De nieuwe tijd.
Gemaakt door: Imke, Guusje en Miika. In de tijd van de ontdekkers en hervormers 1500 tot 1600.
Les 1: Miika. De tijd van Maarten Luther. Eeuwenlang kenden mensen in West-Europa alleen de rooms-katholieke kerk. Veel priesters vertelden hoe je moest leven in die tijd om een goede christen te zijn. Een hele lange tijd vond iedereen dat dat de normaalste zaak was. Maar veel mensen dachten dat dat snel zou gaan veranderen.
Alles wordt anders. In 1500 leek de wereld veel groter. Mensen ontdekten, verkochten boeken, maar op de markt waren ook nog veel andere onbekende dingen. De handelaren handelden heel goed in suiker en peper en andere specerijen.
Het centrum van het hele heelal. In de middeleeuwen dachten veel mensen dat aarde een centrum was van het heelal. En in het heelal draaide de zon om de aarde zo stond het ook in de Bijbel en wel meer planeten zeiden ze. Maar een andere geleerde: Copernicus zei dus dat het weer andersom was dat de aarde om de zon draaide dat was in 1530. Bijna honderd jaar na zijn dood ontdekte Galilei/Galilei een slimme zet om te zien of het waar was dus hij had die manier bedacht om het te bewijzen dat Copernicus gelijk had dus hij had een verrekijker en ontdekte toen hoe het heelal eruit ziet.
Veel nieuwe ideeën. De paus en de priesters geloofden veel van wat in de Bijbel stond en er stond ook in de Bijbel namelijk: hoe de wereld werkte. Veel van de geleerde gaven het door aan de mensen via de Bijbel. Maar nu was er weer iemand anders die beweerde dat dat niet waar was. Dus de priesters en de paus waren heel erg bang dat mensen de Bijbel niet meer konden geloven, en mensen zouden denken dat god niet echt bestond. Dus de paus had Galilei verboden om zijn verhaal te vertellen aan de mensen in het openbaar. Dus de paus had Galilei huisarrest gegeven levenslang. En Galilei had geluk want veel andere geleerde kwamen er minder goed vanaf. Die geleerde werden gemarteld of kregen de
doodstraf voor hun daden. Maar helaas voor de paus en de priesters kwamen mensen er toch achter en wisten ervan.
Maarten Luther stelt vragen. In de roerige tijden woonde Maarten Luther in Duitsland. Een zeer slimme geleerde priester die veel nadacht over het geloof en de kerk. Zijn ideeën werden heel populair.
De Bijbel. Maarten Luther was een gelovige en luisterde heel goed naar de paus, hij was een goed man. Maar las ook zelf vaak in de Bijbel. Dat kan niet iedereen zomaar. Want in de Bijbel stond echt werkelijk alles in de het Latijn. Maarten Luther zag Latijn als aanwijzingen van god. Ook stond erin hoe god alles bedoeld had. Veel priesters leken alles anders te vertellen met een ander verhaal. Maarten Luther was heel erg verbaasd toen hij het hoorde van de paus.
Aflaten. In Luther zijn tijd konden bijna alle mensen een aflaat kopen. Met een aflaat kon je dingen zoals kerk vergevingen. Zo ging bijvoorbeeld een dief naar zijn priester om een aflaatje. Mensen kochten graag aflaten, want ze wouden graag na hun dood naar de hemel.
Protest. In de Bijbel las Maarten Luther het meeste dat iedereen eenvoudig kon leven en rijkdommen met andere mensen moesten delen dat was volgens hem een strenge regel. Kloosters werden rijk door aflaten te verkopen maar, maar Maarten Luther wou het ANDERS. Weetje: Veel mensen kochten een aflaat zodat hun zonden vergeven zouden worden.
Nieuwe regels. Maarten Luther bedacht 95 nieuwe regels om de kerk heel erg te verbeteren. Al die ideeën werden erg snel alweer bekend door heel Europa. Dat wist Maarten Luther niet. Hij wou toen ook geen ruzie met de paus. Maar hij kreeg het toch. Maarten Luther had 95 regels bedacht. De belangrijkste staan onder getypt.
Geen goed christen. De paus was de allerhoogste baas van de grote katholieke-kerk. De paus had zelf gezegd: dat Maarten Luther niet meer bij de kerk hoorde. Door het geruzie besloot de paus hem eruit te zetten. Want er was ineens iemand die de regels van de kerk wilde veranderen, dat vond de paus geen goed idee dus besloot hij hem eruit te zetten.
