Bart van Lieshout
inhoud
05 schema’s 09 opengewerkte modellen 11 informatieve documenten 13 exploded views 15 conceptschetsen 19 visualisaties 23 instructieve documenten 25 memo’s en rapporten 27 webpagina’s 29 conceptplaten 33 posters
www.bartvanlieshout.eu
een portfolio Dit portfolio bevat een verzameling van producten die door mij zijn vervaardigd om plannen, problemen of oplossingen te communiceren. In plaats van de gelikte architectuurfoto’s van de gerealiseerde gebouwen waar ik aan heb gewerkt, wil ik graag de schema’s, visualisaties en schetsen tonen die een vraagstuk bespreekbaar maken, een keuze vastleggen of een oplossingsrichting presenteren. Gebouwen zijn complexe objecten en heldere communicatie is een cruciaal onderdeel van een ontwerpproces. Omdat tekst in veel gevallen niet afdoende is wordt gezocht naar het plaatje dat meer zegt dan de spreekwoordelijke duizend woorden. Deze plaatjes kunnen veel verschillende vormen aannemen en ik heb getracht er een aantal te bundelen. Uiteraard laten veel afbeeldingen zich niet eenduidig categoriseren; een visualisatie kan tegelijkertijd een opengewerkt model tonen en ook nog met de hand zijn getekend. De volgorde waarin de illustratie- en documenttypen in dit portfolio aan bod komen vertegenwoordigd geen hiërarchie. Het maken van een handschets is niet simpeler dan het samenstellen van een informatief document of het programmeren van een website. Ook is het niet zo dat er eerst een schema moet worden gemaakt en daarna pas een visualisatie. Vaak is zelfs het tegendeel het geval, zoals uit het hoofdstuk over conceptplaten zal blijken. De getoonde producten kunnen naast en door elkaar gebruikt worden. Het is aan de ontwerper om per casus te bepalen welk communicatieproduct het meest geschikt is. En het is de dagelijkse uitdaging van de ontwerper om hier dan wat moois van te maken!
Bart van Lieshout 3
schema’s Het doel van een schema is om een complex proces of object te condenseren tot een simpel en overzichtelijke illustratie die direct inzicht verschaft. Schema’s moeten op frisse en ongecompliceerde wijze de lezer uitnodigen om de complexiteit te doorgronden. Een schema kan vele vormen aannemen en hoeft niet per se een abstracte graphic te zijn. Voor sommige vraagstukken kan een handschets de essentie treffend inzichtelijk maken, soms biedt een metrokaart meer duidelijkheid. Vaak is een schema beter te begrijpen wanneer het een herkenbare maar sterk versimpelde weergave is van een plattegrond, plankaart of tijdspad. Links een reeks schema’s die de logistiek van personen en bevoorrading van een afdeling in een ziekenhuis illustreert. Boven een plattegrond waarop de verschillende stappen in de keten van goederendistributie worden aangegeven, daaronder een schema dat het voordelige effect van gedecentraliseerde voorzieningen op de loopafstanden van verplegend personeel illustreert, aangevuld met een tweetal handschetsen die de ruimtelijke organisatie van de gedecentraliseerde voorzieningen inzichtelijk maakt en een toekomstscenario waarin logistiek personeel vervangen wordt door robotkarren die zelf hun weg vinden door het ziekenhuis. Rechts een weergave van een gebouwprogramma - geschematiseerd tot clusters van ruimten - dat in verschillende variaties geconfigureerd kan worden tot een gebouwvorm, waarbij de verschillen ten opzichte van de eerste optie door middel van een grijs vlak erachter inzichtelijk zijn gemaakt. Daaronder een schema van de verschillende verkeersstromen in een masterplan en een schets van verschillende manieren om functieclusters binnen een operatiekamercomplex ten opzichte van elkaar te organiseren.
