B enjamin. Vriendschap & relaties. Thema. Nieuwe Joden in Nederland Vibeke Grusd Cohen uit Noorwegen Blz. 6. Siamak Gholian en liefde Interview

B e n j a m i n 76 Gratis kwartaalblad voor iedereen met een Joodse achtergrond • juli 2009 • jaargang 20, nr. 76

Nieuwe Joden in Nederland Vibeke Grusd Cohen uit Noorwegen

Interview blz. 18

Alban Wijngaarden, purser

Blz. 6

Siamak Gholian en liefde Interview Blz. 14

Brievenproject JMW vijf jaar later

foto Maaike van der Brugghen

Blz. 36

s e i t a l e r & p a h c s d n Vrie

Thema

Op zondag 30 augustus, van 11.00 uur tot 17.00 uur:

Doe, beleef, ervaar eigentijds Jodendom Advertentie

Doe mee met LJG workshops zoals hele pag??

Zing met de chazzan Leer met de rabbijn Hoe geef ik mijn kinderen iets Joods mee? Beschilder een mooie keppel Spiritualiteit en kabbala En vooral: vraag wat je nooit eerder hebt kunnen vragen Luister naar onze huiscabaretier Ralph Levie over zijn Jodendom En…eet, lach, zing en ontmoet nieuwe mensen. Voor iedereen die de LJG al kent of die wil komen kennismaken met Liberaal Jodendom. Kom en neem minstens 1 Joodse vriend, kennis of buurman mee die geen lid is van de LJG. Geef je uiterlijk 15 augustus 2009 op bij: [email protected] of telefonisch 020-5400120 Kosten, inclusief lunch, zijn 10, aan de zaal te voldoen. Stadionweg 269 1076 NZ Amsterdam www.ljgamsterdam.nl

2

Benjamin nr. 76 - juli 2009

Nieuws Vriendschap & relaties Gezellig een terrasje pikken in je uppie kan reuze gezellig zijn, maar er gaat toch echt niets boven samen leuke dingen doen. In deze Benjamin staan relaties en vriendschappen centraal. Of het nu de relatie met je ouder(s), of die met je levenspartner betreft, alles komt aan bod. Dat sex in het Jodendom allesbehalve een taboe is vind je terug in de column van Aviva Pels. Bijzonder mooi is het levensverhaal van Siamak Gholian, die met z’n 40 jaar al meer heeft meegemaakt dan velen van ons in een heel leven zullen meemaken. Graag zet ik de nieuwe gastcolumnisten Ariëlla Kornmehl, Ewoud Sanders, Maaike van der Brugghen en Caun & van Beem in de spotlights. Daarbij moet worden opgemerkt dat ‘alle’ gastcolumnisten geheel belangeloos hun bijdrage leveren. Denk daarbij aan Yael Schrijver, Henny van het Hoofd en Tamara Gijrath. Onze dank voor al die inhoudelijk leuke, gezellige, maar vaak ook serieuze en inspirerende bijdragen is groot en dat durf ik mede te zeggen namens al die dankbare en trouwe Benjaminabonnees. Op de vorige column ‘Frisse wind door Joods Nederland’ zijn veel positieve reacties binnengekomen. Met name de reacties van personen die zeggen de daad bij het woord te zullen voegen en per direct af te willen rekenen met al dat negatieve gedoe stemmen mij meer dan vrolijk. Ben benieuwd naar de ontwikkelingen. Ander goed nieuws. JMW onderzoekt de mogelijkheden voor een nieuw Joods internetplatform (met als basis www.stichtingjingles.nl) dat samen met andere partijen in Joods Nederland van de grond moet gaan komen. Het platform gaat er alleen komen indien er vanuit de doelgroep en vanuit georganiseerd Joods Nederland voldoende belangstelling voor bestaat. Tot slot verzoek ik alle lezers en abonnees zichzelf te registreren op de website van de Benjamin www.debenjamin.info. Uw registratie stelt ons in staat om alle abonnees eenvoudig en veel sneller dan per post van door jou gewenste informatie te voorzien. Namens de Benjamin redactie wens ik alle lezers een zonnige & en gezellige zomer in bijzijn van even zo vele ‘echte en hechte’ vrienden! MICHEL

KOTEK

Actueel

4

Joods

6

• • • • •

Nieuwe Joden in Nederland Aviva’s column Tweespraak Mijn Joodse voorwerp Puzzel

Mijn leven • • • • •

12

Geen Sof met Toff Interview met Siamak Gholian en liefde Eitzes van Esther Mijn leven: Alban Wijngaarden, purser Vraag het de mediator

Multi Culti • • • • • • •

20

Tamara's column Babylonische spraakverwarring Eten en opeten Afdeling vrijwilligerswerk JMW Salon Amsterdam Vriendenkring Joods Zorgcircuit Bruggenbouwer Sami Kaspi

Sjoek • • •

28

Benjamin Servicepakket Jingles de vriendensite Oproepen

Toen... • • •

34

Ariella's column Nieuws van Beth Simcha Niet van Gisteren – Brievenproject JMW

Activiteiten • • • •

38

Groepen en cursussen Landelijke activiteiten Agenda zomer 2009 Israëlische opbouwwerker naar Friesland Kunst & Cultuur

Tsavta

46 Benjamin nr. 76 - juli 2009

3

Actueel 400 vrienden wachten op jou!

Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

Kijk op www.joodsevrienden.nl

COLOFON De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis toegezonden. Het volgende nummer verschijnt week 37, 2009. Hoofdredacteur Michel Kotek Redactie Karien Anstadt, Eva de Baat, Shirley Ensel-Avni, Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen, Esther Konstantinov, Jolan Toff, en Silvy Heijmerink (secretariaat). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam tel 020-577 65 18 (redactie) tel 020-577 65 84 (administratie) E-mail [email protected] www.debenjamin.info Vormgeving en druk Dickhoff Design, Amsterdam Hega Offset, Rijswijk

4


HANS VUIJSJE

In dit nummer... Het voor u liggende nummer van De Benjamin gaat over ‘relaties en vriendschap’. Het is een onderwerp dat JMW nauw aan het hart ligt. Misschien is het u opgevallen dat de nieuwe JMW-website (www.joodswelzijn.nl) ook een vriendensite heeft (Jingles vriendensite www.joodsevrienden.nl). Het betreft een site waarmee wij vrij succesvol mensen bij elkaar brengen voor vriendschappen en -wie weet- voor meer vaste relaties. JMW heeft plannen om deze site in de komende jaren flink uit te breiden. Voor JMW is sinds het begin van de tachtiger jaren het bij elkaar brengen van mensen met een Joodse achtergrond één van de belangrijkste beleidsdoelstellingen geworden. JMW is uitgegroeid van een hulpverlenings-organisatie in de klassieke zin van het woord naar een moderne en brede welzijnsorganisatie. JMW richt zich op preventie, op hulpverlening en op zorgverlening aan mensen met een Joodse achtergrond en hun partners. Met name de preventieactiviteiten zijn sterk uitgebreid. De gedachte daarachter is dat men heel veel problemen heel goed zelf kan oplossen. In de meeste gevallen is daar geen professionele hulpverlener voor nodig. De meeste zorgen en problemen waarmee we zitten lossen we natuurlijk ook zelf op. Dat doen we in gesprek met onze partners (als we die hebben) en met onze vrienden. Veelal is een luisterend oor, een welgemeend advies of de nieuwe invalshoek die een ander kan inbrengen genoeg. Vaak is het feit dat er gewoonweg iemand is al heel belangrijk.

Niet iedereen heeft echter een partner of vrienden om persoonlijke zaken mee te delen. Binnen de Joodse gemeenschap zijn immers heel veel alleenstaanden. JMW ziet het dan ook als één van zijn taken om mensen bij elkaar te brengen. Dat gebeurt sinds de tachtiger jaren via het opbouwen van groepen (sociale netwerken) in Mokum en de Mediene, via gespreksgroepen, themabijeenkomsten, conferenties etc. JMW gaat op deze weg verder met zijn Vriendensite. JMW wil, zo mogelijk met andere organisaties, deze vriendensite in de komende jaren verder uitbouwen en een internetplatform opzetten dat een thuis biedt aan iedereen met een Joodse achtergrond, met als doel het bij elkaar brengen van personen met een Joodse achtergrond en het instandhouden en versterken van de Joodse gemeenschap in Nederland. HANS

VUIJSJE, ALGEMEEN DIRECTEUR

STEUN Steun de Benjamin Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen, dan kunt u een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdrage & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer P 204420. Doneren kan ook on-line via de website, www.debenjamin.info

Exclusief voor Benjamin Abonnees 10% korting op het gehele assortiment


5

Joods Vibeke Grusd Cohen uit Noorwegen NIEUWE JODEN IN NEDERLAND

Vibeke Grusd Cohen Oslo, 1969 getrouwd met Joktan Cohen moeder van Dan (8 jaar) en Anina (6 jaar)

Vibeke komt oorspronkelijk uit Noorwegen. Ze kwam veertien jaar geleden naar Nederland en woont nu in Amstelveen met haar Nederlandse man en twee kinderen. Ondanks dat ze zich hier heel gelukkig en welkom voelt, blijft Noorwegen voor haar thuis. Vibeke, wat bracht jou hier naar toe? Ik ben in Nederland gaan wonen, omdat ik verliefd werd op mijn NederlandsJoodse man. Dat gebeurde trouwens in een kibboets. Eerst hebben we nog zes jaar in Israël gewoond en daarna besloten we naar Amstelveen te vertrekken. Waar moest je het meest aan wennen? Toen ik in Israël ging wonen, moest ik veel meer wennen. In die zin lijken Noren en Nederlanders meer op elkaar dan Noren en Israëliërs. Wat vooral heel anders was: thuis in Noorwegen kwam ik uit een liberaal gezin, terwijl de familie van mijn man veel orthodoxer is. En

6


omdat Amstelveen zo klein is, had ik het gevoel dat iedereen me erg in de gaten hield. Kocht ik wel de juiste, kosjere spullen? Achteraf denk ik, dat dit vooral in mijn hoofd zat. Hoe heb je de taal geleerd? Heb je daar cursussen voor gedaan, of veel Nederlandse televisie gekeken? Ondanks dat ik bij een internationaal bedrijf werkte waar voornamelijk Engels werd gesproken, werd ik de taal al snel meester. Ik heb twee korte cursussen gedaan van elk drie maanden. Op zich waren die heel leerzaam, want daar leerde ik de basis. Bijvoorbeeld dat in het Nederlands het werkwoord meestal achteraan komt, dat is in het Noors heel anders. Maar verder lijken die talen wel enigszins op elkaar en de harde g-klank kende ik al doordat ik in Israël had gewoond. Ik heb een talenknobbel, daar heb ik gewoon mazzel mee. En wat ook heel fijn was: mijn schoonmoeder praatte consequent Nederlands tegen

me. Bovendien corrigeerde ze me op een opbouwende manier als ik iets fout zei. Dat heeft me erg geholpen. Je spreekt de taal nu echt vloeiend, ongelooflijk! Ik kan niet horen dat je niet oorspronkelijk uit Nederland komt. Dank je! Leuk om te horen! Grappig genoeg vraagt mijn man me nu altijd of ik even naar zijn brieven wil kijken. Zodat er geen spelfouten inzitten. Ach ja, hij is gewoon veel beter met cijfers. Ben je van plan hier altijd te blijven? Dat is een confronterende vraag. We hebben besloten om daar voorlopig niet meer over na te denken, omdat dat veel onrust geeft. Ons leven is gewoon hier. Toch voelt Noorwegen nog steeds als thuis. Gelukkig probeer ik altijd minstens drie keer per jaar terug te gaan, dat maakt het gemakkelijker. SIMCHA

TAS

Aviva Pels, pastoraal werker bij JMW, heeft een enorme bagage aan Joodse kennis. Wilt u graag meer weten over een specifiek onderwerp, laat het ons weten, zodat Aviva haar kennis met u en ons kan delen. Mail uw vragen naar [email protected]

AVIVA’S COLUMN

Mazzeltov! Een hoogtepunt van de Joodse bruiloft: bruid en bruidegom staan stralend onder de Choepa. De eeuwenoude tradities ontroeren. Twee mensen beginnen een leven samen. Er is simche, vreugde, en iedereen geniet van het zichtbaar gelukkige bruidspaar. Ahava, het Hebreeuwse woord voor liefde, heeft nog een betekenis: geven, ik geef. Als alles voor de Chatoena (bruiloft) perfect is geregeld, is het niet genoeg als er alleen naar de materiële kant is gekeken. Het religieuze Jodendom geeft ruimte voor een inhoudelijke voorbereiding op het huwelijk. In de maanden voor de Choepa wordt er vaak geleerd over de emotionele eisen die een huwelijk aan de partners stelt. De mate waarin je bereid bent aan elkaar te geven – op verschillende niveaus – is essentieel voor een goed leven samen.

Cadeautjes, attenties en complimenten geven de ander een goed gevoel. Maar in de lichamelijke intimiteit is geven nog belangrijker. In het Jodendom is celibaat geen ideaal. De menselijke behoefte aan liefdevolle aanraking wordt sinds bijbelse tijden beschreven. Genieten is geen taboe. Jezelf aan de ander geven is fantastisch. En door het geven bestendigt de relatie. Maar er zijn altijd hobbels, niemand is perfect. Daarom is het goed om terug te

denken aan die prachtige dag van de Choepa: toen je bereid was alles te geven aan de ander – zonder er iets voor terug te vragen. Dat gevoel is veel meer waard dan de foto’s en dvd van de Chatoena! AVIVA

PELS, PASTORAAL WERKER JMW

© WWW.AIDASTOUCH.COM


7

Joods

TWEESPRAAK

Op het terras ‘Jakkes, kijk uit met die vliegen, je weet maar nooit of ze uit Mexico komen… Jij nog iets drinken?’ ‘Genebbisj die vlieg, laat hem met rust! En doe mij nog maar een Cola light graag.’ ‘Light? Dat heeft echt zin na die slagroompunt! O, ik begrijp het al, je doet een puntendieet! Slagroompunten, kwarkpunten…’ ‘Alle beetjes helpen, hoor!’ ‘Heb je dan niet liever een half glaasje…?’ ‘Warm hè? In Israël kan ik er tegen, maar hier… ‘Komt door het vocht.’ ‘Nou toen ik laatst in Haifa was…’ ‘Daar moet je ook nooit naartoe gaan… Mijn hemel! Je moet niet kijken, maar links achter je… NIET KIJKEN ZEI IK TOCH …! ‘Ja, waarom zeg je het dan… Nou? Wie zit daar?’ ‘Je hebt toch al omgekeken? Of liever gezegd je nek helemaal verdraaid… Dan zag je haar toch al?’ ‘Ik zag eerlijk gezegd geen bekende links achter me…’ ‘Links? Wie zei er links? Rechts natuurlijk… Niet te geloven… Haar

8


man ligt nog geen maand onder de grond en dan zit ze al op een terrasje te sjansen…?’ ‘Wie bedoel je? Ik mag toch niet kijken?’ ‘Doe dat dan ook niet, ik bedoel Esther!’ ‘Esther??? Ze zeggen dat ze een fortuin geërfd heeft…’ ‘Dat zou je echt niet zeggen… maar als dat zo is dan wil jij vast niet weten waar dat geld vandaan komt…!’ ‘Nou…?’ ‘Ze zeggen… Wat is dat nou weer voor irritant geluid?’ ‘Geen idee… Het komt volgens mij uit jouw tas…’ ‘Mijn tas? Hoe kan dat nou uit mijn tas komen? Voor zover ik weet handel ik niet in ratelslangen...’ ‘Luister zelf dan. Steeds luider en duidelijker!’ ‘Jij ook altijd… Is dat mijn telefoon?’ ‘Nee, ik heb de mijne stiekem in jouw tas gestopt, nou goed?’ ‘Och, mijn zoon is weer langs geweest…’ ‘En dan raakt je telefoon altijd van slag?’ ‘Nee, hij heeft er blijkbaar een nieuwe

ringtoon op gezet…’ ‘Ringtoon? Vroeger noemden wij dat gewoon een bel… wie belde er nou?’ ‘Gelukkig maar dat je niet zo nieuwsgierig bent.’ ‘Maar we hadden het over die lustige Witwe!’ ‘Ja, het is echt een rouwende weduwe die daar zo gezellig en intiem zit te praten met die charmante meneer…’ ‘Is het haar broer niet? Heeft hij toevallig rood haar en een snor?’ ‘Ja… Ik wist helemaal niet dat ze een broer had...’ ‘Dat valt dus weer tegen… En waar komt nou dat fortuin vandaan wat ze geërfd heeft?’ ‘Hoe moet ik dat weten? Alsof ik naar al die roddels zou luisteren…’

© CAUN & VAN BEEM

Johan Joor & Frits Hoek: Rekenschap Het vermogensbeheer van de Joodse oorlogswezen

SCHERVEN BRENGEN GELUK! Ga je binnenkort trouwen of zoek je een bijzonder cadeau, laat dan van scherven (bijvoorbeeld van een bord gebroken tijdens je verloving) een bijzonder sieraad maken. Ook kan je oude familiejuwelen laten verwerken tot een nieuw sieraad. Voor meer informatie over deze trouwsieraden of andere persoonlijke sieraden, mail naar [email protected] of kijk voor andere voorbeelden op www.yaelhaller.com

Yael Haller – Sieraden met nesjomme wezen oorlogs nen Joodse sie’ kun er ‘de Fu d MW J n o ia d v n valle osteloos k e v a g n! deze uit bestelle

TEL AVIV v.a.

€ 450

s) (juli en augustu

raël Autohuur in Is week all in! v.a. € 185 per or Meld je aan vo f! rie sb w eu ni onze Uitgeverij AMB, isbn 97890 79700 059, 608 pagina’s, paperback, € 55,–. Verkrijgbaar via elke erkende boekhandel en rechtstreeks bij de uitgeverij ([email protected]).

Kastelenstraat 64, 1083 CD Amsterdam, Tel 020-6442226 [email protected] • www.vangeldertravel.nl

Steun Joods Nederland geef aan Cefina Stichting Cefina financiert tekorten van Joodse projecten en instanties in Nederland die zich inzetten voor uiteenlopende sociale doelen. Denk hierbij aan: JMW, Mr. L.E. Visserhuis, Bne Akiwa, het Sinaï Centrum en meer.

Specialist in persoonlijke zorg

Haboniem Dror bijvoorbeeld, een Joodse jeugdbeweging die o.a. zomerkampen in Israël organiseert.

