IK02 Impuls 13
03-02-2009
09:19
Pagina 1
Katern voor scholing, her- en bijscholing
13 Een uitgave van Intech Klimaat & Sanitair en OTIB februari 2009
inHoud 1 Onderhoud cv-ketels
Basiskennis
Onderhoud cv-ketels
5 Otib-nieuws
Veel consumenten hebben een onderhoudscontract voor hun cv-ketel. Jaarlijks komt het onderhoudsbedrijf langs voor periodiek of groot onderhoud. Goed onderhoud voorkomt onverwachte storingen, terwijl slecht onderhoud extra storingen veroorzaakt. Soms is tussendoor curatief onderhoud (reparatie of vervanging van een onderdeel) noodzakelijk bij een storing. Aandacht voor periodiek (klein) en groot onderhoud aan cv-ketels tot 130 kW. Door: Han Brouwer-Keij
Onderhoudscontracten Onderhoudscontracten zijn er in verschillende soorten en maten. De belangrijkste zijn: - Basispakket (alleen het schoonmaken). Voor de vervanging van onderdelen (inclusief het arbeidsloon) betaalt de klant apart. - Basispakket met reparatie of vervanging. De klant betaalt slechts voor te vervangen onderdelen. - All-in pakket inclusief schoonmaken, reparatie en onderdelen. Wat niet in een all-in pakket zit, zijn de noodzakelijke aanpassingen die het gevolg zijn van wijzigingen die de bewoners of buren hebben aangebracht.
Soorten onderhoud Er zijn drie soorten onderhoud:
- periodiek (klein) onderhoud; - groot onderhoud; - curatief onderhoud. Het onderscheid tussen periodiek onderhoud en groot onderhoud is beperkt. Nefit geeft bijvoorbeeld bij een aantal hr-toestellen aan dat er normaal gesproken periodiek onderhoud moet worden uitgevoerd. Alleen als de sifon van de condensatiewaterafvoer sporen van aluminiumoxide vertoont, moet worden overgegaan tot groot onderhoud. Het enige verschil tussen periodiek en groot onderhoud is in dit geval dat bij groot onderhoud ook de warmtewisselaar moet worden gereinigd. Curatief onderhoud is nooit gepland. Curatief onderhoud is het verhelpen van storingen door vervanging of reparatie van onderdelen. De oorzaken kunnen divers zijn. Het kan het gevolg zijn van gebrekkig periodiek onder-
Belangrijke normen en richtlijnen - Kleintje Gas, Isso - NEN 2757, Toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rook van verbrandingstoestellen in gebouwen – Bepalingsmethoden - NEN 8757, Afvoer van rook van verbrandingstoestellen in gebouwen – Bepalingsmethoden voor bestaande bouw - NEN 3028, Eisen voor verbrandingsinstallaties - NEN 1010, Veiligheidsbepalingen voor laagspanningsinstallaties - NEN 1078, Voorzieningen voor gas met een werkdruk tot en met 500 mbar – Prestatieeisen Nieuwbouw - NPR 3378, Praktijkrichtlijn gasinstallaties - Bouwbesluit 2003 (zie www.vrom.nl)
13 1
IK02 Impuls 13
03-02-2009
09:20
Pagina 2
onderhoud cv-ketels
Stappenplan periodiek onderhoud
Moderne cv-ketel
houd maar net zo goed van normale slijtage of oorzaken van buitenaf.
Onderhoud moet in principe worden uitgevoerd volgens de onderhoudsvoorschriften van de fabrikant. Sinds de invoering van de zogenoemde CE-markering zijn fabrikanten verplicht een onderhoudsschema voor hun toestellen op te stellen. Toestellen die van voor die tijd dateren, hebben niet altijd zo’n onderhoudsschema. Ook is het mogelijk dat fabrikanten van toestellen niet meer bestaan. In beide gevallen kan het onderhoudsvoorschrift van een vergelijkbaar toestel worden gebruikt als richtlijn. Het onderhoud bestaat globaal uit de volgende stappen: - algemeen onderhoud; - metingen (gas- en luchtzijdig); - ketelcontrole; - brandercontrole; - regelingen en beveiligingen.
Soorten toestellen Moderne toestellen zijn over het algemeen gesloten toestellen met een hoog rendement, om nog maar niet te spreken van verbrandingstoestellen in combinatie met warmtepompen of Sterlingmotoren. Fabrikanten ontwikkelden deze toestellen zo dat periodiek onderhoud om de twee jaar kan plaatshebben. Oudere toestellen, en dan met name de open toestellen, hebben een jaarlijkse periodieke onderhoudsbeurt nodig. Open toestellen zuigen veel meer stof aan, waardoor de verbrandingskamer en warmtewisselaar sneller vervuilen. De keuze voor de opstelplaats is voor gesloten toestellen minder cruciaal dan voor open toestellen. Open toestellen zijn namelijk afhankelijk van de goede toevoer van verbrandingslucht via de opstellingsruimte. Wijzigingen in de kierdichtheid van de woning of mechanische afvoerinstallaties kunnen de werking ernstig verstoren. Bij een gesloten toestel heeft het type woning en andere installaties nauwelijks invloed op het functioneren van het toestel.
