BEDRIJFSPORTRET PLUIMVEE

omschakelen naar biologische landbouw

BEDRIJFSPORTRET PLUIMVEE Jos en Linda Arits - Marzée Omschakelen naar de biologische teeltmethode is een ingrijpende stap. Als bedrijfsleider wil je je hierop goed voorbereiden. Je verdiept je in de principes van biologische landbouw en ontdekt vast mogelijkheden én knelpunten. Maar principes kunnen beklemmend overkomen als je niet weet hoe ze op je eigen bedrijf om te zetten tot een productieve bedrijfsvoering. Daarom biedt de Biotheek je dit bedrijfsportret aan: een portret van een biologische landbouwer die de algemene principes dagelijks vorm geeft. Met creativiteit en inzet. Als inspiratie voor een nieuwe start.

1

Bedrijfsportret Pluimvee de Biotheek

Colofon Redactie: Dominique Joos - Koen Vandepopuliere - Paul Verbeke Eindredactie: Dominique Joos Layout: Ogly Doglin’, Koen Huybreghts Fotoverantwoording: de Biotheek De bedrijfsportretten zijn een uitgave van de Biotheek; zij vormen een tandem met de omschakelingsbrochures die ingaan op de principes van biologische landbouw en op de landbouwtechnische aspecten. Deze brochures behandelen respectievelijk melkvee, vleesvee, varkenshouderij, kippenhouderij, glasgroenten, akkerbouw en vollegrondsteelten, fruitteelt en fijne groenten. Je kan ze gratis aanvragen bij de Biotheek op 03 286 92 78 of [email protected]. De Biotheek is het informatiecentrum van BioForum Vlaanderen, koepelorganisatie van de Vlaamse biologische landbouw- en voedingssector. De Biotheek biedt informatie over biologische landbouw en voeding voor landbouwers, verwerkers, groot- en kleinhandelaars en consumenten. Op www.biotheek.be vind je uitgebreide informatie, contactadressen, actualiteit, wetgeving en een overzicht van studiedagen en bedrijfsbezoeken. Eerste uitgave, november 2005

2


Jos en Linda Arits – Marzée hebben een gemengd biologisch pluimveebedrijf met akkerbouw. De Taemhoeve ligt aan de Zuid-Willemsvaart in Neeroeteren bij Maaseik. Grootte: 22 ha waarvan 4 ha huiskavel. Arbeid: 1 voltijdse arbeidskracht: de boer Grondsoort: lemig zand Veestapel: 2 x 1250 Kabir braadkippen/jaar 3840 Hy-Line Brown leghennen 3840 Silver Nick leghennen Akkerbouw: maïs, graan en lupine: zoveel mogelijk voor eigen voederwinning

Historiek

De Taemhoeve is een typisch Kempense boerderij die al in 1780 werd opgericht als het Biljenhof. Sinds 1923 is de hoeve in handen van de familie Arits. Na hun universitaire studies en enkele jaren werk buitenshuis, bouwden Jos en Linda begin jaren negentig het traditioneel landbouwbedrijf om van melkvee naar braadkippen. Akker- en hooiland behielden ze. Hun zoektocht naar natuurlijke levenskwaliteit bracht hen in diezelfde periode bij de homeopathie. De resultaten bij de kinderen en later ook bij henzelf stonden regelrecht tegenover de gezondheidszorg in de gangbare veehouderij. Daarom zochten ze ook voor de kippen naar gelijkaardige alternatieven. Jos volgde een cursus biologische landbouw bij het VAC en man en vrouw bezochten samen meerdere biologische bedrijven. Zo kwamen zij in contact met heel wat geestesgenoten waardoor omschakelen vanzelfsprekend werd. In maart 2000 vertrok de laatste gangbare kip van het bedrijf. De twee kippenstallen werden aangepast volgens de regels van het lastenboek. Om afzetredenen kozen ze bij de omschakeling voor legkippen (4700 stuks) en nog slechts een klein aantal braadkippen (1000 stuks). Heel wat bioconsumenten eten immers weinig vlees. Om de kwaliteit van het product beter te kunnen controleren, verkoopt Jos de braadkippen allemaal rechtstreeks en via Voedselteams aan de consument. Een heel klein deel van de eieren verkopen boer en boerin op de boerderij. Maar het overgrote deel verkopen ze aan het Bolderhof, een pakstation met uitsluitend bio-eieren, die ze verder verhandelt. In juni 2000 heeft het echtpaar ook de 22 ha landbouwgrond die aan het bedrijf verbonden zijn, aangemeld. In april 2002 namen ze een derde stal met 3000 legkippen in gebruik. Deze uitbreiding kwam er om de nutriëntenhalte terug aan te vullen, de vaste bedrijfskosten te kunnen spreiden over een groter aantal eieren en zo de leefbaarheid van het bedrijf veilig te stellen.

