Ben Clabbers in de bouwput aan de Wulplaan in Ede foto: Dénes Beyer

Ben Clabbers in de bouwput aan de Wulplaan in Ede foto: Dénes Beyer

--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

2

© AWN, afdeling 17 - 14 maart 2012

--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

AWN afdeling 17

3


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

4


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

INDEX Voorwoord Bestuurders AWN afdeling 17, adviseur- Gem. archeoloog, Vondstverwerking en Depotbeheer, Commissie ’Lief en Leed’ en Commissie ’Excursies’ Veldwerkcoördinatieteam, Adviseur- Gem. archeoloog en vertegenwoordiger HB Notulen van de jaarvergadering op 10 maart 2011 AWN en de fiscus Toelichting op de begroting voor 2012, AWN en de fiscus, Exploitatierekening over 2011 Balans/vermogensopstelling per 31 december 2011 Overzicht van de veldwerkactiviteiten en Foto- impressie zomeractiviteit Overzicht activiteiten: AROLA Jaarverslag archeologie gemeente Arnhem, 2011 Vondstverwerking en projecten en AVK Diverse Archeologische en Historische activiteiten Lezingen Exposities Excursies Bibliotheek Foto nieuwjaarsbijeenkomst op 6 januari 2011 Contacten en of overleg Commissie Lief en Leed en Personalia Archeologische Werkgemeenschap voor Nederland Colofon Aantekeningen Onze sponsors in 2011

5


pagina: 6

5 - 9 10 - 11

12 - 14 15 - 26 27 - 29 30 - 31 31 - 32 32 33 - 34 35 36 - 38 38 - 40 40 - 41 42 42 - 43 43 44 45 46 achterpagina

--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

VOORWOORD In het voor u liggende jaarverslag kunnen we lezen hoe langzaam maar zeker de accenten in de (vrijwillige) archeologie aan het verschuiven zijn. In het verleden waren het voornamelijk opgravingen, vondsten en vondstomstandigheden en soms restauraties , waar we ons mee bezig hielden. De laatste jaren gaat het daarnaast over informatieverstrekking, over deelname van de AWN aan heel verschillende projecten , open dagen, feesten en festivals. Vaak samen met andere organisaties en verenigingen om onze kennis te delen en daardoor die kennis te vergroten. Gelukkig voor ons waren er het afgelopen jaar ook nog ’gewone’ opgravingen en de daarbij behorende activiteiten. Er is het afgelopen jaar door een aantal mensen veel werk verzet bij de vondstverwerking in verschillende werkplaatsen en depots, het onderhouden van de website, het organiseren van de archeologiecursus, de excursies, de lezingen, het beheer van de bibliotheek en de begeleiding van leerlingen en studenten. Er zijn dus heel veel manieren om in vrije tijd onze hobby, ja voor sommigen zelfs hun passie te beoefenen. Voor al deze bijdragen wil ik iedereen bedanken. Maar er is de komende jaren nog meer te doen. In de vaak overvolle agenda’s zal er ruimte moeten worden vrijgemaakt voor een nieuwe activiteit: het verwerken van oude vondstcomplexen en de digitalisering ervan. In het verleden is er door gebrek aan tijd nauwelijks gelegenheid geweest om een onderzoek goed uit te werken. Zowel bij professionals als bij de AWN zal er moeten worden uitgewerkt in leesbare, begrijpelijke taal. Voor onszelf , maar ook voor de geïnteresseerde lezer. Moeten we klagen over gebrek aan werk? Ik denk het niet.. Veel leesplezier en een oproep van mijn kant om ook eens een activiteit mede aan te pakken.

WIM SCHENNINK voorzitter AWN 17

6


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

BESTUURDERS AWN - 17 voorzitter dhr. W. Schennink (Wim) Vossenberglaan 29, 6891, CJ Rozendaal  [email protected]

vicevoorzitter mevr. W.H.B. Corbeek (Mia) Rietganssingel 85, 6883 DR Velp  [email protected]

secretaris dhr. B.A.F.M. Clabbers (Ben) S. de Landasstraat 72, 6814 DJ Arnhem  [email protected]

penningmeester dhr. W. Dorman (Wim), dhr. W. Baptist (Wessel), adm. Rosendaalsestraat 18-4, 6824 CM Arnhem  [email protected]

veldwerkcoördinator dhr. D. Beyer (Dénes) Vlissingenhof 6845 CH Arnhem  [email protected]

bestuurslid voor PR, exposities, excursies en website mevr. G. van Raan- Onderwater (Gerda) Grietjeshof 18, 6721 VJ Bennekom  [email protected]

bestuurslid dhr. F.G.H. Veldt (Frank) Zonegge 14-24, 6903 GJ Zevenaar

7


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------vondstverwerking en depotbeheer dhr. L. van Pijkeren (Lammert) Hilversumstraat 71, 6843 DH Arnhem  [email protected]

bibliotheek, ledenbestand en AVK (Archeologische mevr. A.M. Baljet- Peters (Anke) Voorwerp Kaart) Bronbeeklaan 40, 6824 PH Arnhem  [email protected]

commissie ’LIEF EN LEED’ mevr. A. Meure (Ans) Mr. Marijnenpark 7, 6716 EK Ede  [email protected]

mevr. V.d. M. Knaap (Maria) Beethovenlaan32 3, 6815 CR Arnhem  [email protected]

commissie ’EXCURSIES’ mevr. G. van Raan- Onderwater (Gerda) Grietjeshof 18, 6721 VJ Bennekom  [email protected]

mevr. A. Ruterink (Anneke) Gemertstraat 10, 6844 HC Arnhem  [email protected]

8


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

VELDWERKCOÖRDINATIETEAM veldwerkcoördinator dhr. D. Beyer (Dénes) Vlissingenhof 9, 6845 CH Arnhem  [email protected] buitengebied dhr. M.J. Houkes (Rinus) Alkmaarsingel 354, 6843 WT Arnhem  [email protected] Liemers drs. J.G.M. Verhagen Ooyselandweg 56, 6905 DT Zevenaar

ADVISEUR- GEM. ARCHEOLOOG drs. M. Defilet (Martijn) Penningkruid 3, 5432 EJ Cuijk  [email protected]

VERTEGENWOORDIGER HB dhr. A. van der Walle (Bram) Ravenhorsterweg 90, 7103 AV Winterswijk  [email protected] m. i. v. april 2011

9

dhr. W. Schennink (Wim), Vossenberglaan 29, 6891, CJ Rozendaal  [email protected]


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

NOTULEN VAN DE JAARVERGADERING OP 10 MAART 2011 Aanwezig zijn 26 leden / donateurs. Met kennisgeving afwezig: Rinus Houkes, Rein van Balen, Henriette Zehnpfenning en Walter Prinsze. 1. Opening De voorzitter, Wim Schennink, heet allen van harte welkom. 2. Notulen van de jaarvergadering op 10 maart 2010 (ter vergadering aanwezig) Door de vergadering worden geen op- of aanmerkingen op de tekstuele of inhoudelijke kant van de notulen gemaakt. 3. Mededelingen van het hoofdbestuur van de AWN  Bram van der Walle schuift enkele minuten later bij de vergadering aan en meldt dat Het ledenaantal van de AWN is stijgende.  Het HB werkt aan een convenant tussen archeologische bedrijven en de AWN, zeer binnenkort wordt dit bekend gemaakt..  Educatie is een belangrijk speerpunt van de AWN, Wim Schennink is een van de belangrijke aanstichters hiervan. Met name de educatie van de jeugd verloopt zeer succesvol.  AROLA (Archeologisch Overleg Liemers en Achterhoek) begint vorm te krijgen. Er zijn ongeveer 20 organisaties die aan dit overleg deelnemen. Doel is de regionale archeologie beter in beeld te krijgen, waar nodig te ondersteunen bij gemeentelijk archeologie beleid en hiertoe de communicatie met de met verantwoordelijke gemeente ambtenaren in gang te zetten. Uitgangspunt is de nota Verleden wordt Heden (geschreven door Tony van de Rijdt- van de Ven en Ria Berkvens).  Na vele jaren stopt Bram van de Walle met zijn bestuursfunctie in het hoofdbestuur. Wim Schennink volgt hem met veel plezier op. NB: Zie verder punt 10 4.

Mededelingen en ingekomen stukken. 4.1. Er zijn geen relevante ingekomen stukken. 4.2. Mededelingen van de voorzitter: geen mededelingen.

5.

Jaarverslag over 2010  Allereerst geeft de voorzitter een complement aan de samenstellers van het jaarverslag, met name aan Frank Veldt.  Frank Veldt meldt, dat de drukker ondanks een juiste voorbespreking en een goede proefdruk de jaarverslagen niet volgens de afspraken heeft gekopieerd.  De voorzitter memoreert dat het jaarverslag een breed scala aan activiteiten laat zien, veel meer dan er tot nu toe werden uitgevoerd. Als voorbeeld geeft hij de ondersteuning bij grafheuvel onderhoud en begeleiding van maatschappelijke stages. De AWN verbreedt zich! De voorzitter complementeert een ieder die zich heeft ingezet dit jaar.

6.

Financiële verantwoording over 2010 en begroting voor 2011 (ter vergadering aanwezig) De voorzitter neemt het jaarverslag kort door en benoemt de belangrijkste veranderpunten t.o.v. het vorige jaarverslag.  Maatschappelijke stage is een verplichte activiteit voor leerlingen in het voortgezet onderwijs. Enkele scholen hebben het HB gevraagd of zij de stage bij de AWN mochten uitvoeren. Hiertoe is vervolgens in Arnhem een pilot project gestart. Voor deze pilot hebben we een subsidie van € 1000,= ontvangen.

7.

Verslag van de kascontrolecommissie Het lid van de kastcontrolecommissie, Gerard van Bergen, deelt mee dat de voorzitter, Govert Boomsma afwezig is. Hij meldt dat de kascontrole is uitgevoerd en dat er geen op en aanmerkingen zijn op de administratie. Hij geeft de complementen aan de penningmeester. De hele financiële administratie is prima op orde.