Meer weten over Cefina? - , info@cefina.nl of www.cefina.nl. Postbank  Geven kan óók via een nalatenschap!

www.ziekenhuisamstelland.nl Laan van de Helende Meesters 8 1186 AM Amstelveen 020 347 4747


9

Joods MIJN JOODSE VOORWERP

Geschiewes

JOSEPH MENDES DA COSTA II, AMSTERDAM 1863-1939

Mijn Joodse voorwerp is niet mijn eigendom, maar wel het liefste Joodse beeldje dat ik ken. Ik zag het voor het eerst als afbeelding in het boek ‘Als de dag van Gisteren’ van Meyer Sluyser. De manier waarop Sluyser over dit beeldje schreef trof me zo dat ik iedere keer weer naar het plaatje moest kijken. Het kunstwerkje uit 1902 is van Joseph Mendes da Costa (1863 - 1939) en in het voetstuk staat het woord Geschiewes gegraveerd. Geschiewes is een Jiddisch woord en betekent engel of schatje. Het beeldje schijnt vroeger in het Kröller-Müller Museum te hebben gestaan, maar is in 1970 aangekocht door het Joods Historisch Museum. Voor mij was dit tafereeltje altijd moeder, kind en oma, de liefdevolle keten van drie generaties vrouwen. Sluyser zegt dat je het oude vrouwtje gewoon Geschiewes tegen

het kindje hóórt zeggen en hij heeft gelijk want als je goed kijkt gaat het beeldje echt leven. De uitgestrekte hand van de ‘oma’ op het jurkje van het kind lijkt in beweging te komen alsof ze het kindje op een innige manier heen en weer schudt terwijl ze het toespreekt. De moeder kijkt trots en genietend toe. Een Joods tafereeltje, maar tegelijkertijd ook iets universeels. KARIEN

ANSTADT, HOOFD JOODSE ACTIVITEITEN

Rubriek ‘Mijn Joodse voorwerp’. Heeft u een speciale band met of een verhaal of vraag over ‘uw Joodse voorwerp’, schrijf het ons, liefst vergezeld van een afbeelding. Mail uw bijdrage aan [email protected]

Schnorren voor Keren Kayemeth Met mijn witte blousje, blauwe plooirok, witte sokjes en dikke paardenstaart belde ik aan. Ik moest me flink uitrekken en op mijn tenen gaan staan om bij de goudkleurige deurbel te komen. Ik hield mijn blauwe busje met Davidster stevig in mijn vuist geklemd. De deur werd open gedaan door een oudere dame met een zwaar opgemaakt gezicht en licht blauw haar. “Dag mevrouw Meijer”, zei ik. “Ik kom geld ophalen voor Keren Kayemeth*” en ik rammelde keihard met het busje. Oooh, kom binnen, wil je een snoepje, schat? Ja, graag. Ik nam een toffee uit


een Verkade blik, priegelde het kleverige papiertje er van af en stopte het in mijn mond. Even mijn geld halen en mevrouw Meijer stopte twee gulden en een kwartje door de gleuf van het blauwe busje. “Dank u wel, ik moet weer gaan.” zei ik. “Tot volgend jaar.” “Tot ziens lieverd, doe de groeten aan je moeder. “ Stralend liep ik terug naar het het JNF-kantoor* aan de Johannes Vermeerstraat. Ik voelde me blij dat ik geld had opgehaald voor Joden die in Israël de woestijn groen zouden gaan maken. Als ik later groot was, wilde ik daar ook wel naar toe.

Een lief Joods meisje. Of mijn herinnering historisch juist is weet ik niet. Het is ook mogelijk dat de gevulde busjes afgehaald werden door kinderen. MARIANNE

FUCHS

* Keren Kayemeth is de koepelorganisatie van het Joods Nationaal Fonds, JNF

PUZZEL

Wat is de allerbelangrijkste mitswa? Het Hebreeuwse woord Mitswot betekent opdrachten, geboden. Het enkelvoud van mitswot is mitswa. Dat woord ken je misschien van Bar of Bat Mitswa. In de Tora staan 613 mitswot. Veel daarvan hebben te maken met de manier waarop we als mensen met elkaar en met de wereld, dus de hele schepping, om moeten gaan.

De allerbelangrijkste mitswa uit de Tora is ‘we ahavta le ree-acha kamocha’. Wat dat betekent? Zoek je weg door de doolhof, en schrijf de letters op die je onderweg tegenkomt, dan zie je welke mitswa dit is. Kijk op www.jeled.net voor meer info en spelletjes over mitswot. HENNY

VAN HET HOOFD & TA’ÏR SEVERIJNSE

Benjamin nr. 76 - juli 2009 11

THUISZORG Als u meer wilt weten over wat JMW u zou kunnen bieden op het gebied van Thuiszorg dan kunt u contact met ons opnemen via

Mijn leven

www.joodswelzijn.nl, of 020-577 65 11.

De drie hoofdrolspelers Mevrouw Knoop: ‘Ina is in die 21 jaar dat ze bij me werkt, nog nooit een dag ziek geweest. Vroeger had je een slagzin bij sigaren: ‘Er is maar één Karel I’. Ik zeg dat van Ina, ze is heel goed voor me. Maakt nooit drukte van iets, weet hoe ze de dingen moet aanpakken en ze is graag bij me. Ik kan mijn verhaal bij haar kwijt. Soms ben ik een middagje alleen. Dan denk ik aan ellende. Als Ina komt, zegt ze: ‘Je moet aan leuke dingen denken.’ Ik kan het heel goed met Ina vinden. Het is net alsof ’t familie is.’

MEVROUW KNOOP, BEP WILDSTRÖM-KNOOP EN INA KROESE

GEEN SOF MET TOFF!

Mevrouw Knoop, 99 jaar, geboren in België, woont in de Rivierenbuurt in Amsterdam, in een sfeervol huis met zeker 200 zelfgemaakte schilderijen aan de muur. Veel natuur uit Zwitserland waar mevrouw Knoop in de oorlog woonde. Ook zeegezichten bij Oostende. ‘Ik mocht dokter worden maar er was geen geld. Mijn vader zat in de diamanten, maar hij had steeds wisselende inkomsten. Ik heb gewerkt als modiste en hoedenmaakster.’ Bep Wildström-Knoop, uit Breda, de dochter van mevrouw Knoop heeft zelf 3 kinderen en is kunstenares en violiste. Zij speelt in Symfonietta in Breda en in het Ruimte-orkest in Zevenbergen. Tot slot, Ina Kroese, woonachtig te Amsterdam, 60 jaar, moeder van een dochter en zoon en oma van 3 kleinkinderen. Zij werkt al 33 jaar als verzorgende bij JMW Thuiszorg.


'We moeten goed voor mekaar wezen. Ik hoef niet veel te hebben. Ina begrijpt het verleden.' Onderlinge relaties: Mevrouw Knoop: ‘Mijn dochter Bep moet ook op de foto, zij doet alles voor me. Ze is ’t enige wat ik heb sinds mijn zoon Bob 2 jaar geleden is overleden. Hij speelde fantastisch piano.’

Ina: ‘Mevrouw Knoop is een lieve warme vrouw. Nooit chagrijnig of lastig. Ik beschouw haar sinds het overlijden van mijn moeder, 2 jaar geleden, als een halve moeder. Iedereen werkt graag bij haar. Als ze over de oorlog praat weet ik waar ’t over gaat. Ook met Bep kan ik het goed vinden. Ik overleg vaak telefonisch over zaken die voor mevrouw Knoop geregeld moeten worden. Ik help haar met persoonlijke verzorging. Vanavond maak ik mevrouw Knoop’s favoriete eten: kabeljauw filet met gebakken krieltjes en salade.’ Mevrouw Knoop: ‘We moeten goed voor mekaar wezen. Ik hoef niet veel te hebben. Ina begrijpt het verleden.’ JOLAN

TOFF

Bep: ‘Ik rijd elke week met een auto vol spullen vanuit Breda naar mijn moeder. We gaan elk jaar naar de kust van België om daar te schilderen. Voornamelijk de natuur. Ik schilder mijn gevoelens. Ik heb de babyfoto van mijn moeder, toen ze 1 jaar was, dus 98 jaar geleden, op een linnen doek getekend. Het is zeer geslaagd.’

Info over JMW Thuiszorg:

In de rubriek Geen Sof met Toff geeft Jolan Toff, hoofd van de afdeling thuiszorg, elke keer een inkijkje in het werk.

WWW.JOODSETHUISZORG.NL

In je nopjes aan de knopjes Krijgt u uw computer maar niet aan de praat?

SMS'en op mijn mobiel, hoe werkt dat? Uw magnetron al weken lang niet gebruikt?

Herkent u dit soort vragen? Wilt u hulp bij het bedienen van alle apparaten in en om huis? Bel JMW 50+: 020-577 65 88. Onze medewerkers maken u wegwijs bij al uw apparaten, voor slechts €10,- per uur*. Zij hebben verstand van moderne apparatuur en zijn getraind om dit op een rustige manier aan u uit te leggen. Meer weten? Irene Hirsch, Afdeling JMW 50+, Telefoon 020-577 65 88, e-mail [email protected]

* Benjamin Servicepakket leden betalen maar €8,- per uur

? SMS 3

2

1

6

5

4

9

8

7 *

?

0

#

00:00

Kijk op www.joodswelzijn.nl De zorgcoördinator van Joods Nederland


Mijn leven INTERVIEW

Siamak Gholian en liefde

SIAMAK GHOLIAN

vrijwel klaar met zijn middelbare schoolopleiding, dus zou hij het leger in moeten. Nu was zijn dilemma de keuze tussen vluchten naar het buitenland met een kans dat je daar misschien nooit aankwam of vechten aan het front. Een keuze uit twee kwaden. Voor Siamak werd het vluchten.

Na zijn vlucht uit Perzié op 16-jarige leeftijd startte Siamak een nieuw leven in Nederland. Hij praat met Yael over relaties en zaken. Het kind Siamak werd geboren in 1968 in Perzië, als oudste van een gezin met drie kinderen. Moeder werkte bij de Israëlische ambassade, vader bij Iran-Air. In 1979 wordt de Sjah verjaagd. Chomeiny slaat toe met de Islamitische Revolutie. Vele joden vluchtten. Door de totale chaos en het belegerde vliegveld was het onmogelijk voor de familie van Siamak te vluchten. De revolutie werd grimmiger, klasgenoten hoorden thuis dat Joden minderwaardig waren, even als de christenhonden. Hun gedrag werd scherper, agressievelingen werden gemener, de goeden werden nog beter. Juist door hen werd Siamak vaak verdedigd. Een duivelsdilemma Het is 1984. Iran (voormalig Perzië) is in oorlog met Irak. Kinderen werden naar het front gestuurd, waar de kans op overleven in de mijnenvelden gering was.. Hij was 16, een goede leerling,


Siamak vertelt ‘Rav-Tov, de organisatie die alles regelde, had zich vergist waardoor ik in Holland aankwam met de andere vluchtelingen en niet doorging naar bestemming Amerika. De ontvangst op Schiphol door de mensen van JMW was overweldigend, zulke geweldige en deskundige mensen. Ze hebben gevochten voor het voogdijschap over ons, en gewonnen. Ze zorgden voor een huis waar we met zijn tienen in konden wonen. Ze hielpen ons met allerlei zaken. Ik ging naar Maimonides. JMW regelden ook dat we naar Canada konden gaan. Ik had hier ondertussen vrienden gemaakt en besloot om in Holland te blijven’. Mode, vrienden en liefde ‘Ik hield al in Iran van mode, waar een oom van mij in die branche zat. Mijn droom was om ooit mijn eigen modemerk uit te geven. Ik was populair in het confectiecentrum en had veel joodse vrienden. In 1990 ontmoette ik Monique. Zij ging mode studeren aan de Charles Montaigne school. Een zware opleiding waar elk studiejaar 50% van de studenten afviel. Mijn Monique studeerde af en ik hielp haar daarbij,’ Siamak straalt. ’Zij was mijn ‘real’ love. Maar het gekke is dat ik het in 1995 uitmaakte.‘

Invloed van vrienden? ‘Ja, ik denk het. Mijn Joodse vrienden en mijn familie verwachtten dat ik met een Joods meisje zou komen. Het was mijn eerste relatie, ik was eenentwintig, ik was te jong. Ik moest nog meer ontdekken. Ik hoopte wel dat ik haar niet teveel pijn had gedaan. Ik zag haar jaren later weer. Het was alsof mijn hart stil stond. Ze huilde en vroeg of ze er iets aan had kunnen doen. ‘Nee,’ zei ik, ’het lag niet aan jou’. Ik voelde haar pijn in mijn botten. Weer veel later sprak ik met haar zus. Ze zei: ‘Siamak, het is alsof we met jouw vertrek een oudere broer zijn kwijt geraakt’. Siamak kijkt me aan, ‘ze blijft mijn eerste echte liefde. Ik verloor mijn onschuld door haar te verlaten voor anderen. Die pure relatie van twee onschuldige geliefden was het mooiste wat ik ooit had gehad.’ Hij wordt emotioneel. Ik had na haar veel korte en langere liefdes ervaringen. Op een gegeven moment ontmoette ik een Joodse vriendin uit een welgesteld milieu. Ik zag haar even als mogelijke partner. Even. Want ik ontdekte dat haar ouders mij niet rijk genoeg vonden. Ik werd niet geaccepteerd. Dat deed me pijn, ondanks de korte verliefdheid. Ondertussen werkte ik bij de beveiliging van vrijwel alle Joodse organisaties. Ik kende daardoor eigenlijk alle Joodse meisjes die ‘op de markt’ waren. Op een dag kwam ik een meisje tegen buiten het Amsterdamse circuit. Bloedmooi en nog joods ook. Ze heette ook Monique en ze zat ook in de mode. We waren verliefd, ze zat achter mij aan en gaf mij het gevoel dat ik het helemaal voor haar was. Haar prins, dat voelde zo goed!

Ik dacht: dit is het en besloot voor haar als mijn vrouw te kiezen. Na 8 maanden was het voorbij. Toen wilde ze me niet meer. Ze was zo’n vrouw die, als ze je eenmaal gevangen had, je dan niet meer interessant vond. Haar zus zei: ‘ze heeft nooit vaste relaties’. Ik betrapte haar er ook op dat ze, achter mijn rug, met een ander had afgesproken. Ik vroeg haar wat er was, ze gaf geen antwoord. Toen ik zei, ‘ik ga bij je weg’ en mijn spullen stond in te pakken, zei ze alleen ‘heb je genoeg plastic zakken?’. Ik begreep het niet, een week ervoor had ze nog gezegd: ‘ik kan niet ademhalen zonder jou’. Hij lacht bitter. En nu? ‘Nu is ze getrouwd, woont in Frankrijk en heeft een kind. Nee, ik haat haar niet. Ze heeft alles gedaan om mij supergek op haar te maken en dat is haar gelukt. Ze was een vrouw met een lief gezicht maar met een hart van steen. Ik ben er een jaar depressief van geweest. Gelukkig had ik goede vrienden, die me er door heen hebben geholpen. In die tijd lanceerde ik een modemerk, mijn droom kwam uit. Het werd een grandioos succes, in drie weken was ik totaal uitverkocht. Het succes was zo overweldigend dat ik als starter te weinig middelen had om aan de enorme vraag te voldoen. Maar nu zit ik in de ICT wereld en dat gaat fantastisch. Ik word zeer gewaardeerd en vind mijn werk leuk. Als ik mijn pak aan heb, denken ze dat ik de directeur ben. Ha, die uitstraling heb ik.’

Hoe denk je dat je eerste liefde zich voelde? ‘Goede vraag, als je in een ziel gelooft, zoals het Jodendom dat doet, dan betekent het dat als je besluit om je leven met iemand te delen, jij je ziel wilt delen met je geliefde. Liefde gaat over twee zielen in één. Zo voelde het met mijn eerste liefde. De derde was geraffineerd en de tweede een mislukte zakendeal. Veel mensen zijn bij elkaar omdat het moet. Groepsdruk, status, ze nemen maar wat. Daardoor scheiden er ook zoveel. Ja, mijn eerste liefde was niet Joods, dat heeft misschien invloed gehad. Ik was nog jong en wilde nog zoveel in de wereld ontdekken’. Treurig kijkt hij me aan, ‘Ik hield echt van haar, mijn eerste en ware liefde. Door haar te verlaten, om wat voor reden dan ook, was mijn onschuld in de liefde verdwenen. Dat was fout. Ja, ik heb haar veel pijn gedaan, door zo nodig verder te moeten kijken.’ Daarmee raakte Siamak de kern. Ware liefde is onvoorwaardelijk. Zijn ware liefde verdween door de voorwaarde dat ze Joods geboren moest zijn. Voorwaardelijke liefde is als ruilhandel. Je moet er beiden beter van worden. Voor de ouders van zijn tweede lief was liefde handel. De deal ging niet door. Dan komt de derde; mooi, Joods, houdt van hem. Ze voldoet aan zijn idee, maar Siamak niet aan de hare. Dat vertelde ze hem niet. Ze was niet eerlijk. Ze sprak over liefde en in feite ging het haar om ruilhandel. Gebruik maken van zijn populariteit om binnen komen in het voor haar tot dan toe onbekende Joodse wereldje. Toen ze binnen was liet ze hem vallen.

