BEKENDE WAREGEMNAREN
Agnes Santens de recente geschiedenis van Waregem, verteld vanuit het perspectief van een echte Waregemse Patrick MEURIS
A
gnes is een Waregemse pur sang. Ze is de dochter van Maurice Santens en Martha Pannecoucke. Maurice en Martha woonden in de Holstraat, vlakbij het Leeuwke en de hippodroom, en hadden drie kinderen: Aloïse (5 augustus 1927- 6 februari 1928), Agnes (28 oktober 1928) en Mariette (officieel 'Mauricette', 7 maart 1932). Vader Maurice speelde mondharmonica en zong graag. Naast het gezin Santens-Pannecoucke woonde bakker Arthur Coorevits. Aan de overkant van de straat woonde garagehouder Gust Van den Berghe. Hij had een grote Amerikaanse wagen, waarmee hij in september 1944 de slachtoffers van de schietpartij op de grens met Anzegem naar het ziekenhuis voerde. (zie verder) Agnes herinnert zich nog hoe veearts Jean Bouckaert, toen al een oudere man met een grote witte baard, geregeld door de straat reed, op een speciale fiets met drie wielen, met een grote zwarte hond aan de leiband. Het hondje van de bakker blafte telkens overmoedig naar de hond van de veearts, tot Jean hem eens losliet met de droge woorden “Wèr d'ui!” ('verdedig je'). Jean Bouckaert was rijksveearts en burgemeester van Waregem van 1904 tot 1921. Hij woonde van 1870 tot 1909 op de hoek van de Keukeldam en de Guido Gezellestraat (toen nog de Nieuwstraat). In 1876 koppelde hij, als voorzitter van het organisatiecomité van Waregem Koerse, de drafrennen los van de galopkoersen. Voortaan werden de twee disciplines op verschillende dagen georganiseerd. Hij stichtte ook een drafvereniging, die later evolueerde tot de Koninklijke Waregemse Koersvereniging. Een van de drafwedstrijden tijdens Waregem Koerse is naar hem vernoemd: de Grote Prijs Jean Bouckaert.
de Gavergids 2012 / 1
11
Toen Agnes nog op het Leeuwke woonde, ging ze altijd mee met vader en moeder naar Waregem Koerse. Terwijl haar ouders hielpen drank bestellen, zag ze de massa toestromen. Velen kwamen met de trein, die voor de gelegenheid tot de middag uitzonderlijk stopte in Waregem. Agnes herinnert zich de mannen met canotier, witte strohoed met zwarte band, type Maurice Chevalier. Er werd toen ook nog echt gesprongen over de Gaverbeek (die nu ingekokerd is en vervangen door een gracht). Net voorbij de hindernis verbreedde de Gaverbeek tot een poel, die de 'peerdenput' werd genoemd. Ze was diep en had een gevaarlijke draaikolk, waardoor ze al eens uitgekozen werd door mensen als plek om uit het leven te stappen. Later had Agnes geen tijd meer om naar de koerse zelf te gaan. Op de dag van Waregem Koerse moest er klaargezet, gekookt, opgeruimd en afgewassen worden voor de familie die op bezoek kwam. 's Avonds ging ze wel naar de kermis en het vuurwerk. In 1935 verhuisde het gezin Santens-Pannecoucke naar de Boulezlaan 44, waar ze konden wonen in een huis van houthandelaar August Cras. Maurice was 46 jaar meestergast bij Cras. Zijn vader Aloïse had er 54 jaar gewerkt. Samen waren vader en zoon Santens dus precies 100 jaar in dienst bij hetzelfde bedrijf. August en Arthur Cras kochten in 1920 houtzagerij Faveere in de Holstraat, waar nu de Amerikaanse Stock is. Het bedrijf was eigendom van hun oom August, de broer van hun moeder, die vrijgezel was. Hun moeder, Emma (?) Faveere, had een winkel in ijzerwaren (met materiaal en gereedschap voor timmerlui) aan het Leeuwke, waar nu het tankstation is. In 1928 verhuisde de zagerij naar de Boulezlaan (waar nu de August Craslaan is), achter het station, zodat de bomen gemakkelijker konden worden aangevoerd. August had vier zussen. Twee, Vitaline en Emma, waren niet getrouwd en baatten een kruidenierswinkel uit in de Holstraat.