Vertaling. Maarten Luther gaf al zijn goeie ideeën niet op. Hij wou dat iedereen zelf de gehele Bijbel las. Door de boekdrukkunst konden veel vertaalde Bijbels allemaal tegelijk gemaakt worden. Steeds meer mensen lazen de Bijbel. Daar stond nu ook in hoe eenvoudig je moest of kon leven. Maarten Luther kreeg zo ook heel veel volgelingen die de Bijbel graag lazen. Monniken in heel Europa lazen in het geheim over Maarten Luther.
Ze gingen dingen bestuderen over de Bijbel met andere ogen. Zou Luther gelijk hebben? Veel mensen vonden dat wel, dat wisten ze ZEKER.
Wij protesteren! Priesters? Hoe kon de kerk zo rijk zijn? Heel veel vragen en heel veel mensen vroegen zich dat ook af hoe dat kwam. Terwijl zoveel mensen arm waren en de kerk dus niet. Veel monniken waren het eens met Maarten Luther. Johannes Calvijn schreef een groot boek en dan bedoel ik een heel groot boek om tegen de kerk in te gaan. Calvijn werd zo ontzettend populair in de Zeven-Verenigde-Nederlanden
Beeldenstorm. De Beeldenstorm was in de tijd van Maarten Luther dat er protestanten waren. Veel mensen sloopten de beelden en sommige mensen jatten alle beelden en andere kunstwerken. Het was totaal vernietigd. Alles was kapot er was bijna niks meer van over want de mensen uit die tijd hadden alles meegenomen of gesloopt.
Nieuwe kerk. Erasmus wilde niet weg bij de Rooms-katholieke kerk. Luther en Calvijn wel. De aanhangers van Luther en Calvijn begonnen hun eigen protestantse kerken. Ze gingen niet meer naar het rijke gebeuren en gingen hun eigen weg. Ze wouden de Bijbel niet in het Latijn maar hun eigen taal, genaamd Nederlands.
Maarten Luther. Maarten Luther was een goed gelovig man. Hij kreeg ruzie met de paus ondanks dat hij het niet wou. Hij werd uiteindelijk verbannen uit de kerk en kwam uiteindelijk net in een grote puzzel terecht waar hij keuzes moest maken.
Johannes Calvijn. Johannes Calvijn was eerder geboren met zijn vorige naam Jean Cauvin. Hij was een belangrijk persoon. Hij was een Frans-Zwitser gelovig persoon. Hij was theoloog tijdens de reformatie. Maar wie eens protestants persoon was werd gedood of gemarteld. https://www.youtube.com/watch?v=J6lMhEDS3wE
Les 2: Guusje. De Beeldenstorm. Door de ideeën van Luther den Calvijn kwam er een storm van protest tegen de paus en de koning. In heel Europa, dus ook in de Nederlanden. Niemand kon het meer tegenhouden.
De strenge vorst. Rond 1500 was Nederland niet een gebied. Het was een verzameling van kleine gebieden, van gewesten. Elk gewesten was anders. Samen heetten de gewesten de Nederlanden.
Een groot rijk. In 1506 erfde een jongetje van zes jaar alle gewesten. Deze jongen heette Karel V. De opa van Karel regeerde het rijk tot Karel vijftien jaar was. Hij was de baas in Nederland, maar ook in Spanje, oostelijk, Tsjechië en ook stukken van Italië. Sinds Karel de Grote had niemand meer zo’n groot rijk bestuurd. Omdat het rijk van Karel zo groot was moest hij iets bedenken om het goed te regeren. Hij bedacht wetten en iedereen aan moest aan zijn weten houden. En in Nederland benoemde hij de stadhouder in elk gebied besturen.
In Nederlanden. Karel V was heel gelovig en deed graag wat de paus zei. De paus verbood het nieuwe geloof van de protestanten. Ook Karel V was streng voor de protestanten. Karel wilde dat in zijn rijk ook een geloof was dat geloof heette het rooms-katholiek geloof. De protestanten mocht niet meer hardop zeggen wat ze van de rooms-katholiek vinden. En de mensen mochten geen kerkdiensten meer houden. De mensen waren boos. Maar de mensen mochten niets zeggen er over. Zo wilde Karel het, en niets anders.
