Seks en zwangerschap/baring
Hanneke Termeer Psycholoog/Seksuoloog NVVS Verloskundige
[email protected]
Wat is ‘normale’ seks?
• • • •
Gemeenschap 2x per week Je hebt tegelijk zin (spontaan) Zin komt vanzelf
Wat is normale seks? Seksueel gedrag dat als egosyntoon en bevredigend wordt ervaren, bijdraagt aan QOL en waardoor geen schade wordt berokkend. (alles daarbuiten varieerend van pijn tijdens de seks, grens -overschrijdend gedrag, negatieve seksuele ervaring (NSE) tot ernstig seksueel misbruik is niet normaal)
Seks is Bio-Psychosociaal
‘Geest’
Relatie
Context
Lichaam
Seks en zwangerschap en baring • Eerste trimester: minder seks door angst voor miskraam, misselijkheid, moeheid • Tweede trimester: meer seks, vasocongestie door progesteron en EE, fysiologisch continue genitale opwinding • Derde trimester: minder seks,dikke buik, orgasme verandert: uterus contraheert van clonisch naar tonisch
Seksuele klachten
20 %
Waar verloskundige mee te maken • Negatieve seksuele ervaringen (NSE) • Seksuele disfuncties
Negatieve seksuele ervaringen
S.Freud aan W.Fliess, 6-12-1896 • “Ik krijg steeds meer de indruk dat hysterie voortkomt uit perversie van de kant van de verleider en dat erfelijkheid niets anders is dan de verleiding door de vader.” • “Helaas behoort ook mijn eigen vader tot die perverselingen en is verantwoordelijk voor de hysterie van mijn broer en die van enkele jongere zussen.”
NSE en zwangerschap/baring evidence • Meer verwijzingen tweede lijn en meer sectio’s (Midwivery today, 99)
• Geen effect op baringsuitkomsten (Aut University, 2005) • Lager geboortegewicht, maar meer te wijten aan lifestyle en ras (l. Keven Hamburger, Mary Beth Phelen, 2008) • Meer pelvic pain (alleen onder Nederlandse ♀♀ p=0,045), meer distress, minder episiotomieen (L.A.M. van der Hulst: Journal of Psychosomatic Obstetrics and Gynaecology, 2006)
• Vaker postnatale depressie (B Leigh – 2008) • Luxerende angsten rondom zwangerschap/baring bij mannen met NSE (R.H.W. van Lunsen-TVV 2002)
Seksuele disfuncties • Dyspareunie = pijn bij de gemeenschap, altijd op basis van een overactieve bekkenbodem • Vaginisme = spasme van bekkenbodemspieren waardoor penetratie niet mogelijk is, meestal op basis van angst
Bekkenbodem overactiviteit
bekkeninstabiliteit
Obsructieve en frequente mictie dyspareunie
darmklachten
Bekkenbodem overactiviteit Twee mogelijke ‘typen’ oorzaken • Primair: trauma, (AMC 80%) verwaarlozing, toilettraining, ‘overtraining’, psychologische kenmerken: klachten op alle ‘uitgangen’ • Secundair (na sexarche) na herhaaldelijk pijnlijke gemeenschap zonder voldoende opwinding: klachten ontwikkelen zich over de tijd Bekkenbodem is de spiegel van de ziel?
Seksuele dysfuncties zwangerschap/baring evidence Géén!!
Signaleren seksuele klachten
‘GEWOON’ VRAGEN!!
Signaleren seksuele klachten • Gêne van hulpverlener/patiënt • Gebrek aan kennis/vaardigheden • Hulpverlener “mw/dhr heeft wel wat anders aan haar/zijn hoofd” • Patiënt ”Daar moet ik ze niet mee lastig vallen” • Ik praat nooit over seksualiteit • Ik voel me er ongemakkelijk bij • Als ik een probleem vind, wat moet ik er dan mee?
Wat vinden patiënten ervan? • Many patients were disappointed by the lack of information, support, and practical strategies provided by health professionals to assist them to live with the sexual and intimate changes they had experienced in the face of a life-limiting disease. Hordern, A, Street, A. Issues of intimacy and sexuality in the face of cancer: the patient
perspective. Cancer Nurs. 2007 Nov-Dec;30(6):E11-8
Rik HW van Lunsen, arts-seksuoloog NVVS , AMC
Signaleren seksuele klachten 1. Heeft u een negatieve seksuele ervaring? • Nee = niet perse nee • Ja: Heeft u hier ooit met iemand over gesproken, therapie gehad? • Hoelang duurde misbruik en hoe oud was u? • Welke invloed hebben deze ervaringen op dit moment in uw leven? (herbelevingen) • Toespitsen op actuele situatie: • Hoe kijkt u aan tegen zwangerschap/LO/baring • Nooit vragen naar inhoud negatieve ervaring !
Signaleren seksuele klachten 2. Heeft u klachten op seksueel gebied? • Ja: wat voor klachten, heeft u hier wel eens behandeling voor gehad? • Welke invloed hebben deze klachten op dit moment in uw leven? • Toespitsen op actuele situatie: • Hoe kijkt u aan tegen zwangerschap/LO/baring
Signaleren seksuele klachten • •
•
Problemen met het stellen van grenzen (grensoverschrijdend/grenzeloos) Angst voor beschadiging (onvruchtbaar, mismaakt kind, vaginale ontstekingen,bang jongen te krijgen, meisje te baren, gebroken nachten) Dissociatie en herbelevingen (gel op buik, liggen op de onderzoeksbank, onverwacht geluid, vinger inbrengen)
Signaleren seksuele klachten duidelijk • • • • •
Bij VT benen bij elkaar Bij VT handen wegduwen VT niet mogelijk (vaginistische reactie) Vaginale echo niet mogelijk Angst en weerstand bij aanraking lichaam
Signaleren seksuele klachten minder duidelijk • • • • • • • • • •
Heel expliciet tonen van genitaliën Seksualiserende houding Weigeren van coassistenten of leerlingen Niet ontvankelijk voor voorlichting over zwangerschap/baring Het verzuimen van controles Juist heel veel aandacht vragen Verzoek om primaire sectio ‘ongeïnteresseerde’ houding partner (trauma!) Zich aan een verloskundige hechten Gegeneraliseerde angsten: bloed prikken, lichamelijk contact
Begeleiden seksuele klachten
Zorg op maat bieden met als doel maximale controle op de situatie!
Begeleiden seksuele klachten • Met zwangere protocol van tevoren opstellen hoe ‘veilig’ te bevallen (protocol in dubbelsysteem!) • Uitleg seksuele klacht en prognose (vaginisme) • Indien nodig inschakelen seksuoloog • Meegaan naar ziekenhuis bij verwijzing • Evaluatie bevalling erg belangrijk
Take home messages ‘opfriscursus’ • • • • • • •
Schroom niet te vragen Denk bij bekkeninstabiliteit ook aan seksualiteit Schroom niet seksuoloog te consulteren Seks is bio-psychosociaal 20% seksuele klacht Niet iedere vrouw met NSE trauma Mannen met NSE kunnen ook door zwangerschap/baring getriggerd worden!
