Belutsen by Dantumadiel Respectvol samenleven in een sterke gemeente
Verkiezingsprogramma 2010-2014
Belutsen by Dantumadiel Respectvol samenleven in een sterke gemeente
Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1 Van verleden naar toekomst .............................................................................. 2
Hoofdstuk 2 Dantumadiel anno 2010 ..................................................................................... 5
Hoofdstuk 3 Hoe zien wij Dantumadiel in 2014 ................................................................... 7 Speerpunten Speerpunten Speerpunten Speerpunten Speerpunten Speerpunten Speerpunten
programma programma programma programma programma programma programma
1 2 3 4 5 6 7
(Onderwijs en jeugd)…………………..……7 (Met elkaar, voor elkaar)……………….....8 (Economie)…………………………………..…10 (Wonen en mobiliteit)…………………..… 11 (Dantumadiel een groene gemeente)…13 (De kwaliteit van het bestuur)………... .14 (Financiën)…………………………………..….15
Hoofdstuk 4 Speerpunten voor het dorp en voor het buitengebied .........................................16
20 oktober 2009
1
Hoofdstuk 1.
Van verleden naar toekomst Het CDA
Het CDA is een moderne christendemocratische volkspartij. Voor het CDA staat de gemeenschap centraal. De betrokkenheid van mensen bij hun gemeente, gezin en familie, de school, het dorp of de buurt, het bedrijf, de vereniging: dat is het ware draagvlak van de gemeente als publieke lokale gemeenschap. De christendemocratie onttrekt zich daarmee aan het versleten links-rechts-schema. Het CDA heeft een geheel eigen plaats in de Nederlandse politiek: sociaal op sociaal-economisch gebied, degelijk als het gaat om overheidsfinanciën, realistisch vooruitstrevend als het gaat om milieu en duurzaamheid, vasthoudend en appellerend op het terrein van normen en waarden.
Lerend van het verleden, zicht op de toekomst
Het CDA is een brede volkspartij, geworteld in alle lagen van de samenleving. Daarom biedt het CDA plaats aan iedereen die zich aangesproken voelt door het christendemocratische gedachtegoed. Ons bindt, naast geloof in democratische waarden, de bijbelse boodschap als grondslag en inspiratiebron bij het zoeken naar oplossingen voor hedendaagse problemen. Het gaat daarbij steeds om mensen. Menselijk geluk, waardigheid en wederzijds respect, veiligheid en geborgenheid, zorg voor elkaar, gemeenschapszin; dat zijn de constanten.
Uitgangspunten op grond van de bijbel
Het CDA hanteert vier uitgangspunten die in onderlinge samenhang het christendemocratische gedachtegoed inhoud geven. 1. Gerechtigheid: het CDA zet zich in voor een samenleving waarin Bijbelse gerechtigheid kan opbloeien. De rol en taak van de overheid is het streven naar publieke gerechtigheid. Op het publieke terrein van de samenleving behoort de overheid in wetten en beleid het recht tot gelding te brengen en rechtvaardig te regeren en daarin met name de belangen van sociaal en economisch zwakkeren te beschermen. 2. Solidariteit: solidariteit laat zien dat mensen boodschap hebben aan elkaar. Van de sterken mogen offers gevraagd worden voor de zwakken. Solidariteit overstijgt de grenzen, zowel van de eigen sociale groep als van het eigen land. De overheid hanteert het solidariteitsbeginsel vanuit haar eigen taak: zij garandeert de vloeren in de sociale zekerheid en doet een appel op burgers en maatschappelijke organisaties te werken aan maatschappelijke ontplooiing met en voor mensen. 3. Gespreide verantwoordelijkheid: mensen en hun maatschappelijke verbanden moeten zich naar hun bestemming kunnen ontplooien. Overeenkomstig de publieke gerechtigheid als norm voor het overheidsbeleid, moet de overheid die verantwoordelijkheid van mensen en organisaties
2
erkennen en bevorderen, en hun de ruimte en de mogelijkheden geven om dat waar te maken. 4. Rentmeesterschap: rentmeesterschap wil zeggen dat de mens zorgvuldig om moet gaan met zijn of haar omgeving. Die omvat niet alleen het natuurlijke milieu, maar ook de omgang met gaven en talenten op het gebied van wetenschap, techniek, arbeidsverdeling of cultuurvorming. Rentmeesterschap duidt op verantwoordelijkheid voor het bewaren van onze aarde en van al haar bewoners. De natuur is gegeven om ervan te genieten, van haar vruchten te leven, maar ook om deze mogelijkheden intact te laten en te bewaren.
Het waarmaken van de uitgangspunten
Het CDA wil een degelijke en betrouwbare politieke beweging zijn, die nieuwe wegen inslaat waar altijd vaste waarden aan ten grondslag liggen. Als het gaat om de gemeenten zijn lokale politiek en lokaal bestuur geen doelen op zichzelf, maar een manier om zaken in de lokale samenleving voor elkaar te krijgen. Het CDA heeft duidelijke standpunten over de toekomst , maar die dwingt het niet af. Besluiten die op steun van de lokale gemeenschap kunnen rekenen of (gehonoreerde) initiatieven die eruit voortkomen, zijn duurzamer dan die met een krappe basis. Daarom is samenwerking met en ruimte geven aan de lokale gemeenschap zo belangrijk. Het CDA Dantumadiel wil de bovengenoemde uitgangspunten waar maken door: 1. Namens de burgers op te treden als verantwoordelijke partner bij de overheid. 2. Een leefbare gemeente te bevorderen, waar met hoor en wederhoor van de burgers een goede balans heerst tussen wonen, werken, recreatie, landschapsbeheer en mobiliteit. 3. Burgers, gezinnen, scholen, kerken, verenigingen, buurtcomités en dorpsbelangen actief te betrekken bij het beleid. 4. De negatieve gevolgen van de individualisering met nieuw verantwoordelijkheidsbesef en maatschappelijke actiebereidheid te bestrijden. 5. Persoonlijke belangen nauwgezet af te wegen tegen maatregelen in het algemeen belang. Het CDA wil zó respectvol samenleven in een sterke gemeente.
