Beleidsplan Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening

Beleidsplan Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening 2012-2015

Beleidsplan wet gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015

Gemeente Landerd

2

Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting 1. Aanleiding 1.1 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening 1.2 Wat verandert er? 1.3 Integrale schuldhulpverlening 1.4 Kredietbank Nederland 2. Opzet 2.1 Opgaven 2.2 Uitgangspunten 3. Sociale opgave 3.1 Financiële zelfredzaamheid 3.2 Gemeentelijke doelstellingen 3.3 Doelgroep 3.4 Wachttijd en doorlooptijd schuldhulpverlening 4. Regie en sturingsopgave 4.1 Regie 4.2 Rollen en verantwoordelijkheden 5. Financiële opgave 5.1 Beperken van financiële risico’s 5.2 Financiële sturing door regievoering

Bijlagen


Gemeente Landerd

3


Gemeente Landerd

4

Voorwoord Het voorkomen en wegnemen van drempels die de participatie van burgers belemmeren is een belangrijk uitgangspunt van ons beleid. De gemeente investeert in maatregelen die de maatschappelijke participatie van burgers vergroot. Het bevorderen van de arbeidsparticipatie staat daarbij voorop! Financiële problemen zijn een belemmering voor maatschappelijke participatie. Mensen met schulden leven van dag tot dag, waardoor de capaciteit om andere problemen aan te pakken beperkt is. Een instabiele financiële huishouding is meestal mede oorzaak van bijvoorbeeld verzuim op het werk, relatieproblemen en schooluitval. Vanaf 2012 is de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) van kracht. Door de komst van de Wgs krijgen alle inwoners recht op integrale schuldhulpverlening. Vooruitlopend op de wet is schuldhulpverlening binnen onze gemeente al jarenlang een onderdeel van de gemeentelijke dienstverlening. De gemeente wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wgs. De wet verplicht de gemeente ondermeer dat zij een meerjarig beleidsplan opstelt op het gebied van integrale schuldhulpverlening. In dit beleidsplan geven wij onze visie op hoe wij de wet willen gaan uitvoeren en welke doelen we daarbij willen behalen. Hierbij staan onze inwoners centraal!


Gemeente Landerd

5

Samenvatting Met de komst van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) krijgen gemeenten een zorgplicht op het gebied van integrale schuldhulpverlening. Hoe wij hieraan invulling willen geven is verwoord in dit beleidsplan. Ondanks dat de nieuwe wet aangeeft dat wij beleid moeten maken op het gebied van integrale schuldhulpverlening is in de wet niet opgenomen wat wij moeten verstaan onder integrale schuldhulpverlening. Wij hebben er voor gekozen om aan te sluiten bij de definitie zoals die is verwoord door de NVVK, de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren: “Integrale schuldhulpverlening is het actief ondersteunen van een inwoner bij het vinden van een oplossing voor zijn/haar financiële problemen, maar ook bij het vinden van een oplossing voor de eventuele oorzaken hiervan of voor omstandigheden die verhinderen dat de financiële problemen kunnen worden opgelost. Integrale schuldhulpverlening houdt daarnaast in dat zoveel mogelijk voorkomen wordt dat problematische schulden ontstaan” Hieruit komt naar voren dat integrale schuldhulpverlening bestaat uit materiële schuldhulpverlening, immateriële hulpverlening en preventie. Deze onderdelen zijn op dit moment ook een onderdeel van de gemeentelijke dienstverlening. Vervolgens kijken we naar de verschillende keuzes waarvoor de gemeente staat. Grofweg is dit op te splitsen in een drietal opgaven: 1. Sociale opgave: wat willen we gaan doen, voor wie en wat moet de uitkomst zijn? 2. Regie- en sturingsopgave: hoe gaan we de doelstellingen vanuit de sociale opgave verwezenlijken en wie heeft daarin welke verantwoordelijkheid? 3. Financiële opgave: wat zijn de financiële kaders waarbinnen de uitvoering van het beleid dient plaats te vinden? 1. Sociale opgave: Het bevorderen van participatie is een van de voornaamste opgaven in het sociale domein van de gemeente. Wij willen dat onze inwoners kunnen meedoen. Eén van de belemmeringen die onze inwoners bij het meedoen kunnen ervaren is schuldenproblematiek. Integrale schuldhulpverlening is het beleid dat zich richt op deze problematiek. De sociale opgave vanuit de Wgs is het verbeteren van de positie en vaardigheiden van personen die problematische schulden hebben. Het doel hierbij is dat deze personen financieel zelfredzaam worden. Van enkele inwoners is het echter aannemelijke dat zij nooit volledig financieel zelfredzaam zullen worden. Deze inwoners zullen dan zodanig worden ondersteund dat in ieder geval de eerste levensbehoeften zijn gewaarborgd. Schuldenproblematiek kan leiden tot verzuim op het werk, het mislukken van reïntegratietrajecten, huisuitzettingen, relatieproblemen, schooluitval, etc. Wij willen dan ook geen mensen uitsluiten van integrale schuldhulpverlening omdat de maatschappelijke risico’s die het gevolg zijn van schuldenproblematiek te groot zijn op het moment dat je inwoners bij voorbaat uitsluit. Wij willen dat integrale schuldhulpverlening wordt geboden aan alle inwoners van wie is te voorzien dat zij niet zullen kunnen voortgaan met het betalen van hun schulden of die in een toestand verkeren dat zij hebben opgehouden met betalen.