Biologische landbouw

Biologische land- en tuinbouw is een landbouwsysteem dat veel aandacht schenkt aan de samenhang tussen plant, dier, mens en omgeving. Dierenwelzijn, het behoud van de bodemvruchtbaarheid en het milieu staan centraal. Biologische land- en tuinbouw is gebaseerd op een ruime vruchtwisseling. Organische bemesting en groenbemesters (bij voorkeur vlinderbloemigen) brengen de nodige stikstof aan voor een evenwichtige plantengroei. Rassenkeuze (resistente variëteiten), een goede bodemgesteldheid, een ruime vruchtwisseling en een aangepaste bemesting zijn belangrijke teeltmaatregelen in de gewasbescherming. De onkruidbestrijding gebeurt mechanisch of thermisch. Bij de veeteelt ligt de nadruk op huisvesting, fokkerij, voeding en verzorging van landbouwhuisdieren die soortspecifiek gedrag toelaten. Biologische veeteelt is principieel grondgebonden. De gezondheidszorg richt zich in eerste instantie op preventie, aangevuld met homeopathische geneesmiddelen. Slechts in geval van ziekte worden er reguliere diergeneesmiddelen toegepast. Tenslotte stelt een aantal biologische boeren de normen voor een biologisch bedrijf ruimer en is met name de integratie van het bedrijf in de natuurlijke omgeving en in de maatschappij een belangrijk aandachtspunt.

Ervaringen tijdens de omschakelingsperiode

Omschakelen van gangbare naar biologische landbouw betekent doorgaans extensiever gaan werken met als gevolg een productiedaling. Maar dat wil niet zeggen dat je als bioboer meer leghennen kunt houden. Door de huidige mestwetgeving is dat geen optie. Alle veehouders vallen immers onder de nutriëntenhalte. Als gangbare boeren hadden Jos en Linda alleen contact met de consument via de pers. Dankzij de omschakeling naar de biologische landbouw kregen ze een meer direct contact met hun klanten. Die verandering ervaren ze als zeer positief.

3


De Limousins

Teeltkeuze

Het bedrijf bestaat uit de bedrijfsgebouwen en 22 ha waarvan 4 ha huiskavel. Teelt

Aantal ha

Huiskavel (gras)

4

Natte weide

6

Maïs/graan/lupine

12

Totaal

22

Veestapel Braadkippen

Hok 1:

2 maal 1250 braadkippen/jaar Stal oppervlakte 200 m2 Uitloop 5000 m2 Ras: Kabir

Leghennen

Hok 2:

2 groepen van 2340 leghennen Stal oppervlakte 780 m2 (voldoende voor 4680 leghennen) Uitloop 1,9 ha per groep Ras: 50% Hy-Line Brown en 50% Silver Nick

Hok 3:

1 groep van 3000 leghennen Stal oppervlakte 500 m2 Uitloop 1,2 ha Ras: 50% Hy-Line Brown en 50% Silver Nick

De akkerbouwteelten dienen zoveel mogelijk als eigen voedervoorziening voor de leghennen.

Productie

De productie piekt op 90 procent. In de achtste maand daalt ze naar 82 procent om te eindigen op 70 procent. Voor deze productie nemen de leghennen 130 tot 135 gram voeder op en drinken ze 0,2 liter water per dag. Daarnaast strooit Jos nog enkele honderden kilogram strooigraan in de uitloop of in de scharrelruimte.

