Beleidsplan schuldhulpverlening 2013 – 2016
1. Inleiding ..............................................................................................................................................2 1.1 Korte geschiedenis van schuldhulpverlening landelijk en lokaal ..................................................2 1.2 Maatschappelijke ontwikkelingen binnen de gemeente ..............................................................2 1.3 De komst van de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening in 2012 .............................................2 1.4 Doelstelling van deze beleidsnotitie ..........................................................................................2 2. De schuldhulpverlening in Horst aan de Maas anno 2012.......................................................................2 2.1 Huidig beleid ...........................................................................................................................2 2.2 Huidige cijfers over klanten ......................................................................................................2 3. Toekomstig beleid van Horst aan de Maas ............................................................................................3 3.1 Missie.....................................................................................................................................3 3.2 Visie .......................................................................................................................................3 3.3 Doelstellingen .........................................................................................................................3 4. Preventief beleid: samen schuldenproblematiek voorkomen en signaleren ..............................................4 4.1 Het begrip preventie en onze uitgangspunten ............................................................................4 4.2 Concrete activiteiten voor preventie ..........................................................................................4 5. Curatief beleid: integrale schuldhulpverlening ........................................................................................5 5.1 Het begrip curatie en onze uitgangspunten................................................................................5 5.2 Concrete activiteiten voor curatie ..............................................................................................5 6. Financiële kaders.................................................................................................................................6 7. Uitvoering beleidsplan ..........................................................................................................................6 7.1 Aandachtspunten voor de uitvoering in komende jaren...............................................................6 7.2 Uitvoerende organisatie ...........................................................................................................6 8. Resultaten en evaluatie ........................................................................................................................7 8.1 Resultaten ..............................................................................................................................7 8.2 Evaluatie.................................................................................................................................7 Bijlagen...................................................................................................................................................8
1
1. Inleiding 1.1 Korte geschiedenis van schuldhulpverlening landelijk en lokaal Tot 1994 lag de verantwoordelijkheid voor schuldhulpverlening in Nederland bij meerdere organisaties. Hiertoe behoorden het maatschappelijk werk, de kredietbank en de sociale diensten van de gemeenten. Uit een adviesrapport van de commissie Boorsma kwam naar voren dat de verantwoordelijkheid voor schuldhulpverlening beter bij één nieuwe herkenbare organisatie kon liggen. De plicht tot het bieden van schuldhulpverlening is toen aan de gemeenten opgedragen. De taak valt sinds 2007 onder de zorgplicht die gemeenten hebben voor hun inwoners, beschreven in de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Deze wet laat de wijze waarop zij de schuldhulpverlening inrichten en de middelen die zij hiervoor inzetten vrij. De gemeente Horst aan de Maas en de voormalige gemeenten Horst aan de Maas, Sevenum en Meerlo-Wanssum hebben schuldhulpverlening al sinds lange tijd in contractvorm ingekocht bij een externe partij. 1.2 Maatschappelijke ontwikkelingen binnen de gemeente De gemeentelijke zorgplicht breidt zich uit. Er komen nieuwe taken bij ons te liggen door de (uitgestelde) komst van de Wet Werken Naar Vermogen en de decentralisaties Jeugdzorg en AWBZ extramuraal. De budgetten worden gekort en overgeheveld naar onze gemeente. Omdat wij al onze maatschappelijke voorzieningen toekomstbestendig willen maken, zijn wijzigingen in beleid noodzakelijk. Dit geldt ook voor ons beleid schuldhulpverlening dat, als onderdeel van onze zorgplicht, aansluiting zal vinden bij onze visie op andere vormen van maatschappelijke ondersteuning. 1.3 De komst van de Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening in 2012 Om de zorgplicht voor schuldhulpverlening voor gemeenten in wettelijke kaders vast te leggen, is een nieuwe wet aangenomen door de Eerste Kamer genaamd: “Wet Gemeentelijke Schuldhulpverlening”. Deze wet is per 1 juli 2012 ingegaan. De wet geving verplicht de gemeenteraad een (maximaal) vierjarig plan vast te stellen. Hierin dienen wij in ieder geval te beschrijven: • welke resultaten de gemeente in de door het plan bestreken periode wenst te behalen; • welke maatregelen de gemeenteraad en het college nemen om de kwaliteit te borgen; • het maximale aantal weken dat de gemeente nastreeft met betrekking tot wacht- en doorlooptijden; • hoe schuldhulpverlening aan gezinnen met inwonende minderjarige kinderen wordt vormgegeven. Het college van burgemeester en wethouders is verantwoordelijk voor uitvoering van het plan. 1.4 Doelstelling van deze beleidsnotitie Het doel van deze notitie is om een plan vast te stellen voor de komende jaren, waarmee wij efficiënt beleid voeren op gebied van de schuldhulpverlening.