Gemeente Landerd

6

2. Regie- en sturingsopgave: Voor de uitvoering van het beleid hebben wij er voor gekozen om zo veel als mogelijk aan te sluiten bij de huidige uitvoeringspraktijk. In de huidige situatie zijn grofweg drie belangrijke spelers te onderscheiden. Dit zijn de gemeenteraad, het college van B&W en de uitvoeringsorganisaties. De gemeenteraad is verantwoordelijk voor het strategisch beleid. De gemeenteraad stelt de beleidskaders vast in dit beleidsplan en stelt middelen beschikbaar via de begroting. Het college van B&W is vervolgens verantwoordelijk voor het tactisch beleid. Binnen de door de raad vastgestelde beleidskaders en beschikbaar gestelde middelen, maakt het college, indien nodig, afspraken met de uitvoeringsorganisaties. Met de uitvoeringsorganisaties wirden afspraken gemaakt over de dienstverlening, de financiering en de verantwoording. De uitvoeringsorganisaties verantwoorden zich over de door hun behaalde resultaten aan het college. De uitvoeringsorganisaties ontwikkelen zelf diensten die zij aan onze inwoners aanbieden. Deze diensten moeten voldoen aan de beleidskaders en mogen niet duurder zijn dan de overeengekomen bijdrage tussen het college en de uitvoeringsorganisatie. De materiële schuldhulpverlening en een deel preventie is belegd bij Kredietbank Nederland Nederland. De immateriële hulpverlening is belegd bij Aanzet. De gemeente is de regievoerder, maar verzorgd ook een deel van de preventie. 3. Financiële opgave De gemeente ontvangt met de komst van de Wgs geen extra rijksmiddelen. Om de financiële risico’s zoveel als mogelijk te beperken maakt de gemeente, binnen de bestaande begroting, afspraken met de uitvoeringsorganisaties over de financiering van de integrale schuldhulpverlening. Doordat de gemeente ook investeert in preventie neemt de vraag naar materiële (al dan niet in combinatie met immateriële) schuldhulpverlening af. De gemeente investeert namelijk in de voorkant waarmee problematische schuldsituaties zoveel als mogelijk worden voorkomen.


Gemeente Landerd

7

1. Aanleiding Op 21 januari 2010 is het Wetsvoorstel gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) aan de Tweede Kamer aangeboden. De wet zorgt ervoor dat gemeenten een zorgplicht krijgen op het terrein van schuldhulpverlening. Inwoners krijgen daarmee recht op schuldhulpverlening, mits ze voldoen aan de eisen die de gemeente stelt. De eisen die de gemeente stelt worden vastgelegd in dit beleidsplan. Het wetsvoorstel is op 30 juni 2011 aangenomen door de Tweede Kamer en op 7 februari 2012 door de Eerste Kamer ( als hamerstuk).

1.1 Wet gemeentelijke schuldhulpverlening De gemeente krijgt door de komst van deze wet expliciet de taak om regie te voeren en integraal beleid te ontwikkelen. Dat betekent dat niet alleen gewerkt wordt aan het oplossen of hanteerbaar maken van het schuldenprobleem, maar dat tegelijkertijd iets wordt gedaan aan de andere problemen waar de persoon mee te maken heeft (en die mede oorzaak zijn van het ontstaan van problematische schulden). Bij de ontwikkeling van deze notitie is dan ook aansluiting gezocht bij en/ of rekening gehouden met het gemeentelijke beleid op andere beleidsterreinen. Te denken valt aan zorg (verslaving, gezondheid), reïntegratie (werkloosheid), openbare orde (criminaliteit), welzijn (psychosociale hulpverlening), onderwijs (preventie) en minimabeleid (terugdringen niet gebruik sociale voorzieningen). De gemeente moet ook beleid gaan ontwikkelen op het gebied van schuldenpreventie. Mogelijkheden hiervoor liggen bij het vergroten van het bereik van minimabeleid en voorlichting. Ook nazorg op de schuldhulpverlening is een taak voor de gemeente (denk hierbij aan budgetbeheer). Met de komst van de Wgs krijgen de gemeenten wettelijke taken toebedeeld. De gemeenten krijgen echter geen extra rijksmiddelen voor de uitvoering van deze wet. Door de wijze waarop wij, op dit moment, de integrale schuldhulpverlening hebben ingericht verwachten wij geen verhoging van begrote uitgaven. Het Rijk beoogt met de invoering van de Wgs een bodem in de gemeentelijke schuldhulpverlening te leggen. Het gaat dan om: • het realiseren van de brede toegankelijkheid • het beperken van de wachten doorlooptijden • het realiseren van de integrale schuldhulpverlening • het geven van regie aan de gemeente en • het op de politieke agenda zetten van de gemeentelijke schuldhulpverlening. 1.2 Wat verandert er voor de gemeente? In de wet is opgenomen dat de gemeenteraad verantwoordelijk is voor het bepalen van de visie op armoedebeleid en het opstellen van een beleidsplan. Voor de gemeente betekent de wet naast de nieuwe zorgplicht dan ook een actualisering van het schuldhulpverleningsbeleid. De basis voor ons schuldhulpverleningsbeleid is neergelegd in een nota schuldhulpverlening uit 2003. In het beleidsplan moet nadrukkelijk aandacht zijn voor preventie, nazorg en het integrale karakter van de hulpverlening. In de wet zijn bovendien termijnen opgenomen over de behandeling van aanvragen schuldhulpverlening: • De wachttijd tussen aanvraag en eerste gesprek (intake) is maximaal 4 weken; • In het geval van bedreigende schulden is de wachttijd maximaal 3 werkdagen; Beleidsplan wet gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015

Gemeente Landerd

8

•

De gemeente moet de aanvrager informeren over de verwachte doorlooptijd (de tijd tot bijvoorbeeld duidelijk is of een regeling kan worden getroffen).