10


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------8. Benoeming van een lid en van een reservelid van de kascommissie Gerard van Bergen wordt voorzitter van de kascontrole commissie. Als lid van de commissie meldt P. L. Weegels zich aan. Als reserve lid stelt Fred van de Geer zich beschikbaar. 9. Bestuursverkiezing, zie ad 10. Dénes Beyer, Ben Clabbers, Mia Corbeek en Gerda van Raan- Onderwater zijn reglementair aftredend, maar herkiesbaar en stellen zich allen opnieuw beschikbaar voor en functie in het bestuur. Er zijn geen tegenkandidaten naar voren gebracht. Het bestuur kan blijven zitten en ontvangt een daverend applaus. 10. Rondvraag en sluiting.  Vraag gesteld tijdens agendapunt 3, n.a.v. een artikel in de NRC over ijzer productie onderzoek in de Achterhoek, zegt de voorzitter dat dit onze aandacht heeft en dat de werkgroep in Zelhem zich hiermee bezig houdt. In antwoord op de vraag of AWN’ers in aangrenzende afdelingen mogen participeren antwoordt de voorzitter dat dit vanzelfsprekend kan. NB: Geen stemrecht, deelnemen aan activiteiten d. t. v. het bestuur.  Jan Willem Weiss meldt dat hij het convocaat voorjaar 2011, zoals ook vorig jaar, niet heeft ontvangen.  Bram v. d. Walle heeft aanvullend op agendapunt 3 een tweetal mededelingen Ter hennering: 16 april a.s. vindt de jaarvergadering van het HB plaats. Binnen het HB is men intensief aan de slag met de voorbereidingen voor de viering van het 60 jarige jubileum van de AWN. Deze festiviteiten zullen waarschijnlijk in september plaatsvinden.  Frank Veldt meldt dat we dringend op zoek zijn naar sponsors. Ons lijstje wordt langzaam steeds korter. Hij doet een dringend beroep op de leden om sponsors aan te dragen.  Ben Clabbers meldt dat we nog niet van alle leden, stichtingen en organisaties de e-mailadressen hebben. Hij verzoekt de betrokkenen deze e-mailadressen aan hem door te geven.  Op 14 mei a.s. vindt de afdelingsexcursie plaats. Dit keer wordt Groenlo (o.a. de stad en de circumvallatielinie) bezocht. Aanmelding bij Gerda van Raan. Aan de excursie is een lezing gekoppeld.  Cor Scheringa (helaas niet aanwezig) heeft jarenlang de afdelingsexcursies mee ontwikkeld, de voorzitter bedankt hem hiervoor van harte. Anneke Ruterink en Gerda van Raan nemen het stokje van hem over.  De voorzitter bedankt Bram v. d. Walle van harte voor zijn niet aflatende inzet in het HB. Hij roemt met name zijn betrokkenheid bij onze afdeling en de waardevolle manier waarop de communicatie tussen het HB (v. d. Walle) en onze afdeling steeds heeft plaatsgevonden. Hij memoreert de vele initiatieven die Bram heeft ondernomen, zo heeft hij aan de wieg gestaan van het beleidsplan Verleden wordt Heden en heeft AROLA van de grond getild (zie ook agendapunt 3).  De voorzitter meldt dat Hans Smulders heel ernstig ziek en in een hospice te Amerongen is opgenomen. Hans heeft genoten van de gezelligheid bij de AWN en van het tekenwerk dat hij voor de voor de afdeling kon uitvoeren.  De voorzitter meldt dat er een vacature educatie, restauratie- en teken medewerker is opgesteld. Hierop hebben zich inmiddels 8 mensen aangemeld. Een tweede vacature is opgesteld, waarvoor uw aandacht! (zie verder de nieuwsbrief voor mededelingen hier omtrent).  De voorzitter meldt dat hij van de dhr. Leo Turksma over een recensie heeft gekregen. De recensie is geschreven door prof L. Louwe Kooijmans. Het is een zeer interessant artikel over de rituele rol van vuursteen..  Frank Veldt scant dit artikel en zet het op de website en ook in een nieuwsbrief.  Om 20.35 uur sluit de voorzitter de vergadering. BEN CLABBERS secretaris MIA CORBEEK vicevoorzitter

11


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

FINANCIEEL JAARVERSLAG 2011 Ook dit jaar hebben we de financiële lijn van voorgaande jaren weten vast te houden en ook nu heeft dat weer geresulteerd in een positief resultaat. Het jaar 2011 hebben we een positief resultaat van € 1.226,01 kunnen afsluiten. TOELICHTING OP EXPLOITATIEREKENING OVER 2011 Post 59

In 2011 is een laptop gekocht (€ 435,97) en is de 2e helft betaald voor de motorpomp welke door LWAOW leden wordt gebruikt. In 2010 was hier voor al de helft betaald.

Post 102

Deels betreft dit vergoedingen voor projecten welke in 2010 uitgevoerd (zie ook het jaarverslag over 2010) zijn: € 1.023,50 voor het zeefproject (2010) in Zevenaar, € 92,van de gemeente Arnhem (2010) en € 228,29 van de gemeente Ede

De begroting voor 2012 laat een negatief resultaat zien van € 1.245,- Dit negatief resultaat kan voor een groot deel worden gedekt door het positief resultaat van 2011. Met andere woorden wat we in 2011 hebben overgehouden zullen we 2012 als nog besteden en zelfs nog iets meer. Hiermee zullen we dan iets interen op het eigen vermogen maar gezien de vermogenspositie van onze afdeling acht het bestuur dit zeker verantwoord. Enerzijds verwachten we dat de inkomsten van leden, donateurs en sponsors licht terug zullen lopen. Desondanks wil het bestuur toch doorgaan met activiteiten welke we nu al ontplooien en deze als het kan uitbreiden. Zo zijn er plannen om ook lezingen te houden in het oostelijke gedeelte van onze afdeling. TOELICHTING OP DE BEGROTING VOOR 2012 Post 43

Het bestuur is van plan om in 2012 naast de lezingen in Arnhem ook lezingen in de regio te houden hiervoor is extra geld begroot.

Post 51

In deze post is € 250,- opgenomen voor structurele ondersteuning van de LWOAW (onderwater archeologie), leden die lid zijn van onze afdeling.

Post 59

Vervanging van een oude computer door een laptop en de aanschaf van centrale opslag c.q. back-up (digitalisering archief). WIM DORMAN penningmeester WESSEL BAPTIST administratie

AWN EN DE FISCUS Sinds kort geeft de fiscus bij de beoordeling van de aftrekpost giften meer aandacht aan het feit of de gift is gedaan aan een instelling met ANBI status. Dat staat voor ’algemeen nut beogende instelling’. De AWN en dus ook de afdelingen hebben deze status. Dus giften- niet het lidmaatschapgeld- zijn binnen de daarvoor geldende grenzen aftrekbaar voor de inkomstenbelasting.

12


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

OVERZICHT VAN DE VELDWERKACTIVITEITEN

Foto opgenomen in AWN- folder:

AWN’ers van afd. 17 aan het werk te Ede- Kernhem.

foto: Dénes Beyer

ALGEMEEN In 2011 vonden weer diverse veldwerkactiviteiten plaats. Het meeste hiervan vond doordeweeks plaats, en slechts een enkele keer was er op zaterdag wat te doen. Opvallend is de grote regionale spreiding. Al enkele jaren vindt er ook een toename plaats van de activiteiten in de Achterhoek. De archeologische werkgroep Zelhem onder leiding van Nico van Dalfsen is zeer actief geweest met een scala aan archeologische onderzoeken. Twee van de opgravingen waaraan door veel mensen is deelgenomen staan verderop, namelijk Hummelo en Neede. Rond de archeologie in de Achterhoek spelen meer zaken. Zie hiervoor elders in dit jaarverslag het overzicht van de AROLA- activiteiten. Twee veldonderzoeken staan elders in dit jaarverslag: de velddag Archeologiewacht in Ede en de activiteiten rond het schip de Meinerswijk 3. In het najaar vond wederom de Basiscursus Archeologie plaats, een samenwerking tussen afdelingen 16 en 17. Ditmaal met zo’n 9 deelnemers. Er is bijgedragen aan de archeologische verwachtingskaart van Rijnwaarden door te reageren op de conceptrapportage. Hiertoe zijn door Jan Verhagen de waarnemingen en vindplaatsen van AWN onderzoeken aangevuld en gecorrigeerd. Coördinatieteam In 2011 bestond het team uit:  Dénes Beyer (veldwerkcoördinator)  Rinus Houkes (veldwerkleider buitengebied)  Jan Verhagen (veldwerkleider Liemers) PROJECTEN IN 2011 Arnhem Schuytgraaf vindplaats 7 Ook in 2011 zijn op het terrein van vindplaats 7 in Arnhem Schuytgraaf weer diverse vondsten verzameld uit de twee paddenpoelen. Op het terrein bevinden zich een nederzetting uit de IJzertijd en de Romeinse tijd met huisplattegronden, spiekers en waterputten. Er is vooral handgevormd aardewerk aangetroffen, ook grote (rand-) scherven. Enkele scherven waren versierd. Daarnaast zijn import Romeinse scherven gevonden, maar ook botmateriaal, verbrand leem en fragmenten van maalstenen. Arnhem - Meinerswijk visualisatie Castellum Op zondag 29 mei vond in park Meinerswijk in Arnhem wederom de Dag van het Park plaats. Hierbij is aandacht besteed aan het Romeinse verleden van Meinerswijk. De dag is georganiseerd door Vrienden van Meinerswijk, en de AWN heeft hieraan haar medewerking verleend, met ondersteuning van de gemeente Arnhem. Zoals bekend, liggen er de resten van het Romeinse Castellum Castra Herculis.

13


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------De dag trok ditmaal, mede door het mooie weer, vele honderden mensen (de ijscoman heeft zo’n 700 ijsjes verkocht…). De AWN heeft meegewerkt aan deze dag, o.a. door net als in 2010 een deel van het Castellum in het terrein weer te visualiseren. Daarnaast heeft de AWN een kraam bemenst, en heeft de gemeente Arnhem een vitrine gevuld met originele Romeinse vondsten uit de Schuytgraaf. Hieronder was een zeldzame houten schaal. In 1992 heeft er een opgraving plaatsgevonden waarbij de principia is blootgelegd, een deel van de zuidmuur en een poort. De principia omvat het hoofdkwartier van het legerkamp met een binnenplaats, opslagruimten, en een heiligdom. De plattegrond hiervan was de basis voor de visualisatie. Een week eerder, op zaterdag 21 mei, is het Castellum uitgezet door Mia Corbeek, Ron Moerenhout, Rinus Houkes en Dénes Beyer. Het terrein was vlak hiervoor gemaaid om de lage vegetatie te verwijderen. De beheerder heeft op de dag zelf de laatste restjes verwijderd. Door de droogte van de weken ervoor was het nodig om de gaten voor de piketten voor te boren! Hiervoor had de beheerder een aggregaat ter beschikking gesteld. In totaal waren zo’n 160 piketten nodig om alle punten aan te geven. Op de dag zelf zijn de linten gespannen, in totaal zo’n 800 meter! Verder zijn de twee informatieborden getoond, met de plattegrond, en een impressie van het hoofdgebouw zoals het eruit gezien kan hebben. Een boor is nodig om de piketten in de Vanuit een hoogwerker konden bezoekers de grond te krijgen. plattegrond ook van bovenaf bekijken. Door Rinus is gedurende de dag enkele malen uitleg gegeven bij de plattegrond. De plannen voor een definitieve visualisering zijn zeer concreet, en in 2012 zal dit door de gemeente worden gerealiseerd.

