs.33, 35, 37, 50 en 52 ; een Wijnglas in het V&A in Londen (inv. nr. C.293-1936) Engraved Römer on Large Foot (socalled Proostglas): DANCING PEASANTS AND A BAGPIPE PLAYER attr. to Willem Mooleyser Rotterdam, c.1680-1700 glass with diamond-point engraving h. 26 cm after prints by Pieter Nolpe (c.1640-1650) Prov.: gallery Jaap Polak, Amsterdam, 2001 ; Joost R. Ritman-coll. (Dutch Renaissance Art Collection), Amsterdam, 2001-2015 Lit.: Catalogue. The European Fine Art Fair, 2009, p.330 Comp.: Ritsema van Eck, Glass in the Rijksmuseum, II, 1995, nos.33, 35, 37, 50 and 52 ; a Wine Glass in the V&A in London (inv. no. C.293-1936)
Pax: TRONENDE MARIA MET KIND OMGEVEN DOOR TWEE ENGELEN Pierre Reymond Limoges, ca.1540-1550 veelkleurig geschilderd email op koper, verguld 7,9 X 6,3 cm (zonder later lijstje) Vgl.: paxen in het Louvre (Baratte, Louvre, 2000, p.78) en in de verz. Spitzer (1891, II, nr.111), Richard von Kaufmann (1917, III, nr.478) en Emil Weinberger (1929, nr.266) Pax: THE VIRGIN AND CHILD ENTHRONED FLANKED BY TWO ANGELS Pierre Reymond Limoges, c.1540-1550 painted polychrome enamel, on copper gilt 7,9 X 6,3 cm (without its later frame) Comp.: paxes in the Louvre (Baratte, Louvre, 2000, p.78) and in the Spitzer (1891, II, no.111), Richard von Kaufmann (1917, III, no.478) and Emil Weinberger (1929, no.266) collections