Akkerbouw

In de toekomst wordt het teeltplan nog beter aangepast aan de voederbehoefte van de toom leghennen. Jos wil ook de uitlopen in rotatie nemen zodat de vegetatie zich tijdig kan herstellen. Maïs telen in de uitloop kan bijvoorbeeld voor extra beschutting zorgen voor de kippen. Voor de overige percelen ligt in de nabije toekomst de nadruk op de voederbehoefte van de kippen. Om tot een ruimere vruchtwisseling te komen werkt Jos samen met een andere biologische teler. Ze wisselen onderling percelen uit en nemen ook aardappelen en groenten in de vruchtrotatie op. De uitwisseling is

4


interessant maar vooral op administratief vlak is het niet altijd eenvoudig.

Raskeuze

Het koppel leghennen bestaat voor de helft uit Hy-Line Brown en voor de andere helft uit Silver Nick. De Hy-Line Brown is een uitgebalanceerde bruine leghen met een hoge productie en een rustig karakter. Silver Nick daarentegen is een witte leghen. De eieren van beide rassen zijn bruin. Door witte en bruine hennen te mengen in één koppel ervaren de hennen minder onderlinge concurrentie en is er meer verstrooiing in het hok. Dit zorgt voor meer rust in het koppel. Om verenpikkerij efficiënter onder controle te houden streven Jos en Linda naar leghennenrassen die robuuster en rustiger zijn dan de huidige. Dit mag desnoods ten koste gaan van de productie voor zover dat natuurlijk economisch haalbaar blijft. Voor de braadkippen wordt het ras Kabir gebruikt. Dit vleesras is in oorspong afkomstig uit Israël. Deze kippen zijn stressbestendig, kunnen goed tegen forse temperatuurschommelingen en leveren smakelijk vlees. Omdat er een behoorlijk gewichtsverschil is tussen de hanen en de hennen moet je handmatig slachten.

Mestafzet

De biologische veehouderij is principieel grondgebonden. In de praktijk mogen slechts 2 GVE/ha worden gehouden. Als een veehouder toch meer dieren wil houden, moet het verschil aan mest worden afgezet op andere biologische percelen. De totale bemesting mag niet meer zijn dan 170 kg N/ha. 2 GVE komen overeen met 230 leghennen of met 580 braadkippen. Het grootste deel van de mest kan Jos op zijn eigen bedrijf kwijt. Voor ongeveer 13 ha brengt hij mest naar gronden van biologische collega’s.

Gezondheidszorg

Preventie is de boodschap. Door goede voeding, voldoende eet- en drinkgelegenheid, goede verluchting enz... houdt Jos de kippen in goede conditie zodat hun eigen afweersysteem optimaal functioneert. Bij gezondheidsproblemen is het in eerste instantie belangrijk om de kippen te laten uitzieken, eventueel met behulp van vitamines. Homeopathische middelen zet Jos in als het uitzieken te lang aansleept. In ernstige gevallen gebruikt Jos allopatische geneesmiddelen, op voorschrift van de veearts. Een aantal te verwachten ziekten zoals Salmonella en Coccidiose voorkomt Jos door de kippen te laten vaccineren tijdens de opfok en door een goede bedrijfshygiëne. De braadkippen worden gevaccineerd tegen NCD (verplicht) en Marekse verlamming.