Natuurlijk verwachtte hij dat niet, want hij is zelf niet zo. Natuurlijk verwachtte hij dat niet. Wat geef je de lezers van de Benjamin mee? ‘Koester ware liefde als het puur is. Geniet van ieder moment ervan. Mijn eerste liefde zal altijd in mijn hart blijven. Als ware liefde voorbij komt, Hou er aan vast.’ Hij toont me een foto. Hij met zijn eerste liefde Monique zittend op de grond tegen de Klaagmuur. Zijn arm om haar schouder. Haar hand op zijn knie. Siamak, een man die met moed en doorzettingsvermogen een levensgevaarlijke vlucht overleefde. Een mens die de mooie en de droevige kanten van liefde heeft leren kennen en met nostalgie aan zijn eerste liefde terugdenkt. Een man die met succes zijn leven opbouwt. Ik stap in de auto terug naar huis. Op de radio zingt Eric Clapton: What do you do when you get lonely and nobody's waiting by your side?... Please don't say we'll never find a way, or tell me all my love's in vain. Dit is voor de gevoelsmens Siamak, dacht ik. Die weet: Ware liefde ‘will always find a way ‘ YAEL

SCHRIJVER,

[email protected]

Binnenkort op www.debenjamin.info het hele verhaal van Siamak Gholian


Mijn leven Eitzes van Esther

In deze rubriek worden vragen van Benjaminlezers door maatschappelijk werkster Esther Konstantinov beantwoord. Uw vragen kunnen betrekking hebben op uw financiën, relaties, werk, woonsituatie, maar ook op psychische of emotionele klachten. Aangezien dit een rubriek is in een magazine dat vier keer per jaar uitkomt, moet rekening gehouden worden met de periode tussen vraag en antwoord. Voorop staat dat u zich met allerhande vragen en problemen kunt wenden tot ons spreekuur, dagelijks tussen 9.30 uur en 12.00 uur en op woensdagavond tussen 18.30 uur en 20.30 uur. Per mail contact opnemen kan ook mail aan: [email protected]. Zie ook www.joodsmaatschappelijkwerk.nl


Eenzaam en ruzie met mijn dochter Ik ben een 79 jarige moeder. Mijn enige dochter is 55 jaar. Helaas wordt onze relatie gekenmerkt door ruzies en onbegrip. Dit is al jaren zo en ik ben inmiddels de wanhoop nabij. Ik bel haar dagelijks en zij komt iedere week langs om te helpen met het huishouden en de boodschappen. Dat waardeer ik natuurlijk enorm, maar als ik haar erop wijs dat ik me de laatste jaren wel erg eenzaam begin te voelen, springt ze uit haar vel. Ik heb al mijn naaste familieleden in de oorlog verloren en heb dus geen zussen of broers, neven of nichten. Mijn man is jaren geleden overleden, zij is mijn enige familie. Ook om deze reden voel ik me zo verdrietig over al die ruzies. Wat kan ik doen om beter met mijn kind om te gaan? Eitze van Esther De vraag waarmee u uw brief afsluit, stemt mij in ieder geval al positief. U vraagt: ‘Wat kan IK doen om beter met mijn kind om te gaan?’ U af te vragen wat uzelf kunt doen is al het begin van een verbetering. In mijn werk, tijdens gesprekken met mijn cliënten, merk ik dat mensen vaak wachten op een verandering van de ander. Daarmee plaatsen zij zich al in een afhankelijke positie, waarin ze zich erg machteloos kunnen voelen. Zonde van alle verwachtingen en energie, als u het mij vraagt. Maar u wilt weten wat u kunt doen. Voordat ik antwoord geef, moet mij eerst het volgende van het hart: ik vermoed dat uw eenzaamheid wordt gekleurd door het verlies van uw naaste familie. Ik heb verhalen gehoord van mensen die zich iedere dag omringd weten door vrienden en familie en zich toch eenzaam voelen. Het is een soort existentiële

Info over maatschappelijk werk van JMW:

eenzaamheid, waar menig overlevende van de Sjoa mee moet leven. Uw reactie op de aan- of afwezigheid van uw dochter, uw naaste familie in het hier en nu, zal door deze eenzaamheid worden beïnvloed. Om het nog een stapje verder door te voeren: uw dochter is zich hier bewust van. En welk kind wil zien dat zijn of haar ouder eenzaam en/of verdrietig is? Kinderen zijn in het algemeen zeer betrokken bij hun ouders. Dat geldt zeker ‘en meer dan gemiddeld’ voor de dochter van een moeder die het grote verdriet van de oorlog met zich meedraagt. Uw dochter wil niet bijdragen aan uw eenzaamheid. Iedere opmerking van u in die richting zou zij kunnen voelen als een beschuldiging. Dat kan een extreme reactie teweeg brengen met ruzie als gevolg. Maar wat kunt u doen om dit patroon te doorbreken? Tja, de oplossing ligt, zoals zo vaak, in de communicatie. Door open en eerlijk met uzelf te communiceren (wat zit me nu eigenlijk dwars? Waarom ben ik eenzaam, terwijl ik mijn dochter best vaak zie en spreek? Wat doe ik om die ruzies (mede) te veroorzaken? En bespreek het vervolgens met uw dochter. Vertel haar waarom het moeilijk is om alleen te zijn. Waarom u zo verlangt naar contact met haar. En luister naar haar, zonder te oordelen. U heeft alle twee evenveel recht op eigen emoties. Ik zeg altijd: over emotie is geen enkele discussie mogelijk. Maar je kunt er wel over praten, met als einddoel het onderlinge begrip te vergroten en misverstanden uit de weg te helpen. Als u hierbij ondersteuning wilt van een objectieve hulpverlener, schroom dan niet om contact met JMW op te nemen.

WWW.JOODSMAATSCHAPPELIJKWERK.NL

Ben oorlogswees, hoe zit dat nou precies? Na de oorlog was ik wees: mijn ouders waren in de kampen vermoord en zelf overleefde ik dankzij mijn onderduikgevers. Ik ben deze mensen tot in de eeuwigheid dankbaar. Niet alleen omdat ze mijn leven hebben gered, maar ook omdat ze mij na de oorlog hebben opgevoed alsof ik hun eigen kind was: met liefde en betrokkenheid. Nu hoorde ik pas van mijn onderduikbroer dat ze echt voor mij hebben moeten vechten. Het had niet veel gescheeld of ik was door een voogdij-instelling weggehaald en in een ander gezin geplaatst. Na allerlei juridische procedures hebben ze mij ‘mogen houden’. Hoe zit dit nou in elkaar? Weet u hier mee over? Eitze van Esther Mijn eerste vraag is: heeft u al eens gevraagd of er van u een OPK en/of Le‘Ezrath Hajeled-dossier bestaat en zo ja heeft u ze al eens opgevraagd en ingezien? Deze dossiers zijn aangelegd in de periode na de oorlog tot pupillen meerderjarig waren en deels bewaard gebleven. Een deel van de antwoorden waar u naar op zoek bent zou u mogelijk in deze dossiers kunnen terugvinden. Stichting Oorlogspleegkind (OPK) had de taak kinderen en ouders bij elkaar te brengen en als er geen ouders meer waren te voorzien in de voogdij van o.a. Joodse kinderen. Soms voerden ze die voogdij zelf uit, soms werd die toegewezen aan een andere instelling of persoon. De Stichting OPK of deze voogd of voogdij-instelling was verantwoordelijk voor de financiële, juridische en psychosociale ontwikkelingen van een oorlogs-

pleegkind. Nu was er ook een Joodse voogdij-instelling, Stichting Le’Ezrath Hajeled, uiteraard voor Joodse kinderen. En dat waren er nogal wat. De insteek was Joodse kinderen in een Joods gezin of een Joodse instelling op te laten groeien, bij voorbeeld bij een familielid dat de oorlog had overleefd. Uw onderduikgevers wilden u echter graag na de oorlog blijven verzorgen. Mogelijk is er een Joods familielid geweest, die deze zorg wilde overnemen. In de praktijk liep dat nogal eens uit op een juridische strijd. Uiteindelijk heeft een rechter beslist dat het in uw belang was om bij uw onderduikouders te blijven. Ook werd wel anders besloten en moesten kinderen afscheid nemen van de mensen die zij inmiddels vaak als hun ouders beschouwden, om te wennen aan een nieuw gezin. Helaas hebben beide keuzes vaak veel leed veroorzaakt. Als u uw voogdijdossier(s) wilt inzien, neemt u dan contact op met een maatschappelijk werker van JMW. Dan kunnen we kijken of er van u zo’n dossier bewaard is gebleven. Als dat zo is, kunt u het originele dossier of dossiers inzien. Wij kunnen dan ook kopieën maken, die u mee kunt nemen. WIJZIGING SPREEKUUR kantoor Den Haag Het inloop spreekuur Den Haag is m.i.v. 1 mei 2009 gewijzigd in een telefonisch spreekuur. U kunt tijdens het telefonisch spreekuur een afspraak maken met de maatschappelijk werker. Bureau Den Haag: uitsluitend telefonisch spreekuur, dinsdag 14.00 15.30 uur, tel. 070-355 56 72, e-mail: [email protected]

Help!? Ik heb schulden. Door allerlei omstandigheden, waaronder werkloosheid, ben ik in financiële problemen terecht gekomen. Iemand vertelde mij dat JMW een fonds heeft, waaruit ik geld zou kunnen ontvangen. Ik heb nu schulden bij de NUON. Straks gaan ze mijn gas en licht afsluiten! Eitze van Esther Nou, dat ligt niet zo eenvoudig als u het nu doet voorkomen. Er zijn verschillende fondsen, maar om voor een gift of lening uit deze fondsen in aanmerking te komen, moet u aan een aantal criteria voldoen. Ieder fonds is bedoeld voor mensen met een laag inkomen en is nadrukkelijk niet bedoeld voor het aflossen van schulden. Om te beoordelen of u aan de criteria voldoet, zal een maatschappelijk werker van JMW met u de financiële balans opmaken. Hiernaast luistert hij/zij naar uw verhaal: Hoe zijn de problemen ontstaan? Wat heeft u zelf gedaan om uit de problemen te komen? Zijn er (andere) voorzieningen waar u een beroep op zou kunnen doen? Hierna besluit de maatschappelijk werker of uw aanvraag bij een fonds kan worden ingediend. Vervolgens zal een commissie beslissen of u geld zult ontvangen. Het is een ingewikkeld verhaal, met veel ‘beslismomenten’. De reden is dat geld krijgen vaak wel een tijdelijke, korte termijnoplossing is, maar het werken aan een structurele oplossing van de financiële problemen is niet bereikt met het ontvangen van een financiële gift. Een aanmelding bij een (schuld)hulpverlener zou u wat dat betreft beter dienen.


Mijn leven

ALBAN WIJNGAARDEN

Alban Wijngaarden, purser

Alban Wijngaarden 57 jaar ‘Ik woon weer in mijn geboortehuis in Amsterdam.’ Getrouwd met Annemarie, twee zonen Awi 30 en Chanan 27, beiden steward en uit een eerder huwelijk. En een dochter Marielou, 6 jaar. Beroep: Ik vlieg al 31 jaar bij de KLM als steward en later purser. Ik zat 10 jaar in de OR als vice-voorzitter en zit in de vakbond Nederlandse Vereniging van Cabine personeel. Ik ben op veel plaatsen in de wereld geweest, maar zeg altijd ‘Nederland is zo slecht nog niet’. Mijn mooiste herinnering: Geboorte van mijn kinderen. Sport: Is alles voor mij. Het is zo belangrijk in ’t leven. Je leert winnen en verliezen. Ik voetbal in de zaal met vrienden in het KLM Cabine voetbal team. Door de wisselende diensten spelen we steeds in een andere samenstelling. Joods: In mijn vezels en in mijn bloed. Ik ben er trots op. Ik leef ook met


angsten. Stel je voor dat de staat Israël niet meer zou bestaan. De zelfspot in de Joodse humor spreekt me erg aan. Eten: Ik houd van goed smakend gezond eten van wat het land brengt. Groenten en fruit. TV: Documentaires. Vooral over het Midden Oosten en ontwikkelingslanden. Ik kijk met interesse naar fenomenen, iets dat geheel buiten de orde is zoals over Iran. Ik ben er al vaak voor mijn werk geweest. Krant: Parool, NRC Boek: ‘De Terrorristenjaagster’ van Rita Katz. Zij brengt 11 september goed in kaart. Ik wil altijd nog eens het boek ‘Uit naam van al de mijnen’ van Martin Gray lezen. Ik durf het nog niet. Te confronterend. Het gaat over een man die z’n familie in de oorlog verliest. Daarna een gezin sticht en het ook weer verliest. Mop: Weet je wat de 4 dunste boeken in de wereld zijn? 2000 jaar Duitse humor. 3000 jaar Italiaans heldendom.

Het groot Engels kookboek. Het groot Joods geschenkenboek. Winkel: Duikelman, keuken benodigdheden in de Gerard Doustraat in Amsterdam. Het laatste wat ik daar gekocht heb is zo’n ding, ik weet niet hoe dat heet, waarmee je vlees ronddraait in de barbecue. Koken: Ik kook graag gezonde dingen en goeie vis, baars, schol, tonijn, zalm. Ook wel kip. Hekel aan: A-sociale mensen, die geen rekening houden met hun omgeving. Die met brommers met kapotte uitlaten door de stad rijden. Mensen die veel lawaai maken in b.v. restaurants. En ook aan voetbalvandalen. Bewondering voor: 1. Johan Cruyff. Vanuit het niets heeft hij er voor gezorgd dat 1 miljard mensen hem kennen. 2. Het Joodse volk. Zij hebben er altijd voor gezorgd dat waar zij ook woonden zij een bestaan hebben opgebouwd. Zij leidden altijd hun kinderen weer op. Ik ben trots dat ik daar deel van uitmaak. Uitzicht: De ondergaande zon in de zee in het Caribische gebied of de Arabische Golf bij de Verenigde Arabische Emiraten. Ik ben er veel geweest. Je kan er trouwens heerlijk eten. Markt: De Albert Cuyp, fantastisch, Amsterdam ten voeten uit. Grootste Wens: Gezond oud worden. Kom graag: In Brazilië. In Nederland weten we er te weinig van. Een eigen economie en cultuur. Mensen leven dicht bij de natuur. JMW: Prachtig dat het er is. Als je zo lang bestaat heb je een functie in de maatschappij verworven. JMW verdient alle steun! JOLAN

TOFF

VRAAG HET DE MEDIATOR

MANJA PAUKA

De verdeling van de erfenis... Kun je ook een mediator inschakelen als je problemen hebt rondom de verdeling van een erfenis? Nadat onze moeder overleden is hebben mijn zus en ik hooglopende ruzie gekregen. We komen er niet uit de boel te verdelen en ik heb ook geen zin meer in verjaardagsfeestjes en zo. Ik heb het gevoel dat zij alleen maar op de spullen uit is. Zij wil alles heel zakelijk regelen. Ik heb zo veel werk gehad aan de verzorging van onze moeder en ik krijg daar van haar geen enkele waardering voor. Het gebeurt bij de verdeling van een erfenis regelmatig dat de emoties zo hoog oplopen, dat de betrokken familieleden er samen niet meer uitkomen. Na een overlijden is er een hoop te regelen waarbij broers en zussen intensief samen aan de slag

moeten. De nalatenschap van de overledene verdelen is niet makkelijk. Vooral de inboedel en de spullen van emotionele waarde, die voor elk van de achtergeblevenen een andere waarde vertegenwoordigen leveren regelmatig problemen op. Bij de onderhandelingen hierover spelen de persoonlijke gevoelens mee. Broers en zussen hebben immers een gezamenlijke geschiedenis, maar ieder heeft zijn eigen speciale plek in het ouderlijk gezin. Dit soort zaken kunnen het praten met elkaar soms behoorlijk in de weg zitten. Als het niet meer lukt om er samen in een gesprek uit te komen is het moment daar, om een mediator in te schakelen. Dit kan, ten opzichte van het inhuren van een advocaat ook een hoop geld schelen. Bovendien groeien juridische conflicten vaak uit tot een langdurige geschiedenis, waardoor familieleden nog verder uit elkaar groeien. Bij de mediator zitten alle partijen samen aan tafel en wordt er samen naar een voor ieder passende oplossing gezocht. Zo blijf je met elkaar in gesprek, want als familie wil je ook in de toekomst nog

met elkaar door één deur kunnen. Mediation kan vaak al in 3 à 4 keer tot een bevredigende oplossing leiden. Wanneer u zich als lezer naar aanleiding van dit stukje afvraagt of mediation iets voor u zou kunnen betekenen kunt u altijd vrijblijvend contact opnemen met het mediationteam tel. 020-577 68 66. Zie ook www.joodsemediation.nl MANJA

PAUKA, NMI-MEDIATOR

GEZOCHT Vrijwilligers Wij zijn doorlopend op zoek naar vrijwilligers. Heeft u belangstelling? Mail dan naar Liesbeth de Vries, coördinator vrijwilligers: [email protected] of neem telefonisch contact op 020-577 65 77. www.joodsevrijwilligers.nl

Mediation voor elk conflict een oplossing 7 68 66 Bel 020-57 Wie een geschil heeft, wil daar zo snel mogelijk van af. Mediation is een vorm van conflictoplossing via bemiddeling door een onafhankelijke derde: de mediator.

WWW.JOODSEMEDIATION.NL

M E D I AT I O N www.joodsemediation.nl


Multi Culti COLUMN

Vrienden ‘Mam? Geloof jij in toeval?’ We stonden bij de AKO en ik zat me net stiekem te vergapen aan Jan en Yolanthe. Of ik in toeval geloof. Ik geloof niet in toeval. Ik geloof. En dus wéét ik ook dat ik niet voor niets de zweverige van de familie word genoemd. Maar om nou mijn kind met mijn spirituele interesses te belasten vond ik net iets te ver gaan voor een doordeweekse middag. ‘Ach’, zei ik. ‘Soms gaan de dingen zoals ze gaan en soms niet.’ Mijn zoontje vond het namelijk wel heel toevallig dat we net in de auto een liedje van Beyonce hoorde en toen we even later bij de bakker stonden klonk weer Beyonce op de radio. ‘Maar dan een ander liedje van haar. Da’s toch wel heel toevallig, he Mam?’ ‘Ja’, zei ik. ‘Da’s inderdaad heel toevallig lieverd’. En terwijl ik met zijn handje in de mijne tevreden terugliep naar de auto dacht ik aan mijn fijnste toevalligheden. Zo dacht ik

aan vriendin D., die mij van de andere kant van de Grote Oceaan zo vaak belt als ik net aan haar zit te denken. Aan dat haar vader stierf op de verjaardag van mijn vader. Aan dat haar trouwdag precies één week later is dan die van ons. Dat de verjaardagen van haar kinderen allebei ook precies één week later vallen dan de verjaardagen van mijn kinderen. Aan het feit dat iemand ooit tegen mij zei dat D. en ik vast hele goede vriendinnen zouden worden, terwijl we elkaar toen nog nooit hadden gezien. Ik dacht aan al die waardevolle gesprekken die ik door de jaren heen met haar heb gehad. Hoe we het beste in elkaar naar boven halen. En dat we trouwens allebei hetzelfde sterrenbeeld hebben. Of had ik dat al gezegd? Dat we elkaar ook wel eens heel lang niet spreken om dan na weken gewoon weer door te gaan waar we gebleven waren. Met dank aan Skype. Ik dacht aan al die wijze

dingen die ze me altijd zegt en dat zij mijn gevoelens zo goed kan uitleggen terwijl ik ze nog niet eens snap. Ik dacht aan het feit dat we elkaar vrolijk maken en net zo goed in de tuin met z’n tweeën in snikken kunnen uitbarsten. Ik dacht aan het voorrecht om iemand zoals zij mijn vriendin te kunnen noemen. Omdat het heerlijk is jezelf te kunnen zijn bij iemand zonder angst voor imagoafbraak of erger: consequenties. We zijn zo verschillend van elkaar en toch hebben we zoveel raakvlakken. Onze liefde voor literatuur, het moeder-zijn, dochter-zijn, vrouw-van zijn… Dus ik bel haar. Zomaar even. Op een doordeweekse middag, terwijl zij aan de andere kant van de Grote Oceaan net wakker wordt. ‘He diertje’ zegt ze. ‘Ik zat net aan je te denken’. TAMARA

GIJRATH

HOT SHOTS Hot Shots is dè plek om bijzondere gebeurtenissen of familie-kiekjes te delen. Wij kijken vol verwachting uit naar uw bijdrage voor de Rosj Hasjana Benjamin, misschien wel een spectaculaire vakantie foto of een foto van uw (klein)kind, of de herinnering aan een simche. Alles is welkom op [email protected]

Tel Aviv: vrienden in het park


Hilversum, 13 april: matze-koffie, Gooise Nesjomme

Hilversum, Gooise Nejsomme: Klezmer Duo Kochawiem luistert Joodse Filmdag op.