Rinus geeft uitleg bij de reconstructie van de principia

14


foto: Dénes Beyer

--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Ede - Diedenweg Eind juni 2004 is in twee dagen een opgraving uitgevoerd aan de Diedenweg in Ede. Onder leiding van Suzanne van der A en met medewerking van de AWN is zijn meer dan 100 grondsporen opgetekend, waarvan een deel is gecoupeerd. Meest bijzondere vondst was een complete Pingsdorfkan uit de onderkant van een waterput. In 2011 is de uitwerking en rapportage van deze opgraving opgepakt door Dénes Beyer, Gerda van Raan, Ans Meure en Annereinou Dijkstra, onder begeleiding van Marlous van Domburg. De belangrijkste werkzaamheden dit jaar waren:  het verkrijgen van een zo goed mogelijk overzicht van de beschikbare gegevens  het maken van een spoorbeschrijving  het uitvoeren van een literatuuronderzoek naar vergelijkbare opgravingen om een beeld te krijgen van de te verwachten plattegronden en vondsten  een begin te maken met het nauwkeuriger dateren van het Pingsdorfaardewerk. Hiertoe is op kosten van de gemeente Ede het standaardwerk over Pingsdorf van Sanke aangeschaft. In 2012 zal een en ander leiden tot een rapportage over de opgraving. Ede Wulplaan - Kolkakkerweg Op verzoek van de gemeentelijk archeologen van Ede (Charlotte Peen en Marlous van Domburg) zijn de sloopwerkzaamheden van de school aan de Wulplaan begeleid. De bestaande school werd gesloopt, en hiervoor komt nieuwbouw. Omdat het bestemmingsplan geen gelegenheid bood voor een professioneel archeologisch onderzoek is aan de AWN gevraagd om waarnemingen te doen. Door de hoge verwachtingen voor het gebied en de mogelijke aanwezigheid van een onverstoorde bodem naast de school op grond van vier boringen. Op maandag 17 en woensdag 19 oktober zijn waarnemingen verricht na de sloop van de gebouwen. In tegenstelling tot de beschikbare informatie, is niet het complete hoofdgebouw gesloopt. Een zijvleugel, in gebruik als sporthal, is blijven staan. Een onder dit gebouw aanwezige kelder, die doorloopt tot onder de hoofdvleugel, blijft ook aanwezig. Op in totaal 12 locaties zijn profielen gedocumenteerd; acht hiervan in het hoofdgebouw, en vier in het bijgebouw. Van alle profielen is een waterpassing gedaan, een foto gemaakt, en een beschrijving. Met name de profielen op de locatie tussen hoofd- en bijgebouw waren onverstoord, en bestonden uit een donkere laag op een C- horizont. In twee profielen zijn uit de donkere laag (het esdek) vondsten gedaan: een handgevormde scherf, en (een deel van) een nog onbekend metalen voorwerp. Deze resultaten bevestigden de kans op aanwezigheid van een onverstoorde bodem ter plaatse van de bouwput van de nieuwe school. Daarom zijn op 13 december ook waarnemingen gedaan in de bouwput voor de nieuwe school. De bouwput was conform afspraak uitgegraven tot op het gele zand.

Ans Meure en Dénes Beyer in Ede aan de Wulplaan in Ede foto: Gerda van Raan- Onderwater

Ben Clabbers in de bouwput aan Wulplaan foto: Dénes Beyer

Direct was duidelijk dat het lastig zou worden om zinvolle waarnemingen te doen, omdat zowel de graafmachine als de regen van de voorafgaande nacht het vlak “onleesbaar” hadden gemaakt.

15


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Helaas was het niet mogelijk geweest om de voorafgaande dag mee te kijken tijdens het uitgraven van de bouwput. Aan de noordwest zijde van het terrein is gestart met het opschaven van het vlak. Daarbij is een randscherf van handgevormd aardewerk gevonden, in de onderkant van het esdek, en een grondspoor met houtskoolvulling, mogelijk een paalspoor. Vooraan hebben we enkele sporen ingetekend, beschreven en gecoupeerd. De randscherf bleek uit de onderkant esdek te komen. Het houtskool kwam wel uit een spoor. Mogelijk een kleine kuil, gevuld met grijs zand en houtskoolfragmentjes, max. 26 cm diep. Hierna zijn we naar het hoogste deel van het terrein gegaan aan de andere kant. Daar kwamen geen sporen tevoorschijn, behalve een zeer moderne kuil met plastic, een batterij etc. We hebben waterpassingen gedaan van het vlak langs de twee profielranden, van de put in de Hakselseweg, en van drie extra profielopnames. Het hogere deel van de put achterin lag zo'n 45 cm hoger dan de rest, in de vorm van een soort rug. Het zwarte zand was er iets ondieper weggegraven, maar de C- horizont ligt er echt een stuk hoger. Uit het esdek komen verder nog enkele stukjes dun roodbakkend aardewerk of baksteen. Wageningen - Salverdaplein In de omgeving van het Salverdaplein in Wageningen zijn op verzoek van Peter Schut, regioarcheoloog voor onder andere Wageningen, waarnemingen gedaan bij rioleringswerkzaamheden. De waarnemingen zijn gedaan door Huig- Pieter Lagerwerf. In de Burchtstraat en de Vijzelstraat richting Salverdaplein was een relatief onverstoorde bodem aanwezig. De bovenste ongeveer 50 cm was omgewoeld door de straataanleg, daarna kwam soms iets van een bewoningspakket maar zeer weinig en niets determineerbaars. Daaronder bevond zich bijna overal de kleilaag van de overstroming uit 1400, in de Burchtstraat zo'n 10 cm dik, in de Vijzelstraat minder dan 5 cm. Dit laagje is hetzelfde als er bij eerdere opgravingen bij het kasteel en de Heerenstraat is aangetroffen. Gezien de vorm van de werkput, met steeds opkomend grondwater, zijn de lagen niet ingemeten. Ik heb een voor op het Salverdaplein gezien. Deze was zeer verstoord vanaf de Vijzelstraat, iets minder aan de kant van de Heerenstraat. Hier was een ongeveer 35 cm brede, met puin gevulde uitbraakvoor te zien met modern puin,. De klei band kon ik hier niet terug zien. Dat geld ook voor het stuk Vijzelstraat richting Markt: hier was enkel schoon zand te zien alsof alles al een keer verwijderd was en met schoon geel zand weer aangevuld. Bij het weer aanbrengen van het straat oppervlak is gebruikt gemaakt van een aggregaat waarin erg veel vermalen baksteen en ander puin zat, zelfs met kloostermoppen en oude scherven. Dit kan voor latere onderzoekers nog een determinatie probleem geven. Het project is niet helemaal naar aller tevredenheid verlopen. In het vervolg zullen betere afspraken gemaakt moeten worden met Peter Schut. BIJDRAGEN AAN ACTIVITEITEN VAN DERDEN Arnhem - Oude en Nieuwe Oeverstraat fase 2 In de maanden augustus en september heeft grootschalig stadskernonderzoek ter hoogte van het toekomstige ‘Kenniscluster’ plaatsgevonden. ‘Kenniscluster’ staat voor een gebouw waarin meerdere instellingen met een culturele signatuur of erfgoedsignatuur worden ondergebracht. Momenteel wordt er volop aan dit imposante gebouw gewerkt. In 2010 vond hier al een proefsleuvenonderzoek plaats, gevolgd door fase 1 van de opgravingen. Het proefsleuvenonderzoek wees flinke verstoringen uit (hele kelders bleken te zijn AWN aan het werk tijdens verwijderd), maar de locatie was waardevol het project ’Kenniscluster’ foto: Martijn Defilet genoeg voor een vlakdekkende opgraving.

16


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------De fasering in het onderzoek is aangebracht omdat in 2010 een deel van het terrein nog niet in gemeentelijke eigendom was. Zowel in 2010 als in 2011 heeft de AWN met meerdere leden geparticipeerd in de opgravingen. In 2011 was de hulp hard nodig, want hoewel het proefsleuvenonderzoek (en eigenlijk ook fase 1 van de opgraving) het genoemde verstoringbeeld had opgeleverd, bleek met name het hele zuidelijke deel van het bijna 2000 m2 grote plangebied redelijk tot goed intact te zijn. Buiten funderingen van laatmiddeleeuwse en nieuwetijdse huizen en kelderresten om, zijn tijdens het onderzoek de (gekanaliseerde) resten van de Jansbeek aangetroffen, evenals het onderste deel van een brouwersoven. Bijzonder, maar wel verwacht, is de vondst van een deel van de stadsmuur. De oven en een deel van de stadsmuur zijn geborgen om deze een plek in het Kenniscluster te geven. De oudst aangetroffen sporen gaan niet verder terug dan circa 1200 en wijzen op een perifere ligging van de locatie ten opzichte van de oude nederzettingskern, tijdens de stadsrechtverlening aangeduid als ’oppdidum’. De onderzoekslocatie ligt precies op de vrij abrupte grens van stuwwal- en rivierafzettingen, wijzend op een behoorlijke Rijninvloed. Arnhem - Hoogstedelaan Eind oktober zijn de opgravingen in Hoogstede- Klingelbeek gestart, een 5 ha groot projectgebied tegen de grens met Oosterbeek. In mei zijn hier proefsleuven gegraven, waarbij vindplaatsen vanaf de ijzertijd werden vastgesteld. De resultaten van het proefsleuvenonderzoek vormden aanleiding om het hele projectgebied vlakdekkend op te graven, hoewel hierbij eerder perifere zones dan nederzettingskernen aangesneden zouden worden. Het project biedt een goede kans om landgebruik nabij nederzettingen te onderzoeken, daar waar bij veel ander onderzoek alleen naar de nederzetting wordt gekeken, hooguit met een randzone daaromheen. Ook dit project mag zich verheugen in de belangstelling van de AWN. Inmiddels (januari 2012) is driekwart van het terrein opgegraven en zijn er ook steentijdresten aan het licht gekomen. Meer dan duizend sporen geven inzicht in de bewoningsgeschiedenis vanaf die periode, via de ijzertijd, vroege middeleeuwen, late middeleeuwen en nieuwe tijd. Los van greppels (met paalzetting), kuilen en bijvoorbeeld dierbegravingen, zijn er ook spiekers en Coupes door een structuur te Hoogstede- Klingelbeek. schuren aangetroffen. foto: Martijn Defilet In 201 is hier ook een veldgraf gevonden, mogelijk verband houdend met de belegering van Arnhem in 1813. Een deel van de sporen zal ook binnen deze context verklaard kunnen worden, als ook met de Tweede Wereldoorlog. In relatie tot het onderzoek wordt uitgebreid historisch onderzoek verricht, zodat het eindrapport een zo compleet mogelijke blik geeft op de ontwikkeling van dit specifieke deel van Arnhem.

