1.2.14. Latijns-Amerika (incl. Spaans en Portugees)
Beknopte geschiedenis van de domeincollectie De collecties Spaanse en Portugese taal- en letterkunde en geschiedenis van Latijns-Amerika van de Universiteitsbibliotheek Leiden ondersteunen het onderwijs en onderzoek van de opleiding Talen en Culturen van Latijns-Amerika (TCLA). Deze opleiding maakt organisatorisch gezien deel uit van het Gerard Tuninginstituut (onderwijsinstituut ). Doordat er bij de collectievorming altijd sprake is geweest van een nauwe afstemming op onderwijs en onderzoek, vallen verschuivingen van aandachtsgebieden binnen de collectievorming samen met verschuivingen binnen het onderwijs en de wisselende invulling van leerstoelen. Hierbij is van cruciale betekenis dat de opleiding TCLA in haar huidige vorm pas in 1985 is gestart, als gevolg van een algehele herziening van de inrichting van de letterenstudies. In dit kader werd de toenmalige opleiding Spaanse taal- en letterkunde omgevormd en uitgebreid tot een regiostudie Talen en Culturen van Latijns-Amerika. Hierdoor kwam het zwaartepunt voor onderwijs en onderzoek bij Latijns-Amerika te liggen. Voor de collectievorming met betrekking tot de letterkunde betekende dat voor de periode na 1800 een zwaartepuntverschuiving naar Latijns-Amerika ten koste van het Iberisch Schiereiland. Voor de periode voor 1800 bleef collectievorming op het gebied van de letterkunde van Spanje belangrijk vanwege de relatie met Spanje als moederland, terwijl de moderne letterkunde van Spanje nagenoeg naar de achtergrond verdween. Op dit gebied zijn vanaf 1985 (oprichting TCLA) hoofdzakelijk naslagwerken aangeschaft en weinig teksten en studies. Hetzelfde geldt voor de letterkunde van Portugal. Door de omvorming van de sterk filologisch gerichte opleiding Spaanse taal- en letterkunde naar een regiostudie, kwam er tevens vraag naar collectievorming op het gebied van de (cultuur)geschiedenis van Latijns-Amerika. Die vraag werd in de eerste plaats gestuurd door de nieuw ingestelde leerstoel Geschiedenis van Latijns-Amerika binnen de Opleiding TCLA en de afstudeerrichting Cultuurkunde van Latijns-Amerika binnen deze opleiding, met verschillende afstudeervarianten. Om aan de vraag tegemoet te kunnen komen, werd regulier aangeschaft van een apart daarvoor bestemd deelbudget Cultuurgeschiedenis binnen het reguliere budget Spaanse taal- en letterkunde. Daarnaast werden een aantal eenmalige budgetten, zogenaamde geoormerkte kredieten, door de Faculteit der Letteren beschikbaar gesteld, om lacunes in de collectie met betrekking tot Latijns-Amerika gedeeltelijk op te kunnen vullen. Vanaf 1985 is getracht een zo sterk mogelijke wetenschappelijke collectie op het gebied van Latijns-Amerika op te bouwen, ter ondersteuning van onderwijs en onderzoek binnen de Universiteit Leiden. Hierbij heeft in grote mate afstemming plaatsgevonden op de vraag vanuit het onderwijs en onderzoek van de sinds 1985 vigerende drie hoofddisciplines bij de opleiding TCLA, te weten taalkunde, letterkunde en geschiedenis van Latijns-Amerika en is tevens rekening gehouden met eventuele ontwikkelingen in de toekomst. De oude afstudeerrichting Cultuurkunde, met verschillende varianten, bestaat niet meer. Daarnaast is steeds gestreefd naar het opbouwen van een zo breed mogelijke naslagcollectie voor het gehele vakgebied ter ondersteuning van ander onderzoek en onderwijs binnen de Faculteit der Letteren dan dat bij TCLA, te weten dat bij de Opleidingen Geschiedenis, Talen en Culturen van Indiaans Amerika, Algemene Taalwetenschap, de andere Romaanse Talen, Engels en Algemene Literatuurwetenschap. Wat betreft deze laatstgenoemde opleidingen, richt de collectievorming zich met name op interdisciplinair onderzoek en onderwijs in het kader van de regiostudie TCLA en is altijd rekening gehouden met het beschikbare budget van de genoemde opleidingen zelf. Gezien het beperkte budget in relatie tot de grootte van de regio, het gedurende de laatste decennia sterk toegenomen belang van de Spaanstalige taal en
cultuur in de gehele wereld, en het grote aanbod aan wetenschappelijke publicaties, kon in het verleden en heden slechts tot op zekere hoogte een brede collectievorming worden verwezenlijkt.