2. De schuldhulpverlening in Horst aan de Maas anno 2012 2.1 Huidig beleid Wij bieden onze burgers schuldhulpverlening aan wanneer zij zich met financiële vragen melden, mogelijk na een doorverwijzing door een andere hulpverlener. Er wordt een afspraak gepland met onze schuldhulpverlener waarin het traject wordt bepaald. Het kan gaan om beantwoording van een eenvoudige financiële vraag, maar ook om de aanwezigheid van problematische schulden waarvoor een schuldregeling wordt gestart. Op basis van maatwerk worden bepaalde producten van het proces van schuldhulpverlening ingezet (zie bijlage 1). 2.2 Huidige cijfers over klanten In 2011 zijn in totaal 160 burgers bij de gemeente aangemeld met schulden. Het aantal van 160 bestaat, naast 110 burgers die bij onze schuldhulpverlener terecht komen, tevens uit ongeveer 50 “preaanmeldingen”. Dit betreft schuldenaren met een betalingsachterstand bij energiebedrijven, waarvan de gegevens door de energiebedrijven aan de gemeente worden doorgegeven.
2
Informatie over de achtergrond van de klanten en de hoogte van de schulden wordt in de grafieken 2 t/m 5 weergegeven (zie bijlage 2). Het valt op dat de helft van de klanten een inkomen uit een uitkering ontvangt en dat wij weinig jongeren en ouderen zien. De hoogte van de schulden van onze klanten is in de helft van de gevallen beperkt en als schuldenpakket goed oplosbaar (< € 15.000). Van de aanmeldingen doorloopt ongeveer 50% een succesvolle schuldregeling (100%, minnelijk of wettelijk). Na de regeling zijn de klanten vrij van schulden. Daarnaast wordt 25% van de aangemelde schuldenaren geholpen met een éénmalig advies. De overige 25% valt af, voornamelijk in de aanmeldingsfase. Incidenteel wordt een opgestarte schuldregeling niet succesvol doorlopen, in 2011 betrof dit 2 klanten.
3. Toekomstig beleid van Horst aan de Maas 3.1 Missie Onze brede maatschappelijke missie in de komende jaren is dat alle burgers van onze gemeente in de gelegenheid worden gesteld om naar vermogen mee te doen in de maatschappij. Wanneer ondersteuning van de gemeente bij het meedoen noodzakelijk en gewenst is, dan willen wij onze burgers in staat stellen optimaal deel te nemen aan de maatschappij door een goede (schulden)dienstverlening op maat te bieden. Een missie van de gemeente is daarnaast om (financiële) problematiek vroeg te signaleren en waar mogelijk op te lossen, waarmee wij aan onze zorgplicht voldoen en tevens hoge maatschappelijke kosten voorkomen. Hiermee houden wij onze maatschappelijke voorzieningen toekomstbestendig. Onze maatschappelijke missie in de komende jaren is: 1. Het bieden van een goede dienstverlening, waarmee wij alle burgers in staat stellen optimaal mee te doen. 2. Het signaleren en waar mogelijk oplossen van problematiek, om burgers vroegtijdig te helpen en maatschappelijke kosten tegen te gaan. 3.2 Visie In onze visie staat de eigen verantwoordelijkheid van burgers voorop. Onze inwoners zijn in dit kader zelf aansprakelijk voor het financiële huishouden en het ontstaan van schuldenproblematiek. De dienstverlening van de gemeente is erop gericht om deze verantwoordelijkheid zoveel als mogelijk bij de klant te laten liggen. Wanneer klanten als gevolg van een beperking niet in staat zijn om de verantwoordelijkheid te dragen, dan wordt een passende oplossing gezocht. Wij zien de gemeentelijke dienstverlening als één van