5
Diverse voorbeelden van hoe schema’s gecombineerd worden met perspectivische weergaven van een gebouw om en aan te geven welke afdeling zich waar in het gebouw bevindt of hoe verschillende ruimtetypen in de plattegrond zijn verwerkt, of zelfs hoe binnen een operatiekamercomplex dat weergegeven is als een perspectief van boven de hiërarchie van luchtdrukken tussen de verschillende ruimten is bedacht.
7
opengewerkte modellen Ingewikkelde geometrische entiteiten zoals gebouwen worden door de meeste mensen niet in één oogopslag begrepen. En wanneer een gebouw nog niet fysiek beschikbaar is, gebouwd of als maquette, kan een opengewerkt model vaak meer inzicht verschaffen dan plattegronden en doorsneden. Een opengewerkt model kan het totale volume van het bouwwerk visualiseren en de externe verschijningsvorm, maar tegelijkertijd laten zien hoe het gebouw vanbinnen functioneert en in elkaar zit. Opengewerkte modellen zijn bijzonder bruikbaar voor het inzichtelijk maken van relaties tussen ruimten die niet op dezelfde verdieping liggen, maar die via vides of atria met elkaar verbonden zijn.
Links een opengewerkt model van een ontwerp voor een tijdelijk stadion in Den Haag. Uit het ronde volume is een segment weggelaten, zodat men een blik kan werpen in de arena. Daaronder een perspectivische doorsnede laat zien hoe de verkeersruimten van diverse verdiepingen langs een atrium georganiseerd zijn en welke consequenties dit heeft voor het daglicht in dit gebied van het gebouw. Rechts een ontwerp voor een appartementenblok waarbij een hoek is weggelaten zodat de meubels in de woningen zichtbaar worden en een goed gevoel voor de maat van het gebouw ontstaat. Onder een opengewerkt model van een ontwerp voor een toren in het Midden Oosten met jachthaven en winkelentrum onder in het gebouw en daarboven een reeks van hotels, kantoorvloeren en appartementen die doorsneden worden door een atrium dat over de volle hoogte van het gebouw loopt met daarin alle liften en als dak een zwembad met glazen bodem en uitzicht over de Perzische Golf. 9
informatieve documenten Schema’s, conceptschetsen, visualisaties en teksten komen vaak samen in informatieve documenten die beoordeeld moeten kunnen worden en dus een toetsbare en volledige tussenstand van een ontwerp moeten bevatten. In de loop van een ontwerpproces worden steeds meer onderdelen van een ontwerp uitgetekend, maar in de eerste stadia zijn deze ‘fasedocumenten’ het belangrijkste middel van communicatie. Deze documenten houden het midden tussen geïllustreerde teksten en illustraties met uitgebreide bijschriften. Een goed geïllustreerd verhaal is voor de meeste mensen het duidelijkst en het kiezen van de juiste rode draad en hoofdstukindeling in de teksten is dan ook cruciaal voor informatieve documenten. Een verhaal dat van a tot z wordt gelezen vergt een gebalanceerde informatiestroom waarbij geen cruciale stappen worden overgeslagen, noch afbeeldingen die pas later in het verhaal te begrijpen zijn. Om tot een leesbaar document te komen is het essentieel om verschillende informatieniveaus te creëren om informatiestromen te scheiden om zowel de grondige bouwexpert als de snel bladerende bestuurder in staat te stellen om de informatie die zij zoeken snel te kunnen vinden. Een goede layout van een fasedocument faciliteert deze verschillende leesstromen en combineert op een rustige en consistente manier de exacte informatie in tekst en schema met de visuele ’sweeping statements’ die nodig zijn om draagvlak voor het plan te creëren. Links enkele spreads uit een fasedocument van de fase ‘structuurontwerp’, rechts van de fase ‘voorontwerp’ dat begeleid werd door een volledige set tekeningen.