Actuele omvang • • • •
•
Spaanse taal- en letterkunde (BC 18.30 t/m 18.34) Portugese taal- en letterkunde (BC 18.35 t/m 18.38) Geschiedenis van Latijns-Amerika (BC 15.85) Zie collectieprofiel Geschiedenis. Alleen dat deel dat betrekking heeft op Spanje, Portugal en Latijns-Amerika. Sociale wetenschappen Latijns-Amerika (BC 70.XX, 73.XX, 74.XX, 83.XX, 89.XX ) Zie collectieprofiel Sociale Wetenschappen. Alleen dat deel dat betrekking heeft op de sociaaleconomische en politieke aspecten Latijns-Amerika. Overige regiogebonden collecties (BC 01.11, 01.14, 01.2X, 01.3X, 01.4X, 02.XX, 05.XX, 06.XX, 20.00-21.00, 24.XX) Zie o.a. collectieprofiel Kunst. Alleen dat deel dat betrekking heeft op Spanje, Portugal en Latijns-Amerika.
Afbakening gebied en raakvlakken met andere domeincollecties UL Geografisch gezien wordt gecollectioneerd op Argentinië, Bolivia, Brazilië, Chili, Colombia, Costa Rica, Cuba, de Dominicaanse Republiek, Ecuador, Guatemala, Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Portugal, Puerto Rico, El Salvador, Spanje, Uruguay, Venezuela, de VS, Afrika en de Filippijnen. Hierbinnen liggen regionale, chronologische, en thematische zwaartepunten, die mede worden bepaald door onderwijs en onderzoek en (boek)productie. • De Spaanstalige taal- en letterkunde met betrekking tot de zogenaamde Hispanics in de VS, valt binnen het domein Latijns Amerika, de Engelstalige binnen het domein Engels. • Voor de meer algemene en theoretische werken op het gebied van de letterkunde en literatuurwetenschap wordt gesteund op de collectie van Literatuurwetenschap (ALW). • Voor werken met betrekking tot algemene en vergelijkende taalwetenschap wordt in toenemende mate gesteund op de collectie van Taalwetenschap (ATW). • Binnen de opleiding TCLA worden colleges taalkunde van de Iberoromaanse Talen gegeven. Bij de collectievorming wordt voor de raakvlakken met de overige Romaanse talen gesteund op de collectievorming bij die domeinen. • Op het gebied van de sociale- en economische geschiedenis vindt het merendeel van de collectievorming plaats in de bibliotheek van de Faculteit der Sociale Wetenschappen ter ondersteuning van onderwijs en onderzoek binnen die Faculteit. • Werken op het gebied van de geschiedenis van Spanje die geen directe relatie hebben met onderzoek en onderwijs op het gebied van Latijns-Amerika binnen de opleiding TCLA, en die noodzakelijk zijn in verband met onderwijs en onderzoek binnen de opleiding Geschiedenis, worden door de beheerder van het domein Geschiedenis aangeschaft. Hiervoor geldt in principe hetzelfde als voor de domeinen Frans, Duits, Engels, etc. (Raakvlak domein Geschiedenis) • Het Baskisch en de Amerindische talen behoren tot het domein ATW; op het gebied van het Catalaans wordt zeer bescheiden gecollectioneerd. • Kunst- en theaterwetenschappen behoren tot het domein Kunst.