Agnes herinnert zich nog hoe bij de aardbeving van 11 juni 1938 de stapels bomen bij de houtzagerij gewoon wegrolden. In huis barstten de ruiten en de spiegels boven de lavabo's. De aardbeving van 1938 was de op een na grootste ooit gemeten in België. De schok had een kracht van 5,6 op de schaal van Richter. Het epicentrum bevond zich iets ten zuiden van Ronse. De 'aardbeving van Zulzeke' vernielde in heel België 17.500 schoorstenen (waarvan 3.000 in Kortrijk) en deed in huizen kasten en spiegels omvallen.
Het huis dat Maurice en Martha in 1933 hadden gekocht in de Toekomststraat verhuurden ze, aan een Amerikaans koppel. John Hillary was toezichter op de Amerikaanse begraafplaats. Hij was een grote, sympathieke, breed geschouderde man, die wat leek op president Lyndon B. Johnson, aldus Agnes. Zijn echtgenote was een Parijse modiste en modejournaliste. Het echtpaar keerde in 1939 terug naar Amerika. Moeder Martha en dochters Agnes en Mariette kregen af afscheidsgeschenk een heel pak mooie oude modeboeken in kleur, waar ze heel blij mee waren want die waren hier toen niet te vinden. Vlakbij in de Vandewoestijnelaan woonde auteur André Demedts, die in die periode les gaf aan het H.-Hartcollege. Vader Maurice, August Cras, André Demedts en de andere mannen van de buurt speelden op een zomerse avond vaak met de knikkers in het zand, om kwartjes, of zetten een tafel buiten om te kaarten. ‘Mensen hadden toen nog tijd voor elkaar en konden zich bezig houden met eenvoudige dingen’, mijmert Agnes.
de Gavergids 2012 / 1
12
Op donderdag 8 juni 1939 (H. Sacramentsdag) deed Agnes haar 'Plechtige Communie'. Meisjes waren toen op de eerste dag van hun Heilige Communie volledig in het wit, van sluier tot schoenen. Zo gingen ze in processie van de school naar de kerk, een kaars in de hand. De tweede dag gingen ze opnieuw naar de mis, maar deze keer gewoon op z'n zondags, met zwarte schoenen. Agnes ging naar school in de beroepsafdeling van de Mariaschool, in de Keukeldam. In de Guido Gezellestraat was de naaischool, beter bekend als de 'Toulouserie', genoemd naar de twee zussen die ze uitbaatten. Tot het achtste leerjaar zat Agnes op de 'aarden koer' (die uitgaf op de Keukeldam). Daarna mocht ze op de 'stenen koer' of de 'betaalde koer', aan de marktzijde van de school. Agnes was een goede leerlinge. Ze sloeg een jaar over en ging van het derde leerjaar direct over naar het vijfde. In 1930 vierde het Hemelvaartinstituut zijn 125-jarig bestaan. De school omvatte toen een 'bewaarschool', een lagere betalende en niet-betalende school, een huishoudschool en een middelbare beroepsschool. Kinderen van rijke, betalende ouders mochten spelen op de verharde speelplaats. De andere kinderen maakten hun schoenen of klompen vuil op de onverharde speelplaats. De twee groepen kinderen zaten wel samen in de klas. In 1947, met wat vertraging door de Tweede Wereldoorlog, werd de 'aarden koer' betegeld en verdween het klassenonderscheid.
alle kinderen van de lagere school verzameld op 'den aarden koer' in 1930
De schooljaren van Agnes vielen samen met de Tweede Wereldoorlog. Het was een tijd van honger en schaarste. Ooit moest Agnes tijdens de schooluren voor de zusters van het klooster een mand haring halen in de viswinkel van weduwe Vandenberghe in de Stormestraat. Samen met haar vriendin Jacqueline Pothé sleepte ze de zware mand door de sneeuw. Terug aangekomen op school kregen ze straf omdat ze de mand gesleept hadden in de plaats van gedragen, en ze daardoor beschadigd was geraakt. Agnes moest ook geregeld 'reke houden' aan de viswinkel, om aan te schuiven voor haring. Om 8u 's morgens ging ze in de rij staan en toen het tijd was om naar school te gaan, kwam haar moeder haar aflossen. Aan de Belgische kust was er vanaf 1941 sprake van een wonderbaarlijke visvangst. De haring was zo overvloedig dat men hem bij noordwestenwind op het strand kon vangen. De scholen haring waren volgens getuigen 'als wolken in het water'. Het verse haringseizoen duurde van oktober tot maart. De rest van het jaar werd er veel gepekelde of gerookte haring
de Gavergids 2012 / 1
13
gegeten. In het seizoen 1941-1942 werd er ca. 10 miljoen kg. haring aan land gebracht, het jaar daarop 51 miljoen kg. en in 1943-1944 58 miljoen kg. Veel gewone Vlamingen zijn de tweede wereldoorlog doorgekomen dankzij de voedzame haring.