Ewoud Sanders (1958) is taalhistoricus en journalist en vaste medewerker van o.a. NRC Handelsblad. Speciaal voor de Benjamin schrijft hij over de geschiedenis en de betekenis van woorden in het Jiddisch of Bargoens. Is er een Joods woord, waar u de betekenis van wilt weten? Mail het naar [email protected]

BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING

Deze keer over ‘Misjpoge’ In een themanummer over relaties mag het woord misjpoge natuurlijk niet ontbreken. Voor niet-Joden is het gezin de hoeksteen van de samenleving, voor Joden is dat net zo, maar wij hebben het over misjpoge. Misjpoge is zelfs meer dan alleen het gezin, want dit woord wordt gebruikt voor vier verschillende dingen. Voor ‘verwanten’ en ‘familie’, voor ‘Medejoden’, voor ‘groep bij elkaar horende mensen, clan’ en – in het Bargoens – voor ‘zaak’ of ‘handel’. Misjpoge leidt via het Jiddisch terug naar het Hebreeuwse misjpacha, dat ‘familie’ betekent. Net als veel ‘Joodse’ woorden in het Nederlands kom je het in allerlei spellingvarianten tegen. Zo vind je het onder andere als mespoge, mischpoge, mishpoge, misjpooche, mispoche, mispoge enzovoorts. Waarom zijn er altijd zoveel spellingvarianten van Joodse woorden in het Nederlands? Dat zal nog wel vaker ter sprake komen, dus ik sta er hier even bij stil. Al sinds het begin van de 19de eeuw verschenen er spellinglijsten voor het Nederlands, maar daar stonden zelden Joodse woorden in, want die

werden voornamelijk door een kleine groep gebruikt – door de Joden namelijk. Joodse schrijvers en schrijfsters moesten dus zelf verzinnen hoe zij woorden van Hebreeuwse of Jiddische herkomst noteerden. Ook niet-Joodse schrijvers gebruikten weleens woorden die ze van Joden hadden geleerd, maar die maakten van de schrijfwijze helemaal een potje. Die hoorden bijvoorbeeld het Jiddische hasjeweine, dat ‘weg, verdwenen’ betekent, en maakten daar dan kassiewijle, kasjewijle of kassiewijne van. Maar goed, terug naar de misjpoge. Heel vaak hoor je, zeker in Joodse kring: de hele misjpoge voor ‘alles en iedereen’. Een andere bekende uitdrukking is: mazzel en brooche voor de hele misjpoge. We komen deze zegswijze bijvoorbeeld tegen in een smartlap waarmee Rika Jansen, beter bekend als Zwarte Riek, in 1964 een grote hit had, ‘Amsterdam huilt’: Op vrijdagavond koegel met peren Wie dat niet nascht kan het ook niet waarderen

Het boek gaat dicht en met een traan in zijn ogen Fluistert hij: mazzel en brooche voor de hele misjpoge (3x) Niet-Joden vragen ook weleens naar familierelaties (‘Ben jij soms familie van Sanders Meubelstad in Amsterdam, ik wil daar een bed kopen’), maar onder Joden is deze zogenoemde misjpogologie uitgegroeid tot een internationale sport. Altijd moet er, bij een eerste ontmoeting, even worden vastgesteld of je soms familie bent van... volgt de naam van iemand die, in mijn geval, me bijna nooit iets zegt, want mijn familie is – net als zoveel Joodse misjpoges – nogal klein. Wie het woord misjpogologie heeft verzonnen is niet bekend, maar we vinden het al in 1957 in het werk van Meyer Sluyser. En de Amsterdamse onderwijzer Simon Gosselaar schreef ooit over zijn moeder, die het Nieuw Israëlietisch Weekblad las: ‘Mijn moeder was er op geabonneerd. Heel gek, al die Joodse mensen, die dat blad alleen maar lazen voor de misjpochologie.’ EWOUD

SANDERS

Lieve allemaal Nu ik herstellende ben van mijn hartoperatie wil ik graag iedereen bedanken voor de post en de bloemen die ik mocht ontvangen. Ik hoop dat ik gauw weer de oude ben en mń fijne werk kan blijven doen. Voor allen een dikke knuffel en tot gauw. Veel liefs van Hanny en Hans Hammelburg


Multi Culti ETEN EN OPETEN

Eet, eet, eet! STEUN Steun de Benjamin Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen, dan kunt u een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdrage & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnummer P 204420. Doneren kan ook on-line via de website, www.debenjamin.info

Nieuwe vrienden op Jingles!

Jingle?



Een paar jaar geleden kreeg ik van een vriendin een klein boekje: The Jewish Mother Book van Jim Dale. Is The Jewish Mother een internationaal fenomeen? Volgens Jim Dale wel. Sterker nog, The Jewish Mother kan zelfs katholiek, moslim, baptist, agnost of een man zijn, als zij (hij) maar beantwoordt aan een aantal bijzondere eigenschappen. Een van die bijzondere eigenschappen is de obsessie van The Jewish Mother voor eten en het voeden van iedereen die haar lief is. Dale noemt de 11 geboden van de Jewish Mother waarvan de geboden 2 en 3 respectievelijk luiden: eet en eet meer! Is de voedende Jiddische Memme van alle tijden? Zelf was ik als kind gefascineerd door het verhaal dat mijn moeder vertelde over mevrouw Weinrib uit haar jeugdjaren (jaren 30). Mevrouw Weinrib stond de hele dag in de keuken en wanneer je ook binnenkwam, er stond daar altijd eten op tafel en er werd van je verwacht dat je aanschoof. Het was daar dus van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat de zoete inval. Mevrouw Weinrib trof ik weer aan in de gedaante van Tante Gladys in het verhaal Vaarwel, Columbus van Philip Roth (1964), getuige de volgende scènes: ‘Tante Gladys, als we vanavond eens allemaal tegelijk aten? ’t Is zo warm, ’t zal gemakkelijker voor u zijn.’ ‘Jazeker, ik zal vier maaltijden tegelijk opdienen. Jij gekookt vlees, Susan magere kaas en Max braadlap. En ik een stukje kouwe kip. Moet ik twintig keer heen en weer vliegen?’


Toen riep mijn tante me en maakte ik me strijdvaardig voor het eten. Ik prikte met mijn vork een aardappel doormidden en stak hem in mijn mond, terwijl tante Gladys, tegenover me aan tafel, toekeek. ‘Je lust geen brood’ zei ze, ‘ik had ’t niet moeten afsnijden, het wordt maar oud’. ‘Ik wil wèl brood, zei ik.’ ‘Maar toch niet met maanzaad, zeker?’ Ik brak een snee brood in tweeën en at hem op. ‘Hoe smaakt het vlees?’ Vroeg ze. ‘Goed. Best’. ‘Je propt je vol met aardappelen en brood, en ik moet ’t vlees weggooien.’ Enz. enz. De Jiddische Memme, ik kom haar overal nog tegen, in anekdoten, in films en literatuur. Eet, eet, eet! KARIEN

ANSTADT

Bronvermelding: Jim Dale, The Jewish Mother Book, Missouri, 2001; Philip Roth, Vaarwel, Columbus, Amsterdam, 1964

Enter - 4 mei. De 88-jarige Max de Vries zegt kaddiesj bij het Joods monument, waar de Jaarlijkse monumententocht wordt afgesloten. Links aan de arm van de heer De Vries, vrijwilligster Anneke Kopuit. ‘Het was een hele happening met oude jeeps en vrachtwagens en chauffeurs in militair uniform, veel belangstellenden en schoolkinderen die bij ieder monument bloemen legden.’

Wat doet de afdeling vrijwilligerswerk JMW? JMW heeft zo’n 180 vrijwilligers die door het hele land werken. Ingegeven door de aard van onze doelgroepen en de doelstellingen van het werk vraagt JMW van alle vrijwilligers een Joodse achtergrond. Ongeveer de helft van de vrijwilligers zet zich in voor de activiteiten van het ‘opbouwwerk’. Deze vrijwilligers organiseren de vaste bijeenkomsten in de Mediene zoals bijvoorbeeld koffie-ochtenden, matzebrunches en Chanoekavieringen. Daarnaast fungeren zij ook als gastheer en gastvrouw. Sommige vrijwilligers vervoeren de deelnemers naar de activiteiten. Ongeveer 85 vrijwilligers zijn aangesloten bij de hulpverlening en het ‘ouderenwerk’ van JMW. Deze vrijwilligers leggen overal in het land (ook telefonische) huisbezoeken af aan hun

vaste cliënten. Vrijwilligers gaan met hun cliënten wandelen of een terrasje pikken, voeren een ernstig gesprek, fungeren als klankbord bij het nemen van moeilijke beslissingen, of verrichten hand-, en spandiensten. Vrijwilligers vervoeren cliënten naar het ziekenhuis, organiseren een leesclub aan huis, of leggen (in Amsterdam) jaarlijks een preventief huisbezoek af aan alle Joodse 75-plussers. Andere vrijwilligers zijn het hele jaar beschikbaar voor deelnemers aan de Telefooncirkel. Op kantoor Amsterdam helpt een aantal vrijwilligers met het verzendklaar maken van de vele postzendingen die JMW uit laat gaan. Weer andere vrijwilligers zijn beschikbaar voor incidentele hulp bij congressen en grote thema bijeenkomsten die JMW

organiseert. Alle vrijwilligers van JMW worden door een beroepskracht begeleid. JMW zorgt voor een onkostenvergoeding en een ongevallenverzekering, een vrijwilligersovereenkomst en handboek, de nieuwsbrief, deskundigheidsbevorderende trainingen maar zeker ook gezellige bijeenkomsten voor alle vrijwilligers. De vrijwilligers worden vertegenwoordigd in de Vrijwilligersraad, die gevraagd en ongevraagd advies uitbrengt en de belangen van de vrijwilligers behartigt. Kijkt u ook eens op www.joodsevrijwilligers.nl. Meer informatie kunt u krijgen door ons een berichtje te sturen naar [email protected] LIESBETH

DE VRIES,

COÖRDINATOR VRIJWILLIGERSWERK

De afdeling jmw vrijwilligerswerk amsterdam kampt met een ernstig tekort aan

Vrijwilligers ten behoeve van sociaal vervoer B R A N D B R IE F

In en rondom Amsterdam is er bij onze doelgroep een grote behoefte aan vrijwilligers die met hen: • Naar arts en ziekenhuis gaan • Wekelijks de boodschappen willen gaan halen • Vervoer naar sociaal-culturele activiteiten willen verzorgen Van een rijdende vrijwilliger wordt verwacht dat zij of hij • Een veilig chauffeur met eigen auto is • Geduldig en behulpzaam is • Het prettig vindt om met mensen om te gaan • Bij voorkeur een Joodse achtergrond heeft, of een aantoonbare sterke affiniteit met het Jodendom heeft Onkosten worden vergoed! Kent u in uw kennissenkring iemand die hiervoor benaderd kan worden? Geeft u dit dan door aan Liesbeth de Vries, tel. 020-577 65 77, 020-577 65 46 of [email protected]

Bij voorbaat onze hartelijke dank!


Multi Culti De eerste bijeenkomst van de Salon Amsterdam De Salon Amsterdam is een nieuw internationaal initiatief. Begonnen in Tel Aviv, heeft het zich inmiddels verspreid naar Wenen, Mexico-stad en nu naar Amsterdam. JMW ondersteunt dit initiatief. In Amsterdam wordt gestreefd naar een vast aanbod van alternatieve Joods-culturele activiteiten dat aansluit bij de Joodse identiteit van een jongere generatie en met name bij degenen die zich meer aan de periferie van de Joodse gemeenschap bevinden en degenen die zich niet direct verbonden voelen met het georganiseerde Jodendom.

Hoewel mijn leeftijd net even wat hoger ligt dan die van de doelgroep waarop de Joodse Salon Amsterdam zich richt (25-40 jaar), toog ik in april met echtgenote, zoon en nichtje (wier leeftijden weer net onder de doelgroep liggen) richting ‘Bitterzoet’. Via het Damrak lopen wij naar de Spuistraat langs de hotels, galerietjes en de dames voor de ramen. ‘Bitterzoet’ is een bar, maar heeft ook een open podium en kan als theater worden gebruikt. De Salon vult twee verdiepingen van het pand. Beneden is de bar met lounge banken, boven een kleine fotoexpositie van een Nederlandse en een Israëlische fotograaf. Bij binnenkomst

blijken er al aardig wat bezoekers van diverse achtergronden, geïnstalleerd te zijn. In één van de hoeken geniet men het laatste brood voor Pesach, met Choumoes en andere salades. Achter de tafel herken ik, in een jonge vrouw met aanstekelijke Rotterdamse blijmoedigheid, toch duidelijk de dochter van een bekende Amsterdams-Joodse chirurg. Er blijken ook nog wat andere typetjes rond te lopen en te acteren. Om een uur of negen begint het programma, geopend door Anja Waleson en Lievnath Faber. De voertaal is Engels.

Joods Zorgcircuit zet Vriendenkring op Het Joods Zorgcircuit heeft een vriendenkring opgericht met als doel zoveel mogelijk mensen te informeren over de dienstverlening van de aangesloten zorginstellingen. Zowel de zorgbehoevende met een Joodse achtergrond zelf als personen in de nabije omgeving van de zorgbehoevende kunnen zich aansluiten. De Vriendenkring biedt, op verzoek van de klant, zowel algemene als gerichte informatie per instelling. Het Joods Zorgcircuit is een keten van Joodse Zorginstellingen die samen-


werken op vele gebieden, om cliënten en patiënten optimaal te kunnen bedienen. De zorgpartners hebben een landelijke functie. De meesten zijn gevestigd in Amstelveen en Amsterdam, waar ook een groot percentage van de Joodse doelgroep woonachtig is. De partners in het Joods Zorgcircuit beschikken over speciale kennis en ervaring die nodig zijn voor een goede begeleiding van Joodse cliënten. Samen bestrijken de partners alle mogelijke aspecten van zorg; van jong tot oud! De instellingen hebben een Joodse identiteit, waardoor cliënten van

Joodse afkomst zich er thuis voelen. Een eigen, Joodse sfeer en de mogelijkheid zich binnen de instellingen aan de Joodse gebruiken te houden, zijn kenmerkend. Alle partners bieden ook zorg aan personen zonder een Joodse achtergrond. Bij JMW beperkt de dienstverlening aan personen zonder Joodse achtergrond zich tot mediation. De partnerinstelingen zijn vernieuwend en leveren elk op het eigen vakgebied zorg van hoog niveau, waarbij de behoefte van de klant centraal staat.

What if we hadn't swapped slavery for freedom? Het eerste programma onderdeel bestaat uit een performance waarin een alternatief Pesachverhaal van Shalom Auslander wordt voorgelezen. ‘Plagued’ vertelt de belevenissen van een volledig in de Egyptische maatschappij geïntegreerde Joodse slaaf, die geen enkele behoefte heeft om met Mozes naar het Beloofde Land van melk en honing te trekken, tijdens de periode van de tien plagen en de uittocht uit Egypte. Het verhaal wordt door de verteller met verve en humor voorgelezen en het publiek is opvallend stil. Na deze performance is er weer tijd voor een drankje, een hapje, gebabbel en geflirt. What if strangers swapped lives? Het tweede programma onderdeel is samengesteld uit twee interviews met diavertoningen. De Nederlandse fotografe Ms. Mozcowicz vertrekt voor een paar dagen naar Tel Aviv en woont

daar in het appartement van haar Israëlische collega. Zij maakt kennis met zijn moeder en zijn vrienden en fotografeert. De Israëlische Mr. Haber trok naar Amsterdam, logeert in het appartement van Ms. Mozcowicz, leerde haar vrienden kennen en fotografeerde Amsterdam. Tegen de achtergrond van de gemaakte foto’s interviewt één van de organisatoren van de Salon Tel Aviv, beide fotografen.

Volgende Salon Amsterdam: Animation Nation, Saturday June 27th 2009 Pakhuis de Zwijger, Amsterdam

What if my tuba got swapped in Cuba? Na een nieuwe loungepauze swingt het publiek op de Israëlische muziek van de band Boom Pam, anderen blijven doorsjmoezen. De jaren beginnen te tellen. Na een drietal nummers vertrek ik met echtgenote –onder luide trom (van de Boom Pam)- naar buiten. Zoon en nichtje blijven nog, want deze avond is nog lang niet op z’n eind. Mijn vrouw en ik wandelen richting huis en genieten na van de fantastische start van dit nieuwe initiatief, ‘de Salon Amsterdam’. HANS

De Joods Zorgcircuit partners zijn: • Het Sinai Centrum is een instelling voor geestelijke gezondheidszorg en verstandelijk gehandicapten met twee vestigingen in Amstelveen. Zij zijn gespecialiseerd in psychotraumabehandeling voor oorlogs- en geweldsgetroffenen. • Ziekenhuis Amstelland is een algemeen ziekenhuis met een Joodse afdeling, waar patiënten, indien zij dat op prijs stellen, verpleegd worden volgens de Joodse tradities. • Joods Hospice Immanuel is een hospice in Amsterdam Buitenveldert,

Voor meer informatie: www.jewishsalons.net

VUIJSJE

en heeft plaats voor zes bewoners die in een veilige en vertrouwde omgeving het leven kunnen afsluiten. • Beth Shalom is een multifunctioneel zorgcentrum of verpleeghuis met vestigingen in Buitenveldert en Osdorp (na oplevering nieuwbouw verhuist de vestiging in Osdorp naar Amstelveen). • JMW is een organisatie voor hulpverlening, thuiszorg, sociale & culturele activiteiten, vrijwilligerswerk en mediation.