Relaties tot externe bibliotheken/collecties Op landelijk niveau is regelmatig overlegd om de collecties daar waar mogelijk op elkaar af te stemmen. In het bijzonder houden Amsterdam en Leiden sinds 1989 bewust rekening met elkaars regionale zwaartepunten op het gebied van de Spaanse en Portugese taal- en
letterkunde, waarbij Amsterdam als zwaartepunt Spanje en Portugal heeft en Leiden LatijnsAmerika. De meest complete collectie in Nederland op het gebied van de geschiedenis van LatijnsAmerika bevindt zich in het CEDLA, in Amsterdam. Door studenten en onderzoekers van de UL wordt intensief gebruik gemaakt van deze collectie. Tot ongeveer begin jaren ’90 heeft de KB een belangrijke rol gespeeld in de collectievorming van het hier besproken domein. Landelijk gezien heeft Leiden op dit moment een sterke collectievorming op het gebied van de letterkunde van Latijns-Amerika en in het bijzonder die van de 20e eeuw. In toenemende mate maken onderzoekers en studenten van andere universiteiten in Nederland gebruik van onze collectie. In het kader van de samenwerkingsverbanden tussen de opleiding TCLA en respectievelijk Argentinië, Brazilië en Chili (wisselleerstoelen, uitwisselingsprogramma’s) wordt onze collectie regelmatig gebruikt door onderzoekers en studenten uit deze landen. De collectie wordt door hen positief beoordeeld.
Algemene relatie met onderwijs en onderzoek De opleiding TCLA bestaat uit een driejarige bachelor (hoofd- en bijvak), een éénjarige master (MA Latin American Studies) en een tweejarige onderzoeksmaster (MPhil Latin American and Amerindian Studies). Er zijn drie specialisaties: Letterkunde van Latijns Amerika, Geschiedenis van Latijns Amerika en taalkunde.. Het onderzoek binnen de opleiding TCLA is ondergebracht bij de vier onderzoeksinstituten van de Faculteit der Letteren: PALLAS (Onderzoeksinstituut voor Historische, Kunsthistorische en Letterkundige Studies, afdeling Nieuwste Tijd), het CNWS (Centrum voor Niet-Westerse Studies- School of Asian, African and Amerindian Studies), het LUCL (Leiden Centre for Linguistics) en het Instituut voor Geschiedenis.
Doelgroepen buiten UL • • • •
Researchmasters LAAS, Pallas. Studenten in het kader van Erasmus. Onderzoekers en (bijvak)studenten van andere Nederlandse universiteiten. Onderzoekers uit Latijns-Amerika (Argentinië, Brazilië, Chili)
Zwaartepunten • •
•
Taalkunde- Taalgeografie, dialectologie, tweetaligheid, taalverwerving, lexicologie, syntaxis. Letterkunde-Spanje 16 en 17e eeuw, Spaans-Amerika koloniale periode tot heden, Brazilië koloniale periode tot heden. Regionale zwaartepunten: Argentinië, Brazilië, Chili, Colombia, Cuba, Mexico, Peru, Uruguay, VS. Geschiedenis- Koloniale periode (collectionering tot 1995), 20e eeuw. Regionale zwaartepunten: Argentinië, Brazilië, Chili, Cuba, Mexico. Sociaal- economische en politieke geschiedenis.
Collectievormingsprofiel Actuele relaties met onderwijs en onderzoek
Binnen de opleiding TCLA zijn momenteel 4 leerstoelen; 2 gewone en 2 wisselleerstoelen; respectievelijk de leerstoelen Letterkunde van Latijns-Amerika , Geschiedenis van LatijnsAmerika, Braziliaanse Studies, Chileense cultuur en maatschappij. Taalkunde
Onderzoek: Het onderzoek op het gebied van de taalkunde is ondergebracht bij het Leiden University Centre for Linguistics (LUCL). Lopende onderzoeksprojecten zijn : veranderingen in de syntaxis van het Spaans van Spaans-Amerika in het kader van tweede taalverwerving, beschrijving en uitleg van de complexiteiten van het leren van aspecten in een tweede taal in het kader van taalvariatie, en grammaticalistiepatronen van de temporele en aspectuele functies van de werkwoordsystemen van verschillende Spaanse varianten. Onderwijs: In het curriculum van de BA staan taalverwerving, taalvaardigheid en taalwetenschap centraal. Binnen de colleges taalwetenschap vormen het Spaans van Spanje en Latijns-Amerika, vergelijkende Iberoromaanse Talen en Algemene Taalwetenschap de belangrijkste componenten. Spaanse taalkunde is één van de drie afstudeerspecialisaties waarvoor in het derde jaar kan worden gekozen. Voor het Portugees is ruimte gereserveerd voor