17


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Bergh en omgeving De Werkgroep Archeologie Bergh is onderdeel van de Heemkunde Kring Bergh, telt 6 personen, en is zeer actief geweest. Een beknopt overzicht:  Onderzoeken gedaan bij de oude havezate “de Borg” in Lengel. Grondboringen en veldonderzoek gedaan zonder resultaat.  Een waterput uit Didam uit de 4de eeuw met jaarringen van 307 en van 327 na Chr. geconserveerd en gereconstrueerd zodat deze tentoongesteld kan worden.  De vondst van een Karolingische Heiligenfibulae uit de 8ste eeuw bij Archis aangemeld en verdere (landelijke) bekendheid gegeven aan de vondst (zie Westerheem).  Boringen en veldonderzoek gestart in loopgraven en bunkers uit de 1ste WO bij Elten.  In Braamt vondsten gedaan van steengoedscherven bij tuinwerkzaamheden, alsmede bij veldwerk ijzerslakvondsten op een akker. Ede - Uitvindersbuurt fase 3 Op twee zaterdagen in maart is een stuk werkput onderzocht in Ede. Het onderzoek maakt deel uit van de opgraving door BAAC van het plangebied Uitvindersbuurt fase 3. Hierbij is een klein deel aan de rand door de AWN onderzocht. In 2007 vonden de eerste twee fases van de opgraving plaats met huisplattegronden en waterputten uit de Laat- Romeinse Tijd of de Vroege Middeleeuwen als resultaat. Op vrijdag hebben de voorbereidingen plaatsgevonden en is de put uitgegraven. Op de eerste zaterdag (12 maart) zijn paalsporen, een mogelijke greppel en een vermoedelijke waterput of waterkuil gevonden. Als vondsten zijn twee vuursteenafslagen, houtskool en scherven uit ijzertijd en Romeinse/ Merovingische periode vermeldenswaard. Tijdens deze dag werd ook de open dag van de opgraving gehouden. Uit de buurt kwamen tientallen mensen een kijkje nemen, waaronder ook diverse kinderen. Zij mochten meehelpen met het zeven van de onderkant van het esdek. Ook Leidse archeologiestudenten die een weekend in Otterlo verbleven, zijn op de opgraving rondgeleid. Van de waterkuil is een week later één helft uitgegraven. Het bleek geen waterput te zijn, want er was geen putschacht te zien. Tijdens het uitgraven zijn vier losse stukken hout geborgen. Het hele profiel bestaat uit afwisselend donkere en lichte (spoel)laagjes. Uit de kuil kwam nauwelijks vondstmateriaal. Tussen het hout is één gedraaid scherfje aangetroffen met blauwgrijze kleur (door en door) en een groef als versiering, parallel aan de draairingen. Mogelijk is dit scherfje Merovingisch, maar het zou Coupe door de waterkuil in Ede- Uitvindersbuurt fase 3. eventueel Romeins of foto: Jan G.M. Verhagen Karolingisch kunnen zijn. Verder zijn nog zo veel mogelijk sporen gecoupeerd en afgewerkt, waaronder een greppel. Het is helaas niet meer gelukt om de andere helft van de waterkuil en de tweede grote verkleuring (nog een waterkuil/waterput?) te onderzoeken. Aan de gemeente is geadviseerd om BAAC te vragen dit te onderzoeken. De AWN- resultaten zullen door BAAC worden meegenomen in de uitwerking en rapportage.

18


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Ede - Wekeromse Zand (zie ook pagina 23, 24 en 25). Tijdens de zomeractiviteit van 23-26 augustus is meegewerkt aan een booronderzoek in het Wekeromse Zand, tussen Ede en Lunteren. Onder leiding van de ervaren landschapsarcheoloog Nico Willemse van RAAP zijn we enkele dagen in het gebied bezig geweest om meer te weten te komen over de bodemkundige context van de diverse archeologische vindplaatsen in het gebied. Belangrijkste doel was om onze kennis uit te breiden (maar ook die van de archeologie) voor wat betreft het voorkomen van sites in een landschap en de relatie met de ontstaansgeschiedenis van dat landschap. Oftewel waarom liggen de vindplaatsen waar ze liggen? En kunnen we uit de bodemopbouw (en dus het landschap van vroeger) voorspellen waar de nog onbekende vindplaatsen zullen liggen? Voor wat betreft de Veluwe is hierover nog veel onbekend! Het onderzoek vindt plaats in opdracht van de gemeente Ede met als doel om een nadere waardering te maken van de stuifzandlandschappen ten behoeve van de archeologische waarden- en verwachtingskaart. Het veldonderzoek - binnen de archeologische module voor het onderzoek naar de cultuurhistorische waarden van de gemeente - is vooral gericht op het in kaart brengen van de bodemopbouw en archeologische potentie van de stuifzandlandschappen. De noordoost rand van het Wekeromse Zand bestaat uit een hoge randwal, die ontstaan is door het instuiven van zand in begroeiing. Deze begroeiing is opzettelijk aangebracht, ter bescherming van de erachter liggende landbouwgronden: de Wekeromse Eng en de Wekeromse Meent. In delen van het Wekeromse Zand is het zand weggeblazen tot onder de grondwaterspiegel. Hier liggen vennetjes (Zeven Kolken). In dit gebied met stuifzanden is het oorspronkelijke bodemprofiel dus voornamelijk afgestoven en geërodeerd. Buiten deze uiten afgestoven zones moet echter serieus rekening worden gehouden met het voorkomen van grotere afgedekte intacte landschappen. Deze zijn te herkennen in de vorm van – min of meer intacte –en door stuifzand afgedekte podzolbodems, of, mogelijk zelfs, oudtijds bewerkte akkerlagen. Van een aantal binnen het Wekeromsche Zand bekende (steentijd) vindplaatsen kan uit de contextuele informatie worden afgeleid dat hier een goeddeels opgestoven dekzandlandschap aanwezig kan zijn. Indien hier inderdaad intacte podzolprofielen aanwezig zijn, geldt voor deze zone een hoge archeologische verwachting. Vooraf is door Nico in overleg met Dénes een draaiboek gemaakt. Hierin is alle relevante informatie opgenomen, van een kaart van het gebied, tot de telefoonnummers van de deelnemers, en van informatie over onweer en teken, tot praktische informatie. Doordat de werkzaamheden in een natuurgebied plaatsvonden, was deze informatie noodzakelijk. Het eindresultaat werd erg gewaardeerd door de deelnemers. Nico Willemse bij een profiel met Op dinsdag 23 augustus 's ochtends is gestart met een overstoven podzolbodem foto: Dénes Beyer kleine excursie naar de ijzertijdboerderij in Wekerom

die door Geldersch Landschap nabij het Celtic Field is nagebouwd. De boerderij is net klaar. Om 9.00 uur heeft projectleider Ab van Dijk (Stichting Het Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen) ons en een delegatie van de gemeente Ede rondgeleid op de locatie en ons over het project verteld. De boerderij is nagebouwd op basis van een plattegrond die is opgegraven enkele honderden meters naar het westen. Het hout is afkomstig van de bossen van Geldersch Landschap. De houten palen van de boerderij zijn bevestigd op betonnen poeren, een concessie aan de authenticiteit, maar beter voor de duurzaamheid van het gebouw.

19


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Hierna hebben we onder leiding van Nico een wandeling gemaakt door het gebied, waarbij hij ons het ontstaan van het landschap liet zien. Van west naar oost neemt het reliëf in het gebied steeds meer toe. Aan de westen noordrand is een intact overstoven landschap aanwezig. Meer naar het oosten zijn uitgestoven laagtes aanwezig, met daarop en daartussen opgestoven duinen. Een bodemprofiel liet dit zeer duidelijk zien, waarbij een intacte bodem is afgedekt door een stuifduin. Rond lunchtijd brak de regen echt door, en moesten we schuilen in de boerderij. Hierna was het even droog, zodat we een boring konden doen vlakbij de boerderij, met name om duidelijk te maken hoe het veldwerk eruit zou gaan zien. Vanwege de regen is die middag verder niet meer gewerkt. Op woensdag en donderdag is er in drie groepen geboord (twee van de AWN en Nico met een student). Het weer was goed. Vanaf de zijkanten van het gebied is er gestart met het doen van boringen in vooraf vastgestelde raaien. Deze volgden zoveel mogelijk de paden, maar gingen ook wel eens door het bos. Met een hand- gps is de locatie opgezocht. Met een Edelman- boor is vervolgens geboord en zijn de grondlagen beschreven. Op vrijdag werden buien met onweer voorspeld, dus voorzichtigheid was geboden. In drie groepen zijn boringen gezet aan de rand van het gebied, zodat eenieder snel bij de parkeerplaats kon komen. Dit was geen overbodige maatregel, aangezien rond 11 uur plotseling de regen en onweer losbarstte. De bliksem sloeg zeer dichtbij in. In twee groepen zijn we na 13:30 uur weer verder gegaan. In deze raaien kwamen mooie intacte bodemprofielen tevoorschijn. Al met al een geslaagde week waarin wij en de archeologie meer te weten zijn gekomen over stuifzandlandschappen. Uiteraard hebben we Nico bedankt voor zijn enthousiasme, zijn goede voorbereiding en de leerzame week. In mei 2012 zal hij voor de afdeling een lezing verzorgen over het onderzoek. Zie ook pagina 23. Hummelo - Keppelseweg Vanaf 24 oktober is gedurende drie weken meegewerkt aan een opgraving van ADC Archeoprojecten. Locatie was de voormalige basisschoollocatie De Woordhof aan de Keppelseweg 30. Er zijn zeer veel grondsporen aangetroffen. Het is duidelijk dat er in het gebied aardewerk gevonden is van 500 v. C. (IJzertijd) tot steengoed uit de 13e/14e eeuw. Ook op twee zaterdagen is er gegraven onder leiding van Alex Koster. Op één zaterdag zijn 2 putten aan sporen afgewerkt en 3 waterputten. Vooral in de waterputten zat toch wel wat aardewerk. In één put zat aardewerk van 850-950 n.Chr. Hierbij een foto van de laatste waterput van Hummelo met vrijwilliger aan het werk. Er zijn wel 10 waterputten aangetroffen, maar in deze lag onderin het vermoedelijke hijsmechanisme voor de emmer. Al met al een prachtige opgraving waarbij vast staat dat het zonder de inzet van vrijwilligers tot en met twee extra zaterdagen nooit in 3 weken klaar had kunnen zijn.

Waterput in Hummelo met onderin het hijsmechanisme van de emmer. foto: Nico van Dalfsen

20


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Neede In april en mei is gedurende zeven weken meegewerkt aan een opgraving op meerdere locaties: Wethouder J.H. ten Raestraat, Rutgerinkdijk en dr. A. Th. Plantenstraat. De vrijwilligers kwamen uit Doetinchem, Hummelo, Steenderen, Zelhem en uit Neede. Op de eerste locatie werden diverse sporen gevonden, waaronder de hoofdpalen van een deel van een boerderij van het type Gasselte (11/12e eeuw). Ook zijn waterputten aangetroffen, waaronder een boomput, en een put met bekisting. Bij beide putten was nauwelijks wat aan houtmateriaal over, maar is wel wat aardewerk gevonden. Waal - Struintocht Op vrijdag 2 december is op verzoek van Joris Habraken, regioarcheoloog, meegewerkt aan een struintocht langs de Waal. Door de lage waterstand van de Waal konden langs de river waarnemingen worden gedaan. In de ochtend is de vanaf de Waalbrug in Lent de oever in noordoostwaartse richting afgelopen richting Bemmel. Daarbij is onder andere een scherf van het Romeinse terra- sigillataaardewerk gevonden. In de middag zijn muurresten van Oud- Doornik ingemeten en getekend. Dit dorp is in 1799 verwoest bij een dijkdoorbraak. In de toekomst zullen we ook afdeling 16 betrekken bij een vervolg van zo’n wandeling. Wehl - Didamseweg Onder leiding van Alex Koster is door diverse mensen meegegraven in Wehl aan de Didamseweg. In januari heeft fase 2 van het onderzoek aan de westkant van het dorp door het ADC plaatsgevonden. Geheel tegen de verwachting in is er tijdens fase 1 materiaal uit de inheems- Romeinse periode gevonden, terwijl op basis van het vooronderzoek er misschien ijzertijd en veel middeleeuws zou moeten zitten. Eigenlijk niet zo vreemd, als je weet dat we slechts een paar honderd meter van het Hessenveld (zie het boek ’Kruukskes met As’ va Alex Koster over de opgraving op het Hescheld in Wehl). bezig zijn. Er zijn onder andere hutkommen aangetroffen met hierin veel aardewerk en mooie spintollen. Zevenaar - Masiusplein grachtvulling

In november en december is enkele malen gewerkt aan de grachtvulling uit de binnenste gracht van de middeleeuwse burcht in Zevenaar. De grachtvulling is in 2009 bij de bouw van de parkeerkelder op het Masiusplein in vakken en lagen uitgegraven. Ruim de helft van het materiaal (138 van in totaal 263 big-bags) is in juli en augustus 2010 gedurende vier weken machinaal gezeefd in een grote zeefinstallatie, waarna de vondsten gesorteerd zijn (zie het jaarverslag van 2010). De overige big- bags zijn in vijf delen uitgespreid in ZevenaarOost. Zo is de locatie van de vondsten op hoofdlijnen te koppelen aan de locatie in de gracht waar de grond is opgegraven. In Omzetten van het baksteenpuin uit de gracht enkele veldverkenningen over het foto: Jan G.M. Verhagen materiaal zijn de vondsten verzameld. Bijzondere vondsten zijn fragmenten van een pelgrimshoorn waar reeds eerder delen van zijn aangetroffen, een ruiterspoor, een stenen kanonskogel, twee messen met een benen heft, een houten schopje, een speelschijf van leisteen, schoenleer, en een compleet (in twee delen gevonden) steengoedkannetje uit de tweede helft van de 14e eeuw, ( zie ook de foto’s op de volgende pagina).