• Het mr L.E. Visserhuis is een klein sfeervol woonzorgcentrum voor Joodse ouderen in Den Haag. Via de antwoordbon in de Benjamin, of via de website van het Joods Zorgcircuit kun je je aanmelden als Vriend van het Joods Zorgciruit. Vanaf het moment van aanmelden ontvang je informatie over het complete dienstenpakket van het Joods Zorgcircuit. Voor meer informatie over het Joods Zorgcircuit: www.joodszorgcircuit.nl


Multi Culti JODEN UIT HET BUITENLAND

Bruggenbouwer Sami Kaspi Is hij de meest verkeerd begrepen Jood van Nederland? Aan zijn intenties zal het in ieder geval niet liggen. De heer Kaspi heeft grote ambities en plannen. Met veel woorden legt hij uit waarom juist hij de man voor de Job is. Hij, de Marokkaanse Jood, de ervaringsdeskundige, kan bruggen bouwen tussen de Marokkaanse en de Joodse gemeenschap. Geboren in Rabat, Marokko, groeit hij op in de Mellah, een Joodse wijk in de Medina. Hij zat op de Joodse school l’Ecole Israelite de l’Alliance de Rabat. Verder heeft hij de Hoge school afgemaakt in Marokko. Zijn moeder maakte de gouden garneringen van gouden randen en

knoopjes in kaftans van de Koninklijke familie en diplomaten. Zijn familie werkte en woonde naast Moslims, die zij hun broeders en zusters noemden. Op zijn 19e jaar emigreerde hij naar Israël. De heer Kaspi bewaart warme herinneringen aan zijn jeugd. Deze herinneringen aan Marokko zijn dan ook de motor van zijn intenties. Hij streeft naar een vreedzame samenleving tussen Moslims, de Nederlandse en met name de Joodse gemeenschap. De problemen met de MarokkaansNederlandse jeugd zijn wat de heer Kaspi betreft makkelijk te verklaren: zij stammen immers af van de Berbers, de inwoners van het Rifgebergte, die

eeuwenlang werden vervolgd en gediscrimineerd. Zij werden onder druk gezet om hun identiteit op te geven: hun taal, hun geloof, hun gebruiken. De Rifberbers kwamen in opstand en hebben verschillende malen bloedige strijd geleverd tegen de Arabische meerderheid van hun land. Er is dus menig Marokkaanse familie in Nederland die een trauma, veroorzaakt door uitsluiting en geweld, van generatie op generatie doorgeeft. Deze geschiedenis kan verklaren waarom de Marokkaanse gemeenschap zich terugtrekt op zijn stellingen, wanneer zij zich (terecht of onterecht) door de buitenwereld bedreigd voelt. Het kan de onder-

HOT SHOT

Sami Kaspi bij de uitreiking van onderscheidingen door zuster van de koning van Marokko 26 Benjamin nr. 76 - juli 2009

liggende angst voor en woede naar een heersende meerderheid verklaren, maar de antisemitische uitingen zijn daarmee niet uitgelegd. De heer Kaspi denkt dat de strijd tussen Israël en de Palestijnen, waarmee sommige Marokkaanse jongeren zich identificeren, hier debet aan heeft. Vol vuur voegt hij hieraan toe: “Als ik dit soort geluiden hoor, spreek ik hun ouders aan! Waarom hebben jullie, aan jullie kinderen niet vertelt dat hun grootvader in Marokko in vrede samenleefde met Joden, dat hij samen met mijn vader aan tafel zat en feest vierde?“ En hij vervolgt: “Deze ouders hebben een verantwoordelijkheid, die ze niet nemen. Ze vertellen hen niets over onze gezamenlijke geschiedenis in Marokko. Ik kom regelmatig jongeren tegen die versteld staan, wanneer ze een Marokkaan met een kipa zien. Dan zeg ik, het zit zo: Ik heb twee ouders: mijn vader is Marokko, mijn moeder is Israël. Ik heb ze beiden lief”. Maar hoe spreek je een 16-jarige met een hoofd vol vooroordelen aan? De heer Kaspi laat daar geen twijfel over bestaan. Dat doe je rechtstreeks, in de taal die de jongen spreekt. En die taal spreekt de heer Kaspi, zowel letterlijk als figuurlijk. Hij vertelt: “Ik heb tijdens een demonstratie tegen het (oorlogs-) beleid van Israël gezien dat een jongen de Israëlische vlag verbrandde. Ik was woedend. Ik heb hem in Arabisch toegeschreeuwd: Van mijn vlag blijf je af! Hoe durf je! Uiteindelijk stonden we allebei te huilen”. Dit zijn de momenten waar de heer Kaspi voor leeft: de doorbraak, de toenadering. Van daaruit kun je praten, over en weer begrip kweken. Toen een journalist na de moord op van Gogh bij hem op zeer ongenuanceerde wijze

verhaal kwam halen over de slechte Moslims, heeft de heer Kaspi hem echter geweigerd te woord te staan. ”Ik verraad mijn broeders niet”. Hij legt uit: ”Ik wil best praten, maar wel onder bepaalde voorwaarden”. Bij praten alleen blijft het overigens niet. De heer Kaspi is de drijvende kracht achter de Stichting Maïmon, de organisator van de Mimoenafeesten (welke traditiegetrouw worden gevierd door Joden uit Marokko). Tijdens deze feesten komen verschillende vertegenwoordigers uit de Marokkaanse, de Nederlandse samenleving en de Joodse gemeenschap samen om in een ongedwongen sfeer te discussiëren over respect, solidariteit en broederschap. Ik heb twee ouders: mijn vader is Marokko, mijn moeder is Israël. Ik heb ze beiden lief Het laatste feest vond plaats 26 april jl. in de Academie van Bouwkunst in samenwerking met het Joods Historisch Museum. Aanwezig waren onder andere Professor A. Kenbib Professor in het Joodse erfgegoed van Marokko hij geeft college op de Universiteit van Rabat en de Universiteit van Sorbonne in Parijs (hij heeft vele boeken op zijn naam staan) en professor M. Bouanani Historicus en mediapresentator over Joodse cultuur en geschiedenis in Marokko, beiden zijn moslim, maar zijn speciaal naar Nederland gekomen om Mimoena te vieren en te vertellen over hun specialiteit “Joden als goede buren” een stukje herinnering aan het Joods Cultureel erfgoed. Verder de Nederlandse Dr. Herman Obdeijn Hoogleraar Marokkaanse geschiedenis op de Universiteit in Leiden. Ook was aanwezig de Nederlandse ambassadeur

de heer Leenstra te Rabat, Marokko. De heer Kaspi benadrukt dat op de Mimoenafeesten iedereen welkom is. Ook zet de heer Kaspi zich in voor tentoonstellingen over de Joodse gemeenschap in Marokko en verdiept hij zich momenteel in Andalusische Marokkaans Joodse muziek. Het is zoeken naar “common ground”, wat niet al te lastig is, want er zijn genoeg overeenkomsten. Je moet ze willen zien. Het is onmogelijk in een artikel op te sommen wat de heer Kaspi allemaal doet om dat ene doel te bereiken: vrede tussen Moslims en Joden. Hij heeft de aanzet gegeven om het JMNA op te starten. Dat zijn werk gewaardeerd wordt blijkt wel uit de onderscheidingen die hij mocht ontvangen: mede dank zij de Joodse en Marokkaanse gemeenschap is hij geridderd in de orde van Oranje Nassau. En op een mooie vrijdagavond in november 2008 ontving hij uit handen van Prinses Lalla Meryem een Koninklijke onderscheiding van de Koning van Marokko, Mohammed VI. Op mijn vraag hoe zijn verstandhouding is met de Joodse gemeenschap in Nederland, antwoordt hij: “Ik weet niet of ze mij altijd even goed begrijpen. Ik ben nogal breedsprakig. Ik heb daarbij vrij duidelijke ideeën over samenwerking. Toch hoop ik dat ze mij willen gebruiken, wanneer het de dialoog met de Moslimgemeenschap aangaat. Anders missen ze een kans op toenadering en dat zou echt jammer zijn”. Wilt u meer informatie over de Stichting Maïmon, ook voor reizen naar Joods Marokko en de Koningssteden, kijk dan op: www.amsterdamsezelf.org/ organisaties/Maimon of tel 06-41822697 ESTHER

KONSTANTINOV


Sjoek GEZOCHT BSP is op zoek naar kapper, schoonheidsspecialiste en tuinman Uit een aantal panelgesprekken met belangstellenden voor het BSP en een uitgebreide enquête is ons duidelijk geworden dat er vooral behoefte is aan een betrouwbare kapper, schoonheidsspecialiste en tuinman die bij de mensen thuis zijn of haar diensten aanbiedt. Oefent u één van de gevraagde beroepen uit, kent u de Joodse doelgroep en wilt u voor en met hen werken, neem dan contact op met Irene Hirsch of Silvy Heijmerink op tel. 020-577 65 88 of mail: [email protected]

SJOEKER Au pair bij de familie Cook, Zwitserland Ik ben Rie Buis-Velthuizen. In 1960 heb ik met veel plezier gewerkt als au-pair bij de familie Cook. Ik zou heel graag opnieuw met hen in contact komen. Hoewel ik dit in het verleden meerdere keren heb geprobeerd is het me helaas nooit gelukt. Het gaat om het echtpaar Alfred Cook (Kok) en zijn echtgenote Elisabeth Cook (Hackert). Waarschijnlijk zijn zij nu rond de 80 jaar. Zij hadden toen twee dochters, Anita en Karen en later is er ook nog een zoon geboren. Ik denk dat de dochters nu ongeveer 50 jaar zijn. De familie Cook heeft gewoond in New York White Plains (USA) en daarna zijn ze verhuisd naar Nyon in Zwitserland, waar ik hun au-pair was. Hierna zijn ze verhuisd naar Milaan. Wie kent het echtpaar of hun kinderen en kan mij met hen in contact brengen? Telefoon: 0181-451 686


BENJAMIN SERVICEPAKKET

Invulling Joods sausje en Het Benjamin Servicepakket (BSP) is een dienst van de Benjamin waarbij iedereen met een Joodse achtergrond extra korting krijgt op allerlei zorgen gemaksdiensten, artikelen en cursussen. Het aanbod is in samenwerking met de OsiraGroep ontwikkeld, zie ook www.osiragroep.nl. Naast het algemene aanbod van Osira kun je ook gebruik maken van een pakket van diensten, cursussen en activiteiten welke zijn afgestemd op de wensen van personen met een Joodse achtergrond. Zo kun je bijvoorbeeld behandeld worden door een Joodse pedicure, gebruik maken van een kosjere maaltijdservice, of een betrouwbare Joodse klusjesman, of elektricien inhuren. Voor vragen over één van uw apparaten in huis biedt onze medewerker van ‘In je nopjes aan de knopjes’ wellicht uitkomst.

NIEUW

Even voorstellen Nieuwe aanbieder: Walg Electra Na jaren in loondienst te hebben gewerkt, nam ik in 2005 op 38-jarige leeftijd het besluit voor mezelf te gaan beginnen. Tot op heden heb ik nog geen moment spijt gehad van deze beslissing.

WWW.BENJAMINSERVICEPAKKET.NL

Wat kost me dat? Voor slechts € 17,50 per jaar maak je als lezer en abonnee van de Benjamin met het hele gezin ‘van jong tot oud’ gebruik van ons Benjamin Servicepakket. De ervaring leert dat de abonnementskosten zeer snel zijn terugverdiend. Wil je weten hoeveel voordeel een lidmaatschap oplevert, bel ons dan en informeer naar de mogelijkheden. Meer weten of aanmelden? Voor een volledig en actueel aanbod, informatie en inschrijvingsmogelijkheden zie www.benjaminservicepakket.nl. Bellen kan van maandag t/m donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur naar 020-577 65 88 en mailen naar [email protected] Inschrijven kan ook door de antwoordbon achterop deze Benjamin in te vullen. Stuur deze naar JMW o.v.v. ‘Lidmaatschap Benjamin Servicepakket’. U ontvangt dan binnen 3 weken een gemeenschappelijk pasje van JMW en de OsiraGroep.

Ik kan nu doen waar ik jaren van heb gedroomd. Het is iedere dag opnieuw een uitdaging om oplossingen te bedenken voor schijnbaar onoplosbare elektrische problemen. Walg Electra is een eenmanszaak en is gespecialiseerd in elektrawerkzaamheden. Voor alle voorkomende elektra klussen, groot en klein, kunt u bij mij terecht. Maar ook voor de aanleg van uw computernetwerk, telefonie, intercom en deurvideosysteem draai ik mijn hand niet om. De aanleg van een sjabbesklok, het repareren van uw sjabbesplaat en/of ketel, het ophangen van uw schilderijen, reparatie van wasmachine en/of droger kortom: Voor iedere klus, vakkundig en snel... Bel Marcel!!!

nieuw aanbod Voorbeelden specifiek Joodse diensten • Kosjere maaltijdservice van de Keukens van Langerhuize biedt landelijk haar diensten aan. Makkelijk en lekker voor een gezellig kosjer etentje. 020-347 24 00 • In je nopjes aan de knopjes, praktische hulp voor achter de computer. Kosten € 10,– per uur, voor BSP leden € 8,– per uur. • Cursussen van Beth Simcha voor 50-plussers - Ivriet-, Engels-, Jiddisch-, teken- en schilderlessen met 15% korting. - Joodse geschiedenis (35 lessen á € 105,-). Abonnees € 90,–. - Gymnastiek en koor € 85,– per jaar. Abonnees: € 72,–. - Dinsdagmiddag activiteiten en open atelier € 2,25 per keer. Voor abonnees € 2,–. • Dagtochten en bijzondere evenementen met 10% korting voor abonnees. De prijs is afhankelijk van de activiteit. • Nesjomelet. Kom gezellig dineren in de Kastelenstraat. Per maaltijd € 9,50 en abonnees € 8,50. • Pedicure ‘Sadi Friedman’ komt aan huis in Amstelveen, Amsterdam-Zuid en Buitenveldert. Manicure € 18,– en pedicure á € 25,– per behandeling (+ parkeerkosten). Snel een afspraak maken? Bel 06-224 889 62. • Philip Polak van Philektra; Voor al uw klussen in huis die maar blijven liggen biedt Philip Polak hulp. Hij is gespecialiseerd in elektra maar ook andere klusjes in en rondom uw huis kan hij verhelpen. Voor BSP leden € 28,50 per uur ex. BTW en materiaal. Geen voorrijkosten. Bel 020-4411 648 of 06-224 892 06 • Marcel Walg, van Walg Electra € 28,50 per uur ex BTW, geen voorrijkosten. Voor vragen of een vrijblijvende afspraak, neemt u gerust contact op. Dit kan telefonisch op de nummers 06-339 623 01, 020-647 74 92 of per e-mail op: [email protected]

w w w. b e n j a m i n s e r v i c e p a k k e t . n l

Ik ben gedipl. magnetiseur en integratieve masseur. Integratieve massage: oosterse en westerse massagetechnieken op hollistische bassis. Bij verschillende aandoeningen worden geest en lichaam als eenheid gezien en indien noodzakelijk ook als eenheid behandelt. Ik heb een Joodse achtergrond, ik voel me aangetrokken en betrokken tot de Joodse

problematiek. Wederzijds begrip en betrokkenheid tijdens de behandeling bevordert het genezingsproces van de te behandelen persoon. Magnetiseren is voor mij een liefdevolle, genezende energie die ik mag ontvangen en doorgeven. Deels heb ik mijn studie afgerond op MBO, HBO Academisch niveau. Met de mensen die ik al heb behandeld heb ik goede resultaten bereikt.

De mens staat voorop en zeker niet het geld. Kosten 1,5 uur € 35,–, tel. 06-177 491 14 • Depressie • Burn-out • Hoofdpijn/migraine • Nekpijn, Maagklachten/misselijkheid • Eczeem • Herpes • Voetspoor • Angst / paniekstoornis • Rugklachten / acute rugklachten • Sportblessure • Gespannen houding • Vermoeidheid

Adverteren in de Benjamin?

Bezoek de website www.debenjamin.info voor de advertentietarieven en Benjamin deadlines voor 2009, of neem contact op voor advertentietarieven met [email protected]

www.debenjamin.info


Sjoek Daten op het Europese Joodse netwerk Voor Joodse jongeren in Europa die op zoek zijn naar een Joodse partner is het niet altijd gemakkelijk het uitdagend te houden. Want wat wil je nog weten als je met je date ‘in de wieg hebt gelegen’, op Joodse les hebt gezeten, hem of haar van feestjes kent en alle roddels hebt gehoord? Het zoeken is naar de 'onbekende' Joodse kandidaat, en menigeen zoekt de oplossing op internet, met zijn ongekende mogelijkheden... De Joodse gemeenschappen in de hoofdsteden van Europa zijn klein en wie ook maar een beetje actief is kent al z’n leeftijdsgenoten ‘van de club’.

MELD JE AAN! Houd je het liever wat dichter bij huis, wil je geen kosten maken voor een abonnement en toch de mogelijkheden onderzoeken voor vriendschappen ‘of zoveel meer als je zelf wenst’ in jouw eigen omgeving, bezoek dan www.stichtingjingles.nl en maak je eigen profiel aan.

Velen vestigen hun hoop daarom op de Europese relatiemarkt. Want wie weet hoeveel ‘onbekenden’ er wel niet zijn in Berlijn, Genève, of zelfs Warschau... Feesten en weekenden georganiseerd voor Europese jongeren worden druk bezocht. Ook het wereldwijde web zou een uitkomst moeten bieden. Want deze virtuele relatiemarkt geeft vanuit de eigen huiskamer toegang tot duizenden onbekende Joodse kandidaten. Achter het grijze vlak van de computer gaat een hele wereld schuil, een gemeenschap, en misschien de toekomstige partner van vlees en bloed. Alleen staan er tegenover alle ongekende mogelijkheden soms wat minder gunstige kanten. Zo blijken onbekende kandidaten in werkelijkheid niet altijd zo aantrekkelijk als op het scherm leek. Ook klagen velen er over dat zij veel tijd kwijt zijn aan mensen die eigenlijk niet serieus zijn. En als men dan na vele e-mails en telefoontjes besluit de trein naar Parijs te pakken, wil het contact zonder ‘tussenscherm’ niet altijd goed uitpakken. Als het wel klikt komt de belangrijkste vraag: ben jij of ik echt bereid het leven in eigen land op te geven...?

Meer dan 400 actieve vrienden wachten op jou

Niet ingeschreven is altijd mis

Ontmoet je vrienden op Jingles

Jingle?

