Barok en Roccoco Europese stijlperiode zich uitstrekkende van 1600 (Italie) tot in 1750.
Portugees → 'onregelmatig gevormde parel'
Dramatische stijl; benut door het Vaticaan en ingeschakeld in de contrareformatie Pracht en praal → mensen imponeren, in kerk krijgen. Frankrijk → het hof. Lodewijk XIV → om zijn absolutistische ideeën kracht bij te zetten. Paleis van Versailles → imponeren.
Barok en Roccoco Bouwkunst: ●
Gebruik van dieptewerking met perspectieven
●
Ovalen
●
Rijk en weelderig materiaalgebruik
●
Ingewikkelde patronen
●
Versieringen;
●
Goddelijke onderwerpen
●
Gebruik van hol (concaaf) en bol (convex)
Een van de bekendste barokke bouwwerken is de Baldakijn van Bernini in de Sint-Pietersbasiliek, die is ontworpen door Gian Lorenzo Bernini. ●
Barok en Roccoco Schilderkunst: ·
Extreem realisme
·
Dramatische effecten
·
Clair-obscur
·
Emotie (op gezichten)
·
Veel vaart en beweging en druk/krinkelende figuren
·
Diagonalen
Barok en Roccoco Muziek: ·
Monodie (melodie met akkoordgegeleiding) op basis van bas
·
Affectenleer als leidraad voor de muzikale expressie;
·
Harmonisch contrapunt (dezelfde stemhoogte, geen harmonie)
·
Opera's met serieuze thema's uit de Griekse en Romeinse mythologie, gebaseerd op bijbelse verhalen
·
Typisch instrumentale vormen, zoals he concerto grosso en de suitte (dansmuziek in een toonsoort), bedoeld voor uitvoering in adellijke kringen
·
Nationale dansen, zoals allemande, bourree, gavotte, menuet, sarabande.
Romantiek en Realisme POLITIEK 1789 Franse Revolutie → het einde van adellijke macht/absolutisme Monarchie → republiek Liberté, égalité, fraternité → Vrijheid, gelijkheid en broederschap (het volk grijpt de macht)
Romantiek en Realisme POLITIEK Napoleon komt bovendrijven; eerst als belangrijk militair aanvoerder tegen de zich verzettende adel in Frankrijk daarna de rest van Europa. In 1802 kroont Napoleon zichzelf tot keizer. Nieuwe macht = nieuwe kunststijl. De Klassieken → inspiratiebron, ZUIVER EN PUUR De revolutionairen herkennen zich in uitroepen vanRomeinse Republiek en Napoleon spiegelt zich aan het Romeinse keizerrijk. 1815 Einde Napoleon: na nederlaag bij Waterloo wordt hij verbannen naar st. Helena. Herstel Ancien Regime (oude adellijke macht probeert terug te komen) In Europa komt nu de macht in handen van verlichte vorsten met bestuurlijke invloed van burgerij
Romantiek en Realisme POLITIEK Groei van invloed: Frankrijk zet hun koning af en roept republiek uit De nieuwe bestuurlijke machtfactor is nu de vermogende burgerij oftewel Bourgeoisie (grijpt terug op oude stijl van de adel) Franse hofetiquette en modes golden tot 1789 aan alle Europese hoven. De franse taal verbond de adellijke stand met elkaar als een soort moderne versie van het Latijn. De bloedige volksopstand wordt door Europese adel angstig gevolgd, men is bang dat het overslaat en verklaart Frankrijk de oorlog. De Franse tegenagressie aangevoerd door Napoleon zorgt er voor dat met name de Duitse en Russische adel trots hun eigen volkstaal en kunst omarmt: Nationalisme
Romantiek en Realisme POLITIEK
1789
1800
1814
1900
1848
Ancien regiem Franse revolutie Napoleon veroverd Europa Herstel van het ancien regime
Burgerij aan de Macht via democratische verkiezingen en wetgeving
Romantiek en Realisme SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJK 19e eeuw = eeuw van de revoluties ( = plotselinge omwentelingen) Verlangen naar een beter wereld -politieke revolutie -industriële revolutie (mechanisatie) -sociale revolutie (goort verschil tussen rijk en arm) Wanorde / Onvrede leidt tot thematische 'Vluchten’ of ‘Vechten’ Vroeger of elders is kenmerkend voor Romantiek. Aandacht voor het eigentijdse met aandacht voor sociaal onrecht en opkomen voor gelijke rechten is Realisme
Romantiek en Realisme SOCIAAL-MAATSCHAPPELIJK 19e eeuw = eeuw van de uitvindingen en mechanisatie. Gevolg industriële revolutie: Men was in begin erg optimistisch. Men dacht een paradijs bereikt te hebben waar alles vanzelf ging. Steeds groter verschil tussen rijk en arm. De zich rondom de nieuwe productiecentra verzamelende arbeiders leefde in armoe: Gevolg; grote zwaar vervuilde steden/veel sociale onrust en ellende. Voedingsbodem voor ontstaan vakbonden en politieke stromingen socialisme / communisme.