In Waregem was een bataljon Duitse soldaten gelegerd. Agnes herinnert zich hen als zeer onsympathiek. Een keer ging ze met twee vriendinnen naar de bibliotheek. In de Stationsstraat kruisten ze twee Duitsers op het voetpad. Omdat ze niet genoeg uit de weg gingen, kregen ze in het voorbijgaan alle drie een serieuze oorveeg. Maar ze lieten het niet aan hun hart komen. De volgende dag gingen ze kijken hoe de Duitse soldaten hun dagelijkse gymnastiekoefeningen moesten doen op de markt. De vriendinnen konden nu vrolijk lachen terwijl de twee van de dag ervoor geen kik mochten geven. In 1943, Agnes was toen 15, moest ze voor een operatie aan de appendix dringend naar Kortrijk. Haar vader trok midden in de nacht naar het Stadhuis om de toelating te krijgen van de Duitse bezetter om naar Kortrijk te mogen rijden. Gustaaf Vandenbossche, die woonde aan het Stationsplein, bracht hen naar het ziekenhuis met de enige taxi die Waregem toen rijk was. Agnes ziet nog altijd Anna Vandenbroeke van de herberg de IJzergieterij in SintEloois-Vijve (op het kruispunt Vijfseweg/Gentseweg) op de dag van de Bevrijding met een witte overall op een tank zitten. Samen met haar zus Julia was Anna actief in het verzet. Terwijl er beneden in de herberg Duitsers zaten, vergaderden er soms verzetslieden op de eerste verdieping. Anna was een goede klant van Jules & Agnes (zie verder). Ze kocht bij hen o.a. hazenpaté, die ze aanbod in haar herberg als 'paté van het huis'. Anna is nooit met pensioen geweest en heeft tot haar dood het café opengehouden. De oude 'Fonderie' is verdwenen. Aan de overkant van de Vijfseweg ligt nu hotel Anna's Place. In 1945 ging Agnes werken als secretaresse op het gemeentehuis, waar iedereen haar kende als 'Jeske'. Ze herinnert zich dat ze in die begindagen het verslag van de dramatische schietpartij aan de grens met Anzegem moest uittypen. De laatste dagen van de Tweede Wereldoorlog, begin september 1944, verliepen verwarrend en dramatisch in Waregem. Nadat een voorhoede van de Britse troepen op 5 september door Waregem was getrokken, werden de Belgische vlaggen bovengehaald en kwamen de mensen feestend op straat. Ook de lokale verzetslieden, die al die jaren in het geheim hadden gewerkt, vertoonden zich in het openbaar, in hun witte overall. 's Avonds echter passeerde er een achterhoede van Duitse militairen door Waregem. Ze doodden twee verzetslieden en zes burgers. Vier leden van de Witte Brigade, Marcel Windels, Jozef Duthoy, Daniel Delmulle en Roger Vansteenbrugge verschuilden zich in de Wortegemse bossen, samen met John Mahoney en Jim Cockriel, twee Amerikaanse piloten die al sinds 22 april ondergedoken leefden, nadat hun bommenwerper neergeschoten was. Op 6 september werden de zes op de grens met Anzegem verrast door een Duitse patrouille, in het nauw gedreven en neergemaaid met mitrailleurs. Daniel Delmulle en Jim Cockriel werden zwaar gekwetst maar overleefden het drama. In Waregem zelf werden die dag nog eens zes burgers neergeschoten.
