Beleidsnota. Ondernemersclub Tongeren

Beleidsnota Ondernemersclub Tongeren

2

In juni 2010 hielden we, onder impuls van enkele gedreven ondernemers, ‘Ondernemersclub Tongeren’ boven de doopvont. Opkomen voor de ondernemersbelangen, dat zit sinds de oprichting ingebakken in onze werking. Dat leidde tot verschillende denkoefeningen en standpunten. Nu is het tijd voor een volgende stap. Met deze beleidsnota doen we meer dan praktische opmerkingen formuleren of kanttekeningen maken bij beleidsbeslissingen. Dit document moet politici, jongeren en ondernemers inspireren. Het bevat een resem beleidsvoorstellen, die de toekomst van Tongeren meer kleur geven. Een dergelijke visie bedenk je niet vanuit een ivoren toren. In de aanloop naar deze publicatie legden we ons oor te luisteren bij de Tongerse ondernemers, maar ook bij opinion leaders: inspirerende personen, met een prominente rol voor of achter de schermen. Wij bedanken hen van harte voor de verfrissende inzichten. Het resultaat leest u op de volgende bladzijden. OCT hoopt dat deze beleidsnota het vuur in u aanwakkert. Dat het u aanzet om, vanuit uw eigen positie, mee te bouwen aan een welvarend Tongeren. We wensen u alvast veel leesplezier!

3

Inhoud P5 Inleiding P7 Deel 1. SWOT-analyse van de Tongerse economie P7 Industriegrond schept ruimte voor werkgelegenheid P8 Vijver vol talent P8 Innovatie en internationalisering P9 Bereikbaar, op alle mogelijke manieren P10 Levenskwaliteit in een verstedelijkte omgeving: een leefbare stad P13 Deel 2. De Tongerse To Do’s P13 Sectoren uitbouwen P16 Weg van de kerktoren P18 Trots op Tongeren P21 Met dank aan & het bestuur P23 Over OCT

4

Inleiding Het predicaat ‘oudste stad van België’ is onlosmakelijk verbonden met Tongeren. Tongeren, dat doet je spontaan denken aan het standbeeld van Ambiorix, het Gallo-Romeins Museum, de eeuwenoude stadswallen, … Tongeren, dat zijn maar liefst 17 kerkdorpen, elk met een eigen geschiedenis, op een relatief kleine oppervlakte. Maar onze stad was niet alleen een heirbaan voor Romeinse veldheren, het is van oudsher ook een economisch kruispunt. Dat mag je gerust letterlijk nemen: de Heersterveldweg, op industrieterrein TongerenOost, was in lang vervlogen tijden een Romeins kruispunt. Maar ook figuurlijk is Tongeren een economisch kruispunt. Wij zijn een stad met een aanzienlijk soortelijk economisch gewicht. Tongeren is uitgegroeid tot het 4de grootste economische centrum van Limburg. De 2.260 Tongerse ondernemingen (bron: VKBO) bevolken ettelijke hectaren industrieterreinen en geven kleur aan de historische binnenstad. Ze zorgen samen voor tewerkstelling, welvaart en welzijn. De wereld is echter voortdurend in beweging. Wij, ondernemers, willen de economische positie van Tongeren verstevigen. Dat betekent dat we durven vooruitzien naar wat komen gaat. Dat we anticiperen op uitdagingen. Dat we Tongeren uniek positioneren. Zodat ook onze kinderen en kleinkinderen ontwaken in een welvarend Tongeren.

5

6

Deel 1: SWOT-analyse van de Tongerse economie Een toekomstvisie bouw je op een grondige analyse van het verleden en het heden. Daarom houden we eerst Tongeren anno 2014 tegen het licht. Een verhaal over de sterktes en zwaktes van onze regio.

1.1 Industriegrond schept ruimte voor werkgelegenheid Na de sluiting van Ford Genk valt de tewerkstelling in Limburg terug op het crisisdieptepunt van 2009. Op dat moment telt onze provincie nog (slechts) 268.000 arbeidsplaatsen. De kans dat we deze klap opvangen met één nieuw megaproject, is niet bijster groot. Waarschijnlijker is dat door kleinschaligere projecten, kriskras verspreid over heel Limburg, nieuwe arbeidsplaatsen ontstaan. Als we de zaadjes van de uitgebloeide bloem wegblazen, rijzen er na verloop van tijd overal jonge bloempjes uit de grond.

moeten de toon zetten van Hasselt tot Luik. Om die ambitie waar te maken, schenken we aandacht aan volgende punten: • brownfields activeren (verwaarloosde, vervuilde of onderbenutte gronden), • leegstaande panden invullen, • toegangswegen herinrichten, met aandacht voor groenaanplantingen, • fietspaden heraanleggen en bermen stringent onderhouden, • riolering moderniseren om overstroming tegen te gaan. Tongeren-Oost De aanleg van regionaal bedrijventerrein Tongeren-Oost gaf onze stad in 1990 een nieuw elan. Een 40-tal bedrijven namen er hun intrek. Na een eerste uitbreiding met 40 hectare (tot 150 hectare) is het tijd voor een nieuwe kwantumsprong: in de toekomst is op Tongeren-Oost 50 hectare bijkomende industriegrond voorzien.