11
exploded views Een exploded view kan duidelijk maken hoe een product is opgebouwd. Een object wordt visueel uit elkaar getrokken waardoor de verschillende onderdelen zichtbaar worden. Deze techniek kan gebruikt worden om de onderdelen van een machine te tonen, of hoe deze onderdelen in elkaar gezet dienen te worden tot een werkend apparaat, maar kan ook ingezet worden om bijvoorbeeld de verdiepingen van een gebouwontwerp uit elkaar te trekken. Links een ‘traditionele’ exploded view die de verschillende onderdelen laat zien waaruit een geprefabriceerde wasstraat is opgebouwd. Daaronder een opengewerkte plattegrond waarop de verschillende stijgpunten zijn aangegeven volgens de methode van uit elkaar trekken. Rechts een in onderdelen uit elkaar getrokken geprefabriceerde starterswoning en een ontwerp met uit elkaar getrokken verdiepingen. Een alternatieve wijze om onderdelen van een object te isoleren is de zogenaamde ‘weglaatplaat’ waar alles weggelaten wordt, behalve bijvoorbeeld de constructie van lichtgewicht woningen of de constructie en binnenwanden van een ziekenhuis.
13
conceptschetsen Een handschets geeft de vrijheid om exact datgene weer te geven dat gecommuniceerd moet worden. Handschetsen hebben de natuurlijke charme van een ambachtelijk product en zijn een krachtig, persoonlijk en toegankelijk communicatiemiddel dat in vele vormen kan worden ingezet, van een gestileerd stroomschema tot een stripboek. De vrijheid in perspectief en detailniveau maken handschetsen een zeer breed inzetbaar beeldend medium. Voor een ontwerper zijn handschetsen ook een vorm van denken op papier. Schetsen maken gedachten presentabel en hierdoor wordt het mogelijk om anderen deelgenoot te maken van een denkproces, of de overwegingen die hebben geleid tot bepaalde keuzen. Handschetsen worden als persoonlijker, minder dwingend en toegankelijker ervaren dan computer gegenereerde beelden of schema’s. De losse en soms humoristische lijnvoering maken handschetsen tot een charmant en dynamisch medium.
Links een spread met verschillende handschetsen die de hoofdopzet van een gebouw laten zien dat is opgebouwd uit twee typen gebouwdelen met daartussen een atrium. In de rechter kantlijn zijn enkele meer stripachtige handschetsen opgenomen die de motivatie voor deze hoofdopzet illustreren. In de band in het midden maakt een serie van schetsen inzichtelijk hoe een doos met instrumentarium voor een operatie het logistieke proces doorloopt van het logistieke centrum waar deze luchtdicht wordt ingepakt tot op de operatietafel. Onder is een combinatie van plattegrond en doorsnedeschetsen gebruikt om inzichtelijk te maken hoe verschillende ondersteunende functies binnen een afdeling in een brede zone in het midden kunnen worden vormgegeven. Rechts een tweetal studies naar de relaties tussen onderdelen van een programma van eisen en naar parkeerindelingen en voertuigbewegingen ter plaatse van de ingang van de spoedeisende hulp van een ziekenhuis. Geheel onder de omslag van het fasedocument structuurontwerp, waar een handgeschetste plattegrond laat zien hoe de verschillende onderdelen van het plan samenkomen en ondanks het prille stadium van het project een gedetailleerd beeld geeft van de sfeer en ruimtelijke samenhang in het ontwerp. Op de volgende pagina staan twee handschetsen uit ver uiteenlopende schaalniveau’s, maar beide uit dezelfde fase van het ontwerpproces. De linker plaat toont een onderzoek naar de indeling van een eenpersoons ziekenhuiskamer, terwijl de rechter plaat een overview van volumes en functies binnen een masterplan illustreert. Beide schetsen zijn gebruikt om op hun respectievelijk detailniveau de stand van het ontwerp te presenteren aan de opdrachtgever en toekomstige gebruikers.