de schakels voor een effectief beleid om maatschappelijke problematiek aan te pakken. Het netwerk van relevante partners is belangrijk en zal in dit plan aan bod komen. Een goede samenwerking binnen dit web is wat met “integrale schuldhulpverlening” in de wet wordt beoogd. Zeker daar waar het gaat om het voorkomen van het ontstaan of erger worden van problematiek, heeft de maatschappij zelf een belangrijke rol. In lijn met onze missie zien wij een rol voor de gemeente wanneer schuldenproblematiek de participatie van onze burgers belemmert of er een risico hierop bestaat. De eigen verantwoordelijkheid van burgers is bij de dienstverlening een uitgangspunt. Maatwerk voor de burger en samenwerking met de maatschappelijke partners zijn voorwaarden voor een goede efficiënte dienstverlening. 3.3 Doelstellingen Onze missie en visie leiden tot de volgende algemene doelstellingen die in het verdere plan uitgewerkt worden: 1.
Wij voorkomen samen met de maatschappelijke partners het ontstaan en groeien van schuldenproblematiek die de participatie belemmert: preventief beleid. Dit betekent dat wij in de komende jaren het maatschappelijke veld meer betrekken in ons beleid om schuldenproblematiek te voorkomen. 3
2.
Wij bieden een gepaste integrale oplossing voor financiële problematiek aan burgers, die bereid zijn de eigen verantwoordelijkheid naar vermogen te dragen: curatief beleid. Dit betekent dat wij naast de professionele schuldhulpverlening andere vormen van hulpverlening als voorliggend of als aanvullend zien. Daarnaast blijft de cliënt in het proces zo veel mogelijk probleemeigenaar en wordt er veel van zijn/haar verantwoordelijkheid gevraagd om de problematiek op te lossen.
4. Preventie f beleid: samen schuldenproblematiek voorkomen en signaleren 4.1 Het begrip preventie en onze uitgangspunten Wij onderscheiden drie vormen van preventie: • Primaire preventie: voorkomen van problemen, bijvoorbeeld door aanleren vaardigheden. • Secundaire preventie: voorkomen dat problemen groter worden, bijvoorbeeld door signaleren betaalachterstanden. • Tertiaire preventie: nazorg na een schuldenregeling. Er zijn dus vele activiteiten om schuldenproblematiek te voorkomen of vroeg te signaleren. De gemeente is hierin niet de enige actor. Onze uitgangspunten voor ons preventieve beleid zijn: • preventief beleid wordt gericht op risicodoelgroepen; • het stimuleren van gebruik van voorzieningen voorkomt schuldenproblematiek ; • de maatschappij heeft een eigen verantwoordelijkheid om schuldenproblematiek te voorkomen. 4.2 Concrete activiteiten voor preventie Actie 1 Wij voeren preventief beleid voor specifieke doelgroepen: • • • • • •
zorgmijders: inzet schuldhulpverlening meenemen in zorgmijdersoverleg; nieuwkomers: in begeleiding aandacht voor beheer financiën en toeleiden tot financiële zelfredzaamheid; uitkeringsgerechtigden: preventieve afspraken maken tussen gemeente en U.W.V., zoals het wijzen op inkomensvoorzieningen, schuldhulpverlening e.d.; jongeren: binnen projecten wordt aandacht geschonken aan omgaan met geld (bijvoorbeeld op scholen en het project Kamers met Toekomst); zelfstandige ondernemers: voor ondernemers is er een laagdrempelig steunpunt, voorafgaand aan en ondersteunend bij een beroep op Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ); voormalige klanten: na het doorlopen van een regeling bieden wij nazorg.
