B enjamin. Nederlandse Joden in het buitenland. Column - Daniel Blocq. Blz. 9. Mijn leven - Jolan Toff David De La Penha - oud-trambestuurder. Blz

B e n j a m i n 82 Gratis kwartaalblad van JMW voor iedereen met een Joodse achtergrond • november 2010 • jaargang 22, nr. 82

Column - Daniel Blocq

Nederlandse Joden in het buitenland Blz. 9 Mijn leven - Jolan Toff

David De La Penha oud-trambestuurder Blz. 10

JMW Bureaus Bureau Amsterdam Spreekuur maandag t/m vrijdag 9.30 - 12.00 uur en woensdagavond gewijzigde tijd: 17.00-19.30 uur 020-577 65 77 [email protected]

bezoek onze website

Bureau Arnhem Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 026-445 12 89 [email protected]

www.debenjamin.info

Bureau Den Haag Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 14.00 - 15.30 uur 070-355 56 72 [email protected] Bureau Eindhoven Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 040-243 45 45 [email protected]

Uw donatie helpt! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel financieel bijdragen? Maak dan uw bedrage over op rekening 204420. t.n.v. Stichting JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam. Ga voor een online donatie naar www.debenjamin.info

Bureau Enschede Uitsluitend telefonisch spreekuur dinsdag 9.30 - 11.30 uur 053-431 85 02 [email protected] Bureau Friesland, Groningen, Drenthe Uitsluitend telefonisch bereikbaar via kantoor Amsterdam. Dagelijks van 9.30 - 12.00 uur en woensdag van 18.30 - 20.30 uur. 020-577 65 77 [email protected] Bureau Rotterdam Uitsluitend telefonisch spreekuur, dinsdag 14.00 - 15.30 uur 010-466 86 66 [email protected] Bezoek onze website www.joodswelzijn.nl Voor een volledig en actueel overzicht van de openingstijden, diensten en activiteiten!

Inleveren kopij De sluitingsdatum voor het aanleveren van kopij voor het pesachnummer van de Benjamin nr. 83 is 14 februari 2011.

Antwoordbon 82 naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

adres

postcode

telefoon

e-mail

woonplaats

Gegevens partner (indien van toepassing) naam

voorletter(s)

voornaam

geboortedatum

man

vrouw

nationaliteit

wel

geen Joodse achtergrond

Ik wil graag een gratis abonnement op de Benjamin. Ik wil graag informatie over de gesproken Benjamin. Ik wil meer informatie over:

Ik wil graag deelnemen in de vriendenkring van het Joods Zorgcircuit en ontvang ook graag de nieuwsbrieven van het Joods Zorgcircuit (2 maal per jaar). datum

Ik wil deelnemen aan Gemengde relaties, gemengde gevoelens Kinderen van Joodse vaders Joodse cultuur in een dag Liefde, leed en loyaliteit binnen de familie Schrijfcursus Mozaïek van je leven Joods, maar Christelijk opgevoed Kind in de oorlog-65 jaar later De naoorlogse generatie Ouder worden zonder familie De waarheid van gemengd gehuwden tijdens de oorlog Bezoek aan Auschwitz en dan?

Ik maak graag gebruik van het Benjamin Servicepakket € 18,50 uitsluitend per automatische incasso. Bankrekening: Burgerlijke staat: Ongehuwd Weduwe Samenwonend

Gehuwd Weduwnaar

handtekening Deze bon zenden naar:

Uw persoonlijke gegevens worden conform de wet op de privacy behandeld.

JMW – Joodse activiteiten De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

Meewerken aan De Benjamin?

Actueel

4

Schrijft u graag, vaak en goed? En heeft u tijd om op vrijwillige

Joods

6

basis af en toe een artikel of rubriek voor de Benjamin te schrijven? Neem dan contact met ons op. Werk van fotografen over het Joodse leven in de breedste zin van het woord zijn van harte welkom!

Mail ons een voorbeeld van eerder werk (artikel/foto) en uw cv op [email protected]. De redactie zal een selectie maken uit de kandidaten en contact met hen opnemen.

