Bacteriën als hulpje Yoghurt maken Je gaat in deze opdracht zelf yoghurt maken.
Benodigdheden • • • • • • • •
schone pan thermometer warmwaterbad eetlepel yoghurt 0,5l. melk klein flesje van 0,5l. aluminium en elastiekjes
Werkwijze 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Was pan, flesje en lepel grondig in heet sodawater en spoel goed na. Doe de melk in de pan en verwarm de melk tot 37 °C. Doe de melk in het flesje en meet de temperatuur na (het mag niet warmer zijn dan 37°C!). Doe een eetlepel yoghurt bij de melk in het flesje en meng één minuut door te zwenken. Sluit het flesje af met aluminium en elastiek. Zorg er voor dat je naam op het flesje staat. Zet het flesje in de stoof of hooikist. Laat het flesje minstens 18 uur in de stoof (op 30 °C) of in de hooikist staan. Zet daarna het flesje in de koelkast. Proef je gemaakte product en proef ook bij anderen. Ruim alles op.
Opdracht Welk product heb je gemaakt? Hoe vond je de kwaliteit van jouw product vergeleken met dat van anderen? Hoe vond je de kwaliteit van jouw product vergeleken met dat van een zuivelfabriek?
Yoghurt en bacteriën: goede vrienden! Toen Tina nog maar pas in het laboratorium werkte, heeft ze tijdens het avondeten verteld dat in elke eetlepel yoghurt minstens honderd miljoen bacteriën zitten. Het heeft daarna een paar weken geduurd totdat haar vader weer een hap yoghurt door zijn keel kon krijgen. Tegenwoordig weten heel veel mensen dat je darmen vol zitten met miljarden goedaardige bacteriën. De bacteriën die je met elke eetlepel yoghurt binnenkrijgt zijn ook van de goede soort. In onze darmen doen zij nuttig werk zoals het maken van vitamines.
In onze darmen bevinden zich bacteriën.
Bacteriën De melk mag je niet warmer maken dan 37 °C. Waarom mag dat niet? Wat voor nut hebben bacteriën in je lichaam?
Yoghurtbacteriën Yoghurt maak je van melk door er een beetje verse yoghurt bij te doen. In de zuivelfabriek doen ze precies hetzelfde. Alleen kopen ze de bacteriën bij een groot bedrijf. Die gekochte bacteriën worden yoghurtzuursel genoemd. Ze willen de beste kwaliteit bacteriën. In verse yoghurt zitten dus de bacteriën die van de melk weer yoghurt maken. Die bacteriën werken het beste bij 30 °C. In gekochte yoghurt is de kwaliteit van de bacteriën al iets minder.
Yoghurtzuursel Voor het maken van yoghurt wordt yoghurtzuursel gebruikt. Wat is yoghurtzuursel? Bij welke temperatuur werkt yoghurtzuursel het beste? Je zet het melkyoghurtmengsel weg in een broedstoof of een hooikist. Welke methode is beter voor het milieu?
Klein, kleiner, kleinst Yoghurtbacteriën zijn hele kleine levende wezentjes. We noemen ze [lsquo ]micro-organismen’. Dit betekent simpelweg ‘kleine levende wezentjes’. Het zijn organismen die je niet met het blote oog kunt zien. Je hebt daar een microscoop voor nodig. Wij noemen drie belangrijke groepen micro-organismen. Je hebt vast al eens van ze gehoord. Er zijn virussen, bacteriën en schimmels. Virussen zijn de kleinste. Virussen zijn altijd ziekteverwekkers. Bacteriën zijn meestal niet groter dan 1/1000 mm. Er passen dus duizend bacteriën op een rijtje in een milimeter. Gisten horen bij de schimmels. Gisten zijn meestal een stuk groter dan bacteriën. Toch worden ze vaak niet groter dan 1/100mm. Andere schimmelsoorten zijn wel met het blote oog te zien. Als je een plek op beschimmeld brood ziet, dan kun je hele kleine haartjes zien. Dit zijn draden van duizenden schimmelcellen aan elkaar. Paddestoelen horen ook bij de schimmels.