Actie 2 Wij gaan onze informatievoorziening verbeteren: • •
goede informatievoorziening via internet over schuldhulpverlening en andere voorzieningen; heldere folders en aanvraagformulieren voor voorzieningen.
Actie 3 Wij gaan vrijwilligers inzetten voor laagdrempelige hulp en preventie: • • •
administratieve ondersteuning door vrijwilligers; administratieve ondersteuning in de vorm van schuldhulpmaatjes; ondersteuning van spontane initiatieven van maatschappij.
Actie 4 Wij maken afspraken met schuldeisers over het melden van betaalachterstanden: • • •
afspraken convenant Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (N.V.V.K.) en energieleveranciers, zorgverzekeraars e.d. afspraken met woningstichting; afspraken intern met invorderingsambtenaar.
4
Actie 5 De aanwezigheid van schuldenproblematiek wordt mede gesignaleerd door maatschappelijke partners: • •
bij andersoortige zorgvraag de financiële situatie meenemen (vraagverheldering); warm contact en overdracht tussen schuldhulpverlening en maatschappelijk werk, voedselbank, zorginstellingen e.d.
5. Curatief beleid: integrale schuldhulpverlening 5.1 Het begrip curatie en onze uitgangspunten Het oplossen van de schuldenproblematiek bestaat momenteel uit een maatwerktraject dat schematisch is weergegeven in grafiek 1 (zie bijlage 1). Onze uitgangspunten voor nieuw beleid zijn: • de dienstverlening is op maat en integraal; • de schulden van ouders staan de maatschappelijke participatie van minderjarige kinderen niet in de weg (dienstverlening WIZ); • de schuldenaar die een traject wil starten, heeft een hoge mate van verantwoordelijkheid; • er wordt een snelle dienstverlening nagestreefd. 5.2 Concrete activiteiten voor curatie Schematisch wordt het nieuwe traject van aanmelding tot advies/traject weergegeven in bijlage 3. Hier volgen de activiteiten in fases: Actie 1 Wij zorgen dat de toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening vanuit meerdere organisaties wordt gevonden: • • •
burger meldt zich zelf; burger wordt doorverwezen na vraagverhelderingsgesprek elders; burger wordt aangemeld door schuldeisers.
Actie 2 Wij bieden binnen 2 weken na melding een voorportaal tot de gemeentelijke schuldhulpverlening, waarin de screening plaatsvindt van de situatie en advies / doorverwijzing. In geval van crisisinterventie vindt binnen 24 uur het eerste contact plaats. Om een goede efficiënte oplossing te bieden aan de burger, vindt er een screening plaats. Binnen 2 weken na melding door de burger of een doorverwijzing volgt een uitnodiging voor een eerste gesprek. Belangrijk voorafgaand aan inzet van verdere schuldhulpverlening zijn de volgende vragen: 1. Is er sprake van problematische schulden? 2. Is er sprake van een regelbaar schuldenpakket en / of een regelbare schuldenaar? De oplossing kan dan bestaan uit een verwijzing naar of een combinatie van: • gemeentelijke dienstverlening WIZ; • andere hulpverlening; • administratieondersteuning door vrijwilligers; • gemeentelijke schuldhulpverlening, bijvoorbeeld schuldenregeling (mits voldaan aan voorwaarden in bijlage 4). Actie 3 Wij bieden na de screening integrale gemeentelijke schuldhulpverlening met een traject op maat aan burgers waarvoor dit een efficiënt middel is. Een traject kan bestaan uit de volgende producten: • Aanmelding/intake • Schuldenregeling • Ondersteuning vrijwilligers (maatjesproject) • Budgetbeheer • Beschermingsbewind
5
• Nazorg • Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen (W.S.N.P.) • Flankerende hulp, waaronder gemeentelijke dienstverlening WIZ De gemeentelijke schuldhulpverlening is de regievoerder van het dossier.