15
17
visualisaties Een visualisatie is een verleidelijk en enthousiasmerend beeld dat laat zien hoe het eindresultaat eruit komt te zien. Vaak wordt dit middel ingezet in een vergevorderd stadium van het ontwerptraject om potentiële huurders of kopers te tonen hoe een gebouw eruit komt te zien, maar ook in een vroeger stadium worden visualisaties steeds vaker ingezet om een stip op de horizon te zetten. Omdat in zo’n pril stadium het detailniveau dat nodig is voor een realistische weergave nog niet is ontworpen, is het maken van een aansprekende visualisatie een kwestie van overtuigend bluffen en weglaten. Een goede visualisatie is meer dan een plaat waarop te zien is hoe het gebouw eruit komt te zien. Een visualisatie moet het verhaal vertellen van hoe het gebouw zal gaan functioneren, zodat de waarnemer meegenomen wordt naar de wereld waarin het gebouw bestaat. Een goede visualisatie is niet per se een gelikt plaatje, maar in ieder geval een prikkeling van de fantasie die enthousiasmeert en vertelt. Een visualisatie moet de essentie en het verhaal van een gebouw laten zien. De dynamiek van het gebouw in gebruik, de sfeer die het uitstraalt en de hoe het zou zijn om in het gebouw rond te lopen.
Toen de stad Den Haag mee wilde dingen naar de titel van Culturele Hoofdstad van Europa, was er behoefte aan een aantal tijdelijke projecten die de culturele activiteiten binnen de stad zouden kunnen faciliteren. Eén van deze objecten zou op het Malieveld komen te staan. Het ontwerp is een van stijgermateriaal gebouwd stadion, ingepakt met een groot doek waarop een print van de Metamorphose van de Haagse kunstenaar Escher te zien is. Door standaardoplossingen toe te passen zoals kant en klare stijgeronderdelen, -trappen en tijdelijke tribunes, zou het bouwwerk zeer flexibel zijn in gebruik (makkelijk aanpasbaar voor verschillende typen evenementen, zoals concerten, modeshows, beurzen etc.) en zou het na afloop van de culturele jaar ook weer makkelijk en met een minimum aan verspilling kunnen worden opgeruimd. De drie visualisaties voor het bidbook van de stad Den Haag vertellen gezamenlijk het verhaal van dit ‘Haags Colosseum’. De rendering op de linkerpagina toont het bouwwerk in de schemering, waardoor de transparantie van het doek en tegelijkertijd de print van Escher goed uitkomen. De verlichting, positionering van personen en het gekozen perspectief benadrukken het publieke karakter en de sfeer van evenementen. De tweede visualisatie toont de opbouw van het bouwwerk en hoe het in elkaar zit, terwijl de derde prent op de volgende pagina een evenement in het Haags Colosseum laat zien.
19
21
instructieve documenten In instructieve documenten zoals naslagwerken, afspraakdocumenten of helpfiles, is het belangrijk om de structuur van het document aan te passen aan het gebruik. Iemand met een specifieke vraag die dit document ter hand neemt om een antwoord te zoeken, moet op een intuïtieve manier kunnen vinden dat hij zoekt. Behalve een duidelijke opdeling in hoofdstukken, heeft dit ook consequenties voor de opbouw en layout van de hoofdstukken. Bij instructieve documenten dient extra aandacht te zijn voor de reproduceerbaarheid van documenten in de toekomst. Dat betekent niet alleen screenshots van de programmainstellingen, maar ook een heldere illustratie van het resultaat, opdat dit ook op andere manieren of in latere versies van de software geproduceerd kan worden. Voor de huisstijl die ik samen met anderen heb ontworpen voor het Delfts Studenten Muziekgezelschap Krashna Musika is per product een hoofdstuk gemaakt, zodat iemand die een poster of programmaboekje moet gaan maken, het hoofdstuk snel kan vinden en niet méér hoeft te lezen dan alleen het relevante hoofdstuk. Elk hoofdstuk begint met een beknopte uitleg van het doel van het product en de basisregels van de huisstijl die op dit product van toepassing zijn, maar geeft ook aan welke vrijheden de ontwerper van de poster of de visitekaartjes binnen de huisstijl heeft. Elk hoofdstuk eindigt met een simpel stappenplan ‘hoe maak ik een poster in 10 stappen’. Rechts het logo dat ik in het kader van deze huisstijl heb ontworpen voor de vereniging, geïnspireerd door het daarvoor gangbare (maar onleesbare) logo in de vorm van de faun (bossater) zoals geëtst door Albrecht Dürer. Onder een logo voor het Delfts kamerkoor en ensemble dat voornamelijk bestaat uit jonge ingenieurs (ir).
