Behandeling en monitoring De behandeling van virale hepatitis bij opiaatafhankelijke patienten: knelpunten en nieuwe kansen D.M. Hotho Arts-assistent in opleiding tot MDL-arts Erasmus MC Rotterdam 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Disclosure belangen spreker
(potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven • Sponsoring of onderzoeksgeld voor Project Actief Testen!
Zie hieronder Bedrijfsnamen • Merck Sharp & Dohme MSD
Inhoud presentatie • Achtergrond • Project Actief Testen! Rotterdam • Knelpunten opstarten behandeling • Knelpunten tijdens behandeling • Nieuwe behandeling kansen?
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Hepatitis C virus • Ontdekt in 1989 • Klein enkele streng RNA virus, flavivirus • Snelle virale replicatie (1012) Capsid protein
29-9-2014
Nucleic acid (RNA)
Nationale Hepatitisdag 2014
Envelope glycoproteïn s
Lipid envelope
Epidemiologie & etiologie • Wereldwijd > 170 miljoen geinfecteerden • 600.000 doden per jaar wereldwijd • Prevalentie Europa: 0,1 tot 6% (gemiddeld 1%) • Intraveneus druggebruik • Bloedproducten voor 1992 • Prikaccident, tattooages, verticale transmissie (~4%), sexuele transmissie (< 1%) 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
HCV bestrijden? • Nederland: prevalentie: 0.1-0.4% • Europa en VS: belangrijkste indicatie levertransplantatie • Verminderde kwaliteit van leven • (Indirect) verlies van productiviteit • Infectierisico anderen
29-9-2014
Su et al;
Nationale Hepatitisdag 2014
Levertransplantatie
29-9-2014
US Organ procurement and transplantation network, 2013 Nationale Hepatitisdag 2014
(Slow)
Chronische hepatitis C virusinfectie (HCV) Natuurlijk beloop ≥ 30 years after infection
(Fast)
Rate of disease progression
Decompensation (~ 20%) Normal liver
Acute infection Infection resolves spontaneously (20%)
Chronic infection (80%)
Chronic hepatitis Stable hepatitis (80%)
≤ 20 years after infection Alcohol use, co-infection with human immuno-deficiency virus (HIV) or hepatitis B virus, after OLT
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag Lauer & Walker. N Engl J2014 Med 2001
Cirrhosis (20%)
HCC (1-4% per year)
Slowly progressive (~ 75%)
Focus op opiaatafhankelijken: waarom? • HCV verschuift meer en meer naar opiaatafhankelijken / people who inject drugs (PWID) McDonald et al, J of Hepatology September 2014: • HCV behandeling 2010 vs 2001, Scottisch HCV Clinical Database, N=3895: • Nationale toename van antivirale behandeling PEG-IFN/RBV: • 2001-2002: N=237 2009-2010: N=1560 • Meer people who inject drugs (PWID): OR: 1.08 behandeld; minder mensen met cirrrhose: OR: 0.84 behandeld; meer SVR: 4457%
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Focus op opiaatafhankelijken: waarom? • HCV verschuift meer en meer naar opiaatafhankelijken / people who inject drugs (PWID) • Preventie: behandeling is beste strategie • Prevalentie & consequenties dalen alleen door behandeling • Groepeffect: behandelen doet behandelen • Behandeling met peginterferon/ribavirine: kosteneffectief in PWID en nu?
29-9-2014
Martin et al; Hepatology 2013, Stein et al. J Subst Abuse 2012 Nationale Hepatitisdag 2014
2007: Project Actief Testen! Rotterdam • • • • •
600.000 – 1.000.000 inwoners Druggebruikers: ± 2700 problematisch heroine & cocaine Injecterend druggebruik neemt af; 40% - 10% Spuitomruilprogramma sinds 1987. Heroinepost sinds enkele jaren.
Interventies: • TBC screening, training infectieziekten voor medewerkers, vaccinatiecampagne hepatitis B, SOA-kliniek, outbreak management, prikaccidentenspreekuur Project “Actief Testen”; 2007-2008 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Project “Active Testing!” zo min mogelijk barrieres ‘Eigen’ verpleegkundige neemt de leiding
Test & counseling (HCV, HBV vaccinatie, HIV) Resultaat bespreken Motiveren, onderwijzen Vergezellen naar ziekenhuisafspraken Dagelijks leven ondersteunen; behuizing, dag-activiteit, financien, druggebruik • Therapietrouw aan peginterferon & ribavirine • Bijwerkingen • • • • •
Ziekenhuis:
• 1e bezoek: arts, bloedonderzoek, echo en fibroscan • Arts op locatie • Promotie-onderzoek 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
GGD Rotterdam • • • • • •
Initiatief & samenwerking, projectmanagement Training van zorglevers Ontwikkelen van protocollen en registratie Subsidie, financiering arts op locatie Helpdesk, structurele implementatie Evaluatie & onderzoek Effectiviteit: gestandaardiseerde registratie (VPK), testresultaten, projectlocaties bereik Proces: kwalitatieve interviews: deelnemers, VPK & artsen, management in projectgroep
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
MSD • Medicatie • Hepazorg levering medicatie, instructies / training medicatie • Financiering arts-onderzoeker
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Test en registratieformulier: N=255 HCV RNA pos: N=73 (29%) Instellingen
anti HCV neg
anti HCV pos
HCV RNA pos
1.