Kunstenaar krijgt nieuw publiek: Kunst niet alleen voor adel en kerk
Romantiek en Realisme GODSDIENST & FILOSOFIE Grieken/Romeinen: Cyclische levensvisie → Alles herhaald zich, terugkeer
Christelijk: Lineaire levensvisie (heilsgeschiedenis) → begin & eind met één weg ertussen; vaste waarheden en moraal
Charles Darwin: Evolutionaire levensvisie → Ontwikkeling zonder eind ‘suvival of the fittest’
Romantiek en Realisme GODSDIENST & FILOSOFIE Leidt tot botsing tussen geloof en wetenschap → Onrust / Onvrede
Gevolg is dat men gaat nadenken over het heden en geinteresserd raakt in geschiedenis en menselijke evolutie. Men gaat alles beschermen en bewaren. Aandacht voor de historiciteit van dingen. Privébezit van adel die tijdens revolutie is afgenomen wordt ondergebracht in musea. (In Nederland ontstaat Rijksmuseum) Typisch voor deze tijd is grote behoefte aan rolmodellen en een eigen roemrucht verleden. Standbeelden van helden (van vroeger).
Romantiek en Realisme Romantiek is gevoel dat diep in de mens zit. Niet te verwarren met sentimentaliteit. (dat is tijdelijk) Onvrede met eigen tijd en je eigen bestaan ga je met 100% inzet te lijf. Hevige individuele gevoelens, geen tussenweg; of je gaat compleet uit je dak of zondert je helemaal af van het leven. Vluchtmotieven: 1. Terug naar vroeger → Bewaren spullen van vroeger → Musea 2. Vooruit naar toekomst (Jules Verne,) Sience Fiction 3. Dromen, sprookjeswereld 4. Horror/vreselijke gebeurtenissen 5.Humor/satire 6. Seks /drugs/drank 7. Dood/occultisme (geheimzinnig) 8. Oriëntalisme (het verre Oosten) 9. Verheerlijking van Natuur (Caspar David Friedrich)
Romantiek en Realisme Ongeveer 1850: Motief verandert naar werken aan eigen tijd: Vluchten in politiek: Karl Marx: Het marxisme staat voor meer gelijkheid tussen de arme en rijke burgers. Marx vond dat de arme burgers in opstand moesten komen om de rechten en plichten gelijk te maken. Realisme nauw verbonden met ontstaan sociale wetgeving en vakbonden
Uitvindingen Fotografie geeft de werkelijkheid weer, leert mensen anders kijken. Portret van Henri Vriesendorp, gedateerd op 26 juli 1842
Romantiek en Realisme
1800
1820
Neo-Classisisme: Opnieuw klassiek
Romantiek: Vluchtgedrag:
Napoleon stuurde dat aan
Verleden, toekomst, dromen etc.
