Beleidsnota t.a.v. dyslexie (2013-2014).
Inleiding Dyslexie is een leerstoornis. Een leerstoornis wordt binnen de orthodidactiek opgevat als een ‘leergebrek’, dat niet het gevolg is van een te lage intelligentie. Ook problemen ten gevolge van een visuele of een auditieve beperking of ten gevolge van sociale omstandigheden worden niet gerekend tot het terrein van de leerstoornissen. Een andere leerstoornis die overeenkomsten vertoont met dyslexie, is dyscalculie (rekenstoornis). Hiervoor is een apart beleid ontwikkeld. In juni 2011 werd voor het basisonderwijs het protocol ERWD((Ernstige) RekenWiskunde-problemen en Dyscalculie) ontwikkeld. In januari 2013 is het Protocol Dyscalculie VO ter beschikking gesteld en aan de hand hiervan wordt ons dyscalculiebeleid aangepast in de loop van het schooljaar 2013-2014. Dyslexie Dyslexie wordt erkend als aan de volgende voorwaarden is voldaan: Het onderzoeksbureau moet een dyslexieverklaring en een volledig onderzoeksrapport afgeven. Dit onderzoeksbureau is gekwalificeerd voor het uitvoeren van psychodiagnostisch onderzoek en beschikt over specialistische kennis op het gebied van leerstoornissen en de onderwijsbelemmeringen die daarmee kunnen samengaan. Daartoe is een academische graad in de klinische (kinder- en jeugd)psychologie of orthopedagogiek vereist, alsmede een erkende bekwaamheidsregistratie in de psychodiagnostiek. Dit moet minimaal op het niveau van de BIG-registratie Gezondheidszorgpsycholoog, kinder- en jeugdpsycholoog of NVO-generalist. Leerlingen die afkomstig zijn van een basisschool die de leerling een CODE(Checklist Onderkenning Dyslexie Edux) heeft verstrekt krijgen, volgens de afspraak in het samenwerkingsverband, dezelfde faciliteiten. Begeleidingsplan Iedere leerling die op ’t Rijks een dyslexieverklaring met onderzoeksverslag inlevert, heeft in het leerlingvolgsysteem een begeleidingsplan. Deze is geschreven door een RT’er. De aanbevelingen uit het onderzoeksverslag zijn in het begeleidingsplan verwerkt. Dit plan is toegankelijk voor iedere docent die lesgeeft aan deze leerling. De leerlingen die met de CODE worden aangemeld, hebben geen onderzoeksverslag. Om een goed begeleidingsplan te kunnen schrijven, heeft de RT-afdeling meer gegevens nodig dan alleen de verklaring CODE. Indien deze gegevens er niet zijn, kan er geen begeleidingsplan worden gemaakt.
Blad 1 van 5
De ouders Zowel ouders als leerlingen moeten precies weten waar zij aan toe zijn. De ouders mogen de school aanspreken op gedane beloften; de leerling en de ouders moeten goed beseffen, dat extra hulp een beroep doet op extra inspanning. Een leerling die wel de lusten maar niet de lasten wil dragen, plaatst zich buiten de afspraken t.a.v. dyslexie in de school. De ouders zullen daarvan schriftelijk op de hoogte worden gesteld. Dit betekent dat een leerling met dyslexie ook inzet moet tonen voor vakken die hij/zij lastig vindt. Het recht op eventuele aanpassingen tijdens het examen blijft natuurlijk, zoals vastgesteld door de minister. Het signaleringsonderzoek Alle brugklassers nemen deel aan een signaleringsonderzoek. Wij gebruiken hiervoor het signaleringsonderzoek dat is ontwikkeld door de werkgroep ‘Protocol Dyslexie voor het VO’. Het ‘Protocol Dyslexie voor het VO’ ligt bij het RT-team ter inzage. Naar aanleiding van de resultaten van het dictee en de leestoets selecteert de RT leerlingen die deelnemen aan een spellingsgroep. Tijdens deze spellingslessen oefenen wij nog eens de elementaire spellingsregels gedurende 6 weken. Hierna volgt weer een signaleringsdictee, dat door het RT-team wordt geanalyseerd. Indien leerlingen een ondergrens passeren bij het aantal fouten, besluit de RT verdere testjes af te nemen op het vermoeden van dyslexie. Wanneer de RT’er dyslexie vermoedt, verwijst deze de leerling voor verder onderzoek door naar een onderzoeksbureau. Buiten het signaleringsonderzoek om kunnen leerlingen d.m.v. het zorgformulier door de mentor worden aangemeld bij RT voor testjes op het vermoeden van dyslexie. Ook bij deze leerlingen geldt dat, wanneer de resultaten van deze testjes daar aanleiding toe geven, de afdeling RT de ouders adviseert om de leerling door te sturen naar een onderzoeksbureau.