1.3 Integrale schuldhulpverlening in de huidige situatie In de huidige praktijk wordt integrale schuldhulpverlening opgesplitst in drietal met elkaar samenhangende onderdelen van hulpverlening: 1. materiële schuldhulpverlening 2. immateriële hulpverlening en 3. preventie. De uitvoering van de verschillende onderdelen van hulpverlening wordt uitgevoerd door verschillende organisaties onder verantwoordelijkheid van de gemeente. Materiële schuldhulpverlening Over materiële schuldhulpverlening wordt gesproken als er sprake is van een financiële hulpvraag. Deze hulpvragen lopen sterk uiteen. Het kan hierbij gaan om het treffen van een schuldenregeling, het beheren van budgetten, het afgeven van verklaringen op grond van de faillissementswet, etc. De uitvoering voor dit type hulpvragen wordt verzorgd door Kredietbank Nederland Nederland. De aanmelding bij de Kredietbank Nederland wordt gedaan nadat de inwoner een intakegesprek heeft gehad bij sociale zaken. Na aanmelding brengt de Kredietbank Nederland in kaart wat er nodig is om de situatie in eerste instantie stabiel te krijgen en op termijn op te lossen. Dit leidt uiteindelijk tot een plan van aanpak waarin de afspraken tussen de inwoner en de Kredietbank Nederland worden vastgelegd. Immateriële hulpverlening Een onderdeel van het hierboven genoemde plan van aanpak kan zijn dat er naast de schulden ook moet worden gewerkt aan de omstandigheden waarin de inwoner verkeert die een oplossing voor de schuldenproblematiek in de weg staan. In dit kader wordt gesproken van immateriële hulpverlening. De uitvoering voor dit type hulpvragen ligt over het algemeen bij Aanzet. Aanzet begeleidt inwoners bij psychosociale problematiek, motivatie, gedragsverandering en ondersteuning. Preventie Een belangrijk doel voor integrale schuldhulpverlening is het voorkomen dat inwoners problematische schulden krijgen. Dit wordt preventie genoemd. Een onderdeel van preventie is nazorg. Nazorg is het voorkomen dat inwoners opnieuw (dus na een schuldhulpverleningstraject) problematische schulden krijgen. De gemeente biedt op het gebied van preventie/vroegsignalering: - voorlichting algemeen - voorlichting individueel - informatie tijdens het reguliere heronderzoek WWB - informatie tijdens het Wmo gesprek - minimabeleid - Landerdoverleg (deelnemers naast gemeente: Politie, Mooiland Maasland, Aanzet, Ggz bemoeizorg, op afroep RBL-BNO)


Gemeente Landerd

9

2. Opzet In dit hoofdstuk worden de opgaven en de uitgangspunten toegelicht.

2.1 Opgaven Met de komst van de Wgs staat de gemeente grofweg voor drie vragen. Ten eerste moet worden bepaald wat we willen bereiken. Vervolgens moet de vraag worden beantwoord over wie verantwoordelijk wordt voor de uitvoering van de verschillende onderdelen van het beleid. Tot slot moeten we bepalen hoe we het beleid willen financieren. Hieruit zijn een drietal opgaven gedestilleerd die centraal staan in dit beleidsplan: • De sociale opgave Binnen de sociale opgave wordt aangegeven wat de gemeente wil bereiken met het beleid. Hierbij is het mogelijk om onderscheid te maken tussen verschillende doelgroepen. Oftewel; wat willen we gaan doen, voor wie en wat moet de uitkomst zijn? • De regie- en sturingsopgave Door middel van de Wgs krijgt de gemeente een duidelijke regierol op het gebied van integrale schuldhulpverlening. In deze opgave zal duidelijk worden gemaakt hoe wij de doelstellingen vanuit de sociale opgave willen verwezenlijken en wie daarin welke verantwoordelijkheid heeft. • De financiële opgave In de financiële opgave zullen we ten slotte stil staan bij de financiële kaders waarbinnen het beleid kan plaatsvinden. 2.2 Uitgangspunten Om in het beleidsplan richting te geven zijn enkele uitgangspunten geformuleerd. 1. Beleidsplan voor 4 jaar Het beleidsplan geldt voor een periode van vier jaar. In het beleidsplan wordt een beeld geschetst waaraan de gemeente samen met haar partners kan werken. Door te kiezen voor een periode van vier jaar verstrekken wij duidelijkheid richting onze inwoners en partners. 2. Aansluiten bij de wet en de huidige uitvoeringspraktijk In dit beleidsplan staat de Wgs centraal. Daarnaast zal zo veel als mogelijk aansluiting worden gezocht bij de bestaande uitvoeringspraktijk. 3. Financiële zelfredzaamheid Door middel van integrale schuldhulpverlening wil de gemeente de positie en de vaardigheden van onze inwoners verbeteren die problematische schulden hebben. Het doel van de inzet van de producten en/ of financiële middelen is het zorgen voor financiële zelfredzaamheid van onze inwoners. 4. Doelgroep Integrale schuldhulpverlening is bedoeld voor inwoners waarvan redelijkerwijs is te voorzien dat die niet zullen kunnen voortgaan met het betalen van hun schulden of in een toestand verkeren dat zij zijn opgehouden te betalen. Integrale schuldhulpverlening wordt geboden indien een inwoner niet langer in staat is zonder hulp van derden een oplossing voor zijn schuldsituatie te vinden.