Benodigdheden bij onderhoud Een onderhoudsmonteur werkt vaak met een paar soorten cv-ketels, waardoor hij de meeste gegevens uit zijn hoofd kent. Voor ketels waar hij niet regelmatig aan werkt en voor nieuwe ketels, is een aantal gege13 2
Algemeen onderhoud (visuele controles) Algemeen onderhoud is in hoofdzaak het controleren van de situatie. Soms moet een onderdeel worden afgesteld, gereinigd of vervangen. De belangrijkste controles zijn: - controleren van het algeheel functioneren van de ketel (vraag dit ook aan de bewoner want die heeft het hele jaar met het toestel te maken); - visuele controle opstellingsruimte: - voldoen elektraleidingen en stopcontacten nog aan de veiligheidseisen? - is er gaszijdige lekkage of corrosie? - is er waterzijdige lekkage of corrosie? - is er verbrandingsgasafvoerzijdige lekkage of corrosie? - is de ophanging nog deugdelijk? - is de toevoer van verbrandingslucht gewaarborgd (vooral bij open toestellen: zijn roosters niet dicht)? - is er voldoende waterdruk in het cvsysteem (1,5 – 2 bar)? (controleer bij uitgeschakelde ketel/pomp); - functioneert het expansievat nog? - functioneert het overdrukventiel nog ? (bij kalkafzetting vervangen);
- is er voldoende werkruimte voor de ketel? - zijn de muur en vloerdoorvoeren van gas, water en rookgas nog deugdelijk? - is er brandbaar materiaal binnen 0,5 m van het toestel aanwezig? - zijn er brandbare vluchtige stoffen in de opstellingsplaats aanwezig (met name bij open toestellen)? - wat is de temperatuur in de opstellingsruimte? (deze moet beneden de 40 °C liggen).
Metingen (gas- en luchtzijdig) Bij metingen moet de gemeten waarde worden vergeleken met de waarde die de fabrikant opgeeft. Bij afwijkingen moet een onderdeel worden afgesteld, gereinigd of vervangen. Welke metingen moeten worden uitgevoerd is afhankelijk van het type toestel (open of gesloten), vr of hr, bouwjaar, et cetera. Lees daarvoor de aanwijzingen van de fabrikant. Die metingen zijn: - gas/luchtverhouding/stuwdrukventilatie/branderdruk, bijvoorbeeld 0,05 mbar met een maximale afwijking van ongeveer 0,05 (laaglast). Meet bij variabele, maxiamale en minimale belasting; - gasvoordruk (statisch en dynamisch) [nominaal 25 mbar]; - CO2- en CO-meting; - meting rendement.
Ketelcontrole Bij ketelcontrole let je op mogelijke vervuiling. Die vervuiling blijkt ook al uit een aantal metingen. Als er vervuiling is geconstateerd, moet het onderdeel, afhankelijk van de conditie, minstens worden gereinigd. De belangrijkste punten van de ketelcontrole zijn: - reinigen verbrandingszijdige warmtewisselaar bij verontreiniging (zie drukverschilmeting); - kijkglaasje (mag niet gescheurd of beroet zijn); - cv-pomp (werken de pomp en de eventuele toerenregeling?);
IK02 Impuls 13
03-02-2009
09:20
Pagina 3
onderhoud cv-ketels
- lekkage ontluchting (meestal automatische ontluchting); - condensopvang/sifon/afvoer (bij sterke aluminium-oxidevorming de warmtewisselaar reinigen, bij condenserende cv-ketels zonder warmwatervoorziening de sifons ’s zomers vullen met water); - reinigen ventilator bij verontreiniging (zie drukverschilmeting).
Brandercontrole - vlambeeld; - reinigen brander bij verontreiniging (zie drukverschilmeting); - controleren gasdichtheid van gasblok/aansluiting indien gedemonteerd.
Regelingen en beveiligingen - meten ionisatiestroom volgens opgave fabrikant, bijvoorbeeld 8 – 11 μA bij vollast en 2 – 3 μA bij laaglast (Bij meting met een multimeter moet een micro-adapter worden toegepast); - werking gloeiplug of ontstekingspen; - werking droogkookbeveiliging; - werking regelthermostaat of sensoren en kamerthermostaat; - werking maximaalthermostaat; - conditie en positie bedrading.
