Beperkte groeiversnelling voor Twente en Achterhoek

Beperkte groeiversnelling voor Twente en Achterhoek Economische groeicijfers 2015 en 2016 Twente en Achterhoek

De economische groei in Twente en de Achterhoek ligt in 2015 maar beperkt hoger dan in 2014, toen beide regio’s sneller groeiden dan de rest van Nederland. In

1,7% / 1,7%

2015 herstellen meer sectoren, waardoor de groei nog iets hoger ligt. De voorsprong gaat echter verloren. Dit komt door het kleinere aandeel van bijvoorbeeld de zakelijke dienstverlening en de lagere productiegroei in de maakindustrie. Daarnaast beperkt de bevolkingsontwikkeling de omzettoename van consumentensectoren als detailhandel, horeca en bouw. De arbeidsmarkt herstelt in 2015 langzaam, maar kent uitdagingen op de middellange termijn. Door vol in te blijven zetten op het sterk innovatieve karakter van de economie blijft het groeipotentieel overeind. Beperkte groeiversnelling voor Twente en Achterhoek • ING Economisch Bureau • juni 2015

1,5% / 1,5%

Economische ontwikkeling

Breder herstel zorgt voor lichte groeiversnelling

Het gaat beter met de economie. Wat merken ondernemers in Twente en de Achterhoek daarvan? De economie heeft de opgaande lijn te pakken. Sinds medio 2013 is sprake van economisch herstel. De economie van Oost-Nederland deed het daarbij in 2014 beter dan de rest van Nederland. Zo groeide de Twentse economie met 1,4% en de Achterhoekse met 1,3% tegen 0,9% voor heel Nederland. De regio’s profiteren weliswaar minder van het aantrekken van de zakelijke dienstverlening, maar dit werd meer dan gecompenseerd door de groei van de buitenlandse handel en de (maak)industrie. Bredere basis voor groei Het herstel van de economie heeft een steeds bredere basis. Bedrijven investeren meer in machines, software en computers, maar ook de woningbouw zit weer in de lift. Met name grotere bedrijven zien hun winstgevendheid verbeteren. Naast exportgerichte sectoren dragen ook steeds meer binnen-

lands georiënteerde bedrijven aan de economische groei bij. De economische groei komt in 2015 en 2016 in Twente naar verwachting uit op 1,7% en in de Achterhoek op 1,5%. De voor beide regio’s belangrijke maakindustrie blijft goed presteren. Machinebouwers profiteren bijvoorbeeld van aantrekkende investeringen in

het binnenland en een sterke exportpositie. Daarnaast neemt de bouwproductie toe, waarbij de renovatiesector tot halverwege 2015 profiteert van het verlaagde btw-tarief. Tegenwind komt er vanuit de bevolkingsontwikkeling, met stagnatie in Twente en krimp in de Achterhoek.

Economische groei Twente en Achterhoek versnelt licht in 2015

3%

Nederland

2%

Twente Achterhoek

1% 0% -1%

-2% -3% 2012

2013

2014

2015

2016

Bron: CBS, raming ING Economisch Bureau

Beperkte groeiversnelling voor Twente en Achterhoek • ING Economisch Bureau • juni 2015

2

Consumentenbestedingen

Bevolkingsontwikkeling remt bestedingsgroei en versnelt daling aantal winkels De binnenlandse consumptie trekt dus eindelijk aan. Hoe kunnen ondernemers hiervan profiteren? Consumenten geven weer meer uit. De consumptie stijgt al ruim een jaar en was in het eerste kwartaal van 2015 1,5% hoger dan een jaar eerder. Bovendien is het consumentenvertrouwen flink toegenomen, ook in Twente en de Achterhoek. De onzekerheid over hervormingen en bezuinigingen is meer naar de achtergrond verdwenen en de arbeidsmarkt verbetert langzaam. De koopkracht krijgt bovendien een impuls door cao-loongroei en de gedaalde olieprijs. De vooruitzichten voor winkeliers zijn dan ook iets beter. De Nederlandse detailhandel groeit in 2015 naar verwachting met 2,2% in volume, maar de prijsconcurrentie is nog fel. Nieuwe spelers, zowel online als offline, met aansprekende concepten winnen terrein en zetten ‘traditionele’ partijen onder druk. Bovendien kampen winkels in de regio met teruglopende bevolkingsaantallen. Het aantal fysieke winkels neemt ook in Twente en de Achterhoek af. Tussen 2007 en 2014 nam hun aantal af met respectievelijk 2% en 4%. De komende jaren zullen in het teken staan van