• • • •

Joods door Rabbijn Menachem Sebbag Mijn Joodse voorwerp Tweespraak Nederlandse Joden in het buitenland

Mijn leven • • • •

10

Mijn leven: een kijkje in het leven van David de la Penha Interview met Maurice Swirc Geen sof met Toff! Eitzes van Esther

Multi Culti • • •

COLOFON De Benjamin wordt uitgegeven door JMW (Joods Maatschappelijk Werk) en verschijnt vier keer per jaar in een oplage van 10.000 exemplaren. De Benjamin wordt op aanvraag gratis gestuurd. U kunt zich abonneren door gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin, of inschrijving op de website www.debenjamin.info. Het volgende nummer (83) verschijnt april 2011. Hoofdredacteur: Michel Kotek Redactie: Karien Anstadt, Eva de Baat, Shirley Ensel-Avni, Marianne Fuchs, Tzippy Harmsen, Esther Konstantinov, Jolan Toff en Jacqueline de Boer (secretariaat). Redactieadres JMW De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam tel 020-577 65 18 (redactie) tel 020-577 65 84 (administratie) E-mail [email protected] www.debenjamin.info Vormgeving en druk: Dickhoff Design, Amsterdam & Hega Offset, Rijswijk

18

Buitenlandse Joden in Nederland Babylonische spraakverwarring: alles Kids Eten en opeten: kugel van aardappel en courgette

Sjoek • • •

22

Benjamin Servicepakket Joodse vrienden Sjoekertjes en oproepen

Van toen... naar nu • • • • •

Column: De menora en de chanoekia: tweelingszussen? ‘Historische column’ een kijkje in het livro longo Column: March of the living De waarheid over gemengd gehuwden tijdens de oorlog Terugblik: Kunst onder de Leden ‘Le Dor Wa Dor’

Activiteiten • • • • •

26

30

Groepen en cursussen Lang leven het Joods pluspunt Agenda: activiteiten in het land Kunst en cultuur Jeugd en jongeren

Tsavta

36 Benjamin nr. 82 - november 2010

3

DE REDACTIE: VLNR: SHIRLEY ENSEL-AVNI, MARIANNE FUCHS, KARIEN ANSTADT, JOLAN TOFF, TZIPPY-HARMSEN, ESTHER KONSTANTINOV EN RECHTSACHTER MICHEL KOTEK. EVA DE BAAT EN JACQUELINE DE BOER ONTBREKEN OP DE FOTO.

Actueel Benjamin nieuws Benjaminjaar 2011 wordt ons jaar. Waarop baseer ik mijn uitspraak? Niet nieuw is het feit dat de Benjamin jaarlijks nieuwe gastcolumnisten introduceert die voor niets hun geweldige bijdragen leveren. Wel nieuw is dat het aantal abonnees in het afgelopen jaar opnieuw is gestegen. Bovendien lijken wij er met uw hulp in te slagen om de donaties op gelijk niveau te houden, ondanks de economie die velen van de lezers parten speelt. Als we deze lijn doorzetten kan het niet anders, dan dat 2011 alles gaat overtreffen. Opnieuw maakt u kennis met nieuwe gastcolumnisten, maar belangrijk is ook dat veel van de huidige door u geprezen schrijvers ook in de toekomst met grote regelmaat zullen blijven schrijven. Ik zeg het nogmaals , geheel belangeloos. In dit verband ook een bijzonder woord van dank voor Elly Pop. Elly Pop heeft vele jaren ook als vrijwilliger de Benjamin gecorrigeerd en hier komt nu een einde aan. Elly dankjewel voor je geweldige inzet en toewijding.

STEUN DE BENJAMIN! Wilt u de Benjamin steunen? Word dan donateur! Wij kunnen uw financiële bijdrage goed gebruiken. U kunt een bedrag overmaken aan ‘St. JMW Bijdragen & Fondsen o.v.v. donatie Benjamin, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam’ op rekeningnr. 204420. Alvast hartelijk dank!