Bijeenkomsten brugklasleerlingen met dyslexie Voor brugklasleerlingen met dyslexie organiseert het RT-team aparte bijeenkomsten. De ouders ontvangen hierover bericht. In verband met de werkbaarheid binnen de hulpgroepen is het maximum aantal vijftien leerlingen per groep.
Dyslexiecoach De dyslexiecoach(D-coach) is het aanspreekpunt voor de leerling met dyslexie. Aan het begin van de schoolloopbaan of zodra dyslexie wordt gediagnosticeerd, krijgt de leerling een D-coach toegewezen. In principe is deze D-coach het aanspreekpunt voor de leerling betreffende zijn dyslexie gedurende de gehele schoolloopbaan. De D-coach spreekt vakdocenten aan bij onduidelijkheden of conflicten betreffende dyslexie. Ook beantwoordt hij de vragen van de leerlingen in samenwerking met het RT-team. De D-coach leert de leerling om op te komen voor zijn belangen betreffende de dyslexie.
Blad 2 van 5
Afspraken en aanbevelingen t.a.v. dyslexie Een leerling kan alleen aanspraak maken op de gemaakte afspraken en aanbevelingen, indien er een officieel rapport op school aanwezig is. Volgens dit rapport moet er sprake zijn van dyslexie. Bovendien moet er een behandelingstraject uitgestippeld of afgelegd zijn, bijvoorbeeld extra ondersteuning of handelingsplannen op de basisschool. Gemaakte afspraken op ’t Rijks: 1. Bij Nederlands worden spelfouten alleen in het onderdeel spelling meegerekend, waarbij de leerling met dyslexie nooit lager kan scoren dan het cijfer 3. Bij Engels, Frans en (vanaf het tweede leerjaar) Duits worden de spelfouten wel aangestreept en moeten worden verbeterd, maar er wordt maximaal één punt (van het eindcijfer) afgetrokken voor spelfouten. Dit geldt voor alle schriftelijke opdrachten en toetsen. Bij de genoemde vakgroepen wordt één docent aangewezen die bij onduidelijkheden beslist. Voor Engels en Duits (Duits derde klas) geldt, dat de KP’s sterke werkwoorden schriftelijk dan wel mondeling (afhankelijk van de vorm van dyslexie) worden afgenomen. 2. Buiten de talen telt men spelfouten in het geheel niet mee. Docenten zien erop toe dat leerlingen met dyslexie voldoende tijd krijgen bij schriftelijke toetsen. Dit betekent in de praktijk dat een klassenproefwerk (KP) voor iedereen in veertig minuten gemaakt moet kunnen worden. Voor de leerlingen met dyslexie en dyscalculie geldt dat zij dit dan in 50 minuten af moeten kunnen krijgen. Bij een GP hebben leerlingen 15 minuten extra. 3. Gebruik altijd Arial 12 voor een toets. Lettergrootte 12 wordt algemeen erkend als adequaat voor leerlingen met een leesbeperking. Sinds 2013 worden alle SE’s in Arial 12 aangeboden. 4. Bij luistertoetsen Engels, Frans en Duits worden langere pauzes ingelast of wordt gewerkt met speciale versies. 5. Behaalde rapportcijfers tellen het hele schooljaar mee, m.u.v. periode 1 klas 1. Indien tijdens de schoolloopbaan in een rapportperiode dyslexie bij een leerling wordt geconstateerd, wordt het voorafgaande rapportcijfer niet meegeteld indien dit een ongunstige invloed zou hebben op het huidige rapportcijfer en het duidelijk is dat dit lage cijfer het gevolg is van de dyslexie (dit geldt niet voor de creatieve vakken). NB. In het examenjaar zijn de exameneisen bindend.