Het bestuur van de gemeente
Een sterke gemeente legt telkens weer in de openbaarheid verantwoording af over het gevoerde beleid. Daarmee toont de gemeente zich ook betrouwbaar en stelt zij zich dienstbaar op in de lokale gemeenschap. In de visie van het CDA tonen sterke gemeentes ambities die zij zoveel mogelijk in meetbare doelstellingen vertalen, bijvoorbeeld als het gaat om vermindering van administratieve lasten voor burgers, instellingen en bedrijven. Sterke gemeentes durven zich kwetsbaar op te stellen als het gaat om het meten van hun eigen bestuurskracht. Een sterke gemeente vraagt om een sterk gemeentebestuur. De verschillende bestuursorganen (gemeenteraad en college) moeten zowel op grond van hun eigen rol als in de samenleving met anderen invulling geven aan ‘goed bestuur’ dat ten dienste staat van de lokale gemeenschap. De houding die het CDA daarbij van
3
gemeentebestuurders verwacht is: gezagvol optreden, maatschappelijke initiatieven ondersteunen en gemeentelijke taken durven loslaten wanneer dat leidt tot sterke gemeenschappen. Christendemocratische raadsleden staan als volksvertegenwoordigers middenin de lokale gemeenschap en zijn er een afspiegeling van. Het zijn in de eerste plaats betrouwbare bestuurders, die in de samenleving het debat aan durven gaan. Maar zij weten ook bruggen te slaan en durven duaal te opereren. Het dualisme is middel en geen doel. Voor CDA-wethouders geldt hetzelfde, zij het dat zij zich allereerst richten op hun bestuurlijke rol in collegiale verhoudingen.
De plaats van de gemeente
De gemeente Dantumadiel is met haar ruim 19.000 inwoners en een kleine 8600 hectare een gemiddelde gemeente qua omvang en aantal inwoners. De gemeente ligt in Noordoost-Fryslân en heeft middels de gemeenschappelijke regeling NOFA (Noordoost-Friese Aanpak) een samenwerkingsverband met Achtkarspelen, Kollumerland c.a. en Dongeradeel. Met de regiovisie ‘Sterk op eigen wijze’ heeft NOFA zich in Fryslân op de kaart gezet en in het streekplan Fryslân ‘Om de kwaliteit fan Romte’ een prominente plaats gekregen met regiostad Dokkum. Maar de doorontwikkeling van de samenwerking met omringende gemeenten is nodig en op verschillende aspecten van beleid en uitvoering is verdere samenwerking en eenwording noodzakelijk om blijvend goede dienstverlening van hoge kwaliteit aan de inwoners te bieden. Voor verdere versterking van de bestuurskracht kan gemeentelijke herindeling een oplossing zijn. Het CDA neemt de mening van de inwoners en andere belanghebbenden mee in de afweging, bijvoorbeeld door het houden van dorpsgesprekken en het gebruik van nieuwe media zoals de website. Voor een ingrijpende beslissing als herindeling moet een breed draagvlak zijn. Bij een eventuele herindeling moet het contact tussen het bestuur en de inwoners goed blijven. Het bestuur moet benaderbaar blijven voor inwoners; lokale bestuurders moeten aanspreekbaar en bereikbaar zijn.
De gemeentefinanciën
Gemeentelijke maatregelen en voorzieningen kosten geld. De bekostiging ervan wordt opgebracht door de belastingbetaler. Het grootste deel van de inkomsten ontvangen de gemeenten van de rijksoverheid. Een klein deel van de inkomsten bestaat uit de lokale heffingen en belastingen. Uitgangspunt voor een solide begroting is dat structurele uitgaven door structurele inkomsten worden gedekt en dat gemeentelijke heffingen, rechten en leges zoveel mogelijk kostendekkend moeten zijn. De grondexploïtatie voor woningbouw en bedrijfsterreinen is marktconform en minimaal kostendekkend. Zo ontstaat er een solide dekking voor meerjarige uitgaven die niet afhankelijk zijn van incidentele mee- of tegenvallers.
4
Hoofdstuk 2.