4

Benjamin nr. 82 - november 2010

Evenals enkele jaren geleden is het de bedoeling ook weer in 2011 een lezersenquête te laten plaatsvinden. Anders dan voorgaande jaren zal deze on-line kunnen worden ingevuld. Zo willen wij graag weten of u de Benjamin nog steeds waardeert met een 8,1, elke Benjamin 1,5 meelezer heeft (totaal bereik 25.000 in Joods Nederland), de Benjamin gemiddeld 2,5 maand bewaard wordt, maar veel belangrijker nog: Horen wij graag van u wat u mist, wat beter moet, of meer algemeen hoe wij de Benjamin nog beter op uw wensen kunnen aanpassen. De Benjamin is er voor en door de lezer. De nieuwe internetontwikkelingen maken het mogelijk dat de Benjamin ook actueler wordt en sneller inspeelt op activiteiten en ontwikkelingen. Daarvoor is samenwerken met andere initiatieven van belang, maar ook investeren in de eigen JMW initiatieven. De nieuwe variant van Joodse Vrienden/ Jingles wordt echt in het eerste halfjaar van 2011 gelanceerd. Het duurt wat langer dan verwacht, maar dan krijgt u ook echt iets bijzonders.

Op www.stichtingjingles.nl en www.joodsevrienden.nl treft u de laatste plannen aan. Het belooft iets moois te worden. Voor het komende jaar wordt het zomernummer een sportnummer. Leuke suggesties, ook voor nieuwe (sport)initiatieven zijn welkom op [email protected]. Tot slot een laatste oproep om uw laatste donatie in het kalenderjaar 2010 ook aan de Benjamin ten goede te laten komen. Elke Eurocent wordt gebruikt om de Benjamin beter te maken en dat is met de middelen die wij hebben niet altijd even eenvoudig. Bij voorbaat dank voor uw donaties. Veel plezier met Chanoeka / de feestdagen en graag tot het Pesachnummer van de Benjamin. MICHEL

KOTEK, HOOFDREDACTEUR

JMW VOOR U Groepen en cursussen zie bladzijde 28

JMW actueel Voor u ligt alweer het laatste nummer van de Benjamin van 2010. Bijgevoegd vindt u de eerste Jonet Special. Deze Jonet Special is voortgekomen uit de Benjamin Special die u enige tijd geleden ontving. U werd daarin geïnformeerd over de resultaten van het sociaal-demografisch onderzoek dat JMW in 2009 verrichtte en het daaruit voortkomende initiatief Jonet. Een nietreligieus, niet politiek netwerk/ beweging voor iedereen met een Joodse achtergrond, de niet-Joodse partners en kinderen. In deze eerste Jonet Special kunt u lezen hoe het inmiddels is gesteld met Jonet. Ik roep u graag op om deze Jonet Special te lezen en te reageren met uw mening over dit initiatief en uw eitzes (adviezen)! JMW maakt zich op voor weer een nieuw en ongetwijfeld spannend jaar. Het zal niet makkelijk worden. Het nieuwe Kabinet Rutte gaat 18 miljard bezuinigen. Ouderenzorg lijkt te worden ontzien, maar duidelijkheid is daar nog niet over. In de afgelopen jaren zijn welzijns- en zorginstellingen steeds meer in de knel gekomen. Ik hoor vaak mensen zeggen dat financiering van ons soort instellingen een taak voor de overheid is. Ik ben het daar helemaal mee eens, maar die overheid knijpt de financiële mogelijkheden steeds meer af. Om ons heen zien wij dat met name de thuiszorgorganisaties het steeds moeilijker krijgen en omvallen. Onderzoek geeft aan dat de overheden die de Thuiszorg financieren (de AWBZ en de WMO) euro’s onder de kostprijs betalen. Een groot aantal thuiszorgorganisaties is daar inmiddels de dupe van geworden.

Gelukkig kan JMW zijn Thuiszorg in Amsterdam en omstreken nog steeds overeind houden. Dat gebeurt mede dankzij de Amerikaanse Claims Conference die daaraan een aanzienlijke financiële bijdrage levert. Dit soort bijdragen worden van steeds groter belang.

de redactie om constant alert te zijn en de kwaliteit van ons kwartaalblad te verbeteren. Heel, heel erg veel dank daarvoor! Ik wens u een Chanoeka sameach en een gezond en voorspoedig 2011! HANS

VUIJSJE, ALGEMEEN DIRECTEUR

Waardering mag daarom wel eens worden uitgesproken voor dit soort organisaties die ons werk mede mogelijk maken. Ik wil dan zeker de Cefina-JMW noemen die –met bijdragen die velen van u via de jaarlijkse Cefina-acties storten- JMW en andere Joodse organisaties al sinds jaar en dag steunt. Het meest trots zijn wij echter op de bijdragen die u als lezers ons schenkt voor de Benjamin. Die vrijwillige bijdragen maken het ons mogelijk om dit blad uit te brengen en motiveren

JMW

Full colour adverteren in de Benjamin?