Blad 3 van 5
Werkwijze voor docenten: 1 2 3
4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15
16
17
Lees het begeleidingsplan in het leerlingvolgsysteem. Indien de leerling er baat bij heeft, kunt u in overleg extra mondelinge beurten geven. Realiseert u zich, dat meerkeuzevragen voor leerlingen met dyslexie een extra probleem vormen. Het cijfer zal eerder iets zeggen over het lezen dan over de getoetste kennis. Bied proefwerken en ook overhoringen getypt op papier aan in lettertype Arial 12. Werk overzichtelijk op het bord of gebruik een goede lay-out op Powerpoint. Gebruik geen kleiner lettertype voor langere teksten om papier te winnen. Wijs de leerlingen op ondersteuningsmateriaal op website of E-pack bij MVT. Hecht waarde aan wat ze goed kunnen en moedig hen aan. Toon belangstelling voor de leerling. Beoordeel vorderingen van de leerling ten opzichte van zichzelf (niet t.o.v. de klas). Een bepaalde groep leerlingen met dyslexie kan zich moeilijk uitdrukken. Laat ze daarom korte zinnen gebruiken. Vraag bij de zaakvakken eventueel na wat een leerling bedoelt, omdat zij soms moeite hebben zich duidelijk uit te drukken. Veel processen zijn bij alle leerlingen geautomatiseerd. Bij leerlingen met dyslexie is er duidelijk sprake van vertraagdheid. Houd daar rekening mee. Iedereen begrijpt, dat het niet echt motiverend is een aantal vakken te hebben, dat weinig goede resultaten oplevert. Toon begrip. Wijs de leerlingen op het gebruik van markers om belangrijke woorden in teksten te onderstrepen. Bied hulpmiddelen aan zoals regelkaarten en ezelsbruggetjes. Elke vakgroep heeft één aanspreekpunt over vragen omtrent dyslexie. Neemt u met deze persoon contact op bij onduidelijkheid. Indien u er niet aan uitkomt, met de RT. Werkwoordspelling: als er een spelfout staat in een werkwoord, dan rekenen we dit niet fout. Staat er een grammaticafout (uitgang werkwoord) dan wordt dit wel fout gerekend. Lidwoorden: als de leerling het lidwoord vergeet bij het vertalen van een los woord, rekenen we dit niet fout van MVT naar Nederlands. Omgekeerd wel bij Duits en Engels, omdat een leerling anders moedwillig het lidwoord kan weglaten i.v.m twijfel over geslacht.
Voorbeelden van dyslexiefouten bij de vreemde talen: Engels: whit suprise subjet anry clok evry
Blad 4 van 5
(with) (surprise) (subject) (angry) (clock) (every)
Frans: viola biblioteque le traival deu pourqoiu? pisine
(voilà) (bibliothèque) (le travail) (deux) (pourquoi) (piscine)
Accenten worden nooit aangerekend. Het volgende wordt wel aangerekend: uitgangen in werkwoordsvormen, ook als deze fonetisch (qua uitspraak) hetzelfde klinken als overige uitgangen, bv: je travaille, tu travailles, ils travaillent. Duits slagen fharen mindsetens gein
(schlagen) (fahren) (mindestens) (kein)
Werkwoorden Als ze fonetisch goed geschreven zijn, dan is het net als bij spelling van overige woorden en wordt dit goed gerekend. De uitgangen moeten echter wel in orde zijn. Sterke werkwoorden in overleg en afhankelijk van het begeleidingsplan en de problematiek van de leerling kan de hoeveelheid aangepast worden. Examens: tijdens het examen zijn hulpmiddelen toegestaan, niet alleen voor de talen. Informatie hierover is te verkrijgen bij de RT.
Blad 5 van 5