23
memo's en rapporten Korte documenten hebben vaak een lang leven. Bij het samenstellen en vormgeven van memo’s of rapporten is het dan ook de kunst om de informatie compact en visueel aantrekkelijk, maar tegelijk compleet en onafhankelijk te presenteren. Consistentie in kleur- en tekstgebruik draagt bij aan de duidelijkheid van een memo, evenals de volgorde waarin onderwerpen aan de orde komen. De lezer moet op papier meegenomen worden, zoals bij een schermpresentatie. Een duidelijke opbouw en logica in de volgorde van teksten en (sub)onderwerpen is essentieel. Het meenemen van de lezer op papier (in plaats van via een slideshow) betekent dat er extra aandacht moet worden besteed in de layout aan de wijze waarop de lezer de informatie tot zich zal nemen. De plaatsing van elementen op het papier in de leesrichting van links naar rechts en van boven naar beneden. Met de plaatsing van de lopende tekst kan hierin nog worden bijgestuurd, omdat de meeste mensen geneigd zijn de lopende tekst achter elkaar te lezen, terwijl de teksten die bij een tekening of schema worden geplaatst meestal als losse fragmenten worden gelezen. Links enkele pagina’s uit een rapportage over plattegrondstudies voor diverse afdelingen die zowel als afzonderlijke bladen gelezen moeten kunnen worden als gebundeld tot een document, rechts twee eenbladige memo’s over loop-afstanden op gebouw- en afdelingsniveau.
25
webpagina's Ontwerpen en vormgeven voor het internet is een totaal andere discipline dan ontwerpen voor papier. Het belangrijkste verschil is niet alleen het fysieke medium (beeldscherm), maar vooral de manier waarop mensen de content tot zich nemen: ingespannen lezen versus een beetje vrijblijvend rondscrollen. Op papier kun je iedere pagina anders en vrijer vormgeven, terwijl het vormgeven voor het web meestal veel meer lijkt op het ontwerpen van een huisstijl. Webdesign focust op de structuur, het kleurgebruik en de typografie van informatie. Een goed ontworpen website regelt de hiërarchie en vormgeving van informatiesoorten tot een raamwerk waarin de content op een visueel aantrekkelijke manier op z’n plek valt.
De linkerpagina toont een aantal screenshots van het eerste ontwerp voor mijn blog op www.bartvanlieshout.eu. Aan de linkerzijde de homepage met de lijst van blog artikelen, rechts de vormgeving van een artikel. Dezelfde informatie wordt op een andere wijze gepresenteerd in een nieuwe vormgeving , waarbij de lijst van artikelen wat minder lineair wordt getoond.
27
conceptplaten Een conceptplaat is een visualisatie die je aan de muur kan hangen. Een prent die de trotse toekomstige eigenaar in staat stelt om zijn ambities en plannen uit te leggen aan anderen. Conceptplaten moeten daarom in één oogopslag het hele gebouw uitleggen. Een conceptplaat moet niet alleen uitnodigen tot dagdromen met de voeten op tafel, maar moet in veel gevallen ook een hoge informatiedichtheid hebben. Alle inzichten en plannen moeten in één beeld gevangen worden. Het gebruik van nummers of bijschriften vergemakkelijkt de communicatie van een opdrachtgever met derden over het plan. Uiteraard dient ook de eindvorm van het gebouw goed tot zijn recht te komen in de conceptplaat. In sommige gevallen is een indrukwekkend eindbeeld belangrijker dan de exacte invulling van het gebouw. De imposante toren op de linkerpagina toont het eindbeeld van een een wolkenkrabber waarin een shopping center, kantoren, appartementen en hotels gecombineerd worden met een jachthaven voor de sjeik. Hoe groot de verschillende functies precies worden is een gevolg van de gewenste vorm en hoogte van de toren. Soms ook gaat het juist uitsluitend over hoe het gebouw in elkaar zit, zoals in het ketelhuis linksboven , maar meestal is vooral de werking van het gebouw belangrijk. Hoe komt men binnen, waar parkeer ik mijn auto en hoe zitten de verschillende onderdelen van mijn bedrijf in het gebouw. In het midden een opengewerkte plaat van een kantoorgebouw langs de snelweg waar alle kantoren als ringen rond een centraal atrium zijn gepositioneerd voor maximaal onderling contact. Rechtsonder een artist impression van een duikcentrum waarbij de verschillende functies van het opleidingscentrum in één perspectief uitlegbaar zijn.