Dantumadiel anno 2010 In dit hoofdstuk wordt een korte beschrijving gegeven van de gemeente Dantumadiel anno 2010. Vanuit deze beschrijving worden in het volgende hoofdstuk de speerpunten voor het CDA in de periode 2010-2014 weergegeven. Dantumadiel is een groene gemeente. Kenmerkend zijn het agrarisch karakter en het voor oostelijk Fryslân kenmerkende elzensingellandschap. Het westelijk en noordelijk deel van de gemeente heeft een meer open karakter. Dit karakteristieke landschap is tegelijk de kracht van onze gemeente. Het biedt de mogelijkheid voor eigen inwoners en toeristen om te genieten van rust en ruimte. De Zwemmer biedt de mogelijkheid aan vaarrecreanten om het landschap vanaf het water te bewonderen, en uitstapjes te maken aan de vaste wal. In dit landschap moet volgens het CDA aan de ene kant de landbouw de ruimte krijgen en houden; aan de ander kant moeten we dit landschap koesteren voor ons nageslacht. Dantumadiel is door bovenstaande kenmerken een woongemeente bij uitstek waar het ‘tige nofklik wenjen’ is. De drie grotere en acht kleinere dorpen kennen over het algemeen een hechte sociale structuur. Inwoners van onze dorpen vinden het belangrijk dat ze hun naaste buren kennen en hechten aan het verenigingsleven, hoewel ook in Dantumadiel de sociale samenhang onder druk komt te staan. Het gemiddeld besteedbaar inkomen in Dantumadiel en het opleidingsniveau liggen onder het Frysk gemiddelde. Voor het CDA betekent dit, dat we oog moeten hebben voor de zwakkeren in onze samenleving en dat we moeten blijven investeren in sociale samenhang, goed onderwijs en begeleiding van kinderen vanaf jonge leeftijd en van hun ouders. Jeugd verdient een plek in eigen dorp waar men elkaar kan ontmoeten en ‘onder ons’ kan zijn. Voor het verenigingsleven en voor bijvoorbeeld peuteropvang en ouderenwerk zijn multifunctionele centra belangrijk. De gemeente heeft hierin de afgelopen jaren fors geïnvesteerd. In andere dorpen worden plannen gemaakt voor een multifunctioneel centrum. De agrarische sector en het midden- en kleinbedrijf (MKB) zijn de dragers van de economie in Dantumadiel. Geen grote industrieën, maar veel eenmans- en kleinere ondernemingen in de handel, bouw en dienstverlening. Deze veelal kleinschalige werkgelegenheid moeten we als gemeente koesteren en waar mogelijk ondersteunen. Bijvoorbeeld door het ontwikkelen van kleinschalige bedrijventerreinen als daarnaar vraag is bij de dorpen. Zorginstellingen vervullen in de grotere dorpen een belangrijke functie voor de oudere inwoners en zorgen voor werkgelegenheid. De zorgsector zal de komende jaren alleen maar groeien gezien de vergrijzende bevolking, zeker in Dantumadiel. Op het terrein van recreatie en toerisme hebben we de afgelopen jaren flinke stappen voorwaarts gezet. In fiets- en wandelpaden heeft Dantumadiel de afgelopen jaren flink geïnvesteerd. Nieuwe initiatieven van de gemeente en van ondernemers in de recreatie- en toerismesector zullen op langere termijn hun vruchten afwerpen.
5
Het bestemmingsplan voor het buitengebied moet aan initiatieven op dit terrein dan ook ruimte bieden. Dantumadiel wil nadrukkelijk ook een woongemeente zijn. Dat betekent dat we moeten zorgen voor woningen en bouwkavels voor starters op de woningmarkt, voor senioren én voor gezinnen. In NOFA-verband hebben we daarop een woonvisie ontwikkeld. Samenwerking met de woningbouwcorporatie moet leiden tot een kwaliteitsslag in de oudere woningen. Spoorverdubbeling naar Leeuwarden en de nog aan te leggen Centrale As kunnen deze positie als woongemeente nog verder versterken voor forenzen die in Dantumadiel wonen. Ook op (cultuur-)historisch terrein heeft onze gemeente veel te bieden. Gelukkig krijgen we daarvoor de laatste jaren meer en meer oog. De Sukerei en de Wâldhuskes in Damwâld zijn prachtige voorbeelden van een stukje historie die we de laatste jaren weer zichtbaar en beleefbaar hebben gemaakt. Maar ook bijvoorbeeld de Skierstins als eerste stenen bebouwing in Fryslân en het feit dat Theun de Vries in zijn jongere jaren in Feanwâlden woonde, is op de kaart gezet. Ook het verhaal van de enorme invloed van klooster Claercamp wordt steeds bekender in de regio en verder in Noord-Nederland. In onderwijs en vroeg- en voorschoolse educatie is de afgelopen jaren flink geïnvesteerd. Ook op het terrein van werk, inkomen, zorg en welzijn heeft de gemeente beleid ontwikkeld en uitgevoerd op basis van de landelijke wetgeving. De uitvoering van de WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) ligt op koers. De gemeente heeft onderhoudsfondsen gevormd voor haar gebouwen en voor de wegen. Deze fondsen hebben een minimum- en een maximumgrootte. De raad stelt het kwaliteitsniveau van het onderhoud vast en het daarbij behorende jaarlijkse budget. Het onderhoud van de wegen en van de gebouwen is op orde. Het onderhoud van het gemeentelijk groen en de onkruidbestrijding worden steeds duurder omdat gemeenten maar steeds beperkter gebruik mogen maken van chemische bestrijdingsmiddelen. Dit wordt met arbeid (wieden en schoffelen) door de mensen van TRION en Gemeentelijk Beheer gecompenseerd. Waar het kan, zijn gemeentelijke groenstroken verkocht aan de inwoners en bloemperken omgezet in gras. De gemeentelijke lasten liggen rond het gemiddelde van de Friese gemeenten. De reinigingslasten, rioolheffing en de OZB zijn gekoppeld en gezamenlijk stijgen de lasten per jaar niet meer dan het inflatie percentage.
6
Hoofdstuk 3.
Hoe zien wij Dantumadiel in 2014 Speerpunten programma 1 (Onderwijs en jeugd) 1. Peuterspeelzaalwerk
Het CDA wil ruime aandacht voor de ontwikkeling, instandhouding en uitbreiding van het peuterspeelzaalwerk. Dit moet voor iedere inwoner een toegankelijke en betaalbare basisvoorziening zijn.