taalvaardigheid op bijvakniveau. Daarnaast worden in het kader van de leerstoel Braziliaanse Studies MA colleges taalkunde van het Portugees gegeven. Portugees is geen afstudeerrichting. In het curriculum van de éénjarige doorstroommaster, MA Latin American Studies, zijn de belangrijkste aandachtsgebieden die van taalvariatie, taalverandering en tweetaligheid in Latijns-Amerika. Letterkunde Onderzoek: Het onderzoek in het kader van de letterkunde ligt volledig op het gebied van Latijns-Amerika en is ondergebracht bij PALLAS. Onderzoeksthema’s zijn ontwikkelingen in het metaliteraire vertoog in Latijns-Amerika van 1960 tot heden, culturele identiteit en postmodern schrijven in Latijns-Amerika, tijd en beeld in de Latijns-Amerikaanse literatuur, en hybride culturen in Latijns-Amerika. Door de relatief recente collectievorming op de regio op onderzoeksniveau, in vergelijking met andere domeinen, zijn helaas veel lacunes aan te wijzen. Een aantal lacunes zijn onlangs gedeeltelijk opgevuld met financiering van NWO (BGW). Onderwijs: In het curriculum van de BA ligt binnen het gehele aanbod van colleges letterkunde het zwaartepunt bij de letterkunde van Spaans-Amerika, vanaf de koloniale tijd tot en met de 20e eeuw. De letterkunde van Spanje is belangrijk tot ongeveer 1800. Portugeestalige letterkunde richt zich hoofdzakelijk op Brazilië, van de 16e tot en met de 20e eeuw. In het kader van de leerstoel Braziliaanse Studies worden colleges Portugese letterkunde van Portugal en Brazilië gegeven. In het curriculum van de éénjarige doorstroommaster, MA Latin American Studies, ligt het zwaartepunt voor de letterkunde geheel bij Spaans-Amerika. Tijdens het eerste jaar van de tweejarige Research Master, MPhil Latin American and Amerindian Studies ligt het zwaartepunt volledig bij Spaans-Amerika en Brazilië. Het peil van de collectievorming op het gebied van Brazilië is niet in overeenstemming met de behoefte. Geschiedenis Onderzoek: Het onderzoek op het gebied van de geschiedenis van Latijns-Amerika is ondergebracht bij het Instituut voor Geschiedenis. Zwaartepunt van onderzoek is het hedendaags Latijns-Amerika. Onderzoeksthema’s zijn staat en civiele maatschappij in Latijns-Amerika (1960-2003), globalisering, moderniseringsprocessen en sociaal-culturele veranderingen, sociale consequenties van integratieprocessen, lokale politiek versus nationale politiek. Onderwijs: In het curriculum van de BA en MA ligt binnen het gehele aanbod van de geschiedenis van Latijns-Amerika het zwaartepunt bij de 19e en 20e eeuw.
De belangrijkste thema’s zijn: overeenkomsten en verschillen tussen de sociaal‑ economische, politieke en culturele ontwikkeling van de diverse Latijns-Amerikaanse landen, staatsformaties en civiele maatschappij, economische ontwikkeling sinds de onafhankelijkheid, verschillende staatsvormen, politieke processen en structuren van LatijnsAmerika, ontwikkelingsstrategie en –beleid van Latijns-Amerika, milieuvraagstukken. In het kader van het onderwijs binnen de discipline geschiedenis van Latijns-Amerika wordt incidenteel, op verzoek van de opleiding TCLA, aangeschaft op gebieden buiten de sociaaleconomische en politieke geschiedenis, zoals milieukunde en ontwikkelingsproblematiek. Met betrekking tot deze gebieden is vanuit de opleiding TCLA geen behoefte aan een consistente, reguliere collectievorming en wordt in hoge mate gesteund op de collectievorming binnen de bibliotheek van de Faculteit der Sociale Wetenschappen. Selectiecriteria
Verreweg het meeste materiaal dat wordt aangeschaft, is in het Spaans en Portugees. Daarnaast vormt Engels een belangrijke taal, met name voor monografieën en in toenemende mate op het gebied van de Geschiedenis van Latijns-Amerika. Incidenteel worden vertalingen van letterkundige werken aangeschaft op verzoek van de opleiding uit het budget van TCLA of door de Maatschappij der Nederlandse Letterkunde. Het betreft dan vertalingen van sleutelwerken of bijzondere vertalingen. NBC
Vakgebied
Onderwerp
Opmerkingen
Land/regio
Spanje, Spaans-Amerika (incl. VS), Fillipijnen, Afrika. Spanje, SpaansAmerika (incl. VS), Fillipijnen, Afrika.