Gemeente Landerd

10

3. Sociale opgave Het bevorderen van participatie is een van de voornaamste opgaven in het sociale domein van de gemeente. Wij willen dat onze inwoners kunnen meedoen aan de maatschappij. Het zelfstandig verwerven van inkomen door arbeid is de meest optimale vorm van participatie. Financiële problemen zijn een belangrijke belemmering voor participatie. Welke ambitie hebben wij op het vlak van participatie en welke rol heeft integrale schuldhulpverlening hierbinnen? Wat willen wij bereiken met het beleid voor schuldhulpverlening? Op deze vragen wordt antwoord gegeven in de sociale opgave. 3.1 Financiële zelfredzaamheid Het gemeentelijk beleid is er op gericht om ( sociale) uitsluiting zoveel als mogelijk tegen te gaan, zodat inwoners mee kunnen doen. Dit is ook een belangrijke peiler van ons WMO beleid. Eén van de belemmeringen die inwoners bij het meedoen ervaren is schuldenproblematiek. Integrale schuldhulpverlening is beleid dat zich richt op deze belemmering. De sociale opgave vanuit de Wgs is het verbeteren van de positie en de vaardigheden van personen die problematische schulden hebben door middel van het bieden van producten en/ of financiële middelen. Het doel van de inzet van producten en/ of financiële middelen is het streven naar financiële zelfredzaamheid voor onze inwoners . Dit draagt bij aan de positieverbetering van mensen met problematische schulden. Financiële zelfredzaamheid draagt dan ook bij aan de emancipatie en participatie van de inwoner. Financiële zelfredzaamheid kan worden gedefinieerd als het verantwoord besteden en beheren van inkomen (uit werk of uitkering) zodat problematische schulden worden voorkomen. 3.2 Gemeentelijke doelstellingen Nadat we in bovenstaand kader het algemene doel van integrale schuldhulpverlening hebben vastgesteld is het goed om ook doelstellingen te formuleren voor de verschillende onderdelen binnen integrale schuldhulpverlening zoals verwoord in paragraaf 1.3. In de wet is echter niet opgenomen wat we moeten verstaan onder integrale schuldhulpverlening. Wij hebben er voor gekozen om aan te sluiten bij de definitie zoals die is geformuleerd door de NVVK, de vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren. “Integrale schuldhulpverlening is het actief ondersteunen van een inwoner bij het vinden van een oplossing voor zijn/haar financiële problemen, maar ook bij het vinden van een oplossing voor de eventuele oorzaken hiervan of voor omstandigheden die verhinderen dat de financiële problemen kunnen worden opgelost. Integrale schuldhulpverlening houdt daarnaast in dat zoveel mogelijk voorkomen wordt dat problematische schulden ontstaan”.1 Uit bovenstaande definitie komt naar voren dat integrale schuldhulpverlening uit de volgende drie met elkaar samenhangende onderdelen bestaat: 1. materiële schuldhulpverlening; 2. immateriële hulpverlening en 3. preventie. De definitie sluit daarmee aan bij de huidige werkwijze van de gemeente (paragraaf 1.3).

1

Bron: NVVK, Leidraad Wet gemeentelijke schuldhulpverlening, mei 2010


Gemeente Landerd

11

Materiële schuldhulpverlening Van materiële schuldhulpverlening wordt gesproken als er sprake is van een financiële hulpvraag. Het doel van dit type hulpverlening is ten eerste het creëren van financiële stabiliteit en rust. Voorkomen moet worden dat de schulden (verder) escaleren, waardoor bijvoorbeeld een crisissituatie kan worden voorkomen. Nadat financiële stabiliteit en rust is behaald (indien nodig met behulp van immateriële hulpverlening), kan worden gewerkt aan het oplossen van de schulden. Uitgangspunt is dat schulden volledig betaald worden. Indien dat niet mogelijk is en er sprake is van een zogenaamde problematische schuldsituatie wordt een schuldregeling tot stand gebracht waarbij het doel is om binnen maximaal 36 maanden een schuldenvrije situatie te bewerkstelligen. In een aantal situaties is een schuldenvrije toekomst niet haalbaar en is het doel het bereiken van een situatie waarin de schuldsituatie beheersbaar is en geen verdere verslechtering van de situatie optreedt. De uitvoering van dit type hulpvragen gebeurt door de Kredietbank Nederland. De Kredietbank Nederland brengt in kaart wat er nodig is om de situatie in eerste instantie stabiel te krijgen en op termijn op te lossen. Dit leidt uiteindelijk tot een plan van aanpak waarin wordt vastgelegd op welke wijze naar verwachting tot een oplossing van de problematiek gekomen kan worden. In bijlage A is het productenboek opgenomen. In dit productenboek kunt u lezen welke producten de Kredietbank Nederland namens ons in onze gemeente aanbiedt. Immateriële hulpverlening Naast de aanpak van de schulden moet in een aantal situaties worden gewerkt aan het wegnemen van belemmeringen die een oplossing voor de schuldenproblematiek in de weg staan. In dit kader wordt gesproken van immateriële hulpverlening. Een belangrijk uitgangspunt van de Wgs is dan ook dat de schuldhulpverlening een integraal karakter heeft. Immateriële hulpverlening kan een voorwaarde zijn om de materiële schuldhulpverlening succesvol te laten verlopen. Dit betekent niet dat beide onderdelen van schuldhulpverlening niet gelijktijdig kunnen worden gestart. De uitvoering van de immateriële hulpverlening vindt plaats door Aanzet. Met Aanzet zijn afspraken gemaakt dat deze taak wordt uitgevoerd binnen de bestaande subsidieafspraken. Preventie Een belangrijk onderdeel van integrale schuldhulpverlening is preventie. Het doel van preventie is bewustwording zodat wordt voorkomen dat mensen schulden aangaan die ze niet kunnen betalen. De inwoners moeten zich bewust worden van de waarde van geld en van het aangaan van financiële verplichtingen. Preventie bestaat uit primaire, secundaire en tertiaire preventie. Primaire preventie is het voorkomen dat inwoners schulden maken door ze te leren bewust om te gaan met financiële verplichtingen. Secundaire preventie is het vroegtijdig onderkennen, opsporen en oplossen van schuldenproblematiek. Tertiaire preventie is bedoeld voor situaties waarin mensen al eerder in een problematische schuldsituatie terecht zijn gekomen. Tertiaire preventie wordt ingezet om terugval in een dergelijke situatie te voorkomen.