1850
1880
Realisme: Aandacht voor eigen tijd, het heden. Vechten voor gelijkheid, Marx: Vakbonden en communisme
1900
Vernieuwingen
Architectuur Romantiek: Neo-stijlen, oude stijlen herleven met ieuwe materialen.
Neo-Classisicme: Nabouwen van de Romeinen. Neo-Romaans: De aula van het Jan van Brabant, Maria Kerk Helmond. Neo-Gotiek: Goorts en Coppens advocaten en kerk van Stiphout. Neo-Renaissance: A-gebouw van het Jan van Brabant. Eclectischme: Allerlei stijlen door elkaar. Orientalisme: gericht op het Oosten. Futuristisch: Naar de toekomst.
Goorts & Coppens
Neo-Classisicme: Madeleine te Parijs
Neo-Classisicme: Madeleine te Parijs
\
Architectuur Realisme: Bouwen met eigentijdse middelen/technieken. Voor eigentijdse doelen. Oorzaak: industriele revolutie.
Middelen: Metaal, beton, glas (nieuwe materialen). Technieken: Lassen, schroeven (bouten en moeren), klinken → Eiffeltoren http://www.youtube.com/watch?v=KQBgMDrgcTY
Doelen: Infrastructuur(brug, stations), musea, bibliotheken, winkelcentra, uitkijktorens. Halffabrikaten → metalenbalken in de vorm van profielen: L U I T → skeletbouw.
Klinken: Station Den Bosch
Architectuur Realisme: 1851 → eerste wereldtentoonstelling. Londen:Christal Palace, speciaal hiervoor gebouwd. Ontwerper Joseph Packston
Christal Palace
Architectuur Realisme in Nederland: Berlagen → Beursgebouw van Berlagen te Amsterdam. Bouwen is dienen: een gebouw moet eerst een doel hebben. Bouwen moet eerlijk zijn, je moet laten zien hoe een gebouw gemaakt is.
Architectuur Realisme in Nederland: Berlagen → Vorm en ornament sluiten aan bij de constructie, eenheid in veelheid. Dit was tegelijk ook een politieke stellingname. De enorme bakstenen muren die in de beurs te vinden zijn verbeeldden in de ogen van Berlage de democratische samenleving: ‘als enkeling nietig, als massa een macht.’
Christal Palace
Decoratie en functie: Tegeltableaux
Christal Palace
Jan Toorop - Het Verleden
Beeldhouwkunst Romantiek: Vereren van grote gebeurtenissen en personen uit het verleden (helden) → Statuomanie (overdreven ijver om beelden op te richten).
Het symbool van Frankrijk is “Marianne”, symbool voor de opstand. Een staande vrouw met een speer en een kapje.
Later (1852-1870 Onder Napoleon III), werd het afbeelden van Marianne verboden, en werd de vrouw een symbool van het verzet. Marianne werd gegeneraliseerd rond 1875. Het stadhuis van Parijs toonde een standbeeld van Marianne met een Phrygische muts.
Eugene Delacroix – La Liberté guidant le peuple 1830
Francois Rude – Het vertrek van de vrijwilligers van '92, 1833-36 Decoratie van de Arc de Triomph te Parijs
Francois Rude – Napoleon wordt onsterfelijk 1845-47
\
Antoine-Louis Barye – Theseus vecht met Minotaurus 1834
\
Antoine-Louis Barye – Theseus dood centaur
\
Jean-Baptiste Carpeaux – Ugolino en zijn zonen
\
Jean-Baptiste Carpeaux – 4 gedeelten van de wereld. Dit werk is nooit voltooid. Het moest een fontein worden. Dit is het bovenste gedeelte met 4 figuren Asie, Europa, America en Africa die de wereldbol ondersteunen.
Schilderkunst Romantiek: Kenmerken: Vluchten. Manier van schilderen is direct en spontaan met pasteus (dikkig, vettig) verfgebruik. Gebruik van heftige emoties → oergevoel van de natuur. Vol beweging. Veel licht en donker.