2. Onderwijsachterstanden
Het CDA wil, in samenwerking met andere betrokken gemeenten en schoolbesturen, het onderwijs op een goed niveau brengen. Het ambitieniveau van alle betrokkenen dient daarbij op een zo hoog mogelijk, realistisch niveau te worden gesteld. Voor- en vroegschoolse educatie (VVE) ziet het CDA als hét middel om vroegtijdig achterstandskinderen op te sporen en te begeleiden naar een gewenst beginniveau, en moet dus breed worden ingezet. Prioriteit moet daarbij liggen bij zwakkere doelgroepen. Het doel is dat iedere jongere vanaf 23 jaar in bezit is van een startkwalificatie (afgeronde opleiding) om aan het werk te kunnen. Het CDA streeft verder naar uitbreiding van het drietalig basisonderwijs.
3. De brede school
Niet iedere school in Dantumadiel komt in aanmerking voor de functie van brede school. Wel wil het CDA de scholen ondersteunen, als er activiteiten zijn die bij het onderwijs passen en kunnen worden geïntegreerd. Het CDA vindt dat er ruimte in de scholen aanwezig moet zijn voor alle schooltaken, zoals maatschappelijk werk, remedial teaching en andere individuele begeleiding.
4. Jeugd en jongerenwerk
Het CDA wil een optimale jongerenparticipatie. Bij gemeentelijke beleidsaangelegenheden of initiatieven die jongeren aangaan, moet gezocht worden naar de beste methode van jongerenparticipatie. Voor de jeugd moet een eigen plek worden gecreëerd, met jongerencentra en activiteiten in bij voorkeur de dorpshuizen of bestaande locaties. Binnen het jongerenbeleid moet actief worden gewerkt aan het voorkómen van het gebruik van alcohol onder de 18 jaar.
5. Spelen en sporten
In Dantumadiel moeten voldoende, veilige en aantrekkelijke speelplaatsen zijn. Bij nieuwe planologische ontwikkelingen moet de jeugd hierbij betrokken worden en zelf met initiatieven komen. Het CDA wil een ruimhartig jeugdsport-subsidiebeleid om jongeren extra te kunnen stimuleren om meer te bewegen, juist jongeren uit gezinnen die het minder goed kunnen betalen. Naast het sportieve element is hier het sociale aspect van wezenlijk belang.
7
6. Volwasseneducatie
Het CDA wil een ruim en goed gekwalificeerd aanbod van volwassenen-educatie voor mensen die het daadwerkelijk nodig hebben. Het gaat daarbij om sociale overwegingen of om de afstand tot de arbeidsmarkt kleiner te maken. Trainingscursussen (bijv. om computergebruik aan te leren) moeten voor iedereen toegankelijk zijn.
Speerpunten programma 2 ( Met elkaar, voor elkaar) 1. Inkomensbeleid
Het CDA wil een zorgvuldig en afgewogen inkomensbeleid voeren in de gemeente Dantumadiel. Dit binnen de wettelijke mogelijkheden die daarvoor worden geboden door de regelgeving. Dit inkomensbeleid moet goed aan de inwoners bekend worden gemaakt en laagdrempelig zijn. Maak ook gebruik van de diaconieën van de kerken. Het CDA wil een beleid dat de mogelijkheid biedt aan kwetsbare groepen om te participeren in de samenleving. Er moet oog zijn voor de naaste. Het beleid mag er niet toe leiden dat er een nieuwe afhankelijkheid ontstaat. Het zelf kunnen voorzien in de eigen bestaansmiddelen moet worden bevorderd, arbeid moet lonen.
2. Gezonde bevolking
Een gezonde leefstijl moet voor iedereen vanzelfsprekend zijn. Het CDA wil beweging bevorderen door te zorgen voor goed onderhouden sportaccommodaties en voorzieningen die multifunctioneel te gebruiken zijn. In dit kader noemen we ook de fiets-, wandel- en ruiterpaden. Ook de sportverenigingen verdienen ondersteuning, bijvoorbeeld door voortzetting van de breedtesportprojecten en hulp bij het werven en trainen van vrijwilligers.
3. Alle inwoners dragen hun steentje bij
Het CDA wil dat iederéén in de gemeente met of zonder hulp, zelfstandig aan de samenleving kan en moet blijven deelnemen. Dit geldt zowel voor de autochtone als de allochtone bevolking. Vrijwilligers moeten worden ondersteund, dorpshuisactiviteiten krijgen ruime aandacht. Activiteiten moeten zo dicht mogelijk bij de inwoners worden aangeboden. Degenen die door het verlenen van mantelzorg financieel in de problemen komen, moeten daarbij worden ondersteund.
4. Een veilige gemeente
Het CDA wil dat de gemeente Dantumadiel een veilige gemeente is, zowel in fysieke als in sociale zin. Het huidige beleid (daders in beeld brengen), waarbij ouders en verschillende instanties zijn betrokken, moet worden voortgezet voor wat betreft de bestrijding van overlast, kleine criminaliteit, vandalisme en geweld. Bij de inrichting van de openbare ruimte moet de gemeente ruim aandacht geven aan verlichting, blinde hoeken, zichtbaarheid, kwetsbaarheid en toegankelijkheid.
8
5. Samenwerking voor veiligheid
Het CDA vindt dat werken aan een veilige leefomgeving niet alleen de taak is van de gemeente en haar partners, zoals politie, brandweer etc. De inwoners moeten ook hun steentje hieraan bijdragen. Mensen moeten hun verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen gedrag, kunnen hierop worden aangesproken en durven ook anderen daarop aan te spreken. Ouders hebben daarbij een bijzondere verantwoordelijkheid naar hun kinderen. Normen en waarden spelen hierin een belangrijke rol.