6. Financiële kaders Op onze begroting staat € 106.370 gereserveerd voor schuldhulpverlening in 2012. Daarnaast wordt jaarlijks vanuit de bijzondere bijstand € 70.000 - € 80.000 aan bewindvoering en budgetbeheer vergoed. Het doel is om de toekomstige schuldhulpverlening binnen de bestaande budgetten uit te voeren.
7. Uitvoering beleidsplan 7.1 Aandachtspunten voor de uitvoering in komende jaren. Met de vaststelling van deze beleidsnotitie krijgt het college van burgemeester en wethouders de taak dit plan uit te voeren in de periode 2013 – 2016. Om hieraan richting te geven volgen aandachtspunten voor de komende jaren. 1.
Er is een regierol weggelegd voor de gemeentelijke schuldhulpverlener: integrale klantbenadering en coachende begeleiding komen in het functieprofiel.
Dit beleidsplan spreekt van een schuldhulpverlening op maat. Het profiel voor onze gemeentelijke schuldhulpverleners zal hierbij aansluiten. 2.
Wij hebben aandacht voor afstemming in de uitvoering binnen de gemeente en met maatschappelijke partners.
Het is van groot belang dat afstemming plaatsvindt binnen en buiten de gemeente. Bij het opstellen van deze nota zijn daarom meerdere interne en externe partijen betrokken. In het uitvoeringsplan zal dit worden uitgewerkt. 3.
De kwaliteit wordt gewaarborgd.
Om de kwaliteit van onze uitvoering te waarborgen, zal de gemeentelijke schuldhulpverlening in de komende jaren werken volgens de gedragscode van de koepelorganisatie Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (N.V.V.K.). De gedragscode die deze koepelorganisatie ontwikkelt, draagt bij aan kwalitatief hoge schuldhulpverlening. 4.
Wij hechten belang aan continuïteit.
Voor efficiënte schuldhulpverlening heeft men kennis nodig van de klant en het netwerk. Continuïteit van de uitvoerende organisatie is daarom in het belang van de klant, de schuldeisers en de maatschappelijke partners. Dit sluit een reorganisatie per 2013, de inwerkingtreding van het beleidsplan, niet uit. 5.
Er is goede begeleiding van vrijwilligers.
De vrijwilligers die voor administratieve ondersteuning worden ingezet hebben een goede training en begeleiding nodig. 7.2 Uitvoerende organisatie In deze nota wordt gesproken over onze “dienstverlening” en de “gemeentelijke schuldhulpverlening”. Anno 2012 is Plangroep B.V. de organisatie die op contractbasis de schuldhulpverlening voor onze gemeente uitvoert. In 2013 loopt het contract af en zal met inachtneming van dit beleidsplan de uitvoering een nieuwe vorm krijgen.
6
8. Resultaten en evaluatie 8.1 Resultaten Wij zijn tevreden als wij onze algemene doelstellingen behalen met het voorgestelde preventieve en curatieve beleid. In jaarlijkse cijfers voor onze gemeentelijke schuldhulpverlening uitgedrukt, streven wij het volgende na: • 150 – 175 (pre-)meldingen, 120 daadwerkelijke aanmeldingen; • 50% adviezen en/of doorverwijzingen na aanmelding; • 50% aanmeldingen voor verdere schuldhulpverlening op maat; • < 20% uitvalpercentage onder daadwerkelijke aanmeldingen. 8.2 Evaluatie Een evaluatie met de gemeenteraad van de resultaten van dit beleidsplan zal begin 2016 op de concernplanning worden opgenomen. Hiervoor willen wij de komende jaren een registratiesysteem invoeren waardoor wij heldere cijfers hebben over de meldingen en trajecten.
7
Bijlagen Bijlage 1
Schematische weergave van schuldhulpverlening anno 2012
(éénmalig) Advies
100% betaling Preventie voorlichting
Aanmelding en intake Klant Crisisinterventie Stabilisatie
Minnelijke betalingsregeling
Schuldbemiddeling
Budgetbeheer Budgetbegeleiding
Afgifte art. 285 verklaring (WSNP ) en/of nazorg
Beschermingsbewind Flankerende hulp
Communicatie met eisers: passief Bij crisis actief
Communicatie met eisers: actief
Grafiek 1: Schematische weergave van producten en fases in de schuldhulpverlening.