Hulpverlening Thuiszorg Joodse activiteiten Jingles de vriendensite Benjamin/Joodse Agenda Servicepakket/Mediation

Ga naar www.debenjamin.info voor

Vrijwilligers

de advertentietarieven en Benjamin deadlines, of neem contact op met [email protected]

www.debenjamin.info Benjamin nr. 82 - november 2010

5

Joods COLUMN

Geluk zoeken in de ellende, een licht in het donker! Terwijl ik met bevende hand de eerste kaars probeer aan te steken, vraag ik me af waarom ik dit eigenlijk doe? De Talmoed is hier duidelijk over: voor de “pirsoemei niesa”, om het wonder te verkondigen. G’d had een hoeveelheid olie gegeven die genoeg was om één dag te branden. Uiteindelijk bleef de menora acht dagen branden. Vaak is er voor een wonder meer nodig dan een hand uit de hemel. Voordat de olie in de menora begon te branden deden de Maccabeën iets dat bewondering verdient. Toen Jerusalem en de tempel weer in handen van de Joden kwamen en de tempeldienst kon worden hervat gingen de Maccabeën op zoek naar reine olie om de menora weer aan te kunnen steken! Dit was niet eenvoudig want de tempel was veranderd in een ruïne. Antiochus en zijn bondgenoten hadden

op zoek naar goud en zilver de heilige tempel geplunderd. Later richtten zij moedwillig schade aan in een poging het Joodse geloof te beschadigen en te vernederen. Toch gaven de Maccabeën na terugkomst bij hun verwoeste tempel na jaren van corruptie en oorlog de moed niet op. Waarom verwachtten ze na alle ellende dat er nog iets puurs was overgebleven? Waarom gingen ze nog op zoek naar reine olie? Dit was niet alleen destijds hun probleem, maar vandaag de dag ook dat van ons. In een wereld vol geweld en cynisme is het soms moeilijk om te geloven dat er ook nog iets anders is. Hoe ontkom je aan het verhardingsproces waarbij je ervan uitgaat dat iedereen uit eigenbelang handelt? Hoe houd je vertrouwen in het vermogen tot onschuld van jezelf en anderen en bovenal in dat van G’d? Het is normaal om een ruïne te

zien als een ruïne. Waarom zouden we verder naar iets goeds zoeken? Maar de Maccabeën deden dit wel en dit zouden wij ook doen. Anne Frank schreef in haar dagboek dat zij ondanks alles toch in het goede van mensen geloofde. Zo zijn er velen: moeders die andere moeders zoeken die een man of kind hebben verloren omdat zij geloven dat je door middel van liefde en oorlog kan overwinnen. Leraren die de creativiteit van zieke of mishandelde kinderen ontwikkelen, omdat zij geloven in de kracht van het leven. Verplegers die met de terminale zieken werken, omdat zij geloven dat voorbij angst en pijn verzoening en de gewaarwording van G’ds aanwezigheid liggen. Misschien is dit het geheim van de echte menselijkheid, het altijd blijven zoeken naar de olie. Als ik kijk naar de vlammen van mijn kleine menora, die om zuurstof smeken en nog eens opleven, voordat ze hun hoofd in nederigheid buigen denk ik aan de kracht van de Maccabeën. De kracht om te blijven hopen en geloven dat ergens in de diepste misère een kleine hoeveelheid reinheid bestaat die wacht om gevonden te worden. Maar alleen wordt gevonden als er bewust naar wordt gezocht. Ik krijg nieuwe moed om ernaar op zoek te gaan, wetende dat het er is en dat ik het zal vinden. Maar ook in de wetenschap dat het dan veel langer zal branden dan ik ooit voor mogelijk hield. Hoewel mijn vlam ooit zal doven, mijn geest zal altijd blijven leven.