29
Af en toe is een beeld gewenst nog voor er een ontwerp is gemaakt. In dergelijke gevallen kan een fotomontage uitkomst bieden, omdat hiermee vooral de ambitie op een bepaalde plaats in beeld kan worden gebracht, nog voordat deze ambitie concreet is vormgegeven. Links een fotomontage van een complex voor studentenwoningen in Delft, waarbij gekozen is voor een avondopname om de impact van de nieuwbouw op dit miserabele stukje stad te benadrukken. Rechtsboven een conceptplaat voor een bedrijfsgebouw dat kantoorblokjes combineert met bedrijfsunits op de begane grond. De bedrijfsunits kunnen naar behoefte worden voorzien van inhangverdiepingen en gecombineerd worden gehuurd met kantoor- of labruimte in de torentjes die uitkijken over de daktuinen. Een conceptplaat kan uiteraard ook een object zijn, zoals deze éénpersoons ePod , aangedreven op waterstof of accu’s die vermogen leveren aan de in de wielen geïntegreerde elektromotoren. De driewieler kan op snelheid de rijhoogte verlagen en de twee achterwielen kunnen los van elkaar bewegen, waardoor de ePod in bochten kan meeleunen als een motorfiets en zo de rijervaring kan verbeteren. Om een woningbouwsysteem voor starterswoningen te illustreren heb ik ervoor gekozen het product af te beelden als een product dat kant-en-klaar besteld kan worden en neergezet waar je maar wilt. Dit stelde de opdrachtgever in staat om het verhaal en de voordelen van het bouwsysteem treffend aan gemeenten uit te leggen. Het lichtgewicht woningbouwsysteem heeft de internationale competitie ‘Living Steel’ gewonnen.
31
posters In tegenstelling tot websites of documenten die gelezen worden van papier, worden posters waargenomen van verschillende afstanden. Een goede poster trekt de aandacht van een passant, maar biedt ook informatie voor de ‘lezer’ die er met zijn neus bovenop staat. Het presenteren van informatie op verschillende niveau’s, resulterend in een ‘striking image’ is de kern van een goede poster. Dit geldt voor posters die ontwerpen en concepten presenteren als voor posters die evenementen promoten. Op de rechterpagina een tweetal A3 posters voor een ontwerpcompetitie van de stad Bath (GB). Voor het historische centrum van de stad werd de mogelijkheid van het toepassen van autonoom rijdende stadsvoertuigen onderzocht en in tegenstelling tot de relatief lompe openbaar vervoer-achtige oplossingen die bekend zijn van bijvoorbeeld de luchthaven Heathrow in Londen, heb ik samen met Joost Heijnis een ontwerp gemaakt op basis van hetzelfde onderstel dat meer zou aanspreken bij de autogebruiker. Vanaf transferia rond de stad kan deze transpod bezoekers voor het centrum van Bath een snelle en veilige manier bieden om de binnenstad te bereiken. De inzending ontving de publieksprijs van de inwoners van Bath. Rechts een tweetal posters (boven elkaar) voor een ontwerpprijsvraag over de toekomst van de wolkenkrabber. Samen met Paddy Sieuwerts bedacht ik een verticale structuur die in kustgebieden (waar de meeste grote bevolkingscentra zich in de 21ste eeuw zullen bevinden) kunnen worden gebouwd en de infrastructuur bevatten voor verplaatsbare woningen. De helixvormige structuur biedt ‘slots’ voor kant-en-klare woningen, ontworpen als een uitbreidbaar modulair systeem, zodat de toekomstige wereldburger z’n woning kan laten verschepen van Chicago naar Tokyo. De titel van het ontwerp verwijst naar het park dat via de helixstructuur van bodem tot top doorloopt.
