Panoramisch gezicht van de stad Mechelen Getrouwe kopie van de 'Braun en Hogenberg'-gravure van 1581, door Joannes Janssonius. 1581-1657 kopergravure, ingekleurd Stadsarchief Mechelen – (SME001002156)
Beleids- en ontsluitingsplan voor het ensemble van de historische kerken in de Mechelse binnenstad Stad Mechelen Anouk Stulens , afdeling erfgoedontwikkeling Sigrid Bosmans , erfgoedcel
Historische kerken Mechelen
8 kerken: 4 gotische – 4 barokke
8 kerken: verschillend statuut • 1 metropolitane
Sint-Rombout
• 5 parochiekerken
Sint-Jans O.L.V. over de Dijle Sint-Pieter-en-Paul Hanswijk Sint-Katelijne
• 1 kapelanie
Begijnhofkerk
• 1 orde
O.L.V. Leliëndael (jezuïeten)
Torens aan de Dijle
Doelstellingen, verwachtingen en plan van aanpak Doelstellingen
‘De stad engageert zich nu om verder te werken aan de verdere ontsluiting van dit erfgoed gericht op de dagtoerist en de verblijfstoerist.’ (Geert Bourgeois 20/12/2011)
•
Het waardevolle historische erfgoed behouden (restaureren en onderhouden), beheren en ontsluiten
•
De betrokkenheid van alle belanghebbenden vergroten om het draagvlak te versterken
•
De kerkgebouwen en hun kunstpatrimonium beter toegankelijk en beleefbaar maken voor een breed publiek
•
De kennis van dit unieke religieuze erfgoed en haar context te verruimen en deze kennis te delen
•
Een kwaliteits- en respectvolle beleving van het erfgoed te vergroten
Het realiseren van de doelstellingen draagt bij tot •
de binding van inwoners en gebruikers (van de stad) met hun eigen erfgoed zodat een erfgoedgemeenschap ontstaat die mee zorg wil dragen voor dit erfgoed
•
het versterken van het cultuurtoeristisch profiel van de Stad Mechelen als een van de Vlaamse Kunststeden
•
het respect voor religie en cultureel erfgoed
Structuur en plan van aanpak Structuur van Beleids- en ontsluitingsplan Inleiding : Aanleiding en context - planningsproces Voorwerp van ontsluiting • Voorgeschiedenis: restauratie • De kerken: geschiedenis en erfgoed • Huidige ontsluiting – toeristische troeven De beleidskaders • Betrokken partijen • Beleid en regelgeving
De stakeholders • Kerkbeheerders • Stedelijke diensten Analyse en visie: waarden in kaart brengen Ontsluitingsplan en implementatie
Doelstellingen, verwachtingen en plan van aanpak Bevraging kerkraden •
Face-to-face-interviews (7/8)
•
Vragenlijst n.a.v. bevraging CRKC (beknopt)
•
Geschreven verslag
•
Mindmap
Burra process Begrijpen van de betekenis Identificeren van de plek en haar associaties Informatieverzameling om de betekenis te begrijpen Waardebepaling Waardestelling
Ontwikkelen van een beleid Identificeer verplichtingen gebaseerd op betekenis Factoren met impact Beleidsontwikkeling Consequenties Beleidsverklaring Beheer Uitvoering Monitoring
Beleids- en ontsluitingsplan 1
Het waardevolle historische erfgoed van het ensemble historische kerken behouden (restaureren en onderhouden), beheren en ontsluiten
1.1
Plan van aanpak om de acht historische kerken te behouden en ‘in ere te herstellen’
1.2
Het restauratieplan
1.3
Restauratie van het roerend patrimonium
1.4
De onderhoudsplanning
1.5
Vrijwilligerswerking – inventarisatieproject
1.6
Preventieve conservering
1.7
Herbestemmingsmethodieken
1.8
Ontsluiting tijdens de werken
Beleids- en ontsluitingsplan 2.
De betrokkenheid van alle belanghebbenden vergroten om het draagvlak te versterken
2.1
De visie van de kerkelijke overheid
2.2
De wijken bevragen om betekenissen in kaart te brengen
2.3
Andere belanghebbenden bevragen
2.4
Communicatie en ambassadeurschap
Beleids- en ontsluitingsplan 3.
De kerken en hun kunstpatrimonium beter toegankelijk en beleefbaar maken voor een breed publiek
3.1
Integratie in het Museumtraject
3.2
Organisatie van de onthaalfunctie
3.3
Het kerkelijk erfgoed toegankelijker maken
3.4
Toeristische ontsluiting
3.5
Erfgoedroute Mechelen
Beleids- en ontsluitingsplan
4.
De kennis van het religieuze erfgoed verruimen en delen
4.1
Onderzoeksprojecten aantrekken
5.
De kwaliteits- en respectvolle beleving van het erfgoed vergroten
5.1
Culturele activiteiten met respect voor de integriteit van het gebouw
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Uitgangspunt voor de opmaak van het ontsluitingsplan • Voorwaarde voor de meerjarige subsidiëringsovereenkomst voor de restauratie van het ensemble van de historische kerken • Engagement om te werken aan de verdere ontsluiting van dit erfgoed specifiek gericht op de dagtoerist en de verblijfstoerist De geformuleerde doelstellingen 1. Het waardevolle historische erfgoed van het ensemble van de historische kerken behouden (restaureren en onderhouden), beheren en ontsluiten; 2. De betrokkenheid van alle belanghebbenden vergroten om het draagvlak te versterken 3. De kerkgebouwen en hun kunstpatrimonium beter toegankelijk en beleefbaar maken voor een breed publiek; 4. De kennis van dit unieke religieuze erfgoed en zijn context verruimen en delen; 5. Een kwaliteits- en respectvolle beleving van het erfgoed vergroten.