Eindcontrole Open toestellen met natuurlijke afvoer hebben een Vato (trekonderbreker). Om zeker te weten dat deze toestellen goed functioneren, is een meting van de giftig-
heidsindex noodzakelijk en een meting van het CO-gehalte aanbevolen. De giftigheidsindex is in de volgende formule te vatten: GI =
CO x100 CO2
Bij bestaande installaties mag deze waarde niet groter zijn dan 1, bij nieuwe installaties niet groter dan 0,2. Het CO-percentage wordt gemeten in de rookgasafvoer voor de trekonderbreker. Het percentage CO mag bij bestaande installaties met Vato niet groter zijn dan 400 ppm (0,04 procent). Bekijk de film op www.youtube.com/installtv
13 3
IK02 Impuls 13
03-02-2009
09:20
Pagina 4
onderhoud cv-ketels
bepalen wat er verder kan gebeuren. Meten van de kierdichtheid gebeurt in deze situatie als volgt: Eerste meting - sluit alle beweegbare ramen en ventilatieopeningen; - sluit alle binnendeuren; - stel alle gasverbruikstoestellen in werking; - na ten hoogste vijf minuten mag er geen rookgas meer uit de trekonderbreker treden; - meet direct na de trekonderbreker het CO2-percentage; - voer de tweede meting uit.
Rookgasset Testo voor meten concentraties CO, CO2
Pda-scherm.
en giftigheidsindex.
vens van de fabrikant nodig. Naast het handgereedschap en de specifieke meetapparatuur zijn documenten nodig waarin je kunt zien op welke aansluitingen je metingen moet uitvoeren en welke waarden je dan moet meten. Hiervoor heb je het volgende nodig: - installatie-instructie van het toestel; - meet- en afstelwaarden; - onderdelenboekje met exploded views.
Wat is ook onderhoud? Bij onderhoud concentreer je je niet uitsluitend op het schoonmaken van het toestel. Je inspecteert tevens de bouwkundige situatie buiten en binnen de woning. Bij veranderingen aan de gevel (ramen, glas, spouw en deuren) of aanbouwen, zoals serres en bijkeukens, is het goed te chec-
ken of deze invloed hebben op de toevoer van verbrandingslucht en afvoer van rookgassen. Bij inpandige verbouwingen is het belangrijk een aantal punten goed te bekijken. Zijn er wanden geplaatst bij de opstellingsruimten? Zijn kieren onder de deur kleiner geworden door bijvoorbeeld vloerbedekking? Zijn er ventilatieopeningen dichtgemaakt of verwijderd? Is er mechanische ventilatie aangelegd? Is er een afzuigkap geplaatst? Is er een ventilator in de wc en/of badkamer geplaatst? Of zijn er nieuwe kozijnen geplaatst? Door een hogere kierdichtheid in een opstellingsruimte kan onderdruk optreden waardoor de rookgassen van open toestellen niet kunnen worden afgevoerd. De kierdichtheid moet worden vastgesteld door meting. De resultaten van de meting
Fabrikaatgebonden onderhoudsrichtlijnen Leden van Uneto-VNI kunnen tegen de geringe vergoeding van 50 euro per jaar gebruik maken van de internetsite www.fgoplus.nl . Op de site staan de onderhoudsgegevens van meer dan zevenhonderd toestellen met voor elk toestel een onderhoudsformulier. Met de toegangscodes van het bedrijf kan de onderhoudsmonteur via het subdomein http://pda.fgoplus.nl de toestelgegevens ontsluiten op het moment dat hij bezig is bij de klant. Het betreft vooral de in de database opgenomen instelgegevens van de toestellen, zoals het CO2-percentage, branderdruk en de warmwaterhoeveelheid. Naast het onderhoudsformulier is zoveel mogelijk extra informatie van het toestel gegeven, zoals installatie- en onderhoudsinstructies, storingscodes, schema’s (bedrading /aansluitingen) en modificaties.
13 4
Tweede meting - laat alle gastoestellen in werking; - open alle beweegbare ramen en ventilatieopeningen; - open alle binnendeuren; - meet direct na de trekonderbreker het CO2-percentage. De woning wordt als kierdicht beschouwd als een van de volgende situaties optreedt: - het verschil in gemeten CO2-percentage is meer dan een procent; - het maximale gemeten CO2-percentage is meer dan zes procent; - er komt tijdens de meting CO2 uit de trekonderbreker. Als de woning kierdicht blijkt te zijn, moeten voldoende grote luchttoevoeropeningen worden aangebracht die voldoen aan het bouwbesluit 2003. Een betere oplossing is echter de open afvoergebonden toestellen te vervangen door gesloten toestellen. Wijzigingen in de woning, zoals plaatsing van afzuigkappen, ventilatoren of mechanische ventilatie, hebben direct invloed op de werking van afvoergebonden open toestellen zonder ventilator en dus met Vato. Zeker toestellen die voor 1986 zijn geïnstalleerd, hebben niet alle een thermische terugslagbeveiliging (TTB) in de Vato. Na 1986 zijn deze TTB’s verplicht gesteld. Dit soort toestellen mag niet worden toegepast in woningen met mechanische ventilatie, afzuigkap of badkamer- of wc-ventilator. Een goede oplossing is het toestel te vervangen door een gesloten toestel.