Gemeente Landerd

12

3.3 Doelgroep Integrale schuldhulpverlening is bedoeld voor inwoners van wie is te voorzien dat zij niet zullen kunnen voortgaan met het betalen van hun schulden of die in een toestand verkeren dat zij hebben opgehouden te betalen. Daarnaast wordt het onderdeel preventie aan alle inwoners aangeboden. Vanwege dit kader is de integrale schuldhulpverlening breed toegankelijk (conform het uitgangspunt van de wet). Uitsluitingsgronden Met de komst van de Wgs ontstaat een recht op integrale schuldhulpverlening. Dit recht ontstaat pas nadat het college van B&W de beslissing heeft genomen tot aanbod van integrale schuldhulpverlening. Een beslissing van het college van B&W tot het doen van een aanbod of tot het weigeren van schuldhulpverlening is een besluit in de zin van de Algemene wet bestuursrecht (Awb). Tegen een dergelijke beslissing is dan ook bezwaar en beroep mogelijk. De wetgever geeft het college van B&W de ruimte om in beleidsregels nadere uitsluitingsgronden vast te stellen op basis waaraan een inwoner kan worden uitgesloten van schuldhulpverlening. In paragraaf 3.1 hebben wij verwoord dat wij de vaardigheden van alle inwoners willen bevorderen zodat iedereen zo financieel zelfredzaam mogelijk wordt. Wij zullen dan ook geen gebruik maken van de wettelijke ruimte om nadere uitsluitingsgronden vast te stellen in beleidsregels. Eigen verantwoordelijkheid van de klant/aanvrager De eigen verantwoordelijkheid van de klant is een belangrijke voorwaarde voor een schuldhulpverleningstraject. Dit houdt in dat wij van de klant verwachten dat hij een actieve rol vervult. De klant moet zich maximaal inzetten voor het slagen van het traject. De klant moet de gemeente in staat stellen om hem te helpen. De belangrijkste voorwaarden zijn: • De klant is zelf verantwoordelijk voor het indienen van de aanvraag schuldhulpverlening of verleent alle medewerking aan zijn hulpverlener om samen een aanvraag in te dienen; • Het inkomen wordt zo nodig beheerd; • Alle schulden moeten bij de hulpverlening worden meegenomen; • De klant moet volledig inzicht geven in alle relevante gegevens; • De klant gaat tijdens het traject geen nieuwe financiële verplichtingen aan en komt bestaande financiële verplichtingen na; • Indien noodzakelijk aan psychosociale problematiek moet worden gewerkt is de klant verplicht hier aan mee te werken. Bezwaar & beroep Een inwoner die aanspraak maakt op integrale schuldhulpverlening zal daarmee dan ook altijd een positieve beschikking ontvangen. Desalniettemin heeft de inwoner wel de mogelijkheid om bezwaar en beroep aan te tekenen. In de praktijk zal dit echter geen nut hebben (de beschikking is altijd positief). Indien een inwoner zich meldt waarvan duidelijk wordt dat deze al financieel zelfredzaam is, zal hem dit in een gesprek worden gemeld. Tijdens dit gesprek wordt de situatie van de inwoner besproken en kan de inwoner bijvoorbeeld worden gewezen op bestaande inkomensondersteunende maatregelen (langdurigheidstoeslag, bijzondere bijstand, toeslagen etc.). Ook dit is een vorm van integrale schuldhulpverlening. In de wet is expliciet benoemd dat de gemeente in een aantal gevallen de toegang tot de Beleidsplan wet gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015