een herstructurering van het winkellandschap. Bovendien neemt door vergrijzing en bevolkingskrimp het economisch draagvlak voor een deel van de winkelvoorzieningen verder af. Winterswijk en

Enschede bijvoorbeeld compenseren dit deels door winkelend publiek uit Duitsland. In steden als Hengelo en in verschillende dorpen zijn aanpassingen nodig om het centrum aantrekkelijk te houden.

Aantal winkels in Twente en de Achterhoek onder niveau 2007 Fysieke winkelvestigingen 2007-2014

6.300

6.100

5.900

5.700

5.500 2007

2008


2009

2010

2011

2012

2013

2014

Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau

3

Arbeidsmarkt

Banenverlies in bouw en industrie, maar ICT en zakelijke dienstverlening creëren banen De afgelopen jaren is de arbeidsmarkt flink opgeschud. Wat is de balans voor het aantal banen in Twentse en de Achterhoek? Tussen 2007 en 2014 is het aantal banen in Twente nagenoeg gelijk gebleven op ongeveer 286.000. Onder deze ogenschijnlijk stabiele situatie gaat een flinke verschuiving schuil. Zo zijn in de Twentse bouw 4.600 banen verdwenen, ongeveer een vijfde van het totaal. Bijna de helft daarvan verdween in 2012 en 2013, grotendeels in de algemene bouw. De industrie bood in 2014 bijna 6.300 minder arbeidsplaatsen dan in 2007 (-13%). Naast de crisis is verdergaande automatisering hiervoor verantwoordelijk. Ook bij de overheid verdwenen ongeveer 1.300 banen. Er kwamen juist banen bij in de dienstverlening en de zorg. De specialistische zakelijke dienstverlening voegde er bijna 4.000 toe, zoals adviseurs en creatieve beroepen (+25%). Een relatief sterke banenmotor in Twente is de ICT. Er kwamen ruim 2.100 arbeidsplaatsen bij, een toename van twee derde ten opzichte van 2007. In de zorg steeg het aantal banen met ruim 5.600, maar aan de groei is in 2013 een einde gekomen.

Bijna 7.000 banen verdwenen in Achterhoek In de Achterhoek viel tussen 2007 en 2014 wel banenverlies te noteren: bijna 7.000 arbeidsplaatsen verdwenen. De bouw werd er relatief harder geraakt (-24% banen) dan in Twente, terwijl de werkgelegenheid in de industrie met een banenverlies van 8% beter stand hield. Hier staat tegenover dat in de zakelijke dienstverlening, logistiek en leisure banen werden gecreëerd. De aanvankelijke banengroei in de zorg is in 2012 en 2013 teniet gedaan. In zowel Twente als de Achterhoek is de balans in werkgelegenheid, mede door de crisis, verder in de richting van de dienstverlening doorgeslagen.

Sector met grootste banenverlies tussen 2007 en 2014 per regio

- 6.278 banen

Industrie in Twente

- 3.429 banen

Bouw in de Achterhoek Bron: LISA, berekeningen ING Economisch Bureau


4

Arbeidsmarkt

Werkloosheid loopt maar langzaam terug

De Nederlandse arbeidsmarkt herstelt langzaam. Wat zijn de vooruitzichten in Twente en de Achterhoek? De werkgelegenheid neemt de laatste maanden toe, ook al is er tegenwind door het verdwijnen van banen in de zorg. Met name het aantal uitzendbanen is gestegen. De groeiende werkgelegenheid is ook te zien aan het stijgende aantal vacatures. De verwachting is dat de banengroei dit jaar aanhoudt. Net als in de rest van Nederland loopt de werkloosheid in Twente en de Achterhoek toch maar langzaam terug. Dit komt omdat mensen, die zich eer-