Overhaem

Het is zaak doordacht om te springen met deze ‘IJzeren Voorraad’. OCT stelt voor enkele percelen te reserveren voor grote projecten, maar het gros van de grond op te delen in kleinere percelen. Dit biedt ruimte voor kleinschalige initiatieven. Tongeren-Oost als broeikas dus, waar ambitieuze kmo’s zich ontpoppen tot multinationals van de toekomst.

Overhaem was het eerste industrieterrein van Tongeren, maar dreigt vergane glorie te worden: de inkleding, wegen en infrastructuur geven een troosteloze aanblik. Het industrieterrein is aan een fikse opknapbeurt toe, wil het aantrekkelijk blijven voor bezoekers en investeerders. Tongeren moet de ambitie koesteren om de aantrekkelijkste industriezone te herbergen: onze frisse bedrijventerreinen, badend in het groen,

Anderzijds moeten we de jacht openen op kwalitatieve, duurzame (in de dubbele betekenis van het woord) investeerders, die zich verankeren in Tongeren. In het verleden presenteerden investeerders zich op een dienblad. In het huidige klimaat is doelgerichte acquisitie wel aan de orde. Tongeren moet zich professioneel presenteren, door bijvoorbeeld een eigen investeringsportfolio uit te werken.

Tongeren speelt hierin een vooraanstaande rol. Onze stad is al decennia lang een groeipool. Als we economisch de eerste viool willen spelen, verdienen onze twee omvangrijkste industrieterreinen (Overhaem en Tongeren-Oost) alle aandacht.

7

1.2 Vijver vol talent

1.3 Innovatie en internationalisering

Het succes van een bedrijf staat of valt vaak met mensen. Uw werknemers zijn de belangrijkste activa op de balans.

Innovatie en internationalisering, het zijn allicht de vaakst voorgeschreven recepten voor economische groei.

De Tongerse visvijver barst van het talent. De Tongerse werknemers worden in bedrijfsmiddens geroemd om hun arbeidsethos, professionalisme, degelijkheid, productiviteit en talenkennis.

Op vlak van innovatie scoort Limburg ondermaats. Het aantal Europese patentaanvragen (82, of 99 patenten per miljoen inwoners) is het laagst van alle provincies in Vlaanderen. Nochtans herbergt Tongeren verschillende verborgen parels: bedrijven die vernieuwend te werk gaan zonder dat aan de grote klok te hangen. Dat blijkt duidelijk uit onze bedrijfsbezoeken. Maar het mag altijd meer zijn.

Bovendien zijn de onderwijsmogelijkheden ruim. In Tongeren is er een breed spectrum van zowel technische als algemeen vormende scholen. Is het allemaal rozengeur en maneschijn? Toch niet … Zo overschrijdt de werkloosheid (in december 2013) in Tongeren (8,91%) het Limburgse gemiddelde (8,32%). Geen fraai cijfer, zeker als je weet dat onze provincie zelf al jaren het zorgenkindje is. Na een daling in 2011 en 2012 piekt de werkloosheid de laatste tijd opnieuw (1.265 werkzoekenden). Vooral het aantal laaggeschoolde werkzoekenden is opmerkelijk hoog (48,2% van de werkzoekenden). De toveroplossing voor dit probleem? Die bestaat allicht niet. Een mogelijke eerste stap ligt wel binnen handbereik: dien samen met de VDAB een dossier in in het kader van een ESFprogramma voor beroepsopleiding. Met deze middelen kunnen we stages financieren, zodat jongeren en werklozen broodnodige werkervaring op kunnen doen. Binnen de Tongerse industrie schuilen er kansen. Mits de juiste opleiding kunnen we de beschikbare arbeidskrachten activeren.

8

Binnen het Limburgse lappendeken kan Tongeren een nieuw speerpunt claimen. Een hoogwaardige activiteit waarin onze stad zich onderscheidt. De voorbeelden zijn legio: Fruitport in Sint-Truiden, de life sciences incubator in Diepenbeek, … Mogelijk zit er potentieel in de clustering van 3D-printing of de opstart van een protontherapiecentrum? Opvallend is dat de exportgerichtheid van de Tongerse bedrijven onder het Limburgse gemiddelde duikt. De 18 Tongerse bedrijven in de top 500 van VKW Limburg exporteerden in 2012 voor 336,6 miljoen euro. De export is op deze manier goed voor 24,9% van de totale omzet, terwijl het gemiddelde 47% bedraagt. Meer exporteren? Verschillende bedrijven tonen aan dat het kan. Een rolmodel zoals Metrotile voert meer dan 90% van haar producten uit. Tongeren is dus de juiste voedingsbodem om een bloeiend exportbedrijf uit te bouwen.