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Contrast geformuleerde doelstellingen en uitgangspunt • Voorwaarde is gericht op ontsluiting voor dagtoeristen en verblijfstoeristen • Doelstellingen gaan uit van - draagvlak en betrokkenheid van alle belanghebbenden - de ontsluiting voor een breed publiek - de kennis van het religieuze erfgoed en zijn context vergroten - kwaliteits- en respectvolle beleving van erfgoed Oorzaak van dit contrast • Coördinatie en faciliteren van dit proces door erfgoedontwikkeling met als uitgangspunt een geïntegreerde visie op erfgoedbeleid.
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Missie Erfgoedcel en Erfgoedcentrum • Mechelen is een dynamische cultuurstad waar erfgoed een betekenisvolle plek krijgt in de hedendaagse samenleving. Daarom bouwt de Stad het Erfgoedcentrum Lamot uit tot een forum waar ze het verhaal van de stad en de regio op een vernieuwende manier vertelt. Ze zoekt hiervoor partners binnen en buiten de erfgoedsector. Ze stimuleert de erfgoedorganisaties en –gemeenschappen in hun engagement met een ondersteuningsbeleid waar samenwerking en uitwisseling van ervaring centraal staan. Vanuit deze erfgoedwerking draag Mechelen bij tot expertiseuitwisseling en reflectie op landelijk niveau Vertaling naar 2 relevante vragen: • Hoe kunnen we een draagvlak creëren voor dit erfgoed vanuit een geïntegreerde visie?
• Hoe kunnen we de betekenis van dit religieuze erfgoed actualiseren?
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Draagvlak vanuit een geïntegreerde visie en het gebruik van het Burra Charter • Art.26.3 Groups and individuals with associations with a place as well as those involved in its management should be provided with opportunities to contribute to and participate in understanding the cultural significance of the place. Where appropriate they should also have opportunities to participate in its conservation and management. Waarom gebruik Burra Charter: Het Burra Charter slaagt de brug tussen de plekken en de mensen. • Waardebepaling van een site door de contributie en mogelijke participatie van verschillende belanghebbenden was noodzakelijk vanuit de doelstelling : Toeristische ontsluiting in functie van restauratie van 8 historische kerken • Aandacht voor de waarde vanuit het belang van individuen, groepen of verenigingen sluit sterk aan bij de missie van de erfgoedcel
© Veerle Meul
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan De religieuze erfgoedwaarde als gemeenschappelijk uitgangspunt • Definitie religieus erfgoed Religieus erfgoed is het geheel van cultuurgoederen, materieel of immaterieel, roerend of onroerend, dat in een religieuze, godsdienstige of devotionele context of met dit doel tot stand kwam of werd verworven, hiernaar verwijst of hiermee in verband staat. • Religie niet alleen voor religieuzen In ‘Religie voor Atheïsten’ herinnert de Zwitsers-Engelse filosoof en atheïst Alain de Botton ons aan het belang van de context voor religieuze kunst. De context is belangrijk om de volle betekenis van bijvoorbeeld een kunstwerk te kunnen begrijpen. Volgens de Botton ontneemt het onttrekken van de religieuze kunstwerken aan de locatie en de context de objecten hun kracht.
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Van een religieuze erfgoedwaarde naar een erfgoedwaarde en het belang van de context
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Het stimuleren van erfgoedwaarden in zijn context. Ontsluiting door:
• • • • •
Idee van de mediatoren: die over de kerk en de stukken in de kerk vertellen Tentoonstellingen in situ over het religieus erfgoed Rondleidingen Digitale infoschermen die de iconografie en context verduidelijken Stadsgidsen
Maakt de context verstaanbaar en vertaalt het religieuze patrimonium naar hedendaagse begrijpbare waarden
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Mogelijkheid om via het Burra Charter naast de religieuze waarde ook andere waarden in kaart te brengen • Art. 12 Conservation, interpretation and management of place should provide for the participation of people for whom the place has special associations and meanings, or who have social, spirituale or other cultural responsibilities for the place. • Art.13 Co-existence of cultural values should be recognized, respected and encouraged especially in cases where they conflict.
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Religieus erfgoed uit zijn context • Erfgoedvrijwilligers registreren de objecten in de kerken
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Religieus erfgoed uit zijn context • Museumtraject
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Participatie als middel tot actualisatie en draagvlak Participatieschema van Nina Simon
• Bijdragen: Bezoeker wordt gevraagd om mee te werken • Samenwerken: Deelnemers worden begeleid in het opzetten van de activiteit • Co-creatie: De begeleiding vermindert, het is meer een ondersteuning van een gemeenschapswerking. • Hosting: Er is geen begeleiding of ondersteuning meer. De activiteit ligt volledig in de handen van de anderen.
Bijdragen: facebook
Samenwerken: erfgoedvrijwilligers
Co-creatie: Ommegang
Hosting: Loodlicht en kerkruis
© Veerle Meul
Reflectie op het beleids- en ontsluitingsplan Besluit • Een participatief geïntegreerd ontsluitingsplan is dynamisch • De rol van facilitator is belangrijk, maar beperkt • De toeristische ontsluiting is gebaat bij een geïntegreerd en lokaal ingebed ontsluitingsplan
Hartelijk dank voor jullie aandacht