Onrust in de gewesten. De zoon van Karel V was Filips II. In 1555 nam hij het enorme rijk van zijn vader over. Filips II was er van overtuigd dat God hem zelf ook had aan gewezen als koning. Daarom vond Filips II het heel normaal dat iedereen in zijn rijk hem gehoorzaam vond. Her rijkdom van Filips was ontzettend groot. Zo groot dat hij het bijna voor hem alleen wou.
Belasting. Net als zijn vader vocht Filips II samen met de paus tegen de protestanten. Filips zag het als zijn taak om de protestanten streng aan te pakken. Daar had hij soldaten en rechtbanken voor nodig. En die kostten heel veel geld. Om dat te betalen verhoogde Filips II de belasting in het gewesten. De mensen werden bozer en bozer en bozer op Filips II.
Landvoogdes. Filips II woonde in Spanje. De landvoogd in Spanje was Margaretha van Parma dus voerde zijn wetten uit. Enkelen edelen, mannen uit het rijk en belangrijke families gingen naar haar toe. De mensen smeekten haar om niet zo streng te zijn. Ze vonden het oneerlijk dat ze zoveel belasting moesten betalen. En ze vonden het niet eerlijk dat ze geen kerkdiensten meer mochten houden. Maar Margaretha kon de belasting niet verlagen. Maar wel gaf Margareta toestemming voor de kerkdiensten. Maar dat mocht alleen in open veld. Een echte kerk kreeg geen protestanten.
Protest. De mensen in de gewesten waren niet blij met de plannen van Filips II. De edelen waren er niet blij mee en het gewone volk al helemaal niet. Dat kwam omdat een paar jaren achter elkaar de oogst was mislukt. Er was niet genoeg eten in het gewesten.
Oneerlijk. Veel mensen waren arm en hadden honger. De protestanten protesteerden tegen het rijkdom van de paus en priesters. En tegelijkertijd vroeg Filips II om meer belasting. Dat geld gebruikten Filips om de protestanten af te schaffen en op te pakken. Dat was toch oneerlijk, vonden veel mensen. En mensen die vroeger in de paus en Filips geloofde, gingen nu dus ook twijfelen.
Stadhouder. Willem van oranje was in die tijd de belangrijkste stadhouder. Willem was stadhouder in Holland, Zeeland en Utrecht. Willem van Oranje was vroeger vrienden van met Filips II. Maar ook hij begon nu te twijfelen aan Filips II en de paus. Willem van oranje werd protestant. Willem werd de grootste vijand Van Filips II. En Willem werd de held van het hele volk.
Willem van oranje. Willem van Oranje was geboren op 24 april 1533 in Duitsland. En zijn bijnaam was Willem de Zwijger. De ouders van Willem heette: Willem de Rijke en zijn moeder heette Juliana van Stolberg. En hij was in de Nederlanden de stadhouder. En hij was tegen de paus en Filips II. Willem begon zijn eerste baan bij dienst van de Roomse- Duitse keizer Karel V. Willem leefde die tijd heel fijn, maar toen er een opvolger kwam voor Karel V Filips II vond hij het niet meer eerlijk. Hij wou Filips II verslaan, maar Filips wou hem ook graag verslaan.
Onrust. Het was onrustig in de Nederlanden. Protestanten protesteerden tegen de kerk en de strenge Filips II. Op een dag barstte de bom. De mensen waren arm en hadden honger. De koning, de paus en de priester waren juist schatrijk. Dat vonden de mensen niet eerlijk. Vooral de protestanten waren ontevreden. Zij mochten van Filips II geen eigen kerken bouwen. Daarom hielde ze kerkdiensten buiten. Daar durfde ze hardop de zeggen wat er allemaal mis was met de katholiek kerk. “We moeten iets doen, anders verandert er nooit wat!”, riep een man. Woedend stormden de mensen naar de kloosters. De monniken probeerden nog de deuren te sluiten, maar het was te laat. De protestanten sloegen alle beelden in de kloosterkerk kapot https://www.youtube.com/watch?v=fth2DqraNqo
Storm. In de zomer van het jaar gebeurde in veel steden steeds het zelfde. De mensen sloegen alle mooie beelden in de kerken en kloosters kapot. Ze namen gouden en zilveren kandelaars mee. Altijd waren de kerken zo trots op die mooie spullen.