1.4 Bereikbaar, op alle mogelijke manieren Vraag 100 mensen wat economisch de grootste troef is van Tongeren en het leeuwendeel antwoordt: de ligging. Onze centrale ligging, met 60% van de Europese koopkracht in een straal van 500 kilometer, weet investeerders te bekoren. Bovendien zijn de Tongerse bedrijventerreinen, Tongeren-Oost meer nog dan Overhaem, uitstekend bereikbaar: • de autosnelweg E313 verbindt Tongeren via Luik met het Duitse autowegennet, • de Antwerpse haven ligt op 90 kilometer, • de terminals van Genk en Luik zijn perfecte uitvalsbasis voor de binnenvaart (een bedrijf als SKF transporteert bijvoorbeeld 90% van haar containers via het water), • de luchthavens van Luik en Maastricht zijn slechts 20 kilometer ver, Brussels Airport ligt op 90 kilometer, Het mobiliteitsplaatje oogt rooskleurig voor Tongeren-Oost. De komende jaren herbekijken onze overheden namelijk de aansluiting op de E313 en de Maastrichtersteenweg. De plannen, inclusief vloeiend afrittencomplex en fonkelnieuwe carpool- en vrachtwagenparking, klinken als muziek in de oren. Deze troefkaart mogen we niet achteloos weggooien. ‘Time to market’ is een vitaal begrip in het bedrijfsleven. Om beloftes waar te kunnen maken, moet u uw transporttijd betrouwbaar kunnen becijferen. Files zijn nefast. Qua mobiliteit is er veel werk aan de winkel: • De autosnelweg E313 slibt langzaam dicht. Door tijdig maatregelen te nemen, garanderen

we de doorstroming op lange termijn. • Het mobiliteitsprobleem ter hoogte van het station en de wallen is genoegzaam bekend. De moeizame verbinding schrikt bezoekers en bedrijven af, die overwegen te lunchen of te winkelen in de binnenstad. Een NoordOostelijke en Zuid-Oostelijke omleiding kan Tongeren verlossen uit deze wurgende omknelling. De bedrijven op Overhaem zullen een zucht van verlichting slaken indien zij niet langer eindeloos moeten aanschuiven op de oververzadigde stadsring. • De spoorverbinding met Luik, waar je aansluiting vindt met de hogesnelheidstrein (HST), is aan modernisering toe. Aankloppen bij de NMBS is de boodschap. Bovendien scoort de trein – en busverbinding richting industrieterreinen ontstellend zwak, zo blijkt uit een mobiliteitsscan van Mobidesk. • Sportieve werknemers wagen hun leven wanneer zij met de fiets naar het werk pendelen. Een aansluiting van de industrieterreinen op het fietsroutenetwerk biedt soelaas. Concreet denken we aan een fietssluis aan de 2de inrit van Tongeren-Oost, die fietsers veilig over de drukke steenweg loodst. • Informatie is de nieuwe grondstof: in de toekomst wint de digitale snelweg zienderogen aan belang. Dat Tongeren-Oost als één van de weinige Limburgse industrieterreinen over een glasvezelnetwerk beschikt, is een goed bewaard geheim. Dankzij dit ‘fibernet’ zijn Tongerse bedrijven in staat supersnel data te verzenden. Een onmiskenbaar voordeel, vooral voor dienstverlenende bedrijven. Het is dan ook zaak zoveel mogelijk ondernemingen aan te sluiten op dit netwerk, en dit opzet door te trekken naar Overhaem. 9

1.5 Levenskwaliteit in een verstedelijkte omgeving: een leefbare stad Wat heeft een subjectief gegeven zoals levenskwaliteit te maken met harde economische cijfers? Heel veel. Welke manager wil niet in een gastvrije, veilige en sfeervolle stad wonen? Tongeren is een stad op mensenmaat. Kinderen van internationale managers kunnen bovendien terecht in de nabijgelegen internationale school van Maastricht. Verstedelijking: solidariteitsfonds zorgt voor kwalitatieve groei Tongeren heeft de kaap van de 30.000 inwoners gerond, maar groeit de voorbije tien jaar slechts mondjesmaat (1,3%). Tongeren vergrijst en telt daardoor meer overlijdens dan geboortes. Gelukkig komen er meer nieuwe inwoners aan dan dat er vertrekken. De volgende jaren moet Tongeren kwalitatieve groei vooropstellen. Het prominent aanwezige erfgoed remt de stadsontwikkeling echter af. Ontwikkelaars durven geen projecten opstarten uit vrees op archeologische vondsten te botsen. Zij draaien op voor de kosten van de opgravingen, gegarandeerd een gepeperde factuur. Om hun koudwatervrees te temperen, pleiten we voor een solidariteitsfonds, naar Duits model. Woonkwaliteit: inhaalbeweging hoogstaande woningen Verstedelijking moet gepaard gaan met een verhoging van de woonkwaliteit. Op dit moment zit Tongeren boven het quotum (wettelijk verplicht te bouwen aantal) sociale woningen. De aanwezigheid van twee traditierijke sociale woningbouwmaatschappijen is daar niet vreemd 10