Enkele voorbeelden van verschillende micro-organismen
Micro-organismen Lees nog eens de tekst onder het kopje ‘klein, kleiner, kleinst’. Het gaat over micro-organismen. Wat zijn microorganismen? Welke drie belangrijke groepen micro-organismen zijn er? Er passen duizend bacteriën op een rijtje op één millimeter. Hoeveel gisten passen er op een rijtje van een milimeter?
Zuurkool maken Je gaat zelf zuurkool maken. Kijk ook in figuur . Snij de kool zo dun mogelijk.
Benodigdheden • • • • • •
witte kool snijplankje scherp mes emmertje plastic zak zout
•
weegschaal
Werkwijze 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Haal van de kool het buitenste blad af en gooi dat weg. Snij de kool in vieren. Snij de stronk uit alle vier koolstukken en gooi die weg. Snij de witte kool in zo dun mogelijke reepjes. Hoe dunner en langer je de reepjes snijdt, des te mooier en beter de zuurkool kan worden. Weeg de gesneden koolreepjes. 1,5% van het koolgewicht moet erbij aan zout; reken dit uit. Doe de koolreepjes en het zout laag om laag in de emmer en meng het goed. Duw met een vuist de koolreepjes in elkaar totdat de koolmassa onder zijn eigen vocht staat. Vul de plastic zak met een paar liter water, doe er een knoop in en leg de zak op de koolmassa. Door het gewicht van deze zak kan er geen lucht in de koolmassa achterblijven. Zet de emmer vijf tot zes weken weg bij 15 °C. Ruim alles op. Test na de vijf of zes weken de kwaliteit van je zuurkool.
Opdracht Voer de werkwijze uit.
Bacteriën als hulpje Je kunt voedsel bereiden met micro-organismen.
De kleinste levende wezens op aarde zijn de micro-organismen. Je kunt ze alleen maar zien door een microscoop. Micro-organismen kun je gebruiken om voedsel te bereiden. a Hoe heten de kleinste levende wezens op aarde? b Hoe klein zijn deze wezens? c Hoe kun je deze wezens toch zichtbaar maken? d Wat kun je met micro-organismen maken? Kwark wordt gemaakt met micro-organismen. Je gaat nu zelf kwark maken. Daarvoor heb je nodig: • 400 ml rauwe melk • 20 ml zuursel ( =karnemelk) • 1 ml stremsel Werkwijze: 1 Maak een ketel van 2 liter inhoud schoon. Doe hier de melk in. 2 Breng de melk al roerende op 72°C. Hou de melk 7 minuten op deze temperatuur. 3 Laat de melk afkoelen tot 32°C. Voeg de karnemelk en het stremsel toe. 4 Roer het geheel 2 minuten goed door elkaar en laat het staan tot de volgende dag. 5 Filter de massa door een kaasdoek. 6 Het filtraat doe je in een plastic bakje. 7 Je kunt de kwark op smaak brengen met limonadesiroop, kruiden, zout of aardbeien. 8 Ruim alles goed op. Het zuursel dat aan de melk is toegevoegd, bestaat voor een groot gedeelte uit melkzuurbacteriën. Waarom zouden we die hebben toegevoegd?
Yoghurt en zijn achtergrond Je kunt meerdere soorten yoghurt herkennen.
De naam yoghurt is afgeleid van het Turkse woord jau-urt. Dat betekent dikke melk. Het is al lang bekend dat melk langer houdbaar wordt, als je ze laat verzuren. a Waar komt de naam yoghurt vandaan? b Waardoor wordt melk langer houdbaar? 1 Kijk op de verpakking van verschillende soorten yoghurt. 2 Neem de onderstaande tabel over en vul hem in. Nr
Soort yoghurt
1
Volle yoghurt
2
Halfvolle yoghurt
3
Magere yoghurt
4
Bulgaarse yoghurt
% vet in de melk
a Hoe kun je de smaak van yoghurt beïnvloeden? b Je hebt dikke en dunne yoghurt. Waardoor komt dit verschil? c Waardoor is yoghurt langer houdbaar dan melk?
Toevoeging extra