Gemeente Landerd

13

schuldhulpverlening kan weigeren (recidive, fraude). Door niet op voorhand de toegang tot schuldhulpverlening te weigeren, worden bezwaar- en beroepsprocudures voorkomen. En worden daarmee kosten voor de gemeente bespaard. 3.4.Wachttijd en doorlooptijd schuldhulpverlening In artikel 4 van de Wgs is opgenomen dat indien een persoon zich tot de gemeente wendt voor schuldhulpverlening, binnen vier weken het eerste gesprek dient plaats te vinden waarin de hulpvraag wordt vastgesteld. De wet legt geen sanctie op het behalen van deze termijn. Daarnaast is in de Wgs opgenomen dat de inwoner inzicht krijgt in het aantal weken tussen het eerste gesprek waarin de hulpvraag wordt vastgesteld en het bereiken van het resultaat (doorlooptijd). De gemeente wil geen wachtlijst binnen de integrale schuldhulpverlening. Hiervoor is de doelgroep te kwetsbaar. De gemeente wil dan ook niet dat alleen het eerste gesprek plaats vindt binnen vier weken, de beoordeling van de schuldenproblematiek dient – voor zover mogelijk in een specifiek dossier – binnen vier weken plaats te vinden. In ieder geval zal er binnen vier weken een eerste indicatie voor de oplossingsrichting worden gegeven. Hiermee scherpt de gemeente het landelijke kader verder aan. Dit sluit aan bij het huidige beleid van de gemeente waarbij vragen met betrekking tot schuldenproblematiek zo snel mogelijk worden beantwoord. De gemeente voldoet hiermee ook aan de Wet dwangsom (onderdeel van de Awb). Bedreigende situatie Voor personen die zich in een bedreigende situatie bevinden is in de Wgs opgenomen dat die binnen drie werkdagen het eerste gesprek moeten hebben waarin de hulpvraag wordt vastgesteld. Bij een aanmelding moet dan ook direct worden vastgesteld of hier mogelijk sprake is van een bedreigende situatie. Ondanks het opleggen van een wettelijke termijn van drie werkdagen stelt de wetgever geen sanctie op het niet behalen van deze termijn. In de wet wordt onder bedreigende situatie een gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektra of water of opzegging dan wel ontbinding van de zorgverzekering verstaan. Aan deze definitie voegen wij toe dat er in al deze genoemde situaties sprake moet zijn van een aangezegde datum waarop dit plaats gaat vinden. Ook dit onderdeel van de Wgs willen wij verder aanscherpen. Bij iedereen waarvan duidelijk is dat hier sprake is van een crisissituatie, gaan wij direct aan de slag. Het kan zijn dat het eerste formele gesprek hiermee niet binnen drie werkdagen plaatsvindt. Inwoners die zich in een crisissituatie bevinden, zitten echter niet te wachten op een gesprek. De crisis moet worden aangepakt. 4. Regie- en sturingsopgave Met de komst van de Wgs krijgt de gemeente een duidelijke regierol op het gebied van integrale schuldhulpverlening. Wij worden verplicht integrale schuldhulpverlening aan te bieden en wij moeten ons over de uitvoering van de wet verantwoorden richting het Rijk. Om invulling te geven aan de rol van regisseur is het van belang dat wij duidelijk aangeven wat wij willen bereiken en wie de uitvoeringspartner(s) hiervoor zijn. Met deze partner(s) worden afspraken gemaakt. Hierbij dient een duidelijk onderscheid te worden gemaakt tussen de verantwoordelijkheden van de uitvoering en de beleidsverantwoordelijkheid.


Gemeente Landerd

14

In dit hoofdstuk wordt stil gestaan bij de rollen en verantwoordelijkheden van de gemeente en de verschillende uitvoeringsorganisaties die het beleid vormgeven. Daarnaast wordt stilgestaan bij de wijze van sturing door de gemeente. 4.1 Regie De gemeente is zoals gezegd de regievoerder. In het openbaar bestuur is regie de wijze van uitvoeren van publieke taken onder toezicht en voor rekening van de opdrachtgever. Regie kan worden omschreven als het zodanig sturen, faciliteren en stimuleren van de uitvoerende organisatie(s) dat zij optimaal presenteren. • Sturen in de zin van een duidelijke opdracht en een duidelijk verantwoordingskader. • Faciliteren door middel van het beschikbaar stellen van de noodzakelijke middelen. • Stimuleren door verantwoordelijkheid te delen, door ruimte te geven aan de professionaliteit en creativiteit. Wat de gemeente wil bereiken is opgenomen in de sociale opgave, namelijk: alle inwoners dusdanig ondersteunen dat hij zal uitkomen op zijn persoonlijk hoogst mogelijke ‘vorm’ van financiële zelfredzaamheid. Regie kan worden gevoerd op verschillende niveaus. De volgende beleidsverantwoordelijkheden zijn te onderscheiden: 1. Strategisch beleid; beleid gericht op de langere termijn, waarin de sociale opgave centraal staat (wat je met het beleid wil bereiken); 2. Tactisch beleid; beleid gericht op doelgroepen, speerpunten en een kortere termijn. Uitwerking van het tactisch beleid vindt plaats in begrotingen, jaarrekeningen en jaarverslagen; 3. Uitvoeringsbeleid; beleid dat zich richt op het individu. In een dienstverleningsconcept tussen de gemeente en de uitvoeringorganisaties worden afspraken gemaakt over het aanbod. 4.2 Rollen en verantwoordelijkheden Om regie te kunnen voeren is het van belang dat er duidelijke afspraken worden gemaakt over de beoogde resultaten en wie waarvoor verantwoordelijk is. In de huidige situatie zijn grofweg drie belangrijke spelers te onderscheiden: • de gemeenteraad; • het college van B&W en • de uitvoeringsorganisaties De gemeenteraad De gemeenteraad voert regie op het strategische beleid. De gemeenteraad vult deze rol in door het vaststellen van dit beleidsplan. In het beleidsplan stelt de raad het beleid vast met betrekking tot: • de toeleiding (toelatingscriteria) • de wachttijden • de doorstroom en • het doel (het ontwikkelen van de vaardigheden). College van B&W Het college voert regie op het tactisch beleid. De beleidsdoelen die door de raad zijn vastgesteld, worden vertaald in uitvoeringsafspraken zodat er sturing kan worden gegeven op de resultaten van de uitvoeringsorganisaties. In de huidige situatie zoals beschreven in paragraaf 1.3 zijn er verschillende uitvoeringsorganisaties actief op het gebied van integrale schuldhulpverlening. Omdat er sprake dient te zijn van integraal beleid, maakt de gemeente als regievoerder afspraken met de Beleidsplan wet gemeentelijke schuldhulpverlening 2012-2015