21


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

Twee messen met benen heft.

Ruiterspoor

foto’s: Jan G.M. Verhagen

Op 17 december is bovendien met hulp van een kraan de hoop met zo’n 1.000 m 3 bouwpuin uit de gracht omgezet. Tijdens het weggraven en weer neerstorten van dit puin zijn bijzondere bouwfragmenten verzameld. Daarbij ging het om complete bakstenen, bakstenen met een schuine zijde, en bak- en natuurstenen met een uitsparing. Deze kaatsten vormden de lijst van ramen waarin de luiken zich bevonden. Met dank aan Nico van Dalfsen voor zijn nieuwsberichten gedurende het jaar per e-mail waarop ik de informatie over Hummelo, Neede en Wehl heb gebaseerd; Hans Roem voor het activiteitenoverzicht van de Werkgroep Archeologie Bergh, Martijn Defilet voor de ontwikkelingen en activiteiten van de gemeentelijke archeologie in Arnhem. Een deel van de beschrijving van het Wekeromse Zand is ontleend aan het Plan van Aanpak van Nico Willemse. DÉNES BEYER veldwerkcoördinator

22


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Arnhem - Meinerswijk 3 In 1978 zijn bij het uitgraven van de Spiegelplas in Meinerswijk de resten gevonden van 3 scheepswrakjes. Van slechts 1 wrak zijn in 1979 delen geborgen en overgebracht naar het depot van het Nederlands Instituut voor Scheepsarcheologie, nu onderdeel van de RCE, in Lelystad. Dit scheepje Meinerswijk 3, (MNW3) een vaartuig, uitgehakt uit een enorme eik, is een unieke vondst in Nederland. Door dendrochronologisch onderzoek is komen vast te staan dat het gaat om een wrak uit de 13 e eeuw. Al tijdens de berging bleek dat niet het hele scheepje kon worden geborgen omdat het water sneller steeg dan kon worden gegraven. Ongeveer 1/3 van het wrak ontbrak. Latere pogingen om de resten te lokaliseren mislukten. In 2005 kreeg ik van Mieke Smit, de Arnhemse stadsarcheoloog, de locatie van MNW3. Het duurde nog tot voorjaar 2006 voor ik samen met Rik Joziasse serieus ben gaan zoeken naar de verloren gewaande resten van dit zogenaamde boomstamschip. In de zomer van 2006 vonden we een plank, 8 x 60 cm, ongeveer een armlengte onder de grond op een diepte van circa 2,5 meter onder het wateroppervlakte. Het bleek een deel van het vlak te zijn van de MNW3. In de loop van de tijd hebben wij de overige resten vrij gelegd. Het bleek te gaan om ongeveer 2,5m van de totale 8,5m en een deel van de spiegel. Na het documenteren van de wrakdelen heeft in mei 2009 de daadwerkelijke berging plaatsgevonden door medewerkers van de RCE en zijn de delen naar Lelystad overgebracht voor verder onderzoek en conservering. In het voorjaar van 2010 hebben we in de Coehoorn een lezing gegeven over ons werk en het bijzondere scheepje MNW3. Deze bijeenkomst is afgesloten met een discussie over het mogelijke gebruik van het vaartuig. Van de vele suggesties had de opmerking van drs. R.C.M Wientjes onze bijzondere aandacht, namelijk het idee dat het kan gaan om een onderdeel van een schipmolen. Een drijvende watermolen zoals die in Europa tussen circa 800 en 1900 in gebruik zijn geweest. Dit idee willen we verder uitwerken door een groter onderzoek van de bodem van de Sleutelplas, in de hoop bevestiging van deze theorie te vinden. Daarnaast staat een plan op stapel om de MNW3 in Het bijzondere scheepje MNW3. samenwerking tussen de RCE, de gemeente Arnhem en de AWN te reconstrueren zodat het scheepje een plaats kan krijgen in het Kenniscluster dat nu in aanbouw is. Het Kenniscluster ligt tussen de Oude Oeverstraat en de Nieuwe Oeverstraat in Arnhem.

Het achterste deel van de Meinerswijk 3 tijdens de berging in 2009 foto: Dénes Beyer

23


BERDIE DE RUITER

--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Velddag Archeologiewacht Op een mooie, zonnige zaterdag in november verzamelden zich wel 40 archeologie geïnteresseerden, waaronder natuurlijk ook een groep AWN’ers, in Natuurvriendenhuis Bosbeek nabij Bennekom, met het doel om samen de nabijgelegen Celtic fields op te knappen.

Hier werd eerst een nieuw informatiepaneel onthuld door de wethouder en de jongste deelnemer. foto: Annereinou Dijkstra

Na een korte uitleg van Martijn Grievink van Stichting Landschapsbeheer Gelderland en Irene Velthuis van Archeologische Monumentenwacht over de dag en een toespraak van de Edese wethouder Evert van Milligen ging de groep op weg naar de Celtic fields. Hier werd eerst een nieuw informatiepaneel onthuld door de wethouder en de jongste deelnemer. Na enkele korte instructies werden de handen uit de mouwen gestoken. De struiken langs de Celtic fields werden gesnoeid, zodat de vele mensen die over de naastgelegen weg fietsen, weer zicht hebben op het terrein. Op het terrein zelf werd de ene na de andere braamstruik uit de grond getrokken. Dit moest allemaal met de hand gebeuren, om ook de wortels te kunnen verwijderen. Dit leverde heel wat stekels op in kleding en handen, maar dat werd voor lief genomen. Dankzij de grootte van de groep schoot het werk lekker op en na een paar uurtjes werden de kenmerkende walletjes van de Celtic fields weer zichtbaar. Om 13 uur was het tijd voor een gezamenlijke lunch, verzorgd door Stichting Landschapsbeheer Gelderland. Helaas was dat voor mij het moment om weg te moeten, en volgens de achterblijvers heb ik daardoor een overheerlijke lunch misgelopen. Daarna werden de werkzaamheden weer hervat. Ondanks het harde werken is het niet gelukt om het gehele terrein aan te pakken. Maar op deze dag is ook het startsein gegeven aan de Archeologiewacht Ede, die nu al uit 15 personen bestaat. Deze groep gaat na verdere instructies in het voorjaar het onderhoud van de Celtic fields en grafheuvels in de omgeving op zich nemen. Er zullen dus nog meer van zulke zaterdagen volgen en die zullen ongetwijfeld net zo gezellig zijn als deze prachtige dag in november. ANNEREINOU DIJKSTRA

24


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------FOTO- IMPRESSIE ZOMERACTIVITEIT Ede- Wekeromse Zand Tijdens de zomeractiviteit van 23-26 augustus is meegewerkt aan een booronderzoek in het Wekeromse Zand, tussen Ede en Lunteren. Onder leiding van de ervaren landschapsarcheoloog Nico Willemse van RAAP zijn we enkele dagen in het gebied bezig geweest om meer te weten te komen over de bodemkundige context van de diverse archeologische vindplaatsen in het gebied.

25


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

26


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

27


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------OVERZICHT ACTIVITEITEN Archeologisch Regionaal Overleg Liemers en Achterhoek, hierna AROLA Onder leiding van Bram van der Walle is AROLA uitgegroeid tot een organisatie waarin AWN’ers vanuit verschillende historische verenigingen participeren. Alle gemeenten in Achterhoek en Liemers zijn op deze manier vertegenwoordigd. In onderstaande tabel treft u een overzicht hiervan aan. Vanwege persoonlijke omstandigheden heeft Bram van der Walle begin 2011 AROLA uit handen moeten geven. Het kernteam, bestaande uit de AWN’ers Eric van de Kuijl (archeoloog), Jan Goorhuis (Winterswijk), Nico van Dalfsen (Zelhem) en Mia Corbeek (vicevoorzitter van de AWN afd. 17) heeft besloten dat Mia de coördinatietaken van Bram overneemt. Gaandeweg het afgelopen jaar bleek het erg lastig om de meerwaarde van AROLA voor de regio Achterhoek en Liemers te traceren. Ging het nu over archeologiebeleid, of was AROLA een platform om met elkaar van gedachten te wisselen en ervaringen te delen over archeologisch onderzoek. Tijdens overleggen in maart en september kwam bleek de behoefte aan dat laatste: het echte archeologiewerk. Archeologiebeleid vinden we minder belangrijk en mogelijk vooral lastig. Archeoloog Eric van de Kuijl heeft het archeologiebeleid en de archeologische beleidskaarten nader toegelicht. Na zijn uitleg bleek de groep ietsje enthousiaster over het beleid, maar ons hart lijkt er niet te liggen. Als vervolgstap voor verder AROLA- overleg werd besloten dat het kernteam eerst een gesprek zou hebben met regioarcheoloog Marc Kocken. Het was vooral de bedoeling er achter te komen welke rol Marc Kocken ziet voor AROLA. Uit dit gesprek kwam naar voren dat we vooral meerwaarde hebben wanneer wij de ogen en oren van de archeologie zijn; dus zelf in de gaten houden waar wat speelt, zelf op onderzoek uitgaan en ook de beleidsontwikkelingen zelf in de gaten houden. In de PvE’s ten behoeve van archeologische onderzoek is standaard een rol voor AWN’ers opgenomen. Ambtenaren weten wie zij moeten inlichten wanneer er iets speelt. Het is onze taak om zelf het contact met de gemeenten te onderhouden. Het kernteam komt binnenkort weer bij elkaar en zal een vergadering uitroepen om de toekomst van AROLA nader te bespreken. In het onderstaande overzicht staat een groot aantal historische verenigingen genoemd. Meestal vertegenwoordigt een AWN’ er de historische vereniging in AROLA. In een enkel geval heeft de historische vereniging een eigen archeologiewerkgroep. Soms is het maar één persoon die actief is in de archeologie. De werkgroep Salehem is bijzonder actief. Onder leiding van Nico van Dalfsen komt de groep regelmatig bij elkaar en voert veel archeologisch onderzoek uit. Ook de werkgroep “Bergh” is zeer actief, hun meest belangrijke vondst heeft zelfs Westerheem gehaald! Andere werkgroepen lijden een slapend bestaan. Het AWN- bestuur hoopt in 2012 de banden met AROLA en de werkgroepen nog meer aan te halen en ook in de regio activiteiten te ontplooien, zoals het geven van lezingen. Tot zover het overzicht van activiteiten van AROLA. Voor meer informatie over de activiteiten van AROLA:  [email protected]

Onder leiding van Bram van der Walle is AROLA uitgegroeid tot een organisatie waarin AWN’ers vanuit verschillende historische verenigingen participeren. Alle gemeenten in de Achterhoek en Liemers zijn op deze manier vertegenwoordigd. In de tabel op de volgende pagina treft u een overzicht hiervan aan.