Op de site YouTube, een razend populaire website waar iedereen zijn eigen filmpje kan plaatsen, is een Joodse jongen begonnen met een reeks komische filmpjes onder de titel ‘Jew Complete Me’, met als doel zijn Joodse wederhelft te vinden. ‘Why to date a Jewess?’ stelt hij zichzelf de vraag voor de camera in het eerste filmpje. ‘Ik weet niet... zodat de kinderen Joods zijn, zodat we dezelfde cultuur en tradities hebben, dan hoef ik haar niet de hele Megillah uit te leggen en vice versa...’ Niet alleen de jongeren zelf, ook ouderen die zich zorgen maken om het hoge percentage gemengde relaties, zien internetdaten als een uitkomst. Zo betaalde een rabbijn uit New Jersey vorig jaar uit eigen zak 24 halfjaarabonnementen op een Joodse datingsite voor de jongeren van zijn gemeenschap. Andere rabbijnen volgden dit voorbeeld. Inmiddels biedt de website een bulktarief aan voor rabbijnen die lidmaatschappen willen kopen voor leden van de gemeenschap. Jonathan Brenner, 31, uit Kopenhagen vertelt: ‘Ik hou niet van internetdaten. Het is net een supermarkt, alsof je iets van het schap afhaalt, zo kunstmatig.’ Maar waarom bevindt hij zich dan toch op het netwerk? ‘Ik heb niet zoveel keus. In het dagelijks leven kom ik vrijwel geen Joden tegen. Ik zie dit als enige oplossing als ik in de toekomst een Joodse identiteit wil behouden.’ Wie zijn geluk wil beproeven kan het proberen op de wereldwijde relatiemarkt. Wie weet behoor je tot de gelukkigen en is die P34523 die zonder foto op de website staat wel de Joodse prins waar je zo lang naar hebt gezocht... MAAIKE

VAN DER BRUGGHEN

ONZE CORRESPONDENTE EN FOTOGRAFE IN TEL AVIV


Maaike van der Brugghen onze correspondente en fotografe in Tel Aviv

Jingles de vriendensite Zoekt u een maatje, geliefde of welke vorm van gezelschap ook. Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaatsen uw berichtje gratis en sturen de binnengekomen reacties aan u door. U bereikt ons per mail: [email protected], of per post: ‘Benjamin redactie, o.v.v. Jingles, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ 530 Nu een aantal van mijn vriendinnen oma zijn geworden, speelt des te meer dat ik graag oma zou willen zijn. Welke kindertjes zijn op zoek naar een lieve gezellige oma? Regio Amsterdam.

531 Sportieve man, 61j., 1,67m. (omgeving Gooi- en Vechtstreek) houdt van reizen/ vakantie en div. sporten o.a. fietsen en (berg) wandelen. Zoekt idem vrouw voor vaste relatie, niet rokend, om samen liefde en geluk te delen en van het leven te genieten. Reacties gaarne met telefoon nummer. 532 Ik charmante vrouw, weduwe, 67 jaar, 1.74m, woonachtig te Amsterdam zoek een fijne en eerlijke vriend die weer wat warmte in mijn leven brengt. Ik sport veel, heb eigen huis en rijd nog graag auto. Ik houd van reizen, dansen, huiselijk verkeer en nog veel meer fijne dingen. Leeftijd maak niet uit. Liever geen kleine man.

SJOEKER Ik vond onlangs een negatief in een oud boek van mijn ouders. Ik liet de foto afdrukken. Het waren mijn ouders, zij waren samen met vrienden op een uitstapje. Rechts, mijn ouders, Joseph en Jeannette Khan-Bolle. De baby is waarschijnlijk van het andere paar. Wij woonden op de Pastoriestraat in Woensel, bij Eindhoven. Ik zou graag willen weten of iemand dit paar herkent en wie ze zijn. Ik denk dat de foto uit 1930 - 1932 is. Ik ben drie jaar geleden op Aliyah gegaan en woon vlak bij Jeruzalem. Bij voorbaat hartelijk voor reacties. Sonja Khan Hoekstra, tel/fax + 00972.2.590 1272, mobiel +00972.54.645 6275, e-mail [email protected]

SJOEKER Rebekka Biet, dochter van Izaak Biet en Beppie Goudeket. Ze heeft de oorlog overleefd als klein meisje en is opgevoed door haar grootmoeder, mevrouw Goudeket, die het kamp had overleefd. Ik geloof dat ik de enige ben die haar iets kan vertellen over haar "grootouders Biet" en over de "familie Biet" in het algemeen. Zowel als over haar ouders en tantes die ik goed heb gekend. Ik woon in Amerika maar ben van tijd tot tijd in Nederland. In Amerika ben ik ook per mail bereikbaar: [email protected] Tootje Renger-Loonstijn, 3518 Slade Run Drive, Falls Church, Va., 22042, USA. Tel. 001.703.532.8004.

OPROEP Koelanoe Chaweriem Deze club organiseert eens per maand op zondag voor Joodse jongeren met een beperking activiteiten onder professionele begeleiding. Zondag 28 juni 2009 Locatie: Moadon Haboniem, Landskroon 5, Amsterdam Informatie: tel. 020540 01 22 (overdag), 020-640 25 46 (’s avonds), [email protected] en/of [email protected]


Sjoek Oproepen De Hoge Feestdagen en meer bij Beit Ha'Chidush De tweewekelijkse diensten van vernieuwingsgemeente Beit Ha'Chidush in de Amsterdamse Uilenburgersynagoge staan open voor iedereen met een Joodse achtergrond, evenals de Joodse lessen voor kinderen in de leeftijd 6-13 jaar. Daarnaast organiseren wij bijeenkomsten met een seculier thema. BHC houdt ook dit jaar weer toegankelijke en sfeervolle diensten tijdens de Hoge Feestdagen. Data 18-19 september Rosh Hasjana, en 27-28 september Kol Nidre en Jom Kippur. Uitgebreide informatie op www.beithachidush.nl PJG Noord Nederland start met laagdrempelig jeugdonderwijs en lernen met volwassenen PJG Noord Nederland start vanaf 3 oktober 2009 met maandelijkse lessen voor kinderen van 6 tot 13 jaar die een Joodse ouder hebben. We volgen o.a. de Joodse jaarcyclus en geven Ivrietonderwijs. 30 augustus is er een introductiebijeenkomst voor ouders en kinderen. Op dezelfde tijden als het jeugdonderwijs starten we met themabijeenkomsten voor volwassenen voor leden en niet-leden met een Joodse achtergrond. Verdere informatie is te verkrijgen bij: www.pjg-noordnederland.nl, voor algemene informatie mail: [email protected] (jeugdonderwijs), [email protected] (volwassenen)


OPROEP Help de Joodse begraafplaats in Overveen in stand te houden! De Joodse begraafplaats in Overveen, die in 1797 werd ingericht door de Neie Kille in Amsterdam, is ernstig vervallen. Om dit Joodse monument voor de toekomst te behouden is een stichting opgericht, die daarvoor dringend hulp nodig heeft. De Neie Kille was een nieuwe gemeente die zich in 1797 afscheidde van de Amsterdamse Joodse Gemeente. Geïnspireerd door de Franse Revolutie streefden de oprichters naar volkomen gelijkheid van de Joden met de andere Nederlandse staatsburgers. De begraafplaats is in 2005 een rijksmonument geworden. Met steun van de Marorgelden, de provincie en de gemeente Bloemendaal kon eind 2008 een begin worden gemaakt met de restauratie van één muur en de toegangspoort die op instorten stond. Met nog iets meer financiële hulp van Joodse fondsen en particulieren zullen de drie overige muren dit jaar gerestaureerd kunnen worden. In de volgende jaren komen het Metaheerhuisje en de grafmonumenten van o.a. de oprichters van de Neie Kille, van de bankier A.C. Wertheim (1832-1897) en van mr. dr. Lodewijk Ernst Visser (18711942), president van de Hoge Raad en voorman in het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog, aan de beurt. De Stichting tot instandhouding van de Joodse Begraafplaats te Overveen zoekt donateurs, die de begraafplaats willen sponsoren. Geef u op als donateur! Mail [email protected] Tel. 023-527 68 96. Ook een eenmalige gift is welkom. Fortisbank rekeningnr. 811828743 t.n.v. Joodse Begraafplaats Overveen, te Heemstede. Op de Open Monumentendag – zondagmiddag 13 september a.s. – is de begraafplaats te bezichtigen tussen 12.00 en 17.00 uur. Overigens op afspraak via e-mail of telefoon.

Oproep voor De Joodse Agenda De Joodse Agenda 2010 - 2011 krijgt als thema ‘humor’. Een aantal pagina's wijden we aan Joodse moppen. Tap eens uit úw vaatje en schrijf de leukste naar ons. Wij plaatsen de beste grappen (o.v.v. de naam van de inzender) in de agenda. Onder de inzenders worden drie agenda's verloot. Naast de moppen nodigen we u uit een grappige anekdote te beschrijven uit uw leven, van ongeveer 300 woorden. Wie weet wordt uw verhaal geplaatst en verwerft u eeuwige roem plús een gratis agenda. En natuurlijk kunt u net als ieder jaar een creatieve bijdrage leveren aan de agenda. Stuur uw berichten en/of plaatjes of foto's naar [email protected]

OPROEP Wie helpt onze JMW-Website naar Iwriet te vertalen JMW is dringend op zoek naar vrijwilligers die ons willen helpen onze nieuwe website te vertalen naar Iwriet, zodat onze informatie ook voor de iwriet-sprekers toegankelijk is. Basis teksten zijn zowel in het Nederlands als in het Engels aanwezig. Wie kent iemand of heeft zelf zin om met ons hier de schouders onder te zetten? Meer informatie? Mail [email protected] of bel 020-577 65 77 en vraag naar Silvy Heijmerink (ma-di-do 9.00-14.00 u.)

Joodse dienst of product aanbieden? Leest u dit en wilt u een dienst of product aanbieden dat binnen het Joodse aanbod in het Benjamin Service Pakket past? Neem dan contact op met Irene Hirsch tel. 020-577 65 88, Silvy Heijmerink tel. 020-577 65 18, of mail naar [email protected] U profiteert dan direct ook zelf van advertentiekorting in dit magazine!

Reacties en ingezonden stukken Tot onze spijt moet een selectie worden gemaakt van reacties en ingezonden stukken. Wij vragen uw begrip hiervoor. Naar aanleiding van het stuk ‘Babylonische spraakverwarring’ van Ewoud Sanders. Mijn overgrootmoeder was een Joodse zigeunerin die ik niet heb gekend. Haar dochter, mijn oma dus, sprak Jiddisch en bargoens. Helaas is zij 6 jaar gelden overleden. Het stuk in de Benjamin heeft mij echter tot nadenken aangezet. Zo ben ik een lijst van woorden gaan opschrijven die voor velen abracadabra zijn, maar mij heel vertrouwd klinken (helaas is er niemand meer in de familie die het zo vloeiend spreekt als mijn oma). Te beginnen met geld: cent – spie 5 cent – bas 10 cent – hondje 25 cent – heitje 35 cent – sojumbas 1,00 – sjoof 2,50 – achterwiel

100 gulden – meier 100 knaken – kiebelmei 150 gulden – lammerhei 200 gulden – beis meier 300 gulden – kimmel meier 500 gulden – sowediewemei 1000 gulden – rootje Wat algemene woorden: moeder – merieke of mamme vader – perieke of pappe kind – grom meisje – schikse of mokkeltje mensen – gajes hand – jad gezicht, mond – murf neus – nak eten – bikken drinken – buisen honger – doei plassen – vlossen heel brood – lechum eieren – betskus of lausien ogen – glimmerikken kleding – klof eten – nassen goedkoop – besol

duur – jouker praatje bij het schooien – prevelement bedelen – mangen niets verdiend hebben – geen jat moos hebben wc – boutceles of boutkurf stelen – sjoeren schaam je – deis je aardappelen – bonsen gek – mesjokke of wous water – majem jenever – jajem bang – peur woonwagen bewoonster – manisch mokkel ogen – glimmerikken kijken – spannen vagina – tejeis (niet als scheldwoord) Wat kreten en opmerkingen: te duur niet kopen – maas jouken mot je noppes poten moet je niet op laten schrijven bij die winkel – mot je noppes op laten dieken bij die ginnef doe de deur dicht – flik de val dicht HERMAN

DE VRIES

OPROEP de volledige tekst van deze oproep staat op www.debenjamin.info Herkomst gezocht! Voordat ik een oproep wil doen aan mensen die me wellicht kunnen helpen met het achterhalen van mijn echte herkomst wil ik het volgende graag vertellen. Al zo’n vijftien jaar heb ik geen contact meer met mijn familie. Dit naar aanleiding van vele incidenten waaraan ook ik zelf schuld heb, maar wat niet weg neemt dat ik mijn familie via deze oproep beslist geen schade wil berokkenen. Daarom, en alleen daarom, wil ik mijn achternaam en de andere

namen uit mijn relaas niet noemen. Als iemand dit verhaal van mijn uiteindelijke voorvaderen/ moederen weet, dan is dit zó herkenbaar dat ik hoop dat er toch reactie komt. Het is ongeveer zes jaar geleden dat ik voor het laatst bij mijn oma kwam, de enige waarmee ik nog enigszins contact had na alle familieperikelen van de jaren daarvoor. Onze familie is een echte familie van geheimen voor elkaar, dit alles gesmeed in een mooi jasje voor de buitenwereld. Niemand weet werkelijk iets van de ander, en veel, heel veel vraagtekens blijven jarenlang overeind.

Zo bezocht ik op een middag mijn oma weer. Nu wil het geval dat wij, dat betekent mijn vrouw en ik, enige jaren daarvoor waren begonnen met Hebreeuwse les. Toen onze lerares de allereerste keer de deur open deed, staarde ik met ongeloof recht in het gezicht van wat ik dacht dat mijn moeder was. Als twee druppels water. Zodoende vroeg ik die middag heel spontaan mijn oma of mijn moeder ook een tweelingzus had. NATHAN-FRANK

[email protected]

> www.debenjamin.info


Toen... COLUMN

B en j am i n

Verheugt u zich ook altijd op de Benjamin, maar laat uw zicht u steeds meer in de steek? Neem dan nu een abonnement op de

Jij als mij en ik als jou Regelmatig weer dezelfde vraag. Of ik nou eindelijk eens mijn kamer zou willen opruimen. Na jaren is het dan zover. ik begeef me op zondagochtend naar mijn oorspronkelijke kinderkamer in mijn ouderlijk huis. Daar draai ik een rondje; ik zie een bed, een bureau en een paar kasten. Zou er dan werkelijk nog iets de moeite waard zijn? Ik trek de krakende kastdeuren open en slaak een diepe zucht. Alleen die ene kartonnen doos tussen de kleding, ik weet het onmiddellijk, mijn brieven! Hoe heb ik die doos al die jaren hier kunnen laten staan? Gehaast ga ik in kleermakerszit op de grond zitten. Ik herken handschriften en briefpapier. Alsof er geen dag voorbij is gegaan. Het lijkt of ik me al die schooljaren – waarin ik me moest verdiepen in de sinus, cosinus en auss-bei-mit-nach – alleen maar op kinderlijke liefde had geconcentreerd.

‘Gesproken-Benjamin’. Wordt aangeleverd op daisy cd. Aanmelden via de antwoordbon, achterzijde Benjamin.

Tussen de puberbrieven zie ik ineens een vertrouwd handschrift, maar niet van een vriendje. Ze schreef altijd in losse letters, heel netjes, op een soort veredeld kladpapier. We deelden alles, we vertelden elkaar onafgebroken over

onze eerste zoen, eerste liefdes, al onze gedachten en gevoelens kregen urenlang de aandacht. Als schoolmeisje had ik namelijk een beste vriendin. Ik pak haar brieven uit de stapel en lees wie we waren, wie we wilden zijn. Middenin de stapel ligt een kort briefje over Poerim, we moesten ons verkleden voor het feest. We hadden ons wekenlang zitten afvragen ‘als wie we zouden gaan.’ ‘Jij als mij en ik als jou,’ had ze geschreven. Jij als mij en ik als jou. Er schiet een rilling over mijn rug en ik herinner me dat we dat ook werkelijk hadden gedaan. Zij de donkerblonde krullen, ík zwart steil haar. Die dag, droegen we elkaars kleren en fietsten we elkaars fiets. Met een glimlach op mijn gezicht, vouw ik het briefje weer dubbel, terug in de doos. Het zijn die liefdes, niet alleen tussen twee partners, maar ook die tussen vrienden en familie, die mij voortdurend bezig houden, waar ik romans over schrijf. Niet uit gemak, of om mezelf te verliezen in de romantiek. Integendeel, we weten dat liefdes en vriendschappen wonden geven waar geen enkele pleister op past. Maar het is juist de schoonheid van liefde die je af en toe de tijd laat vergeten. Bij het opstaan voel ik mijn onderrug, ik heb veel te lang op de grond gezeten. Ik neem de doos mee onder mijn arm. ARIELLA

Ariëlla Kornmehl is filosofe en schrijfster. Van haar hand zijn al meerdere boeken verschenen, één daarvan heeft zelfs een prestigieuze internationale literaire nominatie. Nieuwsgierig, kijk op www.kornmehl.nl


KORNMEHL

NIEUWS VAN BETH SIMCHA

Overpeinzingen Met veel plezier lees ik iedere keer de berichten over Beth Simcha in de Benjamin. Uiteindelijk was het werken daar een groot en belangrijk deel van mijn leven. Toen ik in 1968 voor JMW kwam te werken bestond Beth Simcha nog niet. Stans Visch was al aangesteld voor de administratie en we zaten nog ingekwartierd in de Joh. Vermeerstraat in een heel klein hokje in het gebouw waar heel JMW toen nog zat. Het ouderenwerk was nog verdeeld over drie clubs: de Linnaeusstraat, de Lekstraat en De Lairessestraat, ieder aangesloten bij een synagoge, onder beheer van de Joodse gemeente en betaald door de NIISA. Ik woonde toen al in Vinkeveen, kwam elke dag met de auto naar Amsterdam en bezocht iedere club één keer per week. De clubs hadden toen ieder wel 50 à 60 leden, allemaal oude mensen met vaak afschuwelijke oorlogservaringen.