Gemeente Landerd

15

uitvoeringsorganisaties over wie voor welk onderdeel verantwoordelijk is en hoe er samen moet worden gewerkt. Deze afspraken worden minimaal één maal per jaar geëvalueerd. Mocht hiertoe aanleiding zijn (bij bijvoorbeeld een grote toeloop op de schuldhulpverlening), zal het college de raad informeren. Uitvoeringsorganisatie De uitvoeringsorganisaties voeren de regie op het uitvoeringsbeleid. De uitvoeringsorganisaties bepalen hoe de door de raad vastgestelde beleidsdoelen worden gehaald. Het financiële aspect (materiële schuldhulpverlening en preventie) binnen de integrale schuldhulpverlening is belegd bij de gemeente (team sociale zaken) en de Kredietbank Nederland. Waarin de Kredietbank Nederland zich onderscheidt is dat het direct een oplossing kan bieden voor de schuldproblematiek. De Kredietbank Nederland is hiermee sinds jaar en dag het gezicht op het terrein van integrale schuldhulpverlening in onze gemeente. Het psychosociale onderdeel binnen de integrale schuldhulpverlening (immateriële hulpverlening) wordt belegd bij Aanzet. Aanzet is net als de Kredietbank Nederland al jarenlang een partner van de gemeente. Aanzet heeft in deze periode een breed netwerk opgebouwd en is een bekende speler in het veld. 5. Financiële opgave Naast de sociale- en regieopgave ligt er een financiële opgave voor de gemeente. De financiële opgave is gericht op het behalen van de sociale ambities binnen de door de gemeenteraad beschikbaar gestelde financiële middelen. In de begroting van Landerd is een bedrag van € 20.000,- (begrotingspost 6610001 34555) opgenomen ten behoeve van de uitvoering schuldhulpverlening. Aantal meldingen schuldhulpverlening 2010: 34 waarvan 10 zaken zijn doorgestuurd naar de Kredietbank Nederland. 2011: 19 waarvan 11 zaken zijn doorgestuurd naar de Kredietbank Nederland. Per 1 januari 2012 heeft de Kredietbank Nederland nog 11 personen in traject. Aantal meldingen energieleveranciers (“Ministeriele regeling afsluit elektriciteit en gas van kleingebruikers”) 2010: 8 zaken 2011: 37 zaken2 De financiële sturing op de integrale schuldhulpverlening is een middel dat moet bijdragen aan het realiseren van de sociale opgave. De zorgplicht binnen de Wgs zorgt er voor dat integrale schuldhulpverlening verandert van een dienst die geboden kan worden naar een plicht waarop de inwoner recht heeft. Daarnaast zijn wij verplicht om preventie een plaats te geven binnen het gemeentelijke schuldhulpverleningsbeleid. De komst van de Wgs heeft het Rijk er echter niet toe bewogen om meer geld beschikbaar te stellen voor de uitvoering van de wet. Om de financiële risico’s zoveel als mogelijk te beperken maakt de gemeente duidelijke afspraken met de uitvoeringsorganisaties over de financiering van de integrale schuldhulpverlening.

2

Met name in 2011 is uitvoering door energieleveranciers verder aangescherpt.


Gemeente Landerd

16

De financiële opgave wordt beschreven langs de volgende lijnen: • Beperken van financiële risico’s • Financiële sturing door regievoering. 5.1 Beperken van financiële risico’s Zoals hierboven is aangegeven zorgt de komst van de Wgs er voor dat integrale schuldhulpverlening een recht wordt waarop iedereen aanspraak kan maken. Indien de gemeente kiest om op voorhand bepaalde groepen uit te sluiten kan dit er voor zorgen dat de financiële risico’s beperkt blijven. De inwoners die hierdoor niet zouden worden geholpen en hun problematiek verdwijnen echter niet. Dit kan leiden tot een groter aantal inwoners die uit hun woning worden gezet of die afgesloten worden van nutsvoorzieningen en alle (overlast)verschijnselen die daarmee gepaard gaan. Het onderzoek “schuldhulpverlening loont” van de Hogeschool Utrecht/Regioplan toont aan dat de kosten van schuldhulpverlening tegenover opbrengsten van juist deze (en andere) gevolgen opweegt. Schuldhulpverlening loont! De gemeente staat dan ook voor een zo breed mogelijke toegankelijkheid van de integrale schuldhulpverlening (zie ook paragraaf 3.3). Ook in economisch slechte tijden. Dit betekent niet dat we de financiële risico’s dan maar voor lief moeten nemen. Door het uitvoeren van schuldhulpverlening, voorkomt de gemeente hoge kosten op andere terreinen. Elke euro die gemeenten besteden aan schuldhulpverlening, leidt tot gemiddeld twee euro aan kostenbesparing op andere plekken. Dit blijkt uit onderzoek dat het lectoraat Rechten van Hogeschool Utrecht (HU) en onderzoeksbureau Regioplan (Amsterdam) samen hebben uitgevoerd naar de kosten en baten van schuldhulpverlening. Het onderzoek gebeurde in opdracht van elf organisaties op dit vakgebied. De grootste besparingen worden gerealiseerd door een kortere uitkeringsduur. Een andere grote besparing is het voorkomen van huisuitzettingen van de schuldenaren. Het gaat o.a. om kosten die woningcorporaties maken bij huisuitzettingen en kosten voor het organiseren van maatschappelijke opvang. Andere kostenbesparingen vinden plaats bij de verslavingszorg en de Ggz. Niet-financiële problemen Het hoge rendement van schuldhulpverlening is een gevolg van het gegeven dat veel schuldenaren ook kampen met niet-financiële problemen. De hoge schulden gaan samen met psycho-sociale problematiek, een verslaving, een tekort aan weerbaarheid of werkloosheid. Het aanpakken van de schulden leidt er toe dat schuldenaren op andere terreinen weer sneller de draad kunnen oppakken. Uit het onderzoek van HU/Regioplan blijkt onder meer dat de gemiddelde uitkeringsduur substantieel korter is als een uitkeringsgerechtigde met schulden ook gebruik maakt van schuldhulp. Door de bank genomen valt de verhouding tussen de kosten en baten hoger uit naarmate de sociale structuur in een gemeente zwakker is (denk aan percentage uitkeringsgerechtigden, laagopgeleiden, eenoudergezinnen c.q. alleenstaanden et cetera). Andere bepalende variabelen zijn de mate waarin een gemeente inzet op vroegsignalering en investeert in goede samenwerking met ketenpartners en crediteuren. De belangrijkste les is dat schuldhulpverlening loont.