28


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------ORGANISATIE Oudheidkundige werkgemeenschap ADW

PLAATS Aalten, Dinxperlo en Wisch

Stichting Oud Beltrum Historische Kring Eibergen Historische Vereniging Borculo Old Reurle

Berkelland

Archeologische Werkgroep Salehem Historische Vereniging Steenderen Oudheidkundige Vereniging Hengelo

Bronckhorst

Historische Vereniging Deutekom Historische Archeologische StichtingOudheidkundige Vereniging Wehl Heemkundekring Bergh Oudheidkundige Vereniging Gander

Doetinchem- Montferland

Archeologische Werkgroep Groenlo Archeologische Werkgroep Lichtenvoorde

Oost- Gelre

Heemkundige Vereniging Old Sillevold Oudheidkundige Vereniginggemeente Gendringen

Oude IJselstreek

Heemkundekring Rijnwaarden

Rijnwaarden

Vereniging Oud Vorden

Vorden

Historische Kring Westervoort

Westervoort

Vereniging Het Museum

Winterswijk

MIA CORBEEK vice voorzitter

JAARVERSLAG ARCHEOLOGIE GEMEENTE ARNHEM, 2011 2011 is voor de Arnhemse archeologie een uiterst productief en ’vruchtbaar’ jaar gebleken. Er zijn meerdere onderzoeken uitgevoerd en de regio- archeologie is ’full force’ van start gegaan. Vanaf oktober 2010 was het archeologische team al versterkt met een nieuwe projectleider; samen met de regioarcheoloog hebben we nog meer armslag gekregen. Dat heeft ook geleid tot veel en goede publiciteit, waardoor de Arnhemse archeologie meer dan ooit in beeld is. Regio- archeologie Sinds december 2010 is Joris Habraken regioarcheoloog voor de gemeenten Duiven, Zevenaar, Lingewaard, Westervoort, Rheden, Rozendaal, Renkum en Rijnwaarden, een flink grondgebied. Hij verricht zijn werkzaamheden in dienst van de gemeente Arnhem en werkt ook nog anderhalve dag in de week bij het Bureau Archeologie Nijmegen. Joris werkte voorheen bij de provincie Flevoland als provinciaal archeoloog. In 2011 heeft hij verschillende archeologische onderzoeken geregisseerd, waaronder het proefsleuvenonderzoek te Huize Welleveld in Duiven, wel bekend bij de AWN. Boeiend is de vondst van een 9e-eeuwse nederzetting in Angerlo, evenals het aansnijden van een Romeins grafvelddeel in Bemmel. Met de AWN heeft Joris een aantal veldverkenningen langs Waal en IJssel uitgevoerd, en hij heeft de wens uitgesproken in de toekomst nog intensiever met de AWN te willen samenwerken. In zo’n grote regio als die van Joris zijn de ‘oren en ogen’ die de AWN kan bieden, naast inhoudelijke expertise en mankracht, onmisbaar.

29


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Het Dullertspijker De eerste veldwerkklus van projectleider archeologie Kasper van den Berghe was het uitvoeren van een proefsleuvenonderzoek ter hoogte van het zogeheten ’Dullertspijker’ in het Spijkerkwartier. Zoals bekend is het Spijkerkwartier vernoemd naar de spijkers die er stonden. Spijker is afgeleid van het Latijnse ’spicarium’, hetgeen ‘graanzolder’ of ‘-schuur’ betekent. Het Dullertspijker is bekend van diverse prenten, waarop het als een klein, bakstenen torentje staat afgebeeld. Feitelijk gaat het om een rechthoekig gebouwtje met drie niveaus, waaronder een zolder. Op de kaart van Van Deventer zien we het al, zodat de datering minimaal de tweede helft van de 16e eeuw betreft (In een verder verleden spreekt men van ’Spiekers’). Er zijn vier proefsleuven in een kruisvorm over het spijker aangelegd, nabij de kruising van de C.A. Thiemestraat, Karel van Gelderstraat en Dullertstraat. Daarbij is het spijker ook daadwerkelijk gevonden; een deel bevindt zich onder het kruispunt. Ook de Molenbeek is aangetroffen, met kademuren. Hier bevond zich vroeger de Arnhemse Verlichtingsfabriek; in de beekvulling zijn tal van geëmailleerde lampen gevonden. Bovenop het spijker stond decennialang de Dullertflat, gefundeerd op putringen. Hoewel een flinke verstoring werd verwacht, viel deze eigenlijk wel mee. De resten van ‘het Dullert’ bleken nog redelijk intact, inclusief aanzet van een brugboog over de gracht die het spijker omgaf. Het onderzoek duurde slechts vijf dagen en kon op aandacht van de AWN rekenen. Tot daadwerkelijke inzet is het wegens de korte onderzoekstijd niet gekomen. In 2012 vindt naar verwachting de opgraving van het spijker plaats. Het spreekt voor zich dat de AWN dan ook uitgenodigd wordt, sterker: er wordt op diens inzet gerekend! MARTIJN. DEFILET adviseur- gem. archeoloog VONDSTVERWERKING EN PROJECTEN Het jaar 2011 is weer teneinde. Van het ’Batenburg- project’ is nu het einde echt naderbij. We zijn bezig om het in de kratten te verpakken en de administratie wordt gelijktijdig afgerond. M.n. Annereinou houdt zich met de administratie bezig. Ik val weliswaar wederom in herhaling, maar Lenie en Bep restaureren nog steeds onverdroten door. Enkele zgn.’IJzertijd- potten’ uit Zevenaar hebben momenteel nog steeds hun aandacht. De restauratie hiervan vergt erg veel tijd, kundigheid en geduld van de dames. Aan enthousiasme ontbreekt het, gezien de vorderingen, in ieder geval niet. Onze gidscollectie heeft ook nog steeds, zoals altijd, de volle aandacht. Het uitzoeken en vergelijken van AVK- nummers en - foto’s gaat ook door. Er komt nu zelfs AWN- materiaal aan te pas dat, wegens ruimtegebrek, in het gemeentedepot ligt opgeslagen. LAMMERT VAM PIJKEREN vondstverwerking en depotbeheer ARCHEOLOGISCHE VOORWERPKAART, (AVK) Dit is ons eigen documentatiesysteem voor archeologische voorwerpen. Gerestaureerde, complete of bijzondere voorwerpen zijn in dit systeem opgenomen. Dit systeem is inmiddels volledig gedigitaliseerd. Samen met Gerda van Raan en Ans Meure zijn we bezig dit systeem te vervolmaken en aan te vullen met o.a. foto’s (Gerda) en tekeningen (Ans en Marco Baas). Gegevens van ARCHIS en het Deventer Systeem worden geïntegreerd. Dit systeem blijft zich ook nog steeds ontwikkelen, kortom: ons werk is ook nog lang niet af! ANKE BALJET- PETERS

30


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

DIVERSE HISTORISCHE EN ARCHEOLOGISCHE ACTIVITEITEN START VAN DE HISTORISCHE HERBERG ARNHEM Een enthousiaste groep mensen van diverse Arnhemse historische organisaties , waaronder de AWN, heeft enkele jaren geleden de handen ineengeslagen om een Historische Herberg Arnhem te gaan uitbaten. Vier maal per jaar is het Bezoekerscentrum Sonsbeek de plek waar belangstellenden bijeen kunnen komen om te praten over actuele thema’s en projecten die betrekking hebben op het historisch erfgoed van de stad. Telkens op een vrijdag van 17.00 uur tot 19.00 uur. De toegang is altijd gratis. In Arnhem bestaat, net als elders in Nederland, grote belangstelling voor de geschiedenis van de eigen wijk, stad of streek. De interesse is zeer gevarieerd: het kan gaan om het leren kennen van de eigen voorouders, via het ophalen van herinneringen aan de kindertijd in een bepaalde straat of woonwijk, tot het actief participeren in verenigingen die het historisch erfgoed willen bewaren. Veel van die clubs, verenigingen en instellingen weten weinig van de activiteiten die anderen organiseren. Dat is jammer, want daardoor gaat kennis verloren en worden niet altijd resultaten geboekt die in samenwerking wel bereikt zouden zijn. Daarnaast hebben mensen vaak een bredere interesse dan het terrein van de vereniging waarvan ze lid zijn. Door deze groep mensen uit diverse historische organisaties is nu een vorm gevonden om iedereen die in de geschiedenis van Arnhem en omgeving is geïnteresseerd, te informeren over de vele historische projecten die door al die clubs, verenigingen en instellingen worden uitgevoerd. Die vorm is dus de Historische Herberg: een bijeenkomst, waar, onder het genot van een hapje en een drankje, actuele thema’s en projecten die betrekking hebben op het historisch erfgoed van de stad en omliggende gemeenten aan de orde worden gesteld. Voor wie iets te melden heeft, is er altijd ruimte; daarnaast worden tijdens de herberg een of meer actuele thema’s wat verder uitgediept. De Historische Herberg wordt gehouden op een wel zeer historische plek: in de Witte Watermolen, het bezoekerscentrum van Sonsbeek, daar waar de geschiedenis van Arnhem begon. In de Historische Herbergen van het afgelopen jaar 2011 kwam o.a. de Open Monumentendag, Nieuw gebruik- Oud gebouw ter sprake. Maar ook de Heksenvervolging in 16e eeuws Arnhem en de resultaten van de opgravingen aan de Oeverstraat kregen de nodige aandacht,zoals ook de bierbrouwerijen op de Veluwe en de brouwersovens in Arnhem , het Agnietenklooster aan de Beekstraat en de Canon van Rheden. Onze stadsarcheoloog Martijn Defilet presenteerde er in het begin van 2011 zijn twee nieuwe collega’s: Kasper v.d. Berghe en Joris Habraken. Kasper bracht in de volgende Herberg een aantal fraaie vondsten mee uit de opgraving Dullert Spieker en vroeg daarbij de aanwezigen om mee te denken over het gebruik van het geëmailleerde gebruiksgoed, hetgeen de nodige hilariteit veroorzaakte. Tot slot: ook hier kon de AWN de archeologie onder de aandacht brengen van een groter publiek. WIM SCHENNINK ARCHEOLOGIE, DAAR ZIT MUZIEK IN. Archeologie en muziek? Dat klinkt misschien vreemd in de oren, maar sinds juni van dit jaar is hierover een nieuwe AWN lessenserie. Ontworpen door Sylvia van der Sluys en Carrie Hendrikx, stagiaires van de HAN, de Hogeschool Arnhem/Nijmegen , bij onze AWN afdeling. De lessenserie gaat over archeologische vondsten rond het thema muziek en muziekinstrumenten. Voordat de lessenserie tot stand kwam deden de studenten onderzoek in het veld. Ze enquêteerden leerkrachten uit het basis- en voortgezet onderwijs en spraken met educatieve medewerkers van Museum Het Valkhof en het RMO in Leiden. Na het uitgebreide vooronderzoek volgde de ontwerp fase. Zo ontstonden een kennismakingsles over archeologie met een bijbehorende DVD en een aantal lessen over verschillende muziekinstrumenten.