6. Openingstijden horeca
De jeugd gaat steeds later op stap en komt ook steeds later thuis. Ook wordt er eerder op de avond voor het op stap gaan, thuis of in keten stevig ingedronken om de dure consumpties in de horeca later op de avond te vermijden. Eigenlijk zijn zowel de jeugd als hun ouders en de horeca-ondernemers niet blij met deze situatie. Het CDA wil daarom in overleg met buurgemeenten ernaar streven, de toegangstijd van de horeca te stellen op elf uur ‘s avonds. De sluitingstijden worden vrijgelaten om te voorkomen dat men ’s nachts massaal op straat komt en overlast veroorzaakt.
7. Kunst en cultuur
Het CDA wil de Friese taal een eigen, sterke positie geven. Er moet voldoende aandacht zijn voor de eigen gemeentelijke (cultuur)historie. Voor bezinningstoerisme met o.a. aandacht voor de oude kerken, het oude klooster Claercamp en de activiteiten in de Skierstins moet ruim promotie worden gemaakt. In overleg met andere gemeenten in Noordoost-Fryslân moet dit er toe leiden dat niet alleen de eigen bevolking maar ook de toerist hiertoe wordt aangetrokken.
8. WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning)
Het CDA vindt het uitermate belangrijk dat inwoners van Dantumadiel ruimhartig en snel worden bediend als het gaat om verstrekking van hulpmiddelen, aanpassingen, vervoer, hulp en andere nieuwe taken (AWBZ). Speerpunten zijn duidelijkheid voor de cliënt en vereenvoudiging van regels. Er moet naar gestreefd worden om de middelen doelmatig in te zetten, zeker daar waar het gaat om de zwakkeren in onze gemeenschap.
9. WWB (Wet Werk en Bijstand)
Middelen voor activering en aan het werk helpen van mensen moeten efficiënt en volledig worden benut. Bijstand dient snel en zorgvuldig te worden verstrekt met volledige duidelijkheid voor de cliënt. Schuldhulpverlening en begeleiding van gestrande ondernemers moet voortvarend worden aangepakt. Vroegtijdig inspelen op problemen voorkomt veel menselijke ellende.
9
Speerpunten programma 3 (Economie) Dantumadiel is van oudsher een gemeente met als belangrijke economische peiler de landbouw en veeteelt. Maar tijden veranderen en de economische rol van deze sector neemt duidelijk af in onze gemeente. Om voldoende werkgelegenheid voor de toekomst te kunnen waarborgen, zal er op andere gebieden gezocht moeten worden. Het CDA is van mening dat werkgelegenheid gezocht dient te worden op de gebieden van kennis, zorg en recreatie. Daarnaast is en blijft het MBK van zeer groot belang voor de werkgelegenheid in onze gemeente. Om in de toekomst voldoende economische stabiliteit en welvaart voor de inwoners van onze gemeente te kunnen waarborgen, is het CDA het volgende van mening. De agrarische sector in onze gemeente blijft van groot belang en zal op haar weg naar schaalvergroting gesteund dienen te worden, dit binnen de randvoorwaarden die markt en maatschappij aan de sector opleggen. Ook voor nevenactiviteiten op het gebied van zorg, recreatie en duurzame energie moet voldoende medewerking van de gemeente verwacht kunnen worden. Vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen dienen bij voorkeur aangewend te worden voor alternatieve bedrijfsvoering, passend bij de locatie. Ook valt te denken aan recreatieve doeleinden of (geclusterd) landelijk wonen. De gemeente dient zich actief te promoten als uitstekend vestigingsgebied voor met name bedrijven op het gebied van recreatie, zorgverlening alsook kennis en ontwikkeling. Toerisme kan voor onze gemeente een belangrijke economische peiler worden. De gemeente stimuleert de ontwikkeling van deze sector en zorgt waar verder nog nodig voor wandel-, fiets- en ruiterpaden. Voor ontwikkeling van deze sector is medewerking van de provincie onmisbaar en moet de provincie Dantumadiel erkennen als een uitstekend vestigingsgebied voor deze branche. Er moet worden ingezet op activiteiten die nog niet in het Lauwersmeergebied ontwikkeld zijn, zoals bezinningstoerisme. Initiatieven op het gebied van productie c.q. ontwikkeling van duurzame energie dienen te worden gestimuleerd zoals geothermie (aardwarmte), waar onze gemeente bij uitstek geschikt voor is. Bij eerste behoefte aan bedrijventerreinen dient de gemeente hierin de coördinatie op zich te nemen, zodat nieuwe initiatieven een maximale kans van slagen krijgen. Revitalisering en inbreiding van bestaande bedrijventerreinen heeft de voorkeur boven het ontwikkelen van nieuwe terreinen. In bestemmingsplannen moet meer ruimte komen voor startende ondernemers die hun ambacht vanaf hun woonperceel wensen te beginnen. Het MKB is voor onze gemeente van onschatbare waarde. Nieuwe initiatieven beginnen klein, vaak naast een bestaande baan, en kunnen doorgroeien naar werkgelegenheid van betekenis. Bij doorgroei moet vervolgens weer ruimte aangeboden kunnen worden op een bedrijventerrein bij het dorp. Eén sterk SW-bedrijf door de samenvoeging van Trion en Oostergo moet het antwoord zijn op stabiliteit en continuïteit van de sociale werkvoorziening in onze regio.