Gemeente Landerd

17

Bijlage A

Productenboek

Stabiliseren Financiële stabiliteit biedt de meeste kans op een geslaagde schuldregeling én op een structurele oplossing van de financiële problemen. Bij het bereiken van die stabiliteit komen de volgende onderwerpen aan de orde: -

Crisisinterventie in verband met bedreigende schulden (in overleg met betrokkenen wordt per situatie beoordeeld wie actie moet ondernemen) Toelichting werkwijze Kredietbank Nederland, doorlopen van gegevens, achtergronden en ontstaan schulden Budgetanalyse, doorspreken financiële situatie en te maken keuzes om tot een sluitend budget te komen Orde en rust brengen in de financiële situatie Ontvangen van inkomen Betalen vaste lasten (huur, energie e.d.) Periodiek uitbetalen huishoudgeld Indien nodig het openen van een nieuwe bankrekening (convenant NVB) Voorbereiding treffen voor het opzetten van de financiële administratie Zo nodig verwijzen naar andere hulpverlenende instellingen Afstemmen met andere hulpverlenende instellingen Met schuldeisers zal, waar mogelijk en noodzakelijk, in een vroeg stadium van de stabilisatieperiode worden samengewerkt (voorkoming uitzetting en afsluiting) Opstellen plan van aanpak Opstarten van Budgetcoaching

Budgetcoaching - Het in eerste instantie volledig overnemen van de administratie - Ontvangen van inkomen en (op basis van het vastgestelde budget) - Betalen vaste lasten - Reserveren voor diverse nota’s - Periodiek uitbetalen huishoudgeld - Bestaand uitgavenpatroon in kaart brengen en beoordelen op mogelijkheden om het inkomen te verhogen (aanspraken financiële tegemoetkomingen) en uitgaven te beperken - Opstellen jaarbegroting - Opstellen maandbegroting (eventueel) - In overleg met cliënt opstellen van uitgavenplan voor de komende periode(s) - In maandelijkse gesprekken samen de administratie doen - Bespreken uitgavenplan van de afgelopen maand(en) - Doornemen met cliënt van verrichte betalingen - Hulpmiddelen aanreiken om het budget onder controle te houden - Aanreiken hulpmiddelen om op lange termijn overzicht te houden over financiën en gevolgen van keuzes in bestedingspatroon - Bespreken hoe om te gaan met “onverwachte” uitgaven - Begeleide afbouw naar zelfstandig financieel beheer - De Kredietbank Nederland zorgt dus voor betaling als het inkomen daadwerkelijk binnenkomt, en signaleert tijdig als er geen betaling mogelijk is.


Gemeente Landerd

18

Schuldregeling Schuldregeling - Completeren van het dossier (is alle informatie beschikbaar?) - Opvragen ontbrekende informatie - Beoordeling aanvraag op mogelijkheden schuldregeling - Berekening vrij te laten deel van het inkomen - Beoordeling financiële ruimte voor het aflossen van de schulden - Beoordeling vermogenssituatie - Vaststelling aard schuldsituatie - Contact met cliënt naar aanleiding van het aanvraagformulier - Verslaglegging bevindingen dossieronderzoek - Opstellen van een schuldregelingsovereenkomst bij problematische schulden Bij problematische schuldsituaties zonder problematische schulden (voor zover cliënt niet in staat is dit zelf te regelen): - Aanschrijven schuldeisers - Vervaardigen schuldoverzicht - Betaalplan maken voor schuldeisers - Voorstel tot betalingsregeling of herfinanciering verzenden - Eventueel schriftelijke aanvraag borgstelling - Onderhandelen met schuldeisers Bij akkoord schuldeisers: - Herfinanciering: voorbereiding kredietverlening en uitbetaling aan schuldeisers - Betalingsregeling: doorbetaling aan schuldeisers - Opstellen en laten tekenen van een schuldregelingsovereenkomst Indien er geen akkoord met alle schuldeisers wordt bereikt, is er automatisch sprake van problematische schulden. Bij problematische schulden, conform de gedragscode schuldregeling: - Aanschrijven schuldeisers - Vervaardigen schuldoverzicht - Betaalplan maken voor schuldeisers - Voorstel tot bemiddeling of sanering verzenden - Eventueel schriftelijke aanvraag borgstelling - Onderhandelen met schuldeisers - Eventueel via advocaat een onderhands akkoord trachten af te dwingen Bij akkoord schuldeisers: - Sanering: voorbereiding kredietverlening en uitbetaling aan schuldeisers - Bemiddeling: doorbetaling aan schuldeisers na vastgestelde periodes Verzoekschrift Indien geen akkoord met alle schuldeisers wordt bereikt, wordt op verzoek het verzoekschrift en de daarbij verplichte verklaring voor aanvraag toepassing wettelijke schuldsanering (WSNP) verzorgd.


Gemeente Landerd

19

Beleidsplan Wet gemeentelijke Schuldhulpverlening

Recommend Documents