DAFTAR ISI
DAFTAR ISI ....................................................................................................
i
DAFTAR GAMBAR .......................................................................................
iii
DAFTAR TABEL DAN BAGAN ....................................................................
v
BAB I PENDAHULUAN ...............................................................................
1
A. Latar Belakang Masalah ..........................................................................
1
B. Identifikasi Masalah ................................................................................
4
C. Pembatasan Masalah ..............................................................................
5
D. Perumusan Masalah.................................................................................
6
E. Tujuan Penelitian .....................................................................................
6
F. Manfaat Penelitian ...................................................................................
7
BAB II LANDASAN TEORITIS ...................................................................
8
A. Pengertian Inkulturasi ............................................................................
8
B. Konsep Kebudayaan ...............................................................................
9
C. Arsitektur ................................................................................................
11
1. Arsitektur Timur ................................................................................
13
a. Arsitektur Nusantara .......................................................................
13
1) Arsitektur Gaya Tradisional Melayu .........................................
14
a) Arsitektur Tradisional .............................................................
14
b) Arsitektur Melayu ...................................................................
15
b. Arsitektur Cina ...............................................................................
28
2. Arsitektur Barat ..................................................................................
33
a. Arsitektur Neo Klasik.....................................................................
34
D. Istana Datuk Lima Laras ........................................................................
43
E. Melayu Batu Bara ....................................................................................
44
F. Penelitian Yang Relevan......................................................................... .
47
G. Kerangka Konseptual .............................................................................
49
BAB III METODOLOGI PENELITIAN ....................................................
50
A. Lokasi dan Waktu Penelitian .................................................................
50
i
1. Lokasi Penenlitian ..............................................................................
50
2. Waktu Penelitian ................................................................................
50
B. Populasi dan Sampel ..............................................................................
50
1. Populasi .............................................................................................
50
2. Sampel ................................................................................................
50
C. Rancangan Penelitian..............................................................................
51
D. Desain Penelitian ....................................................................................
52
E. Instrumen Penelitian ...............................................................................
53
F. Teknik Pengumpulan Data......................................................................
53
G. Teknik Analisis Data ..............................................................................
54
H. Sistematika Langkah-Langkah Penelitian ..............................................
56
BAB IV HASIL DAN PEMBAHASAN ........................................................
57
A. Hasil Penelitian .....................................................................................
57
1. Proses Inkulturasi Pada gaya Arsitektur Istana Datuk Lima Laras.
57
2. Deskripsi Data Penelitian .................................................................
62
a. Denah Jalan menuju Istana Datuk Lima Laras ..........................
62
b. Bangunan Istana Datuk Lima Laras ...........................................
63
c. Denah Layout Istana Datuk Lima Laras ....................................
64
3. Bagian-Bagian Arsitektur Istana Datuk Lima Laras ........................
65
4. Orientasi Bangunan ........................................................................... 68 5. Bentuk Bangunan .............................................................................. 68 6. Bagian-Bagian Depan Istana Datuk Lima Laras ............................... 69 7. Bagian- Bagian Sisi Sebelah Timur dan Barat Istana ....................... 74 8. Lantai Dasar Bangunan Istana .......................................................... 80 9. Bagian Istana Lantai Dua .................................................................. 86 10. Bagian Dalam Istana .......................................................................... 93 11. Lantai Tiga Istana............................................................................... 95 12. Atap .................................................................................................... 98 13. Dapur Istana ..................................................................................... 100 B. Pembahasan ............................................................................................ 102 1. Inkulturasi Pada Gaya Arsitektur Istana Datuk Lima Laras ............ 102
ii
C. Temuan Penelitian....................................................................................105 BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ............................................................107 DAFTAR PUSTAKA ....................................................................................