IK02 Impuls 13
03-02-2009
09:20
Pagina 5
otib nieuws
TechEd genomineerd voor de Gouden@penstaart TechEd, een online educatief spel voor leerlingen uit groep acht (tien – twaalf jaar), heeft een nominatie in de wacht gesleept voor de Gouden@penstaart. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de makers van de beste Nederlandse website voor kinderen van vier tot twaalf jaar. Op 28 januari werd bekend welke van de zes genomineerde sites de eerst prijs in ontvangst mocht nemen. Hoewel TechEd helaas niet de eerst prijs in ontvangst mocht nemen, roemde de jury wel de aantrekkelijkheid van het spel. 'Alles werkt perfect en het blijft spannend. Een goede keuze van opdrachtgever OTIB om op deze wijze kin-
deren te interesseren voor de techniek.' TechEd is een online educatief spel waarbij de speler elektro- en installatietechniek kan toepassen binnen een herkenbare en grappige context. Het kind leert de werking van eenvoudige technische principes kennen, krijgt bouwblokken aangereikt die hem helpen problemen binnen het spel op te los-
Voorlichtingspakket Otib-skillsmanager gereed De Otib-skillsmanager is een online hrm-instrument dat bedrijven helpt om het vakmanschap van personeel optimaal te benutten. De Otib-skillsmanager: - geeft een overzicht van de functieprofielen in de branche; deze kunnen worden vertaald naar specifieke bedrijven en worden gebruikt voor het personeelsbeleid; - helpt bij het voorbereiden en uitvoeren van een scholings- of functioneringsgesprek; - verbindt scholing, functies en innovatieve ontwikkelingen met elkaar;
- helpt op strategisch niveau bij het bepalen van de koers van bedrijven; - helpt de koers van bedrijven te vertalen naar concrete ontwikkelstappen voor werknemers, zodat de koers omgezet kan worden in actie. Neem voor meer informatie contact op met 0800 – 755 4 557 (kosteloos) of kijk op www.otibskillsmanager.nl.
sen en kan informatie opvragen over verschillende bouwblokken. TechEd heeft tot doel het imago van techniek te verbeteren. Het spel sluit aan op het curriculum van basisscholen en laat zien dat techniek leuk is en het dagelijks leven comfortabeler maakt. De Gouden@penstaart is een prijs van de Stichting Mijn Kind Online. Ga voor meer informatie naar: www.goudenapenstaart.nl en www.tech-ed.nl.
Skills Masters Van 5 tot en met 7 maart 2009 strijden jonge vakhelden met elkaar tijdens Skills Masters. Skills Masters is een beroepenmanifestatie in Ahoy waar jongeren die voor een belangrijke beroepskeuze staan, kunnen kennismaken met echt vakmanschap. Otib organiseert net als voorgaande jaren de wedstrijden voor de volgende vakgebieden: sanitaire techniek, telematica, woninginstallaties, koudetechniek en metalen dakdekken. Kijk voor meer informatie op: www.skillsmasters.nl.
Cursussen onderhoud cv-ketels Praktijk service cv-ketel, atmosferische brander Voor wie? Aankomende servicetechnici en service- en onderhoudsmonteurs werkzaam op het gebied van stookinstallaties en/of gebouwinstallaties. Waar? www.cursusloket.nl
Praktijk service cv-ketel, ventilatorbrander Voor wie? Aankomende servicetechnici en service- en onderhoudsmonteurs werkzaam op het gebied van stookinstallaties en/of gebouwinstallaties. Waar? www.cursusloket.nl
Onderhoud kleine gastoestellen
Technicus periodieke inspectie (TPI)
Voor wie? Onderhoudsmonteurs of servicemonteurs die zich bezighouden met onderhoud van en service aan gasverwarmingstoestellen tot 50 kW. Waar? www.kenteq.nl
Voor wie? Onderhouds- en servicemonteurs uit de verwarmings- en installatietechniek en voor servicetechnici uit de installatietechniek. Waar? www.cursusloket.nl
Technicus periodiek onderhoud (TPO)
Praktisch meten en onderhoud aan combiketels
Voor wie? Onderhouds- en servicemonteurs uit de verwarmings- en installatietechniek en voor servicetechnici uit de installatietechniek. Waar? www.cursusloket.nl
Voor wie? Onderhoudsmonteurs en servicemonteurs met enige werkervaring op het gebied van cv-ketels met warmwatervoorziening. Waar? www.fiesepoort.com en www.kenteq.nl
13 5