der hadden teruggetrokken van de arbeidsmarkt, door het verbeterde arbeidsmarktsentiment weer op zoek gaan naar een baan. De werkloosheid bedroeg in Twente vorig jaar gemiddeld 7,6%, een stabilisatie ten opzichte van 2013 en iets boven het

landelijke gemiddelde van 7,4%. In 2015 daalt de werkloosheid naar verwachting licht, tot vlak boven de 7%. Ook in de Achterhoek neemt de werkloosheid verder af. De daling gaat langzaam, maar wordt gestimuleerd door de vergrijzing en daarmee samenhangende vervangingsvraag.

Opgaande lijn in vacatures Aantal nieuwe vacatures in Twente en Achterhoek 2.000

Twente

1.800 1.600 1.400 1.200

Werkloosheidspercentage

Achterhoek

1.000

Regio

2014

Twente

7,6%

Achterhoek

6,9%

Enschede

8,3%

Winterswijk

7,0%

800 600 400 200 0 2014

Bron: CBS


2015 Bron: UWV, bewerking ING Economisch Bureau

5

Huizenmarkt

Meer transacties en huizen sneller verkocht

Er zijn nogal wat regionale verschillen in het herstel van de huizenmarkt. Hoe zit dat in Twente en de Achterhoek? In alle gemeenten in Twente en de Achterhoek herstelt de woningmarkt. Het aantal transacties lag in 2014 flink hoger dan in 2013, met Haaksbergen als regionale koploper. Ook staan huizen duidelijk minder lang te koop. Hoewel Twente door de sterke prijsdalingen een inhaalbeweging maakt, blijven de prijsstijgingen wel achter bij de landelijke ontwikkeling. NVM cijfers tonen een volatiel prijsbeeld, met regionale verschillen. Op lange termijn zijn het met name de Twentse landelijke gemeenten, die een daling in het aantal huishoudens laten zien, maar ook voor een stad als Almelo is dat mogelijk. Tot 2025 benadert de prijsstijging in Ensche-

Aantal woningtransacties stijgt sterk in 2014

wachting achterblijven bij de landelijke ontwikkeling. Dit komt door de beperkte groei van het aantal huishoudens en de vergrijsde bevolking met bijbehorende beperkte dynamiek. In deze gebieden verstilt de woningmarkt. Hierdoor groeit de kloof tussen stad en platteland binnen de regio.

Aantal woningverkopen 2007-2014

40.000 35.000 30.000 +50%

25.000

+ 34%

20.000

Overijssel

15.000

Gelderland

10.000

Gemiddelde verkooptijd in dagen

2015 1e kw Almelo-Tubbergen Hengelo-Enschede Ruurlo-Eibergen

de wel het landelijke gemiddelde van 2%, de rest van Twente blijft hier bij achter. De prijzen in de Achterhoek zullen de komende tien jaar naar ver-

114 119 179

+ 37%

5.000 0 2007

2008

Bron: NVM


2009

2010

2011

2012

2013

2014

Bron: CBS, bewerking ING Economisch Bureau

6

Vooruitzichten

Blijven aanpassen en innoveren

De snel veranderende economie maakt ondernemen extra uitdagend. Hoe zijn de economieën van Twente en de Achterhoek gepositioneerd als het op aanpassen aankomt? Twente heeft een goed uitgangspositie om mee te kunnen in veranderingen. Met een sterk high tech systemen en materialen cluster en veel investeringen in R&D wordt actief aan innovatie gewerkt. De Achterhoek en Twente presteren op het gebied van sociale innovatie en radicale innovatie beter dan de rest van Nederland blijkt uit de Erasmus Concurrentie en Innovatie Monitor. Samenwerking tussen ondernemers, onderzoek, onderwijs en overheden werpt in Twente vruchten af. Het aantal spin-offs van de Universiteit Twente en Hogeschool Saxion steeg de afgelopen 10 jaar sterk. Met Kennispark is een ecosysteem voor ondernemers gecreëerd met aandacht voor financiering, netwerken, kennis, locaties, opleiding en wetgeving. Met name in de ICT -sector zijn veel snelgroeiende Twentse (spin-off) bedrijven te vinden.