109
LAMPIRAN-LAMPIRAN ................................................................................112
iii
DAFTAR GAMBAR
Gambar 2.1. Rumah Adat Melayu .................................................................... 15 Gambar 2.2. Pola Rumah Adat Melayu ............................................................. 16 Gambar 2.3. Ilustrasi Bagian-Bagian Rumah Melayu ....................................... 16 Gambar 2.4. Bubungan Atap Menjungkit .......................................................... 17 Gambar 2.5. Rumah Dengan Atap Kajang......................................................... 18 Gambar 2.6. Rumah Dengan Atap Layar .......................................................... 18 Gambar 2.7. Rumah Dengan Atap Lontik ......................................................... 19 Gambar 2.8. Rumah Dengan Atap Limas .......................................................... 19 Gambar 2.9. Pondasi Tiang ................................................................................ 20 Gambar 2.10. Pintu .............................................................................................. 22 Gambar 2.11. Daun Jendela ................................................................................. 23 Gambar 2.12. Jendela ........................................................................................... 23 Gambar 2.13. Tangga ........................................................................................... 24 Gambar 2.14. Pola Loteng ................................................................................... 26 Gambar 2.15. Susunan Lantai .............................................................................. 27 Gambar 2.16. Coridor Bangunan Istana Terlarang Beijing ............................... 29 Gambar 2.17. Warna Merah Mendominasi Warna Klenteng .............................. 29 Gambar 2.18. Ornamen Cina ............................................................................... 30 Gambar 2.19. Model Pintu Dan Dinding Arsitektur Cina .................................. 30 Gambar 2.20. Model Tangga Dalam Arsitektur Cina .......................................... 31 Gambar 2.21. Atap Model Ngang Shan ............................................................... 31
Gambar 2.22. Pola Arsitektur Rumah Cina ........................................................ 32 Gambar 2.23. Istana Terlarang Kota Beijing Cina............................................... 32 Gambar 2.24. Keseluruhan Tanpak Depan Arsitektur Khas Cina ....................... 33 Gambar 2.25. Arsitektur Neo Klasik.................................................................... 33 Gambar 2.26. The Arc De Triomphe Of Palace De I’etoile ............................... 35 Gambar 2.27. Gold Altar Statues Basilica Guanajuato Mexico............................ 35 Gambar 2.28. Altar Maitre Autel Britanny ........................................................... 36
iv
Gambar 2.29. Tangga Melingkar ......................................................................... 36 Gambar 2.30. Old Spanish Ceiling ...................................................................... 38 Gambar 2.31. Jendela Kaca Pada Bangunan Prancis ........................................... 38 Gambar 2.32. Jendela Bergaya Neo Klasik ......................................................... 38 Gambar 2.33. Dinding dengan deretan jendela .................................................... 39 Gambar 2.34. A Brington Door (1810) ................................................................ 39 Gambar 2.35. Royal Saltworks At Arc-Et Senans Prancis .................................. 41 Gambar 2.36. Tangga Gaya Hibrida Spanyol ...................................................... 42 Gambar 2.37. Istana Datuk Lima Laras ............................................................... 43 Gambar 3.1. Sistematika Langkah-langkah Penelitian ........................................56 Gambar 4.1. Denah Jalan Menuju Istana Datuk Lima Laras ............................. 62 Gambar 4.2. Bangunan Istana Datuk Lima Laras .............................................. 63 Gambar 4.3. Denah Layout Istana Datuk Lima Laras ....................................... 64 Gambar 4.4. Tampak Depan Istana Datuk Lima Laras ...................................... 65 Gambar 4.5. Tampak Bangunan Sebelah Timur Istana .................................... 65 Gambar 4.6. Tampak Bangunan Depan Istana.................................................. 66 Gambar 4.7. Tampak Bangunan Belakang Sebelah Barat Istana....................... 66 Gambar 4.8. Tampak Bangunan Sebelah Timur Istana ...................................... 67 Gambar 4.9. Tampak Bangunan Depan Sebelah Timur Istana .......................... 67 Gambar 4.10. Bagian-Depan Tiang Utama Istana Datuk Lima Laras ................. 70 Gambar 4.11. Tiang Istana ................................................................................... 70 Gambar 4.12. The Arc De Triomphe (Prancis) .................................................... 70 Gambar 4.13. Sisi Bangunan Sebelah Barat Istana .............................................. 71 Gambar 4.14. Gevel ............................................................................................. 72 Gambar 4.15. Kisi-Kisi Ornamen Melayu Bangunan .......................................... 72 Gambar 4.16. Ornamen Pada Balkon Lantai Dua ................................................ 73 Gambar 4.17. Gambar Ornamen Pada Pintu Masuk Sisi Timur Dan Barat Menuju Lantai Dua ....................................................................... 74 Gambar 4.18. Tangga Sebelah Timur .................................................................. 74 Gambar 4.19. Tangga Sebelah Barat.................................................................... 74 Gambar 4.20. Tiang Bulat Terletak Di Tangga Pintu Masuk ...............................76