Burgemeester van Waregem in die periode was die zelfde August Cras (zie hierboven). Hij was een kleine man die altijd een pet droeg en met de fiets reed. Hij stond erop dat men hem 'Guustje' noemde. August was een eenvoudige man. Hij trakteerde altijd op café en stak iemand in het gezelschap al eens wat geld toe zodat die kon terug trakteren. Toen er 'slam' of kolengruis werd gelost aan de houtzagerij voelde August zich niet te beroerd om zakken te helpen vullen voor de minder gegoeden. August Cras was een man van weinig woorden. Een keer moest Agnes met een dringende boodschap van gemeentesecretaris Antoon Callu naar de burgemeester: “Hij zal wel weten hoe het probleem op te lossen.” Ze vond de burgemeester
de Gavergids 2012 / 1
14
bij barbier Desloovere in de Stationsstraat, waar zijn fiets geparkeerd stond tegen de gevel. August deed de envelop open, las de brief, haalde zijn portefeuille boven, stak er een paar bankbriefjes in en plakte de envelop weer toe. Probleem opgelost! August Cras (1895-1957) was getrouwd met Maria Pauwelijn en vader van vijf kinderen. Hij was burgemeester van Waregem van 1945 tot 1957 en stond bekend als een 'sympathieke doorzetter'. Hij was de enige industrieel die ooit aan de leiding van de gemeente stond. August Cras legde de basis voor het moderne Waregem. Hij stond ook aan de wieg van 'den Essevee', en legde samen met gemeentesecretaris Antoon Callu de fundamenten voor het Regenboogstadion in de Keukelmeersen. Ook zijn zoon Julot en zijn kleinzoon Stefaan zetten zich in voor het voetbal, respectievelijk voor 'den Essevee' en voor Zulte-Waregem.
Vlak na de oorlog werkte Agnes op de dienst Rantsoenering. De Dienst was eerst gevestigd in het kasteel Casier, in de huidige gelagzaal op de benedenverdieping. In de andere vertrekken op het gelijkvloers woonde barones Germaine met haar dochter en huishoudster. Boven woonde Christian Dezutter. Achteraan in Park Casier, waar nu de parking is, hield de barones een paard (een hengst Bobby) en shetlandpony's. Agnes herinnert zich dat de hengst tot aan het hekken in de Stationsstraat kwam toen de merrie en haar veulen langs ginder terug naar huis kwamen. Barones Germaine de Schietere de Lophem (Brugge 1885 – Waregem 1980) was de laatste bewoonster van het kasteel Casier. Ze was de echtgenote van baron Gabriël Casier (18831971). Het echtpaar had drie kinderen: Jean (1908-2008), Jacques (1909-1974) en MarieLouise (1919). Marie-Louise Casier trouwde in 1946 met graaf Ferdinand de Hemptinne (1916-1976), de zoon van Raoul de Hemptinne (1884-1945), die overleed in gevangenschap in het concentratiekamp Flossenbürg, in Beieren.
Later verhuisde de Dienst Rantsoenering naar de Stationsstraat, op de verdieping boven café Het Vlaams Huis, waar nu de winkel Franco Belge gevestigd is. En nog later naar de jongensschool in de Guido Gezellestraat, waar ze een kantoor deelden met de Directe Belastingen. Algemeen Directeur van de Rantsoenering in Kortrijk was André Pappijn, de grootvader van couturière Ann Demeulemeester (ereburger in Waregem). Hij woonde in café Courier Colombophile in de Wijngaardstraat in Kortrijk. Tijdens en na de oorlog konden mensen maandelijks rantsoenzegels afhalen op het gemeentehuis voor het aankopen van aardappelen, brood, vlees, melk, suiker, kolen, enzovoort. De winkeliers plakten die zegeltjes op grote formulieren en brachten die regelmatig binnen op de Dienst Rantsoenering. Daar kregen ze dan bonnen waarmee ze in de groothandel nieuwe voorraad konden aankopen. Op de Dienst werden de formulieren gecontroleerd en doorgestuurd naar Brussel. De zegeltjes werden vernietigd. Het gebeurde al eens dat iemand zegeltjes probeerde te vervalsen, door bijvoorbeeld een 9 (het nummer voor reuzel) in te dienen als een 6 (het nummer voor suiker), of door een nulletje toe te voegen aan een bon voor 50 kg koffie, om er 500 kg mee te kunnen kopen.