aan. Dit heeft gevolgen voor de koopkracht van de Tongenaar, die tot de zwakste in Limburg hoort. Het netto belastbaar inkomen in Tongeren is 485.433.484 euro, omgerekend 16.020 euro per inwoner. Een inhaalbeweging inzake hoogstaande woningen past hier een mouw aan. Door hoogwaardige woongelegenheden te ontwikkelen, trekken we tweeverdieners en kapitaalkrachtige ouderen aan. Hier bestaat een markt voor, dat is zonneklaar: de (schaarse) appartementen in het duurdere segment verkopen als zoete broodjes. Werk aan de winkel(s): naar een aangenaam stadscentrum Een stadscentrum bepaalt de sfeer van een stad. Tongeren heeft op dat vlak werk aan de winkel(s). Onze belangrijkste winkelstraten zijn aan opwaardering toe. Teveel winkelpanden zijn verouderd of staan leeg. De poging om pop-upstores te vestigen in leegstaande winkels is verdienstelijk, maar niet voldoende. Wij suggereren volgende denkpistes: • Leg één winkel-wandelroute aan, die het historisch centrum linkt aan de winkelcentra. De commerciële centra zijn op dit moment eilandjes. • Laat een jonge, getalenteerde ontwerper (bv. een student van de MAD-faculty) zijn licht schijnen over de inkleding van onze winkels. Dit leidt tot stijlvolle, in het oog springende etalages. • Promoot het wonen boven winkels. Dit brengt animo en extra consumptie in het hart van de stad. • Verstreng het parkeerbeleid, geef je stad terug aan de inwoners. Kernversterking impliceert

ook een verkeersluw centrum. • Koester de ambitie om originele winkels aan te trekken, die het centrum kruiden. Denk maar aan de chocolatier die als winnaar van de wedstrijd ‘Win je Winkel’ uit de bus kwam. Eenheidsworst is uit den boze. Het Julianusproject verbreedt het aanbod, maar geeft het een kwaliteitsinjectie aan Tongeren?

Onderzoek de haalbaarheid van een protontherapiecentrum. • Bereikbaarheid Realiseer de Noord-Oostelijke en ZuidOostelijke omleidingsweg, zodat de stadsring ontlast wordt. Moderniseer de spoorverbinding met Luik. Stem het openbaar vervoer af op de noden van de industrieterreinen. Realiseer een fietssluis aan de tweede inrit van Tongeren-Oost.

Swot-analyse in een notendop • Industriegrond Maak van Overhaem en Tongeren-Oost de aantrekkelijkste industriezone in de wijde omgeving. Voorzie op Tongeren-Oost percelen op maat van ambitieuze kmo’s. Werk een professionele investeringsportfolio uit, om investeerders aan te trekken. • Arbeidskrachten Dien samen met de VDAB een ESF-dossier voor beroepsopleiding in, zodat we extra stageplaatsen kunnen creëren. • Innovatie en internationalisering Cluster een beloftevolle niche, bijvoorbeeld 3D-printing.

Sluit zoveel mogelijk bedrijven aan op het glasvezelnetwerk. • Levenskwaliteit Roep een solidariteitsfonds in het leven, dat projectontwikkelaars vergoed die op archeologische vondsten botsen. Stimuleer de bouw van hoogstaande woningen, voor de doelgroepen ‘tweeverdieners’ en ‘kapitaalkrachtige ouderen’. Maak het centrum aantrekkelijker door de binnenstad verkeersluw te maken, wonen boven winkels te promoten en originele winkels aan te trekken. Laat een jonge, getalenteerde ontwerper zijn licht schijnen over de inkleding van de winkels. Leg één winkel-wandelroute aan, die de commerciële centra en het historisch centrum aan elkaar linkt.

11

12

Deel 2: de Tongerse To Do’s In deel 1 legden we de sterke punten en zwakke plekken van Tongeren bloot. Een analyse, grotendeels gebaseerd op het verleden en het heden. In dit tweede deel werpen we een blik op de toekomst. OCT schuift drie Tongerse To Do’s naar voren, die onze economie een nieuw elan geven.

2.1 Sectoren uitbouwen In de top 500 van VKW Limburg, de ‘hitlijst’ van de 500 grootste Limburgse bedrijven, prijken 18 Tongerse bedrijven. Samen draaien deze bedrijven een omzet van 1,39 miljard euro. Onze (middel)grote ondernemingen zijn de drijvende kracht achter de Tongerse economie. Het gros van de tewerkstelling situeert zich op de industrieterreinen. De Tongerse ‘top 500’s’ vormen een stabiel fundament, waarop we verder kunnen bouwen. Logistiek, een ‘containerbegrip’? Tongeren is een logistiek knooppunt, al sinds de oudheid. Waar eeuwen geleden nog paard en kar over de heirbaan hobbelden, razen tegenwoordig auto’s en vrachtwagens over snelwegen richting Tongeren. De term ‘logistiek’ roept bij de publieke opinie een beeld op van stapels containers. Maar ‘logistiek’ is ook figuurlijk een containerbegrip. Je hebt het zuivere transport, maar ook industriële logistiek, contract logistics, value added logistics ... Een vlag die vele ladingen dekt dus. De concurrentie om de hoek: Genk is trimodaal (via het water, de weg en het spoor) ontsloten, Luik biedt grond aan spotprijzen, Nederland lokt investeerders met fiscale gunstmaatregelen. “We moeten ons concentreren op logistiek met toegevoegde waarde”, klinkt het vaak wollig. Maar