Eugène Delacroix – Caspar David Friedrich - Philipp Runge - William Turner John Constable - Theodore Géricault - Francisco Goya
Eugene Delacroix – La Liberté guidant le peuple 1830
Eugene Delacroix – Meisje op een kerkhof 1824
Caspar David Friedrich – Zwerver boven een zee van mist 1818
Caspar David Friedrich – Man en vrouw staren naar de maan
1830-1835
William Turner – Vissers op de zee 1769
William Turner – Kasteel bij Flint
1838
William Turner – Sneeuwstorm 1842
Fransisco Goya – De naakte Maja
1799-1800
Fransisco Goya – De 3e mei
1814-1815
Francisco Goya – Saturnus verorberd zijn zonen 1820
Schilderkunst Realisme: Kenmerken: Werkelijkheid van alle dag, Werkelijkheid benadren, niet fotografisch, Opkomst van de landschapsschilderkunst → Begon in Barbizon te Frankrijk, Schilders gingen daar samen wonen. De verftube werd uitgevonden → Plein air schilders. Ze nemen het gemiddelde van het landschap.
Schilderkunst Realisme: Een tussen oplossing komt van het IMPRESSIONISME. – Snel een impressie (indruk) weergeven, toetsmatig geschilderd, – Impulsief kleurgebruik, – Weergeven van de sfeer van de werkelijkheid, – Ze schilderen het licht op items. Zo geven ze iets weer → Luministen (lichtschilders). – Ze werden beinvloed door de fotografie. | foto= licht
grafen=tekenen
door: afsnijdingen, vervagingen (van de schtergrond). Théodore Rousseau - Jean François Millet - Charles-François Daubigny Hippolyte Boulenger
Theodore Rousseau – Eiken bij Apremont 1852
Jean François Millet – Woutarbeiders tijdens het zagen 1850-1852
Hippolyte Boulenger – De overstroming
1871
Schilderkunst Realisme: Mission Impossible → ze kunnen niet schilderen wat ze willen. Alles wordt een beetje abstract. Het werd niet meer dan een indruk van de werkelijkheid. Vooral ten opzichte van de concurrent fotografie. Ze nemen afscheid van de zichtbare werkelijkheid en kiezen voor een nieuwe werkelijkheid → de werkelijkheid van kunstenaar zelf. De eerste die dit is George Seurat 1859 – 1891. Hij kijkt naar: Kleur: de kijker moet zijn eigen kleuren samenstellen: pointillisme Vorm: vormen abstraheren, want de werkelijkheid is niet altijd hetzelfde.
Georges Seurat – Zondagmiddag op eiland Grande Jatte
1884
Schilderkunst Paul Cezanne 1839-1906 Basisvormen en deze mixen. Hierdoor wordt hij de voorloper van het Kubisme uit de 20e eeuw.
Stilleven met fles en mand vol appels 1890-1894
Paul Cezanne – Baadsters
1900-1905
Schilderkunst
Vincent van Gogh 1853-1890
De werkelijkheid is datgene wat je voelt. Expressie geven aan het eigen gevoel → Voorloper van het Expressionisme.
Huizen in het landschap
Vincent van Gogh – Sterennacht 1889
Schilderkunst Paul Gaugain 1848-1903. Zijn paradijs: daar waar harmonie is tussen mens en natuur. Paradijselijk schilderen door de kleuren op elkaar af te stemmen, door eenheid van vorm (organische) Hij is de grondlegger van het Fauvisme (= expresie door middel van kleur).
Nave, Nave Moe 1894
Paul Gaugain – Tahitiaanse vrouwen op het strand 1891
Schilderkunst Claude Monet 1840-1926 Schilderen van landschappen in de buitenlucht.Monet schilderde vooral de landschappen uit de omgeving waar hij woonde. Het schilderij "Impression, soleil levant" uit 1872 werd bekritiseerd. Dit werk was tentoongesteld in de op last van Napoleon III geopende 'Salon des Refusés' waar toen nog andere dergelijke werken hingen, die geweigerd waren voor de toonaangevende 'Salon de Paris'. Het publiek kwam in grotere aantallen naar deze salon van de 'geweigerden' dan naar de officiële salon. Uiteindelijk zouden de geweigerden algemene erkenning krijgen.