de Gavergids 2012 / 1
15
borderel met rantsoenzegels voor havermout
In 1949 maakte Agnes de volkstelling mee. De politie ging van huis tot huis om vast te stellen wie waar woonde en met hoeveel. Al die gegevens werden op het gemeentehuis met de hand ingeschreven in grote registers. Je kunt de overmaatse boeken nog steeds raadplegen in het Stadsarchief. Hetzelfde jaar ging Agnes werken in Kortrijk, op het Bureau voor Wederopbouw. Ze werkte er achtereenvolgens op de administratie, de technische – en de juridische dienst. Directeur Arbeidsbemiddeling was Armand de Rore, socialistisch gemeenteraadslid in Waregem, die woonde in de Baanstknokstraat. Op het Bureau volgde Agnes heel wat grote bouwdossiers op in Waregem, zoals de bouw van het Regenboogstadion en de brug over de stadionvijvers voor het wereldkampioenschap wielrennen in 1957 (door bouwbedrijf Delmulle uit Wortegem). Agnes bleef er tot 1954. In 1953 trouwde Agnes met Jules Beirlaen, zoon van Felix 'Jozef' Beirlaen (°1899) en Suzanne Verborgh (°1901) uit Desselgem. Jozef had een handel in haring en een haringrokerij in de Lebbestraat. Vóór de oorlog maakten ze in de zomermaanden ook roomijs, waar Suzanne dan mee ging 'leuren' in Waregem. Tijdens de oorlog was Jozef een van de weinigen in Waregem die een vergunning had om met de auto te rijden, omdat hij met de vrachtwagen naar zee moest om 'levaert' te halen. Op de terugweg gebeurde het geregeld dat mensen langs de weg probeerden haring van de vrachtwagen te doen vallen door een koord of ketting op de lading te gooien. Thuisgekomen gooiden werknemers van de haringrokerij als eens wat haring over de muur, voor 'eigen gebruik'. Agnes herinnert zich ook hoe Jules naar haring rook toen hij 'te vrije' kwam. Jozef en Suzanne hadden 7 kinderen: 1 dochter en 6 zonen: Agnes (°1924), Frans (°1927), Jules (°27 februari 1929), Jacques (°1932), Willy (°1934), Germain (°1935), Eric (°1938) en Johny (°1946). Jacques overleed op zevenjarige leeftijd na een tragisch ongeval thuis. Een vrachtwagen raakte bij het achteruit rijden een van de poortvleugels waardoor het bakstenen gewelf boven de poort instortte en het arme kind, dat stond te kijken, bedolven werd. Johnny was amper twee toen hij stierf aan een longziekte. Als oudste van vier broers moest Jules geen legerdienst doen. Willy, Germain en Eric moesten wel naar het leger. Germain opende later de Viscentrale in de Vennestraat. Omdat vader Jozef een vergunning had om met de auto te rijden, ging hij vaak samen met Gaston Deweer, de principaal van het H.-Hartcollege, koeien of varkens kopen, voor de keuken van het college. Agnes herinnert zich de principaal als een man met een dikke bril, een 'potske' en een pijp.
de Gavergids 2012 / 1
16
Gaston Deweer (1894-1972) werd geboren in Bellegem, als zoon van een herenboer. In 1924 werd hij tot priester gewijd. Eerst werkte hij als subregent en leerkracht wiskunde en fysica aan het Kleinseminarie in Roeselare. In 1928 kwam hij naar Waregem waar hij van pastoor Dumoulin de opdracht kreeg om een secundaire school op te richten. Onder Gastons bewind kreeg het College de bijnaam 't vettekot', omwille van de voor die tijd immense frituurinstallaties en de legendarische wafelbak. In 1943 werd Gaston pastoor in Dadizele. Hij blies er de ter ziele gaande bedevaartsplaats nieuw leven in, en bouwde de basiliek, het retraitehuis, de openluchtkapel, het ontmoetingscentrum en het speelplein Dadipark. Gaston Deweer bleef in Dadizele tot zijn dood.
In 1948 ging Agnes voor het eerst naar Engeland, samen met haar zus, op bezoek bij Bernard en Christine Palin-Wise. Bernard was tijdens de oorlog Royal Engineer in het Britse leger en maakte de landing in Normandië mee en het Von Rundstedt-offensief in de Ardennen. Agnes leerde hem kennen in 1944 via Wilfried Verschuere, leraar op het H.-Hartcollege, toen de Royal Engineers op doortocht naar Duitsland korte tijd logeerden in Waregem. In Engeland zag Agnes voor het eerst in haar leven een automatische wasmachine. Agnes en Christine hielden al die jaren contact. Christine overleed vorig jaar in oktober, op 97-jarige leeftijd. Wilfried Verschuere was verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij was de zoon van de bekende Oscar Verschuere (1877-1917) die actief was in het verzet tijdens de Eerste Wereldoorlog. Oscar werd opgepakt en geëxecuteerd in Gent op beschuldiging van spionage. De Oscar Verschuerestraat in het centrum van Waregem is naar hem genoemd. Ook Wilfrieds zoon Walter was als jongeman betrokken bij de Witte Brigade en werd later eveneens leraar aan het H.Hartcollege.