De NIISA bood ons toen De Lairessestraat 13 aan als centraal ontmoetingscentrum. Ik herinner me nog dat de heer Parser de mezoeza aanbracht op de dag van de opening. Toen moesten we nog een naam bedenken. Daarvoor riepen we de hulp van onze leden in. De mooiste naam werd beloond. Het werd Beth Simcha en de bedenkster was mevrouw Naarden. Wat was het dankbaar werk. We hadden een stoet vrijwilligers om mensen op te halen en weer thuis te brengen. Dat werd geregeld door Stans en was een hele klus. Ik bezocht ’s avonds nog de sociale academie, want zonder diploma mocht ik niet als groepswerker optreden. Het was een hectische tijd. Er waren droevige momenten, vooral op de discussiemiddagen, maar we hebben ook veel gelachen en de Joodse humor bepaalde de sfeer.

Steeds nieuwe programma’s bedenken en het oprichten van het vrouwenkoor was voor mij een grote uitdaging. Trudie de Brie was onze begeleidster op de piano en we traden overal op; in Joodse instellingen en in veel bejaardenhuizen in Amsterdam. We hadden de beschikking over enkele heel goede stemmen, die vóór de oorlog nog in het beroemde koor van Hans Krieg hadden gezongen. Een hoogtepunt was zeker ook een reis naar Israël. Met 35 leden reden we met een bus en een Israëlische reisleidster door heel Israël. Ook daar traden we met het koor op. Voor de meesten was het een droomreis. Ik kon in mijn werk veel creativiteit kwijt en ik kan dus zeggen dat ik een heerlijke baan heb gehad, waar ik nog vaak aan terug denk. BOB

BARNHARD-HILENIUS

HOT SHOTS

Marc van der Pas en Judith Fuchs aan de Dode Zee


Toen... BRIEVENPROJECT ‘BIJZONDERE RELATIES’

Niet van Gisteren – Het brievenproject van JMW vijf jaar later Het moet ergens in het jaar 2003 geweest zijn dat het idee ontstond om ouderen met een Joodse achtergrond en kinderen met elkaar in contact te brengen. ‘Het ouderenwerk van JMW gaat intergenerationeel’ namen we ons voor. In mei 2004 waren er in Amsterdam kinderen met herdenkings-kransen gaan voetballen, er stonden berichten in de kranten dat docenten het niet meer zagen zitten om les te geven over de Tweede Wereldoorlog en in het algemeen werd de stemming tussen mensen met een Joodse- en mensen met een Islamitische achtergrond steeds grimmiger. Dat was aanleiding genoeg om daadwerkelijk en concreet plannen te gaan maken. Zo werd het echte idee voor het brievenproject geboren. Op het moment dat wij samenwerking zochten met een school werd Theo van Gogh vermoord. Amsterdam was

geschokt. Dat maakte het moeilijk om een school te vinden die in deze situatie een toch wel spannend traject aan zou willen gaan. De docent maatschappijleer, Gideon Simon van het Linnaeuscollege in Haarlem was wel onmiddellijk enthousiast en durfde het project aan. Het eerste jaar was een experiment, maar het ging goed. Een enthousiaste derde klas vmbo leerlingen, met verschillende achtergronden, correspondeerde met Joodse ouderen. Er werd veel informatie uitgewisseld over en weer. Er werd geschiedenis geschreven! Leerlingen die van huis uit weinig lezen maakten nu zelf een boek. En wat de bedoeling was gebeurde: Veel vooroordelen veranderden tijdens het schrijven van de brieven. ‘Mijnheer Simon, ik wist niet dat Joden zulke aardige mensen zijn. Vroeger in Afghanistan hoorde ik alleen maar dat Joden slechte mensen waren die anderen dood wilden hebben’.

Uit deze groep ontstonden koppels die later, op eigen initiatief, contact bleven houden. Bij het uitkomen van deze Benjamin is het brievenproject voor de zesde keer uitgevoerd. Vorig jaar op vijf scholen, dit jaar op drie. Nog steeds bereiken we dat twee groepen uit onze samenleving, die doorgaans geen enkel contact hebben, elkaar iets beter leren kennen. En nog steeds zijn we daarbij getuige van ontroerende ontmoetingen. Het project is in de zes jaren van zijn bestaan gegroeid. In de Hollandsche Schouwburg vindt sinds drie jaar de afronding plaats – de presentatie van het boekje, een rondleiding van de leerlingen door het gebouw en de buurt en de liveontmoeting tussen de schrijvers. Medewerkers van de Hollandsche Schouwburg waren zo enthousiast over het brievenproject, dat het dit jaar met hun medewerking werd uitgebreid: op de scholen van de klassen die schreven wordt een tentoonstelling georganiseerd. Thema’s van die tentoonstelling zijn de herinneringen van de oudere schrijvers, de ervaringen van de leerlingen bij de briefwisseling, de geschiedenis van de stad waar de school staat en de bredere context van de Tweede Wereldoorlog. We hopen dat dit project nog heel lang zal doorgaan. Als u graag wilt meedoen: in het najaar gaat Roos van den Berg weer op zoek naar nieuwe schrijvers, dus laat het haar weten (020-577 65 88 of [email protected]). EVA


DE BAAT en IRENE HIRSCH

Brieven schrijven aan twee meisjes die je niet kent Het brievenproject Niet van Gisteren, sinds een paar jaar georganiseerd door JMW, is een uitwisseling tussen scholieren en Joodse ouderen die de oorlog hebben meegemaakt en daar iets over willen vertellen. De eerste jaren dat ik op 4 mei met mijn kinderen bij de Hollandsche Schouwburg stond en de herdenking bijwoonde waren dát ook zo ongeveer de vragen die door mijn hoofd gingen: Hoe was dat dan en wat had ik nou mee gemaakt? Ik hád toch eigenlijk niets mee gemaakt, ik was toch nog maar een peuter toen? Later, door veel praten met leeftijdgenoten, veel lezen en nadenken ging ik er wat meer van begrijpen. ‘Verwerken’ ging dat heten, ‘het een plaats geven’ en vooral jezelf een plaats geven. ‘Nou mam, hier staan we toch maar mooi’ zeiden mijn kinderen. Toch was het nog wel moeilijk om daar aan twee onbekende meisjes over te schrijven. Niet té dramatisch maken, niet té ingewikkeld, aansluiten bij hun belevingswereld.

Maar na één brief was het ijs gebroken. Ze gaven ontroerende reacties: ‘We hebben er echt respect voor dat u zoveel heeft mee gemaakt en toch zo positief in het leven staat.’ En ze vroegen ook verder als ze iets niet begrepen hadden: ‘Hoe kon u dan weer vrij komen uit Westerbork, we dachten dat de Duitsers toch echt wel Joden haatten?’ Wat mij vooral zo frappeerde was, dat deze meisjes zélf al zoveel hadden meegemaakt in hun jonge leven en daar ook heel open over schreven. Ook vonden zij het erg belangrijk om er met elkaar en met anderen over te praten. Vriendschap en contacten betekenden veel voor hen. Het project werd afgesloten met een ontmoetingsbijeenkomst in de Hollandse Schouwburg. De scholieren kregen eerst een rondleiding langs allerlei ‘Joodse’ plekken en in de Hollandsche Schouwburg zelf. Tenslotte zaten we allemaal bij elkaar en vertelden wij ouderen iets over onszelf en deze plek en wat het voor ons betekende hier nu met onze briefschrijvers te zijn.

Dat waren ook voor mij weer aangrijpende verhalen. Voor veel mensen was het een grote emotionele opgave hier te zijn. En toen kwam het spannende moment dat ik mijn ‘éigen’ meisjes ging ontmoeten. Alsof ik naar mijn eerste date ging, zo voelde het voor mij. Je kent elkaar niet en toch heb je zulke intieme ervaringen met elkaar gedeeld. Zij vonden het ook heel spannend, maar het klikte meteen en binnen vijf minuten zaten we honderd uit te praten. Later hingen we beneden een tulp met een kaartje op, gingen naar de namen en lazen de namen van personen die we kenden. Ik vond het heel bijzonder daar met hen te staan en zij ook. We gaan elkaar nog een keer zien want we hadden alle drie het gevoel dat we nog veel te bespreken hebben. Ik denk er met een warm gevoel aan terug; een heel mooie ervaring. TIMNA

VAN DAM


Activiteiten Groepen en cursussen NIEUW

Ik heb een niet-Joodse partner In deze groep wordt besproken wat de mogelijke dilemma’s kunnen zijn voor partners in een gemengde relatie. Zowel de Joodse als de niet Joodse kant wordt belicht. Het is de bedoeling dat de deelnemers vanuit een persoonlijke ervaring met elkaar in gesprek gaan. Drie bijeenkomsten Start najaar 2009 Kosten: € 22,50 NIEUW

Haar moeders dochter In de bijzondere relatie tussen moeder en dochter blijkt iets te zijn, dat sterker is dan alle andere dingen. Deze relatie is bepalend in je leven. Boosheid omdat je moeder niet altijd gaf wat je nodig had vanwege haar oorlogs- of andere ingrijpende ervaringen, wisselt af met het gevoel voor haar alles goed te willen maken, jezelf weg te cijferen. Bovendien wisselen de rollen als moeder ouder wordt. In deze gespreksgroep hoor je hoe het andere dochters vergaat, verdiepen we ons in de relatie met onze eigen dochters en leren we grenzen aangeven. Vier bijeenkomsten, twee wekelijks. Kosten: € 30,– NIEUW

Vaderjoden De term Vaderjoden is 10 jaar geleden voor het eerst gebruikt door Andreas Burnier. Zij gaf het woord vaderjoden een positieve betekenis en wilde de erkenning van vaderjoden bepleiten. In de praktijk blijkt dat mensen met een Joodse vader het soms kwetsend vinden om zo genoemd te worden. In deze groep gaan we dieper in op de betekenis en gevoelswaarde van


Vaderjoden. Heb je een Joodse vader, geen Joodse moeder en voel je je aangesproken? Kom dan naar deze gespreksgroep van 4 bijeenkomsten. Start: najaar 2009 Kosten: € 30,– Je zal maar Joods zijn! - Drie bijeenkomsten over alle plussen en minnen van Joods zijn. Voor de een is het Joods zijn met de paplepel ingegoten, voor de ander is het een nieuwe ervaring. Voor de één horen Vaderjoden erbij, voor de ander niet. Voor de een is Joods zijn alleen maar verbonden met de oorlog, voor de ander heeft het een spirituele invloed op het leven. De een heeft last van vervelende opmerkingen over Joden, de ander heeft nog nooit zo iets meegemaakt. Kortom een scala van persoonlijke ervaringen, die we met elkaar bespreken en uitdiepen. Waar komen deze gevoelens vandaan, hebben we er last van, kunnen we ze veranderen en hoe ervaren anderen het? Hoe belangrijk is het Joods zijn nu in je leven? Wat betekenen de Joodse cultuur en traditie voor jou? Maak samen de balans op en overwin je onzekerheden en dilemma’s. Kosten: € 22,50 Cursus Joodse cultuur in één dag - Hoe was het ook alweer? Wat is een brit mila, (besnijdenis). Wat betekent sjabbes (zaterdag). Waarom vieren we Rosj Hasjana. (nieuwjaar). Op al deze vragen en nog veel meer krijgt u antwoord. Deze cursus is bedoeld voor iedereen die niets of weinig weet van de Joodse tradities. Voor iedereen met een Joodse achtergrond en ook de partners zijn welkom. Meer informatie: Mirjam Samson, (zie informatie blokje). Kosten: € 22,50

Van je familie moet je het hebben of niet... - Drie gespreksbijeenkomsten over familierelaties. Familie krijg je, vrienden zoek je uit. Familierelaties zijn relaties met een geschiedenis. Familiebanden kunnen dierbaar zijn en tegelijkertijd gecompliceerd. Soms is het contact met familie moeizaam of zelfs tijdelijk verbroken. Pogingen om in gesprek te komen lopen vast. Bij JMW horen we deze verhalen regelmatig. Tijdens deze bijeenkomsten kun je jouw verhaal kwijt en horen hoe anderen omgaan met hun ervaringen. Je kunt elkaar vertellen waar het misloopt. Of waar het stokt. en door het uitwisselen van ervaringen kun je nieuwe mogelijkheden ontdekken om het gesprek aan te gaan of de realiteit onder ogen zien en te leren accepteren. Bij voldoende deelname worden deze drie bijeenkomsten overal in het land georganiseerd. Kosten: € 22,50 Joods, maar Christelijk opgevoed - Als je een Joodse achtergrond hebt, maar je bent Christelijk opgevoed, hoe hervind je dan de juiste balans? Welke gevolgen heeft het voor je familie? Hoe hebben anderen dit ervaren? Misschien trokken in het verleden beide kanten je en ben je nu op een ander spoor. In deze gespreksgroep wordt de invloed van je achtergrond helder en kan je de keuze maken die bij je past. Vijf bijeenkomsten. Kosten: € 37,50

Informatie Meer weten over groepen en cursussen of de flyer ontvangen, bel Marianne Fuchs op 020-577 65 77 of stuur een e-mail aan [email protected]

DEELNEMER AAN HET WOORD Schrijfcursus - Mozaïek van je leven Doosje rozijntjes Ik was een jaar of 10 -11. Elke zondagmiddag gingen we op bezoek bij mijn oma op de Martelaarsgracht. Meestal bleven we bij haar eten en als we binnen kwamen roken we al wat er op het menu stond. De ene keer was het suddertjesvlees dat op het oliestelletje stond te pruttelen. Andere keren waren het de heerlijke geuren van kippensoep of kugel. We zaten altijd met een stel ooms en tantes aan tafel en het eten smaakte nog lekkerder dan het rook. De enige oom die nog thuis woonde was betoegd. Hij was portier bij Krasnapolsky en als hij van zijn werk kwam en zijn jasje over de stoelleuning hing rammelde het fooiengeld in zijn zakken volop. Het allereerste wat oma altijd vroeg, was:

Schrijfcursus Mozaïek van je leven - Voor iedereen die van schrijven houdt en er in zijn eentje niet toe komt. Onder begeleiding en met leuke en boeiende opdrachten schrijven over persoonlijke onderwerpen die na aan het hart liggen. De cursisten lezen elkaar voor en krijgen reacties op de teksten. Schrijftalent is niet nodig! Een aanrader! 10 Bijeenkomsten. Kosten: € 75,– Kind in de oorlog - 60 jaar later - Wat moet je daar nù nog over zeggen? De oorlog ligt 60 jaar achter ons. Toch blijft bij de kinderen ‘van toen’ de oorlog als een soort cactus van binnen steken. Kennissen en soms ook goede vrienden kijken je vreemd aan als je probeert iets over je achtergrond te vertellen. Als je de oorlog als kind hebt meegemaakt kun je nu nog plotseling opkomende gevoelens van eenzaamheid en onveiligheid, of het

‘En Jopie, heb je goed verdiend?’ ‘Niet slecht, mam. Er was vandaag een stel Amerikaanse oliebaronnen in het hotel.’ Zodra hij de kamer uit was om zich te wassen, deed oma een greep in de fooienpot. Joop was ook een van de eersten die een tv had. De hele familie schaarde zich ’s avonds rond de enorme houten kast met het piepkleine zwart-witschermpje. En als ik dan op de eerste rij op de grond zat, zei Oma: ‘Machtie’ (ze kon de letter R niet goed uitspreken), ‘Machtie, ik heb wat lekkers voor je.’ En dan kwam er zo’n rood doosje met donkerbruine rozijntjes tevoorschijn. Heerlijk. Het hoogtepunt van de dag! MARTIN

HOVENIER

Heb je deelgenomen aan één van de groepen of cursussen en wil je jouw ervaringen met anderen delen? Schrijf het ons dan: [email protected]

gemis van dierbaren voelen. Is dit herkenbaar? In een veilige sfeer wissel je ervaringen uit en vind je herkenning en erkenning. Acht bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten: € 60,– Gespreksgroep naoorlogse generatie - Hoe kun je last hebben van de oorlog, als je deze niet zelf hebt meegemaakt? Toch droom je er soms over. Je merkt dat je opvoeding is beïnvloed door wat je familie heeft meegemaakt. Je hebt vragen over de relatie met je ouders, over je Joods zijn, over het aangaan van intieme bindingen en nog veel meer. In deze groep kun je in gesprek met anderen tot nieuwe inzichten komen. Acht bijeenkomsten, tweewekelijks. Kosten: € 60,–

Zin in vriendschap! - Cursus voor vrouwen boven de 55 jaar, Amsterdam Met een vriendin kun je lachen en huilen, kun je vertrouwelijk praten, afspraken maken, op stap gaan, een film zien. Soms vragen vrouwen zich af: waarom heb ik dat niet, wat heb ik verkeerd gedaan? Had ik het te druk met mijn werk, mijn gezin? Ben ik te kritisch geweest? In de ‘Vriendschapscursus’ kun je ontdekken wat vriendschap voor jou betekent. Ter sprake komt hoe je omgaat met conflicten en teleurstellingen in vriendschappen en hoe je nieuwe contacten legt. Tien bijeenkomsten van 2 uur. JMW i.s.m. Sinai Centrum. Kosten: € 75,–


Activiteiten LANDELIJKE ACTIVITEITEN

Agenda zomer 2009 ALMERE Di z’n Koffie Iedere woensdag v.a 9.30 uur inloop koffie-ochtend in de buurt Parkwijk. 2 september - De eerste bijeenkomst na de zomervakantie: Informatie en aanmelding: Betty Ilsar 036-844 76 86 of Mieke Gaarenstroom 036-522 86 52

AMSTELVEEN Koffie-inloop Iedere dinsdag van 10.30 uur in ‘Open Hof’ voor iedereen vanaf 60 jaar. Entree € 1,–. Informatie 020-647 77 50

AMSTERDAM Beth Simcha, dagtocht 16 juli - De Japanse Theetuin wordt bezocht waar koffie en gebak klaar staat. Hierna vervolgen we onze tocht naar Leerbroek. In een prachtige omgeving zullen we gaan lunchen in een gezellig pannenkoekenhuis aldaar. De middag brengen we door in het pittoreske Gouda. Daar kunt u op eigen gelegenheid de middag doorbrengen. Rond 18.00 uur zijn we weer in Amsterdam. Opgeven is verplicht en kan tot en met 9 juli. U kunt bellen met 020-577 65 88 of opgeven via de mail [email protected]. Kosten € 37,50 per persoon. Verzamelen: 8.30 uur, Kastelenstraat 84, te Amsterdam. 27 juli - Onder leiding vana Uri Mandolfo leert u zingenderwijs Iwriet. Duur 2 uur. Kosten € 5,– per persoon. 5 augustus! Een luchtige zomerlunch. Opgeven uiterlijk 3 augustus. Kosten € 5,– per persoon.