31


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Zo kwamen de lier, de mondharp en de benen lokfluit aan bod , maar ook de leprozenklepper en de pelgrimshoorn. De lessen kunnen afzonderlijk worden gegeven en op deze manier kan een leerkracht zelf kiezen hoeveel lessen er worden uitgevoerd. De lessen zijn zo gemaakt, dat ook een AWN er, een archeoloog of een student deze les( sen ) kunnen geven. Bovendien kunnen AWN’ers daarbij materialen en gereedschappen aanbieden. Hoe spannend kun je het maken? Sylvia en Carrie hopen op deze manier dat archeologie als erfgoededucatie zijn intrede doet in het basisonderwijs.

ARCHEOLOGIE OP DE RADIO IN 2011

Op de eerste dinsdag van de maand, dit jaar rond half drie, was de AWN ook het afgelopen jaar weer te gast in het programma Arnhem Centraal van Radio en TV Arnhem, kortweg RTV Arnhem. Het afgelopen jaar werd onder andere de aandacht van de luisteraars gevraagd voor de zwaan en de muziek en de archeologie, de stageplaatsen bij de AWN 17 en bewoners van Arnhem, die met

AWN’ers, vrijwilligers van het gemeentelijk depot, studenten van Saxion en de gemeentearcheologen in en naar hun verleden aan de Hoogstedelaan hebben gegraven. Onderwerpen die in eerste instantie nogal raadselachtig klonken, maar door leuke interviews helemaal duidelijk werden. Ook de nieuwe regioarcheoloog Joris Habraken kwam in een van de uitzendingen aan het woord. Helaas is het programma in december 2011 na vele jaren opgehouden te bestaan. Er wordt nu naar mogelijkheden bij TV Arnhem gezocht. De AWN blijft, zo is ons verzekerd, ook in 2012 een welkome gast bij RTV Arnhem. WIM SCHENNINK

32


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

LEZINGEN De in het verslagjaar georganiseerde lezingen mochten zich in een behoorlijke belangstelling verheugen. Er werd niet alleen een uiteenzetting over een, in de regel actueel, archeologisch onderzoek gegeven ook was er ruimschoots gelegenheid voor het stellen van vragen en voor discussie met de inleider. Ook werd het verhaal visueel begeleid. Het programma werd bekend gemaakt in de twee nieuwsbrieven, de ’Lezingenfolder’ van d afdeling en ook in het blad ’Westerheem’. De contacten met de regionale pers zullen geïntiviseerd worden. WOENSDAG 12 JANUARI

WOENSDAG 9 FEBRUARI

WOENSDAG 9 MAART

WOENSDAG 13 APRIL.

Algemene Ledenvergadering’ na de pauze om ca. 21.00 uur de lezing ’Aegae (Vergina)- Pella- Dion, in de 4e eeuw v. Chr.’ spreker: Frank Veldt

’De vesting Grolle archeologisch onderzocht’. spreker: Joop Hubers door omstandigheden niet doorgegaan

WOENSDAG 11 MEI.

WOENSDAG 14 SEPTEMBER

WOENSDAG 12 OKTOBER

WOENSDAG 19 NOVEMBER

’Het urnenveld Zutphen- Meijerink’. spreker: drs. H. A. C. Fermin

’Archeologisch onderzoek in de wetlands van midden Twente’. spreker: drs. Huub Scholte Lubberink

’Regio achterhoek: een archeologische legpuzzel’ spreker: Marc Kocken door omstandigheden niet doorgegaan

’De berging van een 13e eeuws scheepswrak in Meinerswijk’. sprekers: Rik Joziasse en Berdie de Ruiter

’Archeologische monumentenzorg 2000- 2010 te Almere’. spreker: Willem Jan Hogestijn

’De verborgen oorlogsgeschiedenis van Arnhem en omgeving’: over het belang van WO ll- archeologie’. spreker: drs. Ruurd Kok

Zalencentrum de Coehoorn te Arnhem

33


foto: F. Veldt

--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

EXPOSITIES IN 2011 WERDEN ONDERSTAANDE EXPOSITIES GEREALISEERD.

Permanente expositie van onze diverse objecten in de werkplaats. foto: F. Veldt

Deze vitrine van (van Gispen) stond ooit in het ’Geologisch Instituut’ van de universiteit van Amsterdam.

Arnhem, vondsten gedaan in de Zwanenstraat 8a.en zichtbaar gemaakt in de oude kelder ’Permanente expositie’ foto: F. Veldt

34


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

LIEMERS MUSEUM Zevenaar, Kerkstraat 16 permanente expositie: ’Diverse vondsten uit de regio’. zie ook: www.liemersmuseum.nl ARNHEM, HISTORISCHE KELDERS Arnhem Oude oeverstraat 4 ’PERMANENTE OPSTELLING VAN DIVERSE VONDSTEN’.

Een nagebootste site.

WWW.KELDERSARNHEM.NL

Vitrine met 15e - 20e eeuwse Arnhemse vondsten foto’s: Diederik Mittendorp en Frank Veldt

Onder deskundige leiding van een gids kunnen zowel individuen als groepen worden rondgeleid door de Historische Kelders en kennismaken met de rijke achtergrond van deze ruimtes. Deze rondleidingen kan men natuurlijk ook als programmaonderdeel van een evenement opnemen. De gidsen zorgen ervoor dat gasten een professionele rondleiding krijgen en kunnen

35


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------proeven van de sfeer van weleer. De Gildegidsen zijn Arnhemmers van 50 jaar en ouder die uit eigen ervaring en met veel liefde voor de stad hun historisch verhaal doen. De rondleidingen op woensdag en vrijdagmiddag om 14.00 uur door de kelders door het Gilde duren plusminus 1 uur.

LOOPT U EENS NAAR BINNEN

Plattegrond van de kelders.

FRANK VELDT

EXCURSIES VOORJAARSEXCURSIE NAAR GROENLO EN LIEVELDE OP ZATERDAG 14 MEI 2011 We begonnen de dag met koffie op het Marktplein in Groenlo. De stemming zat er gelijk al goed in en het weer liet zich gelukkig van de goede kant zien zodat we buiten op het terras konden zitten. Daarna bezochten we het stadsmuseum in Groenlo. We werden ontvangen door de heer Joep van der Pluijm die ons met behulp van een PowerPoint presentatie enthousiast over de geschiedenis van Groenlo vertelde. Tot slot van ons museumbezoek wilden we nog de bovenetage bezoeken. Hier hingen de oude stadsplattegronden. En toen ging het mis!!! De lift waarmee enkele deelnemers de bovenetage van het museum wilden gaan bekijken bleef 50 cm. boven de grond hangen zodat zij er met behulp van de opgeroepen brandweer uitgehaald moesten worden. Ook wel apart om mee te maken maar dit stond toch echt niet op het programma. Gelukkig is het (buiten de schrik die zoiets toch meebrengt) zonder problemen opgelost.

’Ons reddingsteam’

36

foto: Gerda van Raan- Onderwater


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Daarna maakten we alsnog de stadswandeling waar we o.a. de plek bezochten waar Frederik Hendrik tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648) in 1627 slag heeft geleverd tegen de Spaanse troepen. Om 13.15 vertrokken we naar de Erve Kots in Lievelde waar we de lunch gebruikten en het openlucht museum bezochten. Hier kregen we een goede indruk van het boerenleven rond de eeuwwisseling.

Het Grols Kanon uit 1570 foto: Stadsmus. Groenlo

Daarna bezochten we de vlak daarbij gelegen Engelse Schans, waar tijdens de 80-jarige oorlog (1568-1648) in de slag om Grolle de Engelse troepen onder leiding van Frederik Hendrik gelegerd waren. Leuk om te zien hoe deze historische plaats weer zijn oorspronkelijke uiterlijk heeft teruggekregen. Het Grols Kanon uit 1570 op de Kanonswal in Groenlo achtergelaten door Frederik Hendrik na het beleg van 1627.

Tot slot sloten we onder het genot van een drankje gezamenlijk af bij de Erve Kots. We kunnen terugkijken op een leerzame en gezellige excursie. We hebben onder de deelnemers een enquête gehouden omdat we graag wilden weten hoe de deelnemers deze dag hebben ervaren. Al met al was het een geslaagde dag. NAJAARSEXCURSIES

Het rijke graf van Oss, het z.g. Vorstengraf

37


foto: RMO Leiden RMO

--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Terugblik 60 jaar AWN in Leiden De najaarsexcursie van onze afdeling hebben we gecombineerd met het 60 jarig bestaan van de landelijke AWN op 24 september 2011. ’s Morgens om ca. 8.30 uur vertrokken we met de trein uit Arnhem zodat we op tijd voor de opening in Leiden zouden zijn. Uit het hele land waren de AWN’ers naar het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden gekomen. Om 10.00 uur opende de voorzitter van de Landelijke AWN, Tonnie van de Rijdt, de dag. Na de opening konden we aan diverse activiteiten deelnemen. Bij de hernieuwde opstelling van de Archeologie van Nederland was het de hele dag zeer druk. In de flashlezingen vertelde onder andere ’de smid’, Otto van Dijk over het maken van een replica van het zwaard uit het graf van de vorst van Oss. Het zwaard zelf is een van de topstukken van het. Het hele proces van een schedelreconstructie is door AWN- lid Ine Boermans uitgevoerd. Zij vertelde daar met veel enthousiasme over. Een van onze jongere leden, Thomas Mons, vertelde over zijn fascinatie met experimentele archeologie en demonstreerde zijn kleding en uitrusting uit de ijzertijd. Zo was er deze dag voor elk wat wils. GERDA VAN RAAN- ONDERWATER ANNEKE RUTERINNK

DE BIBLIOTHEEK VAN AWN 17

foto: F. G. H. Veldt

Onze bibliotheek

UITLEENSYSTEEM: De boeken en tijdschriften van onze bibliotheek zijn in onze werkplaats in te zien op de dinsdagen en open avonden van onze AWN- afdeling. Wij zijn geen echte bibliotheek in de ware zin des woords. Daarom vragen wij geen bijdrage voor deze faciliteit. Wij vragen u alleen om een uitleen- kaartje in te vullen met de gegevens van het boek en uw naam. Dan kunnen wij altijd traceren waar de boeken zich bevinden. Wij werken op basis van vertrouwen en gaan er dus van uit, dat u na het inzien van de boeken, deze weer eerlijk terugbrengt. Boeken met rode stip worden niet uitgeleend. Deze gebruiken wij bij de determinatie op onze werkplaats. Tijdschriften zijn ter inzage. Niet meenemen s.v.p.! Op het tafeltje naast de ingang liggen wel oude tijdschriften en boeken die u kunt meenemen. Betaling hoeft niet, mag wel. Wij kopen er weer nieuwe boeken van voor onze bibliotheek.