10
Speerpunten programma 4 (Wonen en mobiliteit) 1. Wonen
CDA Dantumadiel is van mening dat onze gemeente in haar rol als woongemeente in de regio Noordoost- Fryslân optimaal moet inzetten op een ruime diversiteit van woningen en woonvormen in Dantumadiel, waardoor aan alle geledingen in onze samenleving aantrekkelijke en passende woonruimte in voldoende mate kan worden geboden. Om dit voldoende te kunnen realiseren is het CDA Dantumadiel van mening dat: Voortvarendheid nodig is bij de realisatie van nieuwe en flexibele bestemmingsplannen. Harder moet worden ingezet op meer toebedeling van woningen voor onze gemeente. Hierbij moet gedacht worden aan het doorschuiven van woningcontingenten in de NOFA-gemeenten onderling. Voorkomen wordt dan dat de contingenten voor de regio verloren gaan door problemen met het bouwen van woningen, door procedures of invloed van projectontwikkelaars. Met een bestemmingsplanprocedure eerder moet worden gestart, zodat zoveel mogelijk rekening wordt gehouden met de vertragende bezwaar- en beroepprocedures. Dantumadiel moet er voor zorgen dat er voldoende nieuwbouwkavels voorhanden zijn, zodat ze bij marktvraag op korte termijn aangeboden kunnen worden. Om dit mogelijk te maken is de provinciale en landelijke politiek nodig. De netwerken die wij als CDA bij het provinciaal en landelijk bestuur hebben, moeten daarvoor worden benut. Voldoende rekening moet worden gehouden in nieuwe bestemmingsplannen met meer diversiteit in woonvormen. Te denken valt aan geclusterde seniorenwoningen voor senioren met (toekomstige) zorgbehoefte, in combinatie met een in de nabijheid gelegen zorgaanbieder en met mantelzorgwoningen. Maar ook kan gedacht worden aan enkele open en royale locaties voor exclusief wonen (op bijv. vrijkomende agrarische locaties). De gemeente maximaal initiatief moet nemen tot het realiseren van meer seniorenwoonruimte. Meer moet worden gezocht naar oplossingen voor de starters op de woningmarkt dmv starterswoningen en –subsidies. Uitgifte van vrije kavels voor particulier opdrachtgeverschap voorkeur heeft boven dat van volledige realisatie door een projectontwikkelaar. Er samen met de woningbouwverenigingen gezorgd moet worden voor voldoende sociale huurwoningen van goede kwaliteit. Er veel meer welstandvrij en/of welstandluw gebouwd moet kunnen worden, dit met goede voorlichting aan de burgers. Het woonbeleid van de gemeente naar de burgers toe actief meedenkend en richtinggevend moet zijn, in plaats van passief toetsend.
2. Duurzaam bouwen
Het CDA Dantumadiel is zich zeer bewust van haar bijbelse opdracht 'Rentmeesterschap'. Als CDA zijn wij dan ook van mening dat duurzaam bouwen optimaal moet worden gestimuleerd maar ook geëist dient te worden bij realisatie van nieuwbouw. Ook bij de uitgifte van nieuwe bouwkavels dienen er kavels
11
gereserveerd te worden voor eco-woningen met bijzonder lage isolatiewaarden. Mede met het oog op de ontwikkeling en kennisvergroting. Tevens moeten de mogelijkheden van alternatieve energie in nieuwe plannen worden onderzocht.
3. Mobiliteit Veiligheid
Het CDA wil het verkeer veiliger maken door: Verkeerslessen op school, en het scheiden van fiets- en autoverkeer bij scholen. De wegbermen van smalle wegen in het buitengebied te verharden met grasbeton. Goed onderhoud van wegen. Rotondes op kruisingen van de gebiedsontsluitingswegen (50 en 80 km wegen). ‘Dielde romte’ (shared space)-inrichting van erftoegangswegen (30 en 60 km wegen) De aanleg van de Centrale As. Het project ‘Kansen in kernen’. (Met dit project worden de doorgaande wegen in Damwâld, De Falom en Feanwâlden duurzaam veilig ingericht.)
Bereikbaarheid
De Centrale As, het transferium in Feanwâlden en de totale spoorverdubbeling tussen Leeuwarden en Groningen moeten zorgen voor een snelle en veilige bereikbaarheid van Dantumadiel met de auto en het openbaar vervoer. Door een frequente busverbinding tussen de dorpen en een beltaxi op het platteland moet iedereen snel weg en thuis kunnen komen. Om het woon-werkverkeer op de fiets te stimuleren moeten de hoofdfietspaden er goed bij liggen, verlicht zijn en in de luwte liggen door groenvoorzieningen passend in het landschap.
ICT-ontsluiting
Via de (glasvezel)kabel en het internet is alle gemeentelijke informatie snel voor de inwoners beschikbaar en kunnen aanvragen thuis worden geregeld. Via een snelle kabel-internetverbinding ligt de wereld open voor Dantumadiel en wordt (hoogwaardige) werkgelegenheid gestimuleerd.
12
Speerpunten programma 5 (Dantumadiel een groene gemeente) 1. Agrarische sector
Het CDA wil de agrarische productie in Dantumadiel zoveel mogelijk behouden. Initiatieven voor schaalvergroting of verbreding van de bedrijfsvoering worden ondersteund.
2. Landschap
We koesteren het karakteristieke landschap in Dantumadiel met zijn houtwallen en elzensingels. Bovendien ligt een deel van de gemeente in het Nationaal landschap. Daarom moet de gemeente volgens het CDA landschapsonderhoud door de agrarische sector via het VALD (Vereniging Agrarisch Landschapsonderhoud Dantumadiel) blijven ondersteunen. De status van Nationaal landschap mag de concurrentiekracht van bedrijven niet benadelen. De gemeente stimuleert particulier natuur- en landschapsbeheer boven inrichting door natuurbeschermingsorganisaties.