33
Een overzicht van verschillende posters die ik heb ontworpen voor de concerten van choir. Poster is ontworpen voor A3 formaat, de overige posters voor A2 formaat, waarbij poster ook op A0 formaat in driehoeksborden langs de weg is geplaatst. 35
ontwerpen op eigen titel
architectenbureau cepezed
Renovatie en aanbouw villa in Arnhem
Medisch Centrum Alkmaar, Heerhugowaard Fabrieksterrein, Handan Haags Colosseum, Den Haag Danone, Utrecht Interieur DSM, Sittard Delft Engeneering Production, Delft Duwo studendenwoningen, Delft Asics hoofdkantoor, Hoofddorp Kantoorontwikkeling spoorzone, Ede Kaasfabriek, Beemster Triple Q kantoorlocatie, Utrecht Washtec autowasstraten Diaconessenhuis, Utrecht Gemeentehuis, Westland Clustercentrale Technopolis, Delft Carwash Colosseumweg, Rotterdam CJIB hoofdkantoor, Leeuwarden Zuidpoort, Delft Future Hospitals Competition Luchthaven Zaventhem, Brussel Sita Harnaschpolder, Deflt Centrale werkplaats, Leuven Showcase Amsterdam Logica hoofdkantoor Aviodome, Schiphol Estec, Noordwijk Reehorst ENKA terrein, Ede Zwembad Ypenburg Zorah Tower, Dubai Gienah Tower, Abu Dhabi Archiefbewaarplaats, Alphen aan den Rijn SLP Logistiek centrum, Schiphol Verzamelgebouw Automotive, Amsterdam Beursverzamelgebouw, Amsterdam Bouwsysteem autowasstraten Medisch dagcentrum UZ, Leuven Pitstop bedrijfsverzamelgebouwen Cultuurcluster, Nieuwegein Masterplan stationsomgeving, Aalst Stationsomgeving, Oostende Center for Human Drug Research, Leiden Autowasstraten Argos Oil Graafschapcollege, TGV station, Living Steel sustainable housing, Warsaw STC Waalhaven, Rotterdam Rijnlands Lyceum, BRS bedrijfsgebouw, Waddinxveen Alpha Trade Center, Hochvier, Frankfurt a.m.
Prijsvraag voor Jonge Architecten 2006 met Joost Heijnis, Jan Houtenkamer en Paddy Sieuwerts, eervolle vermelding Prijsvraag voor Jonge Architecten 2007 met Joost Heijnis en Paddy Sieuwerts, eervolle vermelding Skyscraper ’07 Evolo met Paddy Sieuwerts Vehicle Design - Bath Personal Rapid Transit Design Competition 2009 met Joost Heijnis, publieksprijs
websites bartvanlieshout.eu adviesburodezwart.nl conterfort.nl dutchdiplomacy choirdelft.nl cepezed.nl cepezedsystems.nl smartfacade.nl
Vietcombank, Ho Chi Min City ZLTO, Tilburg Scuba Planet, Zoetermeer Big Brother huis België Rabobank, Alphen aan den Rijn Microsoft hoofdkantoor, Schiphol Jinso Arena Boulevard, Amsterdam AMOLF FOM, Amsterdam Masterplan en gemeentehuis Wilrijk GBJ Ekeren Kroymans showrooms, Rotterdam Max Planck institut, Köln Dr. Neher laboratorium, Leidschendam Stationsinrichting ProRail Auto Shopping Mall A4 Gallo-Romeins museum, Tongeren Zwembad, Nijverdal
37