hoe kan Tongeren dit concreet vertalen? Positief is dat de logistieke sector meesurft op de trends die het modern wereldbeeld bepalen. Als de Tongerse logistiek zich ent op deze ontwikkelingen, zitten we gebeiteld: • Door de vergrijzing nemen de sectoren pharma en healthcare (hospital logistics, medical devices, cleanrooms) een hoge vlucht. • Technologische vernieuwingen binnen track & tracing, RFID en supply chain management geven de sector een duwtje in de rug. • De verstedelijking en de groei van e-commerce (bv. webshops zoals Zalando, Amazon en Bol.com) dagen verladers uit om kleinere pakketten sneller ter bestemming te krijgen. Tongeren kan uitgroeien tot de uitvalsbasis voor bedrijven die naast Vlaanderen ook Wallonië, Nederland en Duitsland willen bedienen. Denk bijvoorbeeld aan een West-Vlaams bedrijf, dat een hub wil opzetten om de Waalse markt te bewerken. Maar we moeten verder kijken dan onze neus lang is. Internationale bedrijven centraliseren momenteel hun distributiecentra. Tongeren is een verleidelijke optie voor de vestiging van dergelijke Europese distributiecentra. Nike vestigde zich op een boogscheut van onze provincie. Wie weet opent binnenkort een groeibedrijf uit één van de BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China) een hub in Tongeren? Spelers van dergelijk niveau moeten Tongeren leren kennen als een rechtlijnige partner, die door transparante regels en snelle afhandeling van vergunningen de gedroomde randvoorwaarden creëert voor ondernemerschap. • De luchthaven van Bierset, waar een reus13

achtig aantal goederen arriveert en uitgevoerd wordt, verdient onze aandacht. Hét rolmodel ligt amper enkele kilometers hier vandaan. Het bedrijf Levenstond, verscholen in het pittoreske Vlijtingen, verdeelt wereldwijd vis, in alle geuren en vormen. Het besef dat Bierset de grootste luchthaven ter wereld is qua ‘sea food’, dat is het fundament van hun business. Op één jaar tijd explodeerde hun omzet tot 15 miljoen euro. Zeg niet toerisme, maar vrijetijdseconomie De vrijetijdseconomie is één van de steunpilaren van Tongeren. Het Jaarrapport van Toerisme Werkt wijst uit dat in 2010 800 mensen in Tongeren hun brood verdienden in deze sector (6,1% van de totale Tongerse economie). De omzet van de vrijetijdseconomie in Tongeren bedroeg meer dan 28 miljoen euro. Tongeren is een magneet voor toeristen. Tussen april 2012 en maart 2013 bleek Tongeren de bestemming voor meer dan een miljoen daguitstappen van landgenoten (bron: ‘Dagrecreatiemonitor’ WES). Een bezoeker zakt vooral af naar Tongeren voor funshopping (27,7%), cultuur (24,8%) en openluchtrecreatie (21,3%). De moderne toerist is echter kritisch. Je moet zijn aandacht verdienen. De gemiddelde duur tijd van een daguitstap naar Tongeren (6,3 uur) en consumptie (21 euro per persoon) liggen lager dan gemiddeld. Een spraakmakend dagprogramma, laat staan een verblijfsaanbod (fietsen, Vespa), ontbreekt. In 2010 verbleven 24.248 toeristen minstens één nacht in Tongeren: ‘slechts’ 2,1% van de verblijfstoeristen in Limburg (bron: Jaarrapport Toerisme Werkt).

14

Met het Gallo-Romeins Museum heeft Tongeren een toeristische locomotief van formaat in huis. Maar om bezoekers voor langere tijd te boeien, moeten we ons aanbod verder stofferen. Dat kan door… … het niveau van de dagelijkse stadswandeling op te krikken … indoor mogelijkheden te voorzien bij slecht weer (bijvoorbeeld aan de Pliniussite) …de schatkamer van de Basiliek van Tongeren, een prachtig stukje religieus patrimonium, eigentijds te presenteren … te waken over de kwaliteit van de antiekmarkt en nieuwe opportuniteiten te onderzoeken (bv. een samenwerking rond brocanterie met de kunstbeurs TEFAF of de verkoop van originele Chinese vazen, momenteel erg gegeerd door rijke Chinezen) … samen te werken met toeristische blikvangers in de omgeving (Luik, het wijnkasteel van Genoelselderen, Maastricht), zodat verblijfstoeristen vanuit hun uitvalsbasis in Tongeren de (wijde) omgeving meerdere dagen verkennen …een bezoekerscentrum te bouwen aan schoenenfabrikant Ambiorix, waar toeristen eigenhandig schoenen kunnen fabriceren, zoals één van onze getuigen suggereerde. Werk aan de winkel dus voor onze voorzitter… Horeca: Re en Ca, maar ook Ho Overdag speurt een bezoeker naar avontuur. Maar bij etenstijd wil hij ongestoord culinair genieten, ’s nacht wil hij comfortabel slapen. Een uitdaging voor de Tongerse horeca: • Het culinair aanbod van Tongeren is om vingers en duimen af te likken.Tongeren herbergt twee van de dertien Limburgse sterrenrestaurants. De opvolging is bovendien verzekerd: het jeug-