38


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------NIEUWE AANWINSTEN: Er staat nog een heel krat boeken klaar om in te schrijven voor onze bibliotheek. Ik ga daar in het nieuwe jaar weer vol mee aan de slag. Ik heb dit jaar echter ook veel tijd besteed aan het volledig verwerken van alle AVK’s in onze computer. Zie voor meer informatie onder vondstverwerking. Ons bibliotheekbestand is ook te vinden op onze website www.archeologiemijnhobby.nl Eventueel kunt u deze bij mij via de mail aanvragen ([email protected]). Ook een index van de tijdschriften Westerheem, Berichten ROB, ROB- overdrukken en onze eigen veldwerkverslagen is bij mij te verkrijgen. NIEUW IN BIBLIOTHEEK AWN-17 IN 2011 Aronson, Robert D. en Birte Abraham : In het Eye of the Beholder Perspectives on Dutch Delftware. 2010 Schenking Frank Veldt Bult, E.J. en D.P. Hallewas (red.) : Graven bij Valkenburg III. Het archeologisch onderzoek in 1987 en 1988. 1990 Elias, drs. B.G.J. : De tachtigjarige oorlog. 1977 Schenking Gerard van Bergen Ginkel, E.J. van : Nederland Ondersteboven. De archeologische rijkdom van het bodemarchief.1988 Heeren, Stijn en Jacques Bolt : Een Merovingisch grafveld in Wijchen. 2010 Schenking Gerard van Bergen Heijden, Paul van der : Romeins Nijmegen. Luxe en ondergang van Rome aan de Waal. Horenstein, Sidney : Guide to Fossils. 1986 Schenking Gerard van Bergen prof.dr. F. (red.) [et al] Keverling Buisman, : Arnhem van 1700 tot 1900. 2009 Schenking Rotary Club Arnhem Oost McIntosch, Jane : Archeologisch Handboek. 1987 Schenking Ank Eilander Modderman, P.J.R. : Het onderzoek van enkele Brabantse en Utrechtse grafheuvels. Grafheuvelonderzoek bij Bergeijk in 1951. 1955 Modderman, P.J.R. : Over de wording en de betekenis van het Zuiderzeegebied. 1945 Schenking Prodesse lid Newton, Roy & Sandra Davison : Conservation of Glass. 1989 Schenking Ben Clabbers Oirschot, Anton van : 2e Antiek kopen omnibus. Schenking Lammert van Pijkeren Oosting, Rob en Jef van den Akker (red.) : Boomstamkano's, overnaadse schepen en tuigage. 2006 Oosting, Rob en Jef van den Akker (red.) : Rivierscheepvaart. Inleidingen gehouden tijdens het negende Glavimans Symposium. 2006 Redactie :

Ancient Greek Coins. 1986 Schenking Gerard van Bergen

Redactie : Redactie :

Archäologie in Nordrhein Westfalen. 1990 Schenking Ank Eilander Bloeitijd van het Romeinse Rijk. 277 v C. - 192 n C. 1995 Schenking Gerard van Bergen Dr. Gabrielle Isenberg,

Redactie : Neujahrsgruss 2007. 2006 Redactie : Goden en hun beestenspul. Schenking Gerard van Bergen Hendriks, Leo en Jan van der Hoeve, Redactie: Richtlijnen bouwhistorisch onderzoek. Redactie : Neujahrsgruss 1995. 1994 Redactie : Neujahrsgruss 2008. 2007 Redactie : Neujahrsgruss 2009. 2009 Sanke, Markus : Die Mittelalterliche Keramikproduktion in Brühl-Pingsdorf. 2002 Westropp, Hodder M. : Handbook of Archaeology. Egyptian, Greek, Etruscan, Roman. 1878 Schenking Gerard van Bergen

39


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

NIEUWJAARS BIJEENKOMST OP 6 JANUARI

foto: Lammert van Pijkeren

Veel goede voornemens....................

CONTACTEN EN/OF OVERLEG Met wie: EDU-ART Gelderland gebied van erfgoededucatie.

Waarover: ontwikkelen en uitvoeren van schoolprojecten op het

Bureau Breedtekunst Arnhem

overleg over uitvoeren van projecten op het gebied van erfgoededucatie. Beschikbaar stellen van SNA- leskoffer.

Gemeente Arnhem

overleg over bijdrage van AWN’ers in de activiteiten van de gemeentelijke archeologie.

Weekendschool Arnhem en verschillende Scholen voor basisonderwijs

presenteren van een archeologische workshop voor 12 - 14 jarigen en excursies op opgravingen.

Smedekinck Zelhem

deelnemen aan AROLA: het overleg tussen regioarcheoloog en diverse historisch/archeologische werkgroepen in Achterhoek en Liemers.

Scholen in Rheden, Ede

verzorgen van lessen archeologie voor leerlingen in het basisonderwijs en het bieden van een stageplek aan leerlingen uit het voortgezet onderwijs.

Radio en TV Arnhem

verzorgen van de maandelijkse radiorubriek.

Historische Herberg Arnhem

participeren in de organisatie.

40


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------Gemeentearcheologen van Arnhem en Ede

overleg over verschillende ( gezamenlijke ) projecten.

Hogeschool Arnhem/Nijmegen

inzet van stagiaires bij de AWN 17 voor het ontwerpen van een lespakket Archeologie: daar zit muziek in

Christelijke Hogeschool Ede

inzet van stagiaires bij de AWN 17 voor het ontwerpen van een lespakket Archeologie :stad en platteland in de middeleeuwen

Stichting Landschapsbeheer Gelderland

inzet van AWN’ers als Archeologiewachten. WIM SCHENNINK

COMMISSIE ’LIEF EN LEED’

Onze afdeling wil betrokken zijn bij lief en leed van de leden. De Commissie ’Lief en Leed’ bestaande uit Ans Meure en Maria van de Knaap heeft deze taak op zich genomen om aandacht te besteden aan gebeurtenissen als: ziekte, verjaardagen, geboorte, huwelijk, overlijden en jubilea. Het bestuur wil daarom graag van u informatie hebben zodat wij aan een ieder ons meeleven kunnen betuigen.

PERSONALIA.

Overleden Dhr. J. A de Smit op 4 maart 2011 Dhr. H. Smulders, Hans op 16 maar 2011 Mevr. P. Peters- Spruyt op 1 juli 2011

41


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

ARCHEOLOGISCHE WERKGEMEENSCHAP VOOR NEDERLAND  Een grote (educatieve) zomeropgraving van 1 week.   

    



 

 

Deelname aan archeologische onderzoeksprojecten zowel op zaterdag als door de week. Verleende vele mandagen assistentie aan de Gemeentelijk archeologen van Arnhem, Wageningen en Ede. Niet-leden kunnen, ter kennismaking, 5 maal gratis deelnemen aan onze opgravingen. Om zo laagdrempelig mogelijk te kunnen werken, stelt de A.W.N. handgereedschap aan leden en niet-leden beschikbaar en zijn leden en niet-leden tegen ongevallen verzekerd. Restaureert, conserveert en beheert de vondsten van deze projecten. Verzorgt de publicatie van deze onderzoeken, zowel in de pers als via eigen uitgaven, zodat de gegevens voor derden beschikbaar zijn. Verzorgt meerdere exposities per jaar in openbare ruimten en heeft een permanente tentoonstelling in de eigen werkplaats te Arnhem, ook voor niet-leden toegankelijk: Nijhoffstraat 42 te Arnhem. Verzorgt 2 educatieve excursies per jaar in mei en oktober, waaraan ook niet-leden kunnen deelnemen. Verzorgt 8 educatieve lezingen per jaar, die ook voor niet-leden toegankelijk zijn, op iedere tweede woensdagavond van de maand, behalve in juni, juli, augustus en december. De lezingen worden gehouden in Cultureel Centrum ‘De Coehoorn’ in Arnhem. Verzorgt ca. 9 inloopavonden in de eigen werkruimte, die ook voor niet-leden toegankelijk zijn en waar men met archeologische vragen terecht kan. Op iedere eerste woensdagavond van de maand behalve juli en augustus, in onze werkplaats aan de Nijhoffstraat 42 te Arnhem. Verzorgt maandelijks een archeologische rubriek voor de stadsomroep in Arnhem. Beheert een archeologische bibliotheek die ook voor niet-leden toegankelijk is, open avond op iedere eerste woensdag van de maand behalve juli, augustus en december, in onze werkplaats aan de Nijhoffstraat 42 te Arnhem. Geeft cursussen op het gebied van de archeologie. Beheert een internetsite:

www.archeologiemijnhobby.nl met actuele informatie over onze opgravingen, excursies, bibliotheek en resultaten van onderzoek. Tevens bevat de site een aantal links naar andere archeologische instanties.  De leden van de A.W.N. houden de archeologische monumenten in ons werkgebied in het oog en slaan alarm als verstoring of vernietiging dreigt.  De A.W.N.- leden proberen de belangstelling voor de archeologie te vergroten door het geven van educatieve lezingen.

42


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

COLOFON Correct Fotografie

Klaas Dokter Anke Baljet, Dénes Beyer, Martijn Defilet, Annereinou Dijkstra, Lammert van Pijkeren, Gerda van Raan- Onderwater, Frank Veldt en Jan Verhagen. Garamond Wessel Baptist, Frank Veldt Frank Veldt

Lettertype Website Samenstelling en eindredactie DRUK

DE ’COPYSHOP ARNHEM’ STAAT OOK KLAAR VOOR U!

Wilt u op de hoogte blijven van de lezingen, exposities en meer over onze vereniging, surf dan naar: www.archeologiemijnhobby.nl

De homepage van onze website.

© 2012 AWN, afdeling 17 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt d.m.v. druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het afdelingsbestuur.

43


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

AANTEKENINGEN………………………………………………………………………….....

nieuw lid kascommissie voor 2012……………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………

nieuwe bestuursleden………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………......................................................................... ...................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………..……………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………..………………………., ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………..……………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………..……………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………..……………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... ………………………………………………………………………………..……………………….. ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………................................................................................... ....................................................................................................................................................................................... .......................................................................................................................................................................................

44


--------------------------------- Jaarverslag 2011 -------------------------------ONZE SPONSORS IN 2011 De activiteiten van afdeling 17 van de

ARCHEOLOGISCHE WERKGEMEENSCHAP VOOR NEDERLAND

worden mede mogelijk gemaakt door de DIENST STADSBEHEER VAN DE GEMEENTE ARNHEM.

Onderstaande firma’s stellen het op prijs wanneer u in de gelegenheid bent om eens een bezoekje aan hen te brengen!

www.inhetspan.nl

HET BESTUUR WIL GAARNE NAMEN EN OF ADRESSEN VAN EVENTUELE SPONSORS VAN U VERNEMEN. HET BESTUUR ZAL DAN VERDERE STAPPEN ONDERNEMEN.

45


--------------------------------- Jaarverslag 2011 --------------------------------

46


Ben Clabbers in de bouwput aan de Wulplaan in Ede foto: Dénes Beyer

Recommend Documents