Later ging Agnes nog verschillende keren naar Engeland, samen met Jules, als vertegenwoordiger voor de textielfabriek van haar schoonouders. Met het nodige lef legden ze er contacten met de grote Engelse textieltransporteurs, zoals de Joodse 'Mister Moody', in Londen. In 1951 werden Jules en Agnes gevierd als de 55.000ste passagier op de ferry Dover-Oostende. Agnes kreeg een diploma en een poudrière. Jules moest heel de bemanning trakteren ... Jules had patisserie gestudeerd in Brussel. Zijn tante Emilie, de zus van vader Jozef, had een winkeltje in 'koloniale waren' (algemene voeding) in de Duthoystraat 1, in het huis van haar ouders. Jules en Agnes kochten het huis en startten er een moderne voedingszaak, genaamd de Hert. In 1958 verhuisden ze naar een grotere winkel in de Stormestraat 104, die eigendom was van burgemeester Jozef Vanryckeghem, die ernaast woonde. Het pand was vroeger een café en beenhouwerij zodat er heel wat verbouwingswerken nodig waren om er een moderne winkel van te maken. Jules & Agnes waren gespecialiseerd in wild en wildpastei. Hun bekende hazenpaté stond op heel wat bekende tafels, van sterrenrestaurant 't Oud Konijntje tot het prinselijk paleis van Monaco. Jules en Agnes hadden twee kinderen: Christine (geboren op 5 mei 1955) en Mieke (net als haar vader geboren op 27 februari, van het jaar 1960). Christine werkte in de luchthaven van Zaventem, als incheckhostess voor British Caledonian (later overgenomen door British Airways). Mieke is regentes en geeft personenzorg in de opleiding 'logistiek assistent' van het VIBSO in Waregem.
de Gavergids 2012 / 1
17
Agnes herinnert zich dat ze rond 1960 eens een Belgische vlag liet maken bij Vanheuverbeke in Waregem. Pas toen ze de vlag uithing, zag ze dat de kleuren verkeerd aaneen genaaid waren: in de plaats van zwart-geel-rood had men zwart-rood-geel gemaakt. Toen de vlag aan de gevel hing, leek het wel de Duitse vlag! Ze heeft maar één keer uitgehangen. In 1980 verhuisden Jules en Agnes naar een nieuw huis met bijhorende winkel in de Vansteenbruggestraat. Ze gingen met pensioen in 1996, toen Jules 65 werd. Jules overleed in 2002. In 2010 verhuisde Agnes terug naar de Stormestraat, naar een appartement. Ze heeft zes kleinkinderen (twee meisjes en zes jongens) en drie achterkleinkinderen (een meisje en twee jongens). We danken Agnes van harte voor dit interview en wensen haar nog veel gezonde en gelukkige jaren toe met de familie en de vele Waregemse vrienden en kennissen.
echtgenoot Jules Beirlaen (1929-2002), op de braderie in de Stormestraat Bronnen • • • • • • • • • •
interview met Agnes Santens Carmen Coussement et al., Van Spinschole tot Hemelvaart, huldeboek voor 200 jaar onderwijs op de Keukeldam, OLV-Hemlvaart, 2005. ‘Juulke’, in: Zeventig Waregemnaars om nooit te vergeten, Unizo, Waregem, s.n., s.d. ‘Oscar Verschuere’, in: Hondervijftig memorabele Waregemnaars, Unizo, Waregem, s.n., s.d. Patrick Meuris, 'De sporen van de oorlog', in: de Gavergids, 1994, nr, 3, p, 11-15. www.collegewaregem.be > Hartslag > jg. 12 nr. 2 > Deweer www.waregem.be > Over Waregem > Kort maar krachtig > Waregem historisch nl.wikipedia.org > aardbeving Zulzeke 1938 www.zwinstreek.eu > Erfgoed > Knokke-Heist > Tweede wereldoorlog www.geneall.net > Ferdinand de Hemptinne & Marie-Louise Casier
de Gavergids 2012 / 1
18