Vlucht. Toen Filips II van de beeldenstroom hoorde stuurde hij een nieuw landvoogd naar Nederland. Een die veel strenger was dan Margaretha. Veel protestantse edelen vluchtten toen naar het buitenland. Net als Willem van oranje. Hij ging naar Duitsland. Daar wilde hij een leger verzamelen om later Filips II te verslaan!
Les 3: Imke. De opstand. De strijd tegen Alva de nieuwe landvoogd ( is de baas van het land), sloten met de noordelijke gewesten vrede. Door Filips II werd Willem van Oranje vermoord. Maar de strijd ging door.
De hertog van Alva. Filips II wilde het protestanten geloof verbieden. De hertog van Alva werd de Nieuwe landvoogd. Alva moest dat regelen.
Doodstraf. De hertog van Alva ging met een heel groot leger naar Brussel. In Brussel werd snel duidelijk hoe streng Alva was. Alva liet meteen twee vrienden van Willem van Oranje bij zich komen. dit waren de graaf van Egmond en de graaf van Hoornen. Alva beschuldigde hen van verraad aan de Spaanse koning Filips II. Op verraad aan de koning stond de doodstraf. Ze werden onthoofd omdat hij de mensen in Nederland bang wilden maken. Als hij de belangrijkste mannen kon laten onthoofden dan was niemand meer veilig in Nederland voor Alva.
Streng. De hertog van Alva liet protestanten oppakken. Als je werd opgepakt, ging je naar de Raad der Beroerten. Daar wilden de rechters weten of je protestant was of niet. Als je nee zei dan werd je gemarteld, totdat je toegaf dat je wel protestant was en als je ja zei kreeg je de doodstraf.
De strijd breekt los. Filips II had alle vertrouwen in de hertog van Alva. Zijn beste generaal zou de protestanten van Nederlandse gewesten wel even de baas spellen over hun. Maar zo makkelijk ging dat niet.
Hulp. Willem van Oranje vocht vanuit Duitsland tegen het Spaanse leger van Filips II. Maar hij kreeg ook meer hulp van de Geuzen. De Geuzen waren protestanten die waren gevlucht naar zee. Hun schip was hun thuis. Ze leefden als zeerovers en vielen ook andere schepen aan. De vangst verkochten ze aan de Engelse havens, daar waren ze tenminste veilig. Die mensen kregen van hun de naam Geuzen. Maar juist de Geuzen hielpen alleen Willem van Oranje.
Den Briel. De Geuzen waren bijna altijd te vinden in de Engelse havens. Dat mocht van de Engelse koningin. De koningin wilde weer vrienden worden met Filips II. De geuzen waren niet meer veilig in Engeland. De Geuzen wilden terug naar de Nederlanden, naar het eiland Texel. Maar het waaide te hard. De Geuzen kwamen uit in het standje Den Briel. Er waren daar geen soldaten van Filips II om de stad te verdedigen. De Geuzen besloten dan ook om den Briel aan te vallen. Den Briel had dikke muren en een gracht langs heel de stad. De Geuzen kregen hulp van de burgemeester want die liet hun stiekem binnen. Den Briel was een stad waar protestanten veilig waren.
Oorlog. Steeds meer mensen in het gewesten kozen de kant van de Geuzen. Ze kozen ook Willem van oranje als leider. Dat wou de hertog van Alva niet. Hij viel met een groot leger een paar protestantse steden aan. De hertog van Alva won vaak. Maar in Alkmaar niet door het leger van Filips II. Toen durfde de Spanjaarden niet verder want dan zouden ze verdrinken door het water, want de mensen hadden het land onder water gezet. Daarom ging het leger steeds verder terug.
Een verbond. Filips II hield de strijd in de Nederlanden goed in de gaten. Teleurgesteld riep hij de hertog van Alva terug naar Spanje.
Verlies. Ondanks alle mensen die hem tegen werkte dacht Filips II de strijd tegen de protestanten te kunnen winnen. In de plaats van Alva kwam er een nieuwe landvoogd. Maar ook die landvoogd lukte het niet om de strijd tegen de protestanten te winnen.
Verbond. De noordelijke gewesten gingen steeds meer samenwerken onder leiding van Willem van Oranje. Steeds vaker verloren de troepen van Filips II de strijd. Omdat ze samen sterker waren maakten de gewesten samen een afspraak. De gewesten waren: Groningen, Friesland, Overijsel, Gelre, Utrecht, Holland en Zeeland. De leider van de noordelijke gewesten was Willem van oranje.