dig geweld staat te trappelen van ongeduld. • Volgens een studie van Toerisme Werkt telt Tongeren 434 bedden, gespreid over 32 logies. Er schuilt zeker ondernemerspotentieel in karakterhotels en kwalitatieve bed & breakfasts. Dat blijkt uit de opening van enkele originele hotels in de stad. Hier kunnen bedrijven hun buitenlandse gasten ontvangen in een typische sfeer, op een boogscheut van het bedrijf. Er zit nog rek op de Tongerse horeca, mits we kwalitatief personeel kunnen aantrekken. Door een samenwerking met de VDAB op te zetten passen we hier een mouw aan. There’s more than meets the eye: overige sectoren Tongeren is meer dan een logistieke hub: we hebben nood aan een gezonde mix van ondernemingen uit verschillende sectoren. Het SALK (Strategisch Actieplan voor Limburg in het Kwadraat), de leidraad voor het Limburg van de toekomst, bakent de sectoren af die moeten versterkt, versneld en ontwikkeld worden. Dit plan bevestigt in grote lijnen wat OCT al langer wist. Hoe sluit deze visie aan bij de onze? -> Versterk Petrochemie & grondstoffen, de maakindustrie, de bouw, voedsel & dranken en logistiek: dat zijn de sectoren die we volgens SALK moeten bijspijkeren. De laatste vier sectoren zijn prominent aanwezig in Tongeren. Qua ‘food’ kunnen we een tandje bijsteken. Als we het PIBO (Provinciaal Instituut voor Biotechnisch Onderwijs), nu al een vergaarbak van kennis, kunnen opschalen tot een echt kenniscentrum, kan dit instituut uitgroeien tot een ‘serre’

voor nieuwe landbouwgerelateerde bedrijven. In navolging van bijvoorbeeld Bioville (de cluster rond life sciences in Diepenbeek) bouwen we een campus rond landbouw (bv. fytologie), een incubator waar spin-offs zich kunnen vestigen. We moeten de agrarische sector koesteren. Lokale productie verlaagt de kwetsbaarheid van een regio: zelfvoorzienende regio’s zijn niet afhankelijk van import. Tongeren als Limburgse ‘graanschuur’? Het kan. Bovendien schenkt landbouw rust en groen: een ideaal woon-, fiets- en wandeldecor dus. -> Versnel De sectoren zorg, diensten en vrijetijdseconomie dienen versneld te worden. Bij de vrijetijdseconomie stonden we al uitgebreid stil. Tongeren heeft echter ook potentieel qua zorg en diensten: • We worden steeds ouder. Op zich een positieve vaststelling, zolang de zorgvoorzieningen de vergrijzing kunnen bijbenen. De Tongerse zorgsector heeft potentieel om bovenlokaal mee te spelen: -- Het Vesalius-ziekenhuis is een relatief kleine speler, in een ziekenhuiswereld die evolueert naar schaalvergroting. In dit zorglandschap kan Vesalius haar plaats afdwingen, mits een doelbewuste keuze voor een duidelijke specialisatie. Een handvol grote spelers domineert de markt van de woonzorgcentra. Momenteel is minstens één van deze giganten op zoek naar een gepaste locatie in Zuid-Limburg. Tongeren moet hen de hand reiken. In samenspraak met projectontwikkelaars kunnen ook zorgappartementen opgetrokken worden. Hoogwaardige, aangepaste appartementen met specifieke zorgverlening, bij voorkeur in een groene omgeving. 15

-- Terwijl onze Nederlandse buren snakken naar zorgverlening, hebben wij de mogelijkheid om hen op te vangen. We kunnen Nederlandse patiënten verzorgen in het kader van een grensoverschrijdende samenwerking (Europese Groepering voor Territoriale Samenwerking) met Maastricht. • In een globaliserende wereldeconomie dreigt het zwaartepunt van industriële productie te verschuiven naar lage(re) loonlanden. De dienstensector kan dit jobverlies (ten dele) compenseren. Tongeren is bijvoorbeeld, mede gezien de nabijheid van Wallonië, Nederland en Duitsland, een geschikte voedingsbodem voor een nieuw callcenter. Steeds meer bedrijven besteden immers helpdesks uit, polsen naar klantentevredenheid en leggen telefonisch commerciële afspraken vast. Denk in het bijzonder aan de e-commerce bedrijven, die hun logistiek proces minutieus opvolgen via sms of telefoon. -> Ontwikkel ICT & digitale media, green energy, recyclage & cleantech, de creatieve industrie en innovatieve tuinbouw zijn de sectoren van de toekomst. Tongeren heeft hier de eerste zaadjes al geplant, met de vestiging van bijvoorbeeld een datacenter en het aantrekken van een speler in de hernieuwbare energie. Maar er is nog ruimte voor meer (jonge) scheuten.