Goede technologische basis

Ook de Achterhoek is gericht op verandering, met als grote driver de demografische veranderingen. Innovatie in de maakindustrie (3D printing, smart industry), het bevorderen van kringloopdenken, regionale ketens en groene grondstoffen en zorginnovatie behoren in Agenda 2020 tot de speerpunten bij versterking van de Achterhoekse economie.

Van de door ING benoemde `Big 7` technologieën (zie figuur) zijn er enkele goed vertegenwoordigd in Twente, zoals nieuwe materialen (ThermoPlastic Composite Research Center, Open Innovation Center Advanced Materials, Ten Cate ), alternatieve energie (pyrolysefabriek Hengelo), robotica (UT, Demcon) en ICT (CTIT, vele spin-offs en start-ups). ´Big 7´. Belangrijkste technologieën richting 2025. ´


7

Vooruitzichten

Uitgangspositie Twente positief

Hoe staan de economieën van Twente en de Achterhoek er per saldo nu voor? Twente en de Achterhoek staan er op economisch gebied redelijk voor. De economische groei is er behoorlijk. Op korte termijn ligt in Twente vooral een uitdaging op de arbeidsmarkt. Het arbeidsaanbod sluit namelijk onvoldoende aan op de banen die ontstaan in het kielzog van economische groei. Gezien de structuur van de economie zal werkgelegenheidsgroei met name in hogere technische en wetenschappelijke functies plaatsvinden. Daaromheen kan op termijn laag– of ongeschoold werk ontstaan. Veel administratief en productiewerk voor middelbaar geschoolden verdwijnt echter. Inzet op de groei van werkgelegenheid in toerisme en een betere bereikbaarheid van het werkaanbod over de grens kunnen een bijdrage leveren aan het oplossen van de mismatch.

het opleidingsniveau van belang. Twente boekt hier progressie. Anderzijds het bredere vestigingsklimaat, waarbij de aantrekkingskracht beter kan. Demografie bepalende factor Met name in de Achterhoek drukt demografie een stevig stempel op de economie. De bevolkingskrimp, ontgroening en vergrijzing drukken het economische groeiperspectief. De huizenmarkt ondervindt met name op middellange termijn de gevolgen van de demografische ontwikkeling. Een da-

Een andere uitdaging ligt in het behouden van de doorgroeiende bedrijven in de regio. In het verleden zijn bedrijven als booking.com naar het westen vertrokken, met bijbehorende werkgelegenheid en bijdrage aan de regionale economie. Enerzijds is


lende beroepsbevolking laat op de arbeidsmarkt zijn sporen na. Het wordt voor bedrijven lastiger geschikt hoger gekwalificeerd technisch personeel te vinden, door de dalende aanwas van onderaf. Een toename van het aantal zorgbehoevenden leidt tot kansen voor omscholing richting een verzorgend beroep.

Wisselende score Twente op kernonderdelen Score boven, op of onder landelijke ontwikkeling Onderdeel

Twente

Achterhoek

Arbeidsmarkt

-

+/0

Huizenmarkt

-

-

Economische groei korte termijn

0

-

Innovatie

+

+

Economisch groeiperspectief lange termijn

+

0/-

+ = bovengemiddeld, 0 = gemiddeld, - = ondergemiddeld

8

Meer weten?

Kijk op ING.nl/zakelijk Of bel met Ferdinand Nijboer

Martin van den Hemel

Regio-econoom

Regiodirecteur MKB

Overijssel en Gelderland

Noord-Oost

06 5185 2971

06 2500 0918

Corné Pauwels

Erik ten Kate

Rayondirecteur MKB

Districtsdirecteur GB&I

Oost-Nederland

Oost-Nederland

06 2906 5253

06 5586 0591

Volg ons op Twitter: INGnl_Economie

Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.


9

Beperkte groeiversnelling voor Twente en Achterhoek

Recommend Documents