3. Milieu
Bij onkruidbestrijding willen we technieken die zo weinig mogelijk milieubelastend zijn. Dat mag er echter niet toe leiden dat de aanblik verslechtert door onkruid op ongewenste plaatsen. Sterker nog: ook op dit punt willen we letterlijk een schone gemeente zijn.
4. Energie
Het CDA stimuleert actief initiatieven op het terrein van zonne- en windenergie en biomassa, die ertoe bijdragen dat we forse stappen zetten op weg naar een energieneutrale gemeente. Bovendien levert dat nieuwe inkomensbronnen op op het platteland. Dat gebeurt door belemmeringen zoveel mogelijk weg te nemen, bv door planologische procedures waar mogelijk te versnellen.
5. Millenniumgemeente
Dantumadiel wil een ‘millenniumgemeente’ zijn als het gaat om gebruik van duurzame materialen, ondersteunen van lokale ‘groene’ initiatieven en een goed klimaat- en milieubeleid. Gerichte ondersteuning van initiatieven in ontwikkelingslanden is volgens het CDA echter een taak van de rijksoverheid. Ook kunnen mensen individueel of in verenigingsverband giften geven. Kerken spelen een belangrijke rol bij ondersteuning van goede projecten en initiatieven in ontwikkelingslanden.
13
Speerpunten programma 6 ( De kwaliteit van het bestuur) 1. De raad
Het CDA hoopt met steun van de kiezers in de raad van Dantumadiel de grootste partij te blijven. De raad in Dantumadiel stelt kaders op hoofdlijnen en controleert het college op de uitvoering van haar taken. De raad bepaalt voor de langere en korte termijn wat hij wil, en geeft bij de begroting per jaar aan hoeveel geld hij daarvoor over heeft.
2. Het college
Het college wordt gevormd door twee of drie wethouders en de burgemeester. Het college voert in de gemeente de raadsprogramma’s uit en treedt buiten de gemeente als ambassadeur van de gemeente op.
3. De samenwerkingsverbanden
Raadsleden zitten niet in het bestuur van de samenwerkingsverbanden. Het college is aanspreekbaar op de resultaten en verantwoordelijk voor het democratisch gehalte van de samenwerkingsverbanden.
4. NOFA
NOFA is een samenwerkingverband dat zich moet concentreren op sociaaleconomische vraagstukken. Met Ferwerderadiel en Tytsjerksteradiel moeten we blijven samenwerken aan oplossingen en kansen om de regio sterker te maken.
5. Fusie
Het CDA vindt dat de gemeente Dantumadiel actief moet inzetten op fuseren wanneer het samenwerkingsverband NOFA met Tytsjerksteradiel en Ferwerderadiel een onvoldoende antwoord is op de versterking van de sociaal-economische positie van Noordoost- Fryslân. Bij een fusie wordt in ieder geval de gemeente Dongeradeel betrokken en mogelijk (delen van) Kollumerland en Ferwerderadiel.
6. Deregulering
Het aantal regels moet worden verminderd en alleen het strikt noodzakelijke wordt geregeld. Minder regels en meer vrijheid zorgt voor een grotere eigen verantwoordelijkheid van de inwoners, zodat de gemeente minder vaak als scheidsrechter hoeft op te treden. De handhaving moet strikt en voor iedereen gelijk zijn.
7. Interactieve aanpak
Er wordt optimaal gebruik gemaakt van de kennis en de ervaring van de eigen inwoners, waarbij de nieuwe media gebruikt worden. Inwoners geven zoveel mogelijk invulling aan de eigen leefomgeving. De sterke sociale binding vergroot de betrokkenheid van de inwoners bij het gemeentelijk beleid.
14
Speerpunten programma 7 (Financiën) 1. De totale lasten
De riool- en reinigingslasten mogen samen met de OZB gemiddeld per inwoner niet meer stijgen dan het inflatiepercentage. Behalve als er extra voorzieningen voor de burgers gerealiseerd moeten worden.
2. De leges
Het CDA wil de leges kostendekkend houden.
3. De reinigingslasten
Het CDA wil dat de reinigingslasten kostendekkend blijven en dat de inwoners afval gratis kunnen brengen bij het afvalstation aan de Kooiloane. Dit geldt niet voor bedrijven.
4. De rioollasten
De rioollasten moeten kostendekkend blijven en er moet geïnvesteerd worden in gescheiden rioolstelsels in de dorpen.
5. De OZB
De OZB mag verhoogd worden om voorzieningen voor de inwoners te realiseren. Het CDA gaat na hoe de OZB voor verwaarloosde panden via tariefdifferentiatie verhoogd kan worden om verpaupering te bestrijden.
6. Inkomen
Het CDA wil het inkomen van de gemeente verhogen door de huidige inwoners aan zich te binden en nieuwe inwoners hierheen te trekken.
7. Financiële positie
Verdere mogelijkheden om de financiële speelruimte te verhogen zijn efficiëncymaatregelen en schaalvoordelen door samenwerking met andere gemeenten in de regio. Hierbij komen personeelsbeleid en automatisering als eerste naar voren, maar ook verdere samenvoeging van diensten als sociale zaken en gemeentelijk beheer. Ook moet de kaderstelling en controle op het financieel beheer en beleid bij de gemeenschappelijke regelingen als ondermeer GGD en Omrin worden uitgebreid.
15
Hoofdstuk 4.
Speerpunten per dorp en voor het buitengebied.
CDA Dantumadiel wil zich de komende jaren in ieder geval inzetten voor de volgende speerpunten voor de dorpen en het buitengebied. Het onderstaande is geen uitputtende lijst; al naar gelang de actualiteit kan deze lijst worden aangevuld.