16

Samengevat Sectoren uitbouwen Surf mee op de logistieke trends (pharma en healthcare, technologische vernieuwingen, e-commerce). Zoek samenwerking met de goederenluchthaven van Bierset. Stel een spraakmakend toeristisch dagprogramma samen, aanvullend op de activiteiten van publiekstrekker GalloRomeins Museum. Zet een samenwerking op met de VDAB rond de opleiding van horecapersoneel. Schaal het PIBO op tot een incubator voor nieuwe landbouwgerelateerde bedrijven. Reik de grote spelers op de markt van de woonzorgcentra en zorgappartementen de hand, want zij zoeken volop naar gepaste locaties in Zuid-Limburg. Zoek samenwerking met Maastricht, zodat Nederlandse patiënten hier kunnen verzorgd worden. Trek een callcenter aan.

2.2 Weg van de kerktoren

België

De Gouden Driehoek Antwerpen – Brussel – Gent wordt beschouwd als een belangrijke economische driehoek. Hoewel Tongeren net buiten deze driehoek ligt, kan het door samenwerking met de buren (Wallonië, Duitsland, Nederland) tegengewicht bieden.

Tongeren is genesteld tegen de taalgrens. Het naburige Luik is een partner, maar economisch absoluut ook een concurrent.

Door deze Euregionale community te smeden vinden we aansluiting bij de projecten van de toekomst. Een goed voorbeeld zijn de zogenaamde ‘themafondsen’: een voorname stroom van subsidie, gericht op niches zoals ruimtevaart, genetica, neurologie, landbouw, … Door de krachten te bundelen, krijg je beter onderbouwde dossiers en spreid je de administratieve inspanningen over meerdere schouders. Vroeger groeide je door te vermenigvuldigen, nu door te delen. Europa Het vroegere ‘Europa van de Staten’ transformeert tot een ‘Europa van de Regio’s’, zelfs een ‘Europa van de Steden’. De MAHL-groep (het interstedelijk overleg tussen Maastricht, Aken, Hasselt en Luik), de logistieke overkoepeling binnen de Euregio en ELAT (de innovatieve Eindhoven – Leuven – Aken Triangle): dit zijn de overlegfora waar nieuwe ideeën geboren worden. Door het wagonnetje aan te haken bij de grootsteden, kan Tongeren groeien in hun zog. Dat geldt ook voor de Tongerse bedrijven. Als we de aanbestedingen in Maastricht, Luik en Aken beter bekendmaken, kunnen bedrijven in Tongeren hun graantje meepikken. Ondernemersclub Tongeren wil ook toenadering zoeken tot gelijkaardige ondernemers(clubs) in de Euregio. Nog te weinig bedrijven zijn actief over de taalgrens, hoewel we qua mentaliteit dicht bij elkaar aanleunen.

De Waalse economie leefde de voorbije jaren wat op, naar aanleiding van het veelbesproken Marshallplan. Dat plan richt de blik op 6 toekomstgerichte sectoren: life sciences, agrovoeding, fijnmechaniek, lucht- en ruimtevaart, duurzame chemie & bouw en logistiek. Nieuwe dossiers worden vliegensvlug vergund, autowegen in ijltempo vernieuwd, investeerders met open armen ontvangen. Onze zuiderburen wisten op deze manier onder andere H&M en Johnson & Johnson te verleiden. Zonder het Waalse model klakkeloos te kopiëren, kunnen we lessen trekken uit deze aanpak. De concurrentie houdt ons scherp, ook al hebben we dankzij onze talenkennis een belangrijk voordeel. Limburg Als stad is het aangewezen nauw contact te houden met de ‘decision makers’ in Limburg. Concreet denken we bijvoorbeeld aan het Agentschap Ondernemen, de POM (Provinciale Ontwikkelingsmaatschappij), de LRM (Limburgse Reconversiemaatschappij), de werkgeversorganisaties en de Provincie Limburg. Het geld is voorradig, maar om investeringsprojecten naar Tongeren te loodsen moeten onze persoonlijke relaties hartelijk zijn. Gemeente Om de beleids- en bestuurskracht van de stad Tongeren op te krikken is schaalvergroting nodig. Nu telt Tongeren 30.557 inwoners. Maar onder17

zoek wijst uit dat 50.000 inwoners een geschikte schaal is. Dat kan op korte termijn door een fusie met één of meerdere buurgemeenten (Borgloon, Kortessem, Hoeselt, Heers, Herstappe en/ of Riemst). De realiteit loopt al vooruit op de feiten. Zo ligt het uit te breiden deel van industrieterrein Tongeren-Oost deels op grondgebied Riemst. Ondernemers hebben echter één aanspreekpunt nodig

Samengevat Weg van de kerktoren Smeed een Euregionale community met Maastricht, Aken, Hasselt en Luik, zodat we samen (Europese) fondsen kunnen aantrekken. Maak de aanbestedingen over de taal- en landsgrens bekend, zodat ook bedrijven uit Tongeren kunnen meedingen. Hou nauw contact met de ‘decision makers’ in Limburg, zodat investeringsprojecten naar Tongeren geloodst worden. Fuseer met één of meerdere buurgemeenten, totdat we de schaal van 50.000 inwoners bereiken.