Opiaatsubstitutie 2 locaties
129 (58%)
94 (42%)
69 (31%)
2.
Daklozenzorg Rotterdam 2 locaties
22 (92%)
2 (8%)
2 (8%)
3.
Daklozenzorg 3 locaties
4 (57%)
3 (43%)
2 (29%)
155 (61%)
99 (39%)
73 (29%)
Total 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Oorzaken succes / falen testen
1.
2.
3.
Opiaatsubstitutie 2 klinieken
• VPK centrale rol in zorg, brede zorg • Vaste afspraken met patienten gebruikelijk • Spreekkamer aanwezig • Alle patienten targetgroep: voormalig SU
Daklozenzorg 2 locaties
• VPK werken op zaal, geen vaste afspraken • Geen spreekkamer • Bredere doelgroep • Structurele problemen in financiering
Daklozenzorg 3 locaties
• Nurses new in team of social workers. • Basale medische zorg (i.e. diabetes, obesitas, wondzorg) niet rond. • Weerstand onder staf • Bredere doelgroep
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Screening en verwijzing van HCV geïnfecteerden Gescreened: 293
Anti-HIV: 3%(7/274)
Anti-HCV: 38%(111/293)
HCV RNA+: 73%(81/111)
ZIEKENHUIS
64/81
46 Tx 5 Diagnostiek 13 geen Tx
GT 1: 41(51%)
GT 2: 4(5%)
GT 3: 28(35%)
GT 4: 7(9%)
Onbekend: 1(1%)
HCV, hepatitis C; GT: genotype, Tx: therapie 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Resultaten HCV behandeling 1 Dosis Tx: 46
Incompleet: 22
Full course: 24
Non-response: 14 SVR: 4
SVR: 22
Lost to FU: 1
Relapse: 1
HCV RNA+: 17
Lost to FU: 1
Co-morbidity: 5
Own initiative: 3
29-9-2014
SVR, sustained virologic response; FU, follow-up Nationale Hepatitisdag 2014
Knelpunten – project actief testen Niet aangekomen in ziekenhuis N=17/81 basisvoorwaarden niet rond: N=9 Ongecontroleerde psychiatrische problemen, dakloos, verzekering. controle over wel/niet therapie, angst voor leverschade, andere hoofdzaken, N=8 Niet in therapie gegaan: N=18/64 Geen indicatie: N=13 HCC: N=1 F0-F1 fibroscan / leverbiopt N=12 ‘Vast’ in diagnostiek: N=5 andere ‘locatie’: N=2. co-morbiditeit: N=3 (F3: N=2, F1: N=1). 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Knelpunten – project actief testen Drop-out tijdens therapie: N=3 F0-F1: N=2 F3-F4: N=1. Redenen: Andere ‘hoofdzaken’: N=3. Ongoing druggebruik: N=2 Type opiaatsubstitutietherapie: methadon weinig sociale steun in therapie, geen vaste VPK / geen goede band met vaste VPK: N=3.
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Oplossingen 1.
Structuur van zorg probleemeigenaar moet behandelaar zijn
2.
Concurrent group treatment andere methadonontvangers, medebewoners
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Knelpunten verwacht sinds nieuwe therapie Patient: • Onbekendheid medicatie zorgverlener, andere patienten, motiverend? Verslavingszorg: • Bijwerkingen? Wat te verwachten? Ziekenhuis: • Arts zorgen over resistentie? • Kosten?
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Winst te behalen met nieuwe therapie Testen betekent mogelijk behandelen • Leverbiopsie is uit, Fibroscan: meer ervaring, meer in bruik • Kortere therapieduur • Toekomst: minder bijwerkingen Verslavingszorg: In groepen behandelen? Mettertijd meer expertise op locatie? Arts: Minder bijwerkingen Organisatie in verslavingszorg? 29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Take home message: HCV bij opiaatgebruikers Behandeling? Soms niet: • Heterogene groep, heterogene zorgen • Medisch inhoudelijk niet altijd nodig! Indien wel: Maak gebruik van: – Bestaande logistiek van (verslavings)zorg – Bestaand sociaal netwerk – Groepseffect van behandeling – Mogelijkheden van nieuwe therapie
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014
Referenties • • • • • • • • •
RIVM LCI-richtlijn Hepatitis C, 2011 Su et al. The impact of hepatitis C on work absence, productivity, and healthcare benefit costs. Hepatology 2010. Martin et al. Hepatitis C treatment for prevention among people who inject drugs: Modeling treatment scale-up in the age of direct-acting antivirals. Hepatology 2013. McDonald et al. What is the impact of a country-wide scale-up in antiviral therapy on the characteristics and sustained viral respons rates of patients treated for hepatitis C? J Hepatol. 2014 Sep. Stein et al. Concurrent group treatment for hepatitis C: Implementation and outcomes in a methadone maintenance treatment program. J Subst Abuse Treat 2012. Brunner et al. Hepatitis C treatment for multimorbid patients with substance use disorder in a primary care-based integrated treatment centre: a retrospective analysis. Eur J Gastroent Hepatol 2013. Grady et al. Low incidence of reinfection with the hepatitis C virus following treatment in active drug users in Amsterdam. Eur J of Gastroent 2012. US Organ procurement and transplantation network, 2013 Richtlijn Hepatitis C monoinfectie. www.MDL.nl. 2011.
29-9-2014
Nationale Hepatitisdag 2014