v
Gambar 4.21. Tiang Melayu Terletak Di Pintu Masuk Lantai Dua ..................... 77 Gambar 4.22. Tangga Lantai Dua Istana Sebelah Timur .................................... 78 Gambar 4.23. Tangga Istana Bagian Timur ......................................................... 79 Gambar 4.24. Tangga Gaya Hibrida Spanyol ...................................................... 80 Gambar 4.25. Kolong Di Bawah Tangga ............................................................ 76 Gambar 4.26. Pagar Tangga Sebelah Timur ...................................................... 78 Gambar 4.27. Kisi-Kisi Tangga .......................................................................... 79 Gambar 4.28. Tangan Tangga Bawah .................................................................. 79 Gambar 4.29. Tangga Di Beranda Menuju Dapur ............................................... 79 Gambar 4.30. Sisi Timur Bagian Istana ............................................................... 80 Gambar 4.31. Ornamen Motif Bunga Pada Dinding Lantai .............................. 80 Gambar 4.32. Kisi-Kisi Lantai Satu ..................................................................... 81 Gambar 4.33. Ragam Hias Melayu ...................................................................... 81 Gambar 4.34. Tiang Lantai Satu Istana ................................................................ 82 Gambar 4.35. Tiang ada Bangunan Kolonial Di kota Tua Jakarta ...................... 82 Gambar 4.36. Bagian Sebelah Barat Istana......................................................... 82 Gambar 4.37. Tangga Depan Pintu Masuk Istana................................................ 83 Gambar 4.38. Tangga Di Kuil Cina ...................................................................... 83 Gambar 4.39. Dindind Lantai Satu Istana ............................................................ 84 Gambar 4.40. Ruang Penjara Lantai Satu Istana.................................................. 85 Gambar 4.41. Pintu Kolonial .............................................................................. 85 Gambar 4.42. Jendela Kolonial Berpanel ............................................................ 85 Gambar 4.43. Ornamen Vilagge Yongin Di Korea Selatan ................................. 86 Gambar 4.44. Teras Atau Beranda Depan Istana ................................................. 87 Gambar 4.45. Pintu Masuk Utama Lantai Dua .................................................... 88 Gambar 4.46. Bagian Timur Istana ...................................................................... 89 Gambar 4.47. Jendela Sebelah Timur Istana ........................................................ 90 Gambar 4.48. Ventilasi Bagian Sebelah Timur Istana ......................................... 90 Gambar 4.49. Balkon Istana Bagian Depan ......................................................... 91 Gambar 4.50. Jendela Kolonial ............................................................................ 91 Gambar 4.51. Balkon Istana Depan ..................................................................... 92
vi
Gambar 4.52. Bagian Dalam Ruang Utama Istana .............................................. 92 Gambar 4.53. Kuil Tua Jiho Cina ........................................................................ 93 Gambar 4.54. Tangga Istana ................................................................................ 94 Gambar 4.55. Tangga Melingkar Yunani Romawi Kuno .................................... 94 Gambar 4.56. Lantai 3 Istana ............................................................................... 95 Gambar 4.57. Jendela Kaca Lantai 3 Istana ......................................................... 95 Gambar 4.58. Jendela Kaca Prancis ..................................................................... 95 Gambar 4.59. Langit-Langit Lantai Tiga Istana.................................................... 96 Gambar 4.60. Old Spanish Ceiling ...................................................................... 96 Gambar 4.61. Ventilasi Lantai Tiga ..................................................................... 97 Gambar 4.62. The Forbidden City Beijing........................................................... 98 Gambar 4.63. Atap Anjungan Istana ..................................................................... 99 Gambar 4.64. Atap Anjungan Istana .................................................................. 100 Gambar 4.65. Claude Nicolas Ledoux Prancis .................................................. 100 Gambar 4.66. Dapur Istana ................................................................................ 101 Gambar 4.67. Bangunan Di Samping Dapur ..................................................... 101
vii