Claude Monet - Impression, soleil levant, 1872
Claude Monet – Brug en Japanse waterlelies, 1899
Schilderkunst Edvard Munch 1863 – 1944 De vrouw heeft een slechte invloed op de wereld. Zijn moeder en 3 zussen gingen dood aan TB en hadden dus het ongeluk over zich. In zijn schilderijen beeldde hij de vrouw als slecht af. Hij zocht in het verleden naar “slehte” vrouwen. Alles werd symbolisch afgebeeld → Voorloper van het Symbolisme. Toen kwam de “Femme Fatale” op. en vrouw die haar schoonheid en seksualiteit gebruikt om mannen te verleiden en in het ongeluk te storten om haar eigen geluk te vergroten.
De schreeuw 1893
Edvard Munch – Madonna 1894
Edvard Munch – Dood in de ziekenzaal 1895
Jugendstil 1890-1910 Het is gesamtkunst → Het werd gebruikt in alles wat vormgegeven werd. Gebruiksvoorwerpen, kleding, mode etc.
Jugendstil is als in Frankrijk: Art Nouveau en in Engeland: Modern Style.
De jeugd is de inspiratie. Het belangrijkste kenmerk is de beweging/vaart en werd aangegeven door zeer beweeglijke (florale, bloemachtige) lijnen.
Arts & Crafts
Metro ingang te Parijs
Versiering op een huis
Mucha
Jan Toorop – Sla-oliestijl
Toegepaste kunst Gebruikskunsten: A. Posters/affiches met lithografie
Bloei van de economie → werd reclame gemaakt door opkomst van warenhuizen en het uitgaansleven. Er is een nieuwe manier van reclameposters maken → lithografie | Litho=steen steendruk 1. Platte steen polijsten, 2. Tekening maken op de steen met vetkrijt (litho krijt), 3. Steen door en door nat maken, 4. Roller met drukinkt (verf) rol je over de steen heen, de inkt gaat op het krijt, 5. Papier op de steen leggen en alles onder de drukpers. Poster maken wordt een bijbaantje van schilders. De grondlegger is Henri Toulouse Lautrec (uitgaanswereld) en Adolf Mucha (bedrijven)
Henri Toulouse Lautrec
Mucha
Toegepaste kunst Gebruikskunsten: B. Fotografie Uitgevonden in 1827 door Nicephore Niepce. Het verbeterde fototoestel kwam van Louis Daquerre. Die vond het fotopapier en fotorolletjes uit. Hij vond ook de lichtgevoeligheid van de fotorolletjes uit.Dit was in 1852. Het heette toen geen foto maar daguerreotypie. Gevolgen voor de maatschappij → – Kennis van de wereld, – Beroemdheden werden gezien, – Opkomst van tijdschriften, – Reclames met fotografie, – Wetenschap (o.a. Biologie en anatomie) heben er baat bij.
Toegepaste kunst Gebruikskunsten: B. Fotografie Gevolgen voor de kunst → – Fotografie werd de concurrent van de (portret) schilderkunst → Schilders gingen zich afwenden van de werkelijkheid en maakten hun eigen werkelijkheid en zo ontstonden alle “ismes” – Fotografie leert van de schilderkunst → Compositie, Atributen toevoegen, Belichting regelen.
Drama Toneel in de 19e eeuw → Burgerij.
In het cafe, In volkstheaters, In het operagebouw → Opera van Parijs (Louis Garnier)
Ontworpen door architect Charles Garnier in opdracht van Napoleon III. Gebouwd tussen 1861 en 1875. Het interieur is voorzien van bladgoud, fresco's en marmer. Het plafond is in 1964 beschilderd door Marc Chagall. De stijl is neobarok, eclectisch en extravagant te noemen.
Opera van Parijs
Opera van Parijs
Apollo: patroonheer muziek en poezie
Drama Wat werd er gespeeld?