2.3 Trots op Tongeren De Tongenaar typeren is niet eenvoudig. Bij deze toch een poging: een inwoner van de Eburonenstad is eigenzinnig, superkritisch en een tikkeltje conservatief. Hij heeft diep vanbinnen een hart voor zijn stad, maar laat dat hoogst zelden blijken. Dit tij moeten we keren. De Tongenaar moet openlijk van de daken durven schreeuwen dat hij trots is op Tongeren. Ondernemerschap Tongeren heeft geen traditie op vlak van ondernemerschap. De verklaring is historisch: • Tongenaren gingen in het verleden massaal in Luik aan de slag. In het Luik van toen regelde de baas alles, zodat de arbeiders zich 100% op hun dagtaak konden concentreren. Er was weinig of geen ruimte voor eigen, creatieve inbreng. • Tongeren is al 300 jaar een magistratenstad. De prominente aanwezigheid van de rechtbank heeft altijd garant gestaan voor heel wat tewerkstelling. De nood om te ondernemen was niet acuut. Het ondernemerschap zit Tongeren dus niet in de genen. De gevolgen hiervan zijn tastbaar: heel wat bedrijfsleiders in Tongeren zijn van elders afkomstig. Er zijn te weinig ondernemers met Tongerse roots, waar jonge stadsgenoten zich aan kunnen spiegelen. Hoewel de boegbeelden dun gezaaid zijn, moeten we hen detecteren en naar voor schuiven. Geslaagde entrepreneurs inspireren en pompen ondernemerschap in de genen. Oud, maar niet oubollig Commerciële organisaties zijn constant op zoek

18

naar hun Unique Selling Proposition. Voor Tongeren ligt deze ‘heilige graal’ voor het rapen. Onze stad moet zichzelf cultiveren als oudste stad, zonder daarom oubollig over te komen. Onze intrigerende voorgeschiedenis overgieten we met een pittige hedendaagse saus. Een goed voorbeeld is de Italiaanse themadag, een stijlvol evenement in een historisch kader. Op dergelijke hoogwaardige, kwalitatieve evenementen moeten we verder borduren. De wereld is ons dorp … Dus waarom maken we geen connectie met de 10 mooiste oudste steden van Europa? Tongeren zou mooi passen in een rijtje met pakweg het Italiaanse Rome, het Griekse Athene, het Duitse Trier, het Spaanse Granada, ... Ongestoord fietsen van Tongeren naar Beauvais (en omgekeerd), via de oude heirbaan? Het zou een prikkelende uitdaging zijn voor heel wat wielertoeristen.

Samengevat Trots op Tongeren Detecteer geslaagde Tongerse ondernemers en schuif hen naar voren, zodat ze stadsgenoten inspireren tot ondernemerschap. Cultiveer het imago als oudste stad, door een connectie te maken met de 10 mooiste oudste steden van Europa. Communiceer frequent naar ondernemers, zodat zij betrokken worden bij het beleid.

Communicatie is alles Als je als stad een bepaald beeld wil uitdragen, zijn inwoners en bedrijven jouw eerste ambassadeurs. Betrokkenheid vereist communicatie. Schakel alle communicatiekanalen (gemeenteblad, digitale nieuwsbrief, structurele overlegmomenten, …) in om ondernemend Tongeren te binden en te boeien. Want communicatie is alles, en alles is communicatie.

19

20

Met dank aan

Het bestuur van Ondernemersclub Tongeren bestaat uit:

Jean-Pierre Coenen Carmen Willems Stijn Bijnens Bernard Piette

Peter Vavedin (Ambiorix, voorzitter) Hans Vander Perre (SKF Logistics, ondervoorzitter) Heidi Coppens (SKF Logistics) Raf Lambrechts (Lambrechts NV) Katrien Timmermans (Timmermans NV) Nathalie Houbrechts (Stad Tongeren) Ward Kerkhofs (Voka - Kamer van Koophandel Limburg, secretaris)

21

22

Over Ondernemersclub Tongeren Ondernemersclub Tongeren verenigt de ondernemers in Tongeren en fungeert namens de leden als spreekbuis naar Stad Tongeren toe. De ondernemersclub verdedigt de belangen van de Tongerse ondernemers, door op gemeentelijk niveau structureel overleg op te bouwen: enerzijds tussen ondernemers onderling, anderzijds tussen ondernemers en stad Tongeren.  

Activiteiten

Ondernemersclub Tongeren organiseert jaarlijks een 5-tal activiteiten (bv. bedrijfsbezoeken, politieke contactmomenten en nieuwjaarsreceptie).  

Lidmaatschap

Iedere onderneming gevestigd op industriegebied (Tongeren-Oost, Overhaem en kmo-zone Noord) kan toetreden tot de ondernemersclub. Eventuele aanvragen tot lidmaatschap vanwege ondernemingen die niet in industriezone gelegen zijn, zullen geval per geval beoordeeld worden door het bestuur van Ondernemersclub Tongeren.

Lid worden?

Contacteer secretaris Ward Kerkhofs via [email protected].

23

24