Voederrantsoen

Het voeder moet op elk ogenblik van het jaar 85 procent biologische producten bevatten (ook bij de opfok), gerekend volgens de droge stof van de landbouwingrediënten. Bovendien is het voeder gentech-vrij. Het voer komt voor 30 procent van het eigen bedrijf dat bestaat uit tarwe, triticale en maïs. Sinds 2005 heeft Jos de teelt van luzerne vervangen door lupine. Lupine kun je makkelijker droog oogsten en vervoederen aan de kippen. Het bedrijfseigen voer wordt aangevuld met voer afkomstig van biologisch mengvoederbedrijf Van Gorp of van Molens Dedobbeleer. Het aangekochte voer heeft de volgende typische samenstelling: Maïs

biologisch

Ruw eiwit

Erwten

biologisch

Ruw vet

Zonnepitschilfers

biologisch

Ruwe celstof

Tarwe

biologisch

Ruw as

Sesamschilfers

biologisch

Energie OE leg

Luzerne

biologisch

Fosfor

16,4 % 6,1 % 5% 13,7 % 2750 0,6 %

Sojabonen getoast non-GGO

Calcium

Maïsglutenmeel 58%

Zetmeel + suiker

4%

Kalksteentjes

Methionine

0,36 %

Schelpengrit

Lysine

0,75 %

39 %

Leghennenpremix

Vitamine A

10500 IE

Mineralen / vitaminen

Vitamine D3

3000 IE

Kruiden

Vitamine E

Percentage biologisch

10 mg

70% (gewichtsprocenten) Biologisch (DS excl. Mineralen) 80%

Biologische grondstoffen worden professioneel en in voldoende mate en schaal geproduceerd. Door de specifieke teeltmethode zonder kunstmest of pesticiden is de opbrengstcapaciteit per hectare lager dan in de gangbare methode. Het gevolg is een prijsstijging van 50 tot 100 procent.

5


Onder meer om het verenpakket te verbeteren, voegt Jos Ginseng-kruiden toe aan het rantsoen. De prijs van het voer bedraagt momenteel ongeveer 0,32 euro/ kg en is daarmee een belangrijke factor in de hogere kostprijs van de eieren tegenover de klassieke eieren.

Arbeid

De arbeidsbesteding voor de aanwezige leghennen (7680) en braadkippen (1250) is ongeveer 1 VAK (Voltijdse arbeidskracht).

Huisvesting en welzijn

Biologisch pluimvee moet over een zit-, leg- en scharrelruimte beschikken. Daarnaast moeten de ruimtes voldoende groot zijn opdat de dieren hun omgeving naar hartelust kunnen exploreren, zoals ze dat in de natuur gewoon zijn. Om de 2 maanden wordt de hele scharrelruimte in de stal ververst met nieuw stro. Dit is vooral gunstig voor de luchtkwaliteit in de stal. Voor leghennen mogen bioboeren het daglicht met kunstlicht aanvullen tot een maximum van 16 uur licht per dag, met een ononderbroken nachtelijke rustperiode zonder kunstlicht van minstens 8 uur. De kippen moeten gedurende ten minste één derde deel van hun leven toegang hebben tot een uitloop in de open lucht als de bodemgesteldheid en de weersomstandigheden het toelaten. De uitloop moet voor het grootste deel begroeid zijn, schuilmogelijkheden bieden en de dieren gemakkelijk toegang geven tot voldoende drinken voedergelegenheid. Voor de toegang naar de uitloop moeten de stallen voorzien zijn van voldoende grote openingen om naar binnen of naar buiten te gaan. Deze openingen moeten een totale lengte hebben van tenminste vier meter per 100 m2 voor de dieren beschikbare ruimte. Voor braadkippen geldt een minimale slachtleeftijd van 81 dagen. Binnenruimte

Buitenruimte

aantal dieren/m2

cm zitstok/dier

nest

Leghennen

6

18

8 leghennen per nest of 120 cm2 per dier in een gemeenschappelijk nest

Mestpluimvee

10, met max. 21 kg levend gewicht/m2

4 m2, mits het maximum van 170 kg N/ha/jaar niet wordt overschreden 4 m2, mits het maximum van 170 kg N/ha/jaar niet wordt overschreden

Toekomstvisie

Behalve specifieke veranderingen in raskeuze of teelt, willen Jos en Linda in de toekomst de bedrijfsvoering verder mechaniseren en meer grond verwerven. Op die manier willen ze meer voer winnen op het eigen bedrijf en de mineralenkringloop verder sluiten.

6


BEDRIJFSPORTRET PLUIMVEE

Recommend Documents