Vaudeville theater → Varieté theater → Van alles wat. Denk aan bijvoorbeeld Stand up comedy, Andre van Duin, Liedjes etc. Dagelijkse gebeurtenissen grappig uitgebeeld. Vooramelijk in cafe's en volkstheaters.
Melodrama → Sentimenteel,gevoelig. Denk aan een soort GTST. Het thema is vaak bedrog in de liefde. Cabaret → Alleen in cafe's en besloten nachtclubs. Er mag dus veel meer. Het is vooral “te” op politiek gebied. Ze proberen de grenzen van het moraal uit. Ook qua dans ging het ver: Cancan. De muziek kwam uit Jaques Offenbachs “Orpheus in de onderwereld”
Cancan
Drama
Opera
De klassieke opera die ontstaan is tijdens de Barok (16e eeuw) gaat gewoon door maar met ander publiek → nouveau riche (rijke Burgerij: advocaten, politici etc.) Dus niet alleen voor de adel. Al het muzikale talent richt zich op het schrijven van Opera's: Rossini, Donzinetti, Bellini, Verdi, Puccini. Theater is een ontmoetingsplek → Zien en gezien worden!
Giuseppe Verdi 1813-1901 is de beroemdste Italiaanse operacomponist aller tijden. Opera was menselijk drama. Sterke emotionele situaties, contrasten. Geloofwaardigheid is ondergeschikt → Opwindende en krachtige melodieën en ritmes. Zijn beroemdste opera's: Macbeth, Aida, Otello http://www.youtube.com/watch?v=ZDFFHaz9GsY http://www.youtube.com/watch?v=l_eWsuMekSw
Drama Richard Wagner 1813-1883 is een Duitse operacomponist. Opera bestond uit losse delen: Hij wilde dat vernieuwen! Gesamtkunstwerk: Drama, poezie, muziek, zang, kostuum, decor samen. Inhoudelijk moest het puur menselijk zijn, maar de diepzinnigste dingen in het leven tot onderwerp hebben. → Niet alleen vermaak. Germaanse mythen en sagen, legenden → -verscheidene aspecten van het leven. -persoonlijke ontwikkeling van de hoofdfiguren. | Leidmotiv (hoofdrolspeker → eigen melodie gaat met emotie mee) Zijn beroemdste opera's: Tristan und Isolde, Der Ring des Nibelungen en Parsifal. http://www.youtube.com/watch?v=1aKAH_t0aXA http://www.youtube.com/watch?v=sx7XNb3Q9Ek
Muziek Romantiek in de muziek → heftige diepe gevoelens omzetten in een muziekstuk.
Thema's: Liefde, Sentimentaliteit, Sprookjes, Oerkracht van de natuur, Nationaal bewustzijn /chauvinistme (terug gaan in de historie van het land, de volksmuziek).
Muziek Chopin: Pool. Pianomuziek gebaseerd op poolse volksmuziek. | polonaise polska/polka http://www.youtube.com/watch?v=YGRO05WcNDk
Ravel: Franse componist. Spanje, haalt oude Spaanse muziek boven → de Bolero. http://www.youtube.com/watch?v=kTHhiqzTFmg
Wagner: Duitser. Sprookjes, sagen en legendes van Duitsland. http://www.youtube.com/watch?v=RzxeegLWJe8
Muziek Liszt: Hongaar. Componeerde over sentimentele liefde. Liebenstraum. http://www.youtube.com/watch?v=91pCBo2qsWs Smetana: Tsjech. De natuur als onderwerp. Die Moldau. http://www.youtube.com/watch?v=MbfFv8nPw7Q Tsjaikovski: Russische sprookjes die gebruikt worden voor ballet: Het zwanenmeer, Vuurvogels, De Notenkraker. http://www.youtube.com/watch?v=ykS1waEUrBw
Strauss: Ontspannings- en dansmuziek in de vorm van een promenade concert: in een park of openbare plek. De Weense Wals. http://www.youtube.com/watch?v=JR0InF7LK1o