8
Bijlage 2 Leeftijd 0 - 24 25 - 34 35 - 44 45 - 54 55 - 64 65 +
Achtergrond van onze klanten en hoogte van de schulden Percentage 4% 22% 31% 26% 12% 5%
Grafiek 2: De verdeling van de leeftijd van klanten.
Inkomen Onder modaal Modaal – 2x modaal Boven 2x modaal Onbekend*
Percentage 44% 22% 4% 30%
* wegens uitval vóór aanmelding en pre-aanmelding
Grafiek 3: De inkomenssituatie van klanten, waarbij de helft een vorm van uitkering ontvangt.
Burgerlijke staat Alleenstaand Alleenstaande ouder Samenwonend / gehuwd
Percentage 50% 13% 37%*
* waarvan de helft met kinderen
Grafiek 4: De burgerlijke staat van klanten.
Hoogte van de schulden < € 5.000 € 5.000 - € 15.000 € 15.000 - € 50.000 € 50.000 - € 75.000 > € 75.000 Onbekend*
Percentage 16% 34% 29% 5% 6% 10%
* wegens uitval vóór aanmelding en pre-aanmelding
Grafiek 5: De hoogte van de schulden van klanten.
9
Bijlage 3
Schematische weergave schuldhulpverlening 2013 – 2016
10
Bijlage 4
Voorwaarden voor toegang tot dienstverlening en gevraagde medewerking bij schuldregeling
Voorwaarden voor toegang tot dienstverlening Indien een burger zich wendt tot het college voor een verzoek tot schuldhulpverlening dient de aanvrager aan de volgende voorwaarden te voldoen: •
• • •
Aanvrager heeft een vaste woon- en verblijfplaats. Voor dak- en thuislozen biedt de gemeente Venlo als centrumgemeente hulpverlening, onze gemeentelijke schuldhulpverlening kan hierin weinig betekenen. Aanvrager is een natuurlijk persoon. Voor hulp bij bedrijfsschulden kan mogelijk een beroep gedaan worden op het Besluit Bijstandsverlening Zelfstandigen (BBZ). Aanvrager is ten aanzien van het ontstaan of onbetaald laten van zijn schulden in de vijf jaar voorafgaand aan de aanvraag te goeder trouw is geweest. Aanvrager verleent medewerking aan het schuldhulpverleningstraject gericht op het afbetalen van de schuld en het verhogen van de eigen participatie.
Gevraagde medewerking aan de klant bij een schuldenregeling Indien een burger met een schuldhulpverleningstraject start, dan wordt de volgende inzet van de klant gevraagd: •
•
•
•
•
Aanvrager komt de gemaakte afspraken na: verschijnt bij overleg of meldt tijdig af; levert tijdig gevraagde stukken aan; geeft openheid van zaken aangaande de schulden. De aanvrager geeft invulling aan de actieve informatieplicht. Dit betreft het verstrekken van informatie aan de schuldbemiddelaar over: wijzigingen in inkomen; wijzigingen in gezinssituatie; wijzigingen in vaste uitgaven. De aanvrager is gemotiveerd om de inkomenssituatie te verbeteren, schulden af te lossen en eigen participatie te verhogen door: mee te werken aan mogelijke re-integratie en / of inburgering; mee te werken aan het bevorderen van de eigen financiële zelfredzaamheid; niet-werkende partner zoekt indien mogelijk naar betaald werk; meerderjarige kinderen betalen kostgeld; aanpassen van bestedingspatroon. Hieronder valt het afstand doen van een nietnoodzakelijke auto, omlaag brengen van niet-noodzakelijke kosten e.d. De aanvrager is financieel regelbaar: er mogen geen niet-saneerbare schulden zijn; het inkomen wordt op orde gebracht met mogelijke aanvullende voorzieningen. De aanvrager maakt vanaf het moment dat deze zich meldt geen nieuwe schulden.
11