13 augustus - Met een klein busje naar het Singermjuseum in Laren (gaat alleen door bij ten minste 6 aanmeldingen). Kosten: € 12,50 per persoon.

AANKONDIGING Speciaal vertoond voor JMW... de nieuwste film van Frans Weiss:

“Happy End” Wanneer? Komend najaar Waar? Lees binnenkort www.joodseactiviteiten.nl voor alle details!

APELDOORN HaMakor Geen JMW groep Koffieochtend, bijna altijd de derde vrijdag van de maand. Info Channa Alliki, tel. 055-542 08 63 of [email protected] De bijdrage voor een koffieochtend is € 2,–. Iedereen is welkom.

ARNHEM Sjmoes-Inn Geen JMW groep Iedere eerste en derde donderdag van de maand 10.30 - 12.30 uur, koffieochtend Locatie: restaurant V&D, Velperplein, Arnhem Juli, augustus en Joodse feestdagen geen bijeenkomsten Info Fred Senator, tel. 0575-542 315

BREDA Finjan Juli en augustus geen bijeenkomsten 9 september - Start het nieuwe seizoen met een speciaal optreden van de Stetle Band met het verhaal van Isaac Bashevis Singer ‘Toen Schlemiel naar Warschau ging’. Informatie 076-565 29 33, [email protected]

DEN BOSCH Bejachad In september zal er een bijeenkomst zijn rondom Rosj Hasjana Informatie 073-521 48 05

DEN HAAG Mitzwe Bar Juli en augustus geen bijeenkomsten 8 september - Aanvang nieuwe seizoen Informatie Betty Braat 0172-243 06 28, [email protected]

HAARLEM-BLOEMENDAAL Tsevet In juli geen bijeenkomsten 9 augustus - Traditionele BBQ bij Els. 8 september - Lezing over mediation en conflictbehandeling Informatie 023-526 22 81, [email protected]

HEERENVEEN Sjemoe’ot Koffieochtend iedere tweede woensdag van de maand. 9 september - De eerste bijeenkomst na de zomervakantie: Informatie en aanmelding bij Gineke van Dam 0514-541 193, [email protected]

HEILOO Tsafon Juli en augustus geen bijeenkomsten 23 september - Avond, Stetl Band met muziek en het verhaal van Isaac Bashevis Singer ‘Toen Schlemiel naar Warschau ging’. Informatie 072-533 31 27, [email protected]

HILVERSUM Gooise Nesjomme Koffie-ochtend op de derde donderdag van de maand 17 september - De eerste bijeenkomst na de zomervakantie: Informatie en aanmelding Edith Bernards-Baas tel. 035-541 47 50 [email protected] www.gooisenesjomme.nl

ROTTERDAM Joffie Koffie Rotterdam Iedere derde woensdag van de maand, 10.30 tot 12.30, Locatie LJG, Mozartlaan 99, Rotterdam 22 juli - Bijeenkomst 19 augustus - Bijeenkomst 16 september - Rabbijn Ringer i.v.m. de feestdagen. Informatie en aanmelden bel 0180-314 539

Op zoek naar vrienden?

Jingle?



NOORD-OOST NEDERLAND ZWOLLE Le Dor Wa Dor 2 zondagen per jaar een thema-dag. 25 oktober - In Oosterwolde met een muzikale verhalenvoorstelling door Walter Roozendaal en Shtetl Band Amsterdam Informatie 0514-564 177 [email protected]

Emoen 17 september - De eerste bijeenkomst na de zomervakantie Informatie bel 0573-253 023

3 - 5 juli 2009 Tikwatenoe Beachparty Meer activiteiten op www.tikwatenoe.nl of http://tikwatenoe.hyve.nl Met als hoogtepunt: 20-27 december 2009 !!! Wintermachaanee !!! Geef je snel op via [email protected]

TERUGBLIK

Le Dor Wa Dor Zondagmiddag 22 maart j.l. organiseerde Le Dor Wa Dor in het kunstenaarsdorp Oldeberkoop, in het voormalige Bridgehotel Lunia, een gezellige middag voor Joods Jong en Oud uit Noord Nederland. Omdat het kort na Poeriem was heeft de kok van hotel Lunia speciaal voor ons Hamansoren gebakken en deze in grote schalen op tafel gezet. Het Duo Kochawiem (accordeon en saxofoon) uit Amsterdam bracht een middagvullend programma ten gehore met vlotte, gevoelige en ook serieuze liedjes. Alvorens dit duo zou gaan optreden gaf Rivka de Jong uit Heerenveen een korte uiteenzetting over de achtergronden van het

Poeriemverhaal. Het publiek hing aan haar lippen en schroomde niet om vragen te stellen die daarna duidelijk werden beantwoord. Tot slot werd aan iedereen zakjes lekkers uitgedeeld. Tijdens de pauze kon men de WIZO-stand bekijken en zo nodig ook het een en ander aanschaffen. Er werden bagels met zalm en roomkaas geserveerd bij een sapje of een drankje. Na de pauze werd het Kochawiemprogramma voortgezet met meer

populaire liedjes en een ieder die wilde kon van harte meezingen; de teksten van de liedjes waren uitgedeeld. Laat in de middag waren we allen uitgezongen en gingen met een fijn gevoel huiswaarts. De eerstvolgende gezellige dag georganiseerd door Le Dor Wa Dor zal zijn op 25 oktober te Oosterwolde met een muzikale verhalenvoorstelling van verhalenverteller Walter Roozendaal en Shtetl Band Amsterdam.


Activiteiten Israëlische opbouwwerker op weg naar Sjemoe’ot, Friesland Woensdagochtend. Vroeg, heel vroeg, te vroeg, nog steeds donker, de hanen zijn zeker nog niet wakker. Ik zit in de trein onderweg van Amsterdam naar een bijeenkomst van één van mijn groepen Sjemoe’ot, in Friesland. Na ruim een uur schijnt de zon. Ik kijk uit het raam. Wat een schitterend uitzicht, groene velden, geitjes grazen in het oevergras. Indrukwekkend! Ik vraag me af of de mensen die hun hele leven hier wonen dit schitterend uitzicht nog waarderen? Een paar maanden geleden ging ik met Mirjam,

een collega naar de bijeenkomst van mijn andere noordelijke groep Le Dor Wa Dor. We zijn naar Oosterwolde gereden tussen de prachtige groene dorpen, ik was helemaal onder de indruk van het sprookjesachtig uitzicht maar Mirjam begreep niet waar ik zo opgewonden van werd. Terug naar de trein... mijn mobiel gaat, Dana, mijn Israëlische vriendin belt. We praten met elkaar in het Ivriet en ik vraag me af of ik de eerste zou zijn die in deze trein Ivriet spreekt??? Er zitten allemaal ‘holandim’ (=Nederlanders) in de trein waarvan hun uitdrukking iets is van:

‘wat voor taal spreekt zij? Arabisch? Turks? Dit werd me onlangs nog gevraagd toen ik Ivriet sprak... Eindelijk kom ik, met 1 uur vertraging, aan op station Heerenveen. Een vrijwilligster haalt mij en wat andere groepsdeelnemers op en brengt ons naar de locatie van de Sjemoe’ot bijeenkomst. Dit is in het huis van Marthe en Richard in Ter Band. Ja, Ter Band (had ik uiteraard ook nog nooit van gehoord). Als u geen deelnemer van de groep bent en niet in Heerenveen woont is er waarschijnlijk een kans van 99% dat u helemaal geen

Kaarten: aan de kassa van de Portugese Synagoge (zo-vr 10.00-16.00 uur). Kosten: € 8,50 p.p. / € 7,00 p.p. 65+-, Museum-, Studentenkaart, Stadspas / € 5,00 kinderen 13-17 jr / € 2,00 I amsterdam, HollandPass Programma: www.esnoga.nl Informatie: [email protected] Lokatie: Portugese Synagoge, Mr. Visserplein 1, Amsterdam

bouwde hij een indrukwekkende carrière op als politiek tekenaar voor onder meer Het Algemeen Handelsblad, Het Parool, De Telegraaf en vele internationale kranten en tijdschriften. Behrendt overleed onverwachts op 4 december 2008. Locatie: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61, Amsterdam, tel: 020-6202535, ww.verzetsmuseum.org Open: di-vr 10.00-17.00, za-ma en feestdagen: 11.00-17.00 u.

Kunst & Cultuur MUZIEK Helga Smit zingt Jiddische Paplepel Met (zigeuner)duo ‘Scala Violinos’. Woensdagmiddag, 12 augustus 2009 aanvang 12.15 uur, lunchconcert in de Grote Kerk in Gorinchem, (Groenmarkt 7). Ontroerend en authentiek. In het ‘mammelosjen’, de Jiddische taal die ze als kind thuis veel hoorde zingt Helga Smit liederen van de grote Jiddische volksliedtraditie en het Jiddische theater. Voor meer info: www.lunagipsy.nl

EXPOSITIES

Esnoga Zomerconcerten In juni, augustus en september organiseert de Portugese Synagoge aan het Mr. Visserplein in Amsterdam een aantal unieke ‘concerten bij kaarslicht’. Voor de bezoeker zijn de concerten een bijzondere ervaring: men kan genieten van klassieke zomerconcerten met een verrassend muzikaal programma, in de indrukwekkende omgeving van een 17e eeuwse synagoge. Na afloop is er volop gelegenheid na te genieten op de binnenplaats, waar drankjes worden verkocht. Concertdata: 25 juni, 20 aug en 10 sept.

Verzetsmuseum Amsterdam ‘Fritz Behrendt – getekend door de oorlog’ Tot en met 6 september 2009 De tentoonstelling toont een selectie van de tekeningen die Behrendt maakte tijdens en over de Tweede Wereldoorlog. Fritz Behrendt werd in 1925 in Berlijn geboren. In 1937 vluchtte de familie om politieke redenen naar Nederland. Tijdens de bezetting was Behrendt student aan de Kunstnijverheidschool te Amsterdam. Hij maakte toen al tekeningen over de politieke situatie. Aan het eind van de oorlog werd hij gearresteerd wegens verzetsactiviteiten. Na de oorlog


WWW.JOODSEACTIVITEITEN.NL

Overlevend Leven, Ronnie Goldstein-van Cleef Den Haag, t/m 28 juni. In de tentoonstelling zijn de tekeningen van Ronnie Goldstein-van Cleef te zien in combinatie met een keuze uit haar gedichten over Auschwitz-Birkenau en het leven daarna. Locatie: Museon, Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag. tel. 070-338 13 38, [email protected], www.museon.nl

flauw idee hebt waar dit is. Je bent in Ter Band echt op het platteland. Elk huis heeft prachtige, grote groene velden er om heen. Echt eindeloos veel ruimte. Wat een rust hebben die mensen hier zeg. Het huis zelf was ooit een boerderij waarvan Marthe en Richard een heel groot huis hebben gemaakt. Zelf woon ik in een drukke straat in Amsterdam vol met winkels, trams, auto’s, fietsers en andere geluid producerende objecten. Maar toen ik in Ter Band stond dacht ik, ‘zo wil ik ook wonen’. Ik kreeg daar echt een soort ‘rust injectie’.

BOEKEN ‘Surinaamse Rug Joodse Buik’ Wim Egger’s verstrengeling in twee werelden Zijn Surinaamse vader wiens grootvader nog slaaf is geweest, groeide op in Paramaribo. De sporen van de onderhuidse kleurlingendiscriminatie neemt hij mee naar Nederland. Uit de slaventijd groeide het devies Ontplooiing, om waardigheid en gelijkheid te verkrijgen: zijn vader en grootvader worden zeekapitein. Als het gezin later in Nederland aankomst heerst hier recessie. Zijn tweede wereld beleeft hij te midden van de Sjoa. Als jongen van zeven wordt hij zich voor het eerst bewust van zijn Joodse roots als hij van bed wordt gelicht door Nederlandse rechercheurs met getrokken wapens NSB-handlangers van de nazi’s die in de nacht op zoek zijn naar Joodse onderduikers die verborgen zijn. Zijn gekleurde vader was in het verzet gegaan. De onderduikers en de familie worden gedeporteerd. Niemand kon zijn

De bijeenkomst bij Marthe en Richard zelf is ook een bijzondere ervaring: een warme ontvangst bij binnenkomst, lekker eten, sfeer, gezellige mensen en er staat altijd iets leuks op het programma. Met al deze rust en gezelligheid ga je je afvragen wat je nog meer nodig hebt? Nou ja, we moeten toch realistisch blijven. Ik zie mijn man, Richard, niet zo snel op het platteland gaan wonen. Hij houdt veel te veel van de stad. Voor hem is de verhuizing over 2 maanden naar Amstelveen al een hele opgave. Dus als ik de rust en het platteland wil ‘voelen’

verhaal kwijt. Zijn werelden werken op elkaar in en steunen elkaar, Surinaamse Rug en Joodse Buik, en vermengen zich met zijn dagelijkse ervaringen. Nu pas doorbreekt de kind-overlevende zijn stilte, als hij het nu niet vertelt, wanneer dan? Zijn verhaal begint eeuwen terug en houdt niet op bij de dag van vandaag is, liefst laat hij de lezer kijken naar overmorgen… BEZICHTIGINGEN Dagelijks gratis rondleidingen kamp Westerbork Tot en met oktober 2009 organiseert het Herinneringscentrum Kamp Westerbork dagelijks gratis rondleidingen over de historische plek van kamp Westerbork. De start van de rondleidingen is naast de slagboom bij de ingang van het voormalig kampterrein; zie bijlage voor de tijden. Tussen 1942 en 1945 zijn door de Duitse bezetter vanuit kamp Westerbork meer dan 100.000 Joden weggevoerd. Dit kamp is in 1939 gebouwd als Centraal Vluchtelingenkamp voor uit Duitsland gevluchte Joden. In 1942 werd

zal ik voorlopig door ‘t land moeten blijven reizen en misschien, als we ooit met pensioen gaan, verhuizen we naar de rust die het platteland biedt. Maar ook dat plan heeft weinig kans van slagen. Niet dat mijn man het dan niet wil, maar dan wil ik het niet. Eigenlijk wil ik dan het liefst terug naar Israël...

SHIRLEY ENSEL-AVNI, ISRAËLISCHE

OPBOUWWERKER

het Durchgangslager, een verzamelplaats voor in Nederland levende Joden. Vanuit kamp Westerbork werden zij, evenals Duitse vluchtelingen, 245 Sinti en Roma, en tientallen verzetsstrijders naar vernietigingskampen gedeporteerd. Lopende over de paden van kamp Westerbork voelt men het verdriet van de mensen die hun laatste dagen op deze plek doorbrachten. Langs silhouetten en aanduidingen van barakken waarin men sliep of werkte. Langs de slagboom en de prikkeldraadomheining aan de rand van het kamp. Hoog boven alles steekt een wachttoren uit. Het huis van de kampcommandant ziet uit op het kampterrein. Ver weg in een hoek contouren van de strafbarak waarin Anne Frank gevangen zat. De bomen zijn de stille getuigen van het drama dat hier plaatsvond. Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Oosthalen 8, Hooghalen. Tel. 0593-592 600, fax 0593-592 546. [email protected] www.kampwesterbork.nl Benjamin nr. 76 - juli 2009 43

Juli 2009, jaargang 11, nr.47

Tsavta

WINNAAR

JMW-Samenlevingsopbouw De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam tel. 020-577 65 77 fax 020-577 65 00 E-mail: [email protected] www.joodswelzijn.nl

Tsavta

PUZZEL S VORIGE

n nnekoek e N ie n k e P a n e id e e ir, L S h u li B e n -M w ig , D u it sl a n d m a n , B e st Ta m i A rg a

Tsavton


% Benjamin nr. 76 - juli 2009 45

Juli 2009, jaargang 11, nr.47

Noam Vazana


Tsavta

U een fijne vakantie, zij ook een fijne vakantie?

Zomervakantie. Iedereen kijkt ernaar uit. Maar sommige kans-

Waardoor deze kinderen straks beter voorbereid zijn op het

arme kinderen kennen het begrip ‘vakantie’ helemaal niet. Nieuwe

nieuwe schooljaar. Zo vlak voor de zomervakantie is uw gift

immigranten in Israel bijvoorbeeld, met minder privileges en

extra welkom. Toon daarom uw solidariteit en geef juist nu

weinig uitzicht op een leuke besteding van de zomerperiode.

voor een complete vakantie. In een veilige omgeving met veel

De Collectieve Israel Actie voorziet in deze leemte. Met zomer-

gezelligheid. Dat gunt u deze kinderen toch ook? Namens de

kampen die garant staan voor plezier en structuur.

kinderen alvast reuze bedankt en u een fijne vakantie gewenst! Uw bijdrage werkt.

www.israelactie.nl

bezoek onze website

www.debenjamin.info

JMW Bureaus

Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected]

Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond 18.30 - 20.30 uur 020-577 65 77 [email protected]

Bureau Friesland, Groningen en Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. Dagelijks van 9.30 - 12.00 uur en woensdag van 18.30 - 20.30 uur. 020-577 65 77 [email protected]

Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected] Bureau Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected]

Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected]

Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel bijdragen? Dan kunt u een bedrag overmaken aan Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam op rekeningnummer 204420. Ga voor een on-line donatie naar www.debenjamin.info

Website JMW www.joodswelzijn.nl Voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor de Rosj Hasjana Benjamin nr. 77, is 29 juni 2009.

Antwoordbon 76 naam

voorletter(s)

naam partner (indien van toepassing)

geboortedatum

adres

postcode

telefoon

e-mail

geboortedatum

nationaliteit

Ik heb

wel

voornaam

woonplaats

man

vrouw

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin Ik wil graag een gratis abonnement

Ik wil deelnemen aan een groep die binnenkort start:

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket

op de gesproken Benjamin Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en wil graag de nieuwsbrieven ontvangen van het Joods Zorgcircuit (2x per jaar) datum

handtekening

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld

Ik heb een niet-Joodse partner NIEUW Haar moeders dochter NIEUW Vaderjoden NIEUW Je zal maar Joods zijn! Cursus Joodse cultuur in één dag Van je familie moet je het hebben - of niet... Joods, maar Christelijk opgevoed Kind in de oorlog - 60 jaar later Gespreksgroep naoorlogse generatie Zin in vriendschap! (i.s.m. Sinai) Schrijfcursus Mozaïek van je leven

per automatische incasso € 17,50 Bank/girorekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

Deze bon zenden naar: JMW – SLO De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

B enjamin. Vriendschap & relaties. Thema. Nieuwe Joden in Nederland Vibeke Grusd Cohen uit Noorwegen Blz. 6. Siamak Gholian en liefde Interview

Recommend Documents