Niveau collectievorming huidig gewenst
Taal- en letterkunde 18.30
Spaanse taalen letterkunde
Algemeen
Relatie met bestudering van het Spaans vanuit andere talen/ disciplines buiten domein LA.
18.31
Spaanse taalkunde
Relatie met bestudering van het Spaans vanuit andere talen/disciplines buiten domein LA.
18.32
Spaanse letterkunde
Gesch. van het Spaans, tweetaligheid, (tweede) taalverwerving), taalvariatie, taalgeografie, dialectologie, lexicologie, lexicografie, syntaxis, grammatica, taalbeheersing. Gesch. van de Spaanse letterkunde algemeen en per periode, letterkunde van de Middeleeuwen en de Gouden Eeuw.
18.33
SpaansAmerikaanse letterkunde
Geschiedenis van de letterkunde van Spaans-Amerika.
18.34
Catalaanse taal- / letterkunde
Taalkunde. Geschiedenis van de letterkunde van Catalonië.
Alleen algemene naslagwerken en sleutelteksten.
18.35
Portugese taal- en letterkunde
Algemeen
Relatie met bestudering van het Portugees vanuit andere talen/disciplines buiten domein LA.
Relatie met bestudering van de Spaanse letterkunde vanuit andere talen/disciplines buiten domein LA. Daarom basiscollectie 19e en 20e eeuw gewenst. Zwaartepunt binnen collectie LA Leiden en Nederland.
7
9
7
9
5 (na 1700 3)
9 (tot 1700), 7 (na 1700)
7 (tijdschrif ten 6)
9
Catalonië (Spanje).
1
2
Portugal, Brazilië, Afrika.
7
9
Spanje, Filippijnen, Afrika.
SpaansAmerika (incl. VS).
18.36
Portugese taalkunde
Geschiedenis van het Portugees, taalverwerving, taalvariatie, taalgeografie, dialectologie, lexicologie, lexicografie, syntaxis, grammatica, taalbeheersing.
Relatie met bestudering van het Portugees vanuit andere talen/ disciplines buiten domein LA.
Portugal, Brazilië, Afrika.
6
9
18.37
Portugese letterkunde
Geschiedenis van de Portugese letterkunde algemeen.
Portugal, Afrika.
5 (na 1700 3)
9 (tot 1700), 7 (na 1700)
18.38
PortugeesAmerikaanse letterkunde
Geschiedenis van de letterkunde van Brazilië.
Brazilië
5
9
18.40
Romaanse talen overige
Taalkunde. Geschiedenis van de letterkunde van Galicië.
Relatie met bestudering van de Portugese letterkunde vanuit andere talen/ disciplines buiten domein LA. Leiden is enige bibliotheek in Nederland met reguliere collectievorming. Alleen algemene naslagwerken en sleutelteksten.
Galicië (Spanje)
3
3
Zwaartepunt binnen collectie LA Leiden. Geschiedenis van het Iberisch Schiereiland en koloniale geschiedenis vallen binnen domein Geschiedenis.
Latijns-Am. alg. en afz. landen, m.n. Andeslanden, Mexico en Midden-Am.
6
9
Relatie met domein Sociale Wetenschappen. Collectievorming wordt afgestemd op die binnen de bibliotheek van FSW. Grootste deel collectievorming vindt plaats bij FSW vanuit diverse departementen. Relatie met domein Sociale Wetenschappen. Collectievorming wordt afgestemd op die binnen de bibliotheek van FSW. Grootste deel collectievorming vindt plaats bij FSW vanuit diverse departementen.
LatijnsAm.alg. en afz. landen, m.n. Andeslanden, Mexico en Midden-Am.
5
9
Geschiedenis van Latijns-Amerika 15.85 Geschiedenis Algemene van Amerika geschiedenis van Latijns-Amerika. Afzonderlijke landen en thema's aansluitend op onderwijs en onderzoek. Zie voor actuele thema's tekstgedeelte. 71.XX
Sociologie
Alleen thema's die aansluiten op onderwijs en onderzoek. Zie voor actuele thema's tekstgedeelte.
73.XX
Culturele antropologie
Alleen thema's die aansluiten op onderwijs en onderzoek. Zie voor actuele thema's tekstgedeelte.
74.XX
(Sociale) geografie, cartografie, planologie, demografie Midden- en Zuid-Amerika
74.26 83.XX 89.XX
Economie Politicologie