Damwâld
1. Het centrum van het dorp ligt bij de rotonde Kruisweg/Rabobank en moet een echt centrumgebied worden. Nadat het noordelijke gedeelte van de Centrale As aangelegd is, ontstaat een ongedeeld Damwâld met het project ‘Kansen in Kernen’. 2. Het multifunctioneel centrum De Kruisweg in Damwoude moet de komende jaren hét ontmoetingscentrum voor Damwâld worden waar verenigingen en inwoners zich thuis voelen. 3. Het sportcomplex aan de Lytse Loane in Damwoude moet uiteindelijk één gezamenlijk complex worden van alle betrokken verenigingen, met één gezamenlijk gebouw met alle faciliteiten. De sportverenigingen moeten zelf het voortouw nemen om dit te realiseren; de gemeente kan hen daarbij ondersteunen. 4. De oude melkfabriek en het terrein aan de Achterwei moeten gesaneerd worden en plaatsmaken voor woningen aan de Ikkerwâldsterfeart. 5. Nu het plan ‘Nije Tille’ op de voormalige Mounetillelocatie definitief is beëindigd ziet het CDA als meest gewenste invulling voor deze locatie een seniorenappartementencomplex waarbij in het ontwerp voldoende rekening moet worden gehouden met het dorpse karakter. Een massief gebouw op deze locatie, met hoofdzakelijk oog voor rendement, is niet gewenst.
Feanwâlden
1. De gaten in en rond de Koemarkt moeten zo ingevuld worden dat het samen met het Mienskipsterrein het hart van Feanwâlden vormt. 2. De haven in Feanwâlden moet in overleg met dorpsbelang en andere betrokken partijen worden doorgetrokken, waardoor kleinschalig varen tot in het centrum van het dorp mogelijk is. Er moet worden onderzocht welke plek de (locatie) Mienskip daarbij kan vervullen in combinatie met horeca en bv. kanoverhuur. 3. De inrichting van het stationscomplex moet vóór de realisatie van de Centrale As, passend in de eigen structuur van het dorp, zorgen voor een werkgelegenheidsimpuls voor de gehele gemeente. 4. Voor een goede ontsluiting van het bedrijventerrein aan de Zwette is een tunnel onder de spoorlijn door, uitkomend op de rondweg, onmisbaar. 5. De uitbreiding Feanwâlden Oast (It Oastein) moet snel gerealiseerd worden en uitkomen op de rondweg bij de ontsluiting van de Zwette middels een rotonde. 6. Zwaar doorgaand landbouwverkeer moet via de rondweg kunnen rijden en niet door het dorp.
16
De Westereen
1. De westelijke ontsluitingsweg moet het Zwemmergebied bereikbaar maken en de waarde ervan verhogen Het oude baggerdepot moet een bijzondere recreatievoorziening worden en een trekker voor de regio. 2. Het centrumplan moet de komende jaren in overleg met dorp en ondernemers verder ‘smoel’ krijgen. 3. Leegstaande bedrijfspanden die het dorp ontsieren, moeten een nieuwe elan krijgen. Dat geldt ook voor het omringende gebied. De gemeente moet er beleid op maken om ondernemers te stimuleren hun panden te onderhouden en te gebruiken (mogelijk door OZB tariefsdifferentiatie).
Driezum
1. Oude paden ten noorden van Driezum moeten hersteld en op de kaart gezet worden. 2. De van Sytzamawei en de H.G. vd Veenstrjitte moeten duurzaam veilig worden ingericht. Het ‘Dielde romte’-concept kan hier een goede oplossing zijn.
Wâlterswâld
1. De Broekloane en de Tsjerkeloane moeten aangepast worden op de verkeersfunctie die ze krijgen als de Centrale As gereed is. 2. De diverse ontwikkelde initiatieven zoals de paardendagen, de boeredei, de bedrijvenexpo en de Kennedymars, initiatieven die allemaal meewaarde hebben voor de gemeente Dantumadiel, dienen door de gemeente actief te worden gestimuleerd en gesubsidieerd.
Rinsumageast
1. Het landgoed bij Rinsumageast moet een goede verbinding krijgen met het dorp, waarbij de Melkemawei minder aantrekkelijk wordt voor sluipverkeer. 2. Landschapswonen aan de Juckemawei en de Moark kan het adellijk karakter van het dorp versterken.
Sibrandahûs
De geschiedenis van klooster Claercamp wordt samen met de Capel een toeristische trekker.
Readtsjerk
It Readtsjerkje moet gesteund worden als culturele en trouwlocatie.
Broeksterwâld
De aanpak van het dorphuis, de school en de herstructurering van de huurhuizen maakt van Broeksterwâld een prachtig woondorp.
De Falom
Met ‘Kansen in Kernen’ (project in het kader van de Centrale As) wordt het dorp veiliger en leefbaarder en kan het dorpsommetje werkelijkheid worden.
17
Feanwâldsterwâl
Dit dorp dat officieel geen dorp is moet de dorpsstatus krijgen en het elfde dorp van Dantumadiel worden.
It Bûtengebiet
1. It Bûtenfjild wordt nog aantrekkelijker en bereikbaarder door meer paden en water. 2. De natuur moet in het buitengebied bijeen komen te liggen en niet worden versnipperd. Daarom moet het rietveld weer agrarisch worden, nu veel boerenland EHS wordt. 3. Het agrarisch gebied moet niet verder versnipperen. Overhoeken bij de Centrale As, Ecologische Hoofdstructuur en de Zwemmer kunnen recreatief-toeristisch worden ingevuld.
18