Eisen. De mensen hadden twee eisen voor Filips II. Ze wilde dezelfde vrijheid die ze eerst hadden toen Filips II hun baas nog niet was. Dat ze weer zelf konden beslissen over hun gewest. Ze wilden dat de jacht op de protestanten ophield. Willem van oranje wou dat iedereen zelf moest weten welk geloof hun hadden.
Willem vermoord. Filips II wilde de oorlog winnen. Maar Willem van Oranje zat Filips II tegen te werken want Willem van Oranje was leider van de gewesten. In 1580 gaf Filips II 25.000 gouden kronen uit aan iemand die Willem van oranje zou vermoorden.
Moord. Willem werd altijd goed beveiligd. Dat moest, want er werden soms moorden gepleegd. In 1582 werd Willem bijna vermoord. Twee jaar later was het echt raak. Willem van Oranje dacht dat hij een nieuwe vriend had gevonden: Balthasar Gerards. Maar Balthasar loog tegen
Willem. Balthasar had gezegd dat hij tegen de Spanjaarden was. Maar eigenlijk was hij tegen Willem van Oranje. Balthasar schoot Willem van Oranje van dichtbij dood op de trap. http://www.schooltv.nl/video/het-klokhuiswillem-van-oranje/#q=willem%20van%20oranje
Hoe verder. De dood van Willem van Oranje was een schokkende gebeurtenis voor de noordelijke gewesten. De gewesten hadden Willem van Oranje graag als hun koning gezien. De twee zonen van Willem van Oranje namen de strijd van hun vader over. Maurits werd de nieuwe stadhouder. Broer Frederik Hendrik bleef wel tegen de Spanjaarden vechten.
Republiek. De noordelijke gewesten vonden de zoons van Willem van Oranje niet geschikt om koning te worden. De gewesten besloten het zonder koning te doen Samen werden de zeven noordelijke gewesten de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden. Een republiek is een land dat verschillende mensen samen besturen. Dat was heel bijzonder in die tijd!
Begrippen Beeldenstorm: de Beeldenstorm was een soort oorlog van verwoesting. Er werden beelden, schilderijen en andere kunst gestolen of kapot gemaakt. Johannes Calvijn: Johannes Calvijn was net zoals Maarten Luther een protestant tegen de kerk, en werd mega populair in Nederland. Maarten Luther: Meneer Luther was een Duitse priester en protesteerde vooral tegen de aflaten en alle rijkdom van de paus, hij bedacht hele goeie wetten om de kerk te verbeteren. Willem van Oranje: De belangrijkste stadhouder van het gewesten. Willem van Oranje was protestant en een vijand van Filips II. Filips II: De zoon van Karel V. Hij stuurde een landvoogd om de Nederlanden te besturen. Hij vervolgde de protestanten en verhoogde de belastingen. De mensen vonden hem veel te streng. Protestanten: De aanhangers van Luther en Calvijn. Protestanten protesteerden tegen de paus en het rijkdom van de katholieke kerk. En ze wilden hun eigen kerk. Republiek der zeven Verenigde Nederlanden: een republiek is een land dat verschillende mensen besturen. De Zeven noordelijke gewesten bestuurden samen de republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Geuzen: Protestantse vluchtelingen die als zeerovers leefden. Eigenlijk is het woord een scheldwoord.
Aflaat: Een soort brief die door de kerk aan de mensen werd verkocht. Als je een aflaat kocht, dan werden je slechte daden je vergeven. Hoe groter je zonden, hoe duurder de aflaat.
Erasmus: Nederlandse geleerde. Hij vond dat de rooms-katholieke kerk was afgedwaald van het ware geloof. Hij wilde dat iedereen zelf de Bijbel zou lezen.
Karel V: Keizer Karel V was de baas in de Nederlanden, Spanje, Oostenrijk, Tsjechië en delen van Italië. Hij benoemde stadhouders om de gewesten te besturen.
Wat we er van geleerd hebben. We vonden het een leuk en leerzaam onderwerp om te doen. We hebben er ook veel van geleerd bijvoorbeeld van: Willem van Oranje, Filips II, Maarten Luther, Karel v en aflaten. Dus heel veel geleerd. En als we het een keer aan een school moeten laten zien doen we dat gerust.