MENACHEM SEBBAG

HOOFDKRIJGSMACHTRABBIJN

6


rwerp Uw Joodse voo in de Benjamin? werp neel Joods voor Heeft u een origi het ijf hr er verhaal? Sc met een bijzond het n va to drage met fo ons! Mail uw bij o nf n.i mi info@debenja voorwerp naar

MIJN JOODSE VOORWERP

God cried at Auschwitz In de winter van 2008 ben ik samen met mijn vriend twee maanden door Australië gereisd. Onze reis begon in de kleurrijke wereldstad Sydney. Deze stad heeft een mengelmoes van culturen. Na de Tweede Wereldoorlog emigreerden niet alleen veel Europeanen er naartoe, ook veel Aziaten besloten zich er te vestigen. Tijdens ons verblijf in Sydney bezochten wij een kennis van mijn moeder om een cadeautje uit het verre Nederland te brengen. Haar naam is Betty Lissing. Deze Joodse vrouw, ver in de tachtig, is een van de velen die na de oorlog niet meer konden aarden in Nederland. Haar familie had generaties lang in Amsterdam gewoond en als kind groeide zij hier op. Haar ouders waren koningsgezind en volledig geassimileerd in de Nederlandse samenleving. Niemand van

haar familieleden overleefde de oorlog, zij wel. Als een van de weinigen overleefde ze Auschwitz en ook haar man Herman, met wie ze in 1942 trouwde overleefde het kamp. Na de oorlog werden zij herenigd. Maar terwijl velen de bevrijding vierden verkeerde Betty Lissing in diepe rouw. Lichamelijk was ze verzwakt en uitgeput. En toen ze eenmaal hersteld was en weer voor het eerst voet in Amsterdam zette, deden elke straat en elke hoek haar aan haar omgekomen familieleden denken. Hier kon ze geen nieuw leven opbouwen. Daarom besloten zij en haar man eind jaren veertig naar Australië te emigreren. Aan de andere kant van de wereld, ver weg van de plekken des onheils, bouwden Betty Lissing en haar man een nieuw leven op.

Maar de herinneringen bleven en die tekende zij op in het indrukwekkende boek God cried at Auschwitz. Tijdens ons bezoek aan Sydney hebben wij deze bijzondere vrouw mogen ontmoeten en zij heeft mij een exemplaar van haar boek gegeven en er een persoonlijke boodschap inschreven. Dit Joodse voorwerp betekent veel voor mij.

ROSALIE ANSTADT, 24 JAAR

Manuscript van mijn vader Bij het opruimen van de 141 verhuisdozen met spullen die ik al mijn hele leven met me mee sleep trof ik het manuscript aan waaraan mijn vader in 1944 is begonnen: Achter het kruis – een spel met de werkelijkheid. Dunne vol getikte velletjes vergeeld vloeipapier in talloze mappen. In de kantlijn en tussen de regels veel handgeschreven correcties. De titel heeft hij vaak veranderd. Ik lees: Bericht aan de overlevenden en Bas reisde tweemaal. Het eerste deel heet: Een vlucht in het duister, met daarin als paragraaf zes: De waan. Hoofdstuk vijf van deel twee heeft als titel: Het raadsel Hitler. Een knip-en-plak versie in een groot zwart glimmend plakboek met witte spiraalband. Mijn vader wilde zijn

jeugd en studententijd en dat wat hij in de oorlog tijdens de onderduik had meegemaakt verbinden met de geschiedenis en met allerlei sociaalpsychologische analyses. Ik tref meerdere versies van de tekst aan: een toneelstuk, een boek, een bewerking als docudrama voor televisie. In de mappen vind ik ook correspondentie waaruit blijkt dat mijn vader zijn teksten heeft voorgelegd aan journalisten, uitgevers en televisiemakers. Hij is er tot aan zijn dood in 1995 aan blijven werken…

MAARTEN VAN DER HEIJDEN


7

Joods TWEESPRAAK

Chanoeklaas Welk huisnummer was het nou? Jij had het lijstje toch meegenomen? Luister, ik ben Sint en jij Piet, dus jij regelt het secretariaat van mijn bisdom. Niet te geloven, je trekt hem een jurk aan en hij wordt meteen een tofelemoon met kapsones...! Volgens mij is het nummer 42. Familie Cohen om 4 uur. Familie Cohen? Was dat niet die familie waar we eigenlijk vorig jaar naartoe hadden gemoeten? Maar waar iets tussen was gekomen omdat het huisnummer verkeerd op de lijst stond? Ja, nou je het zegt, het is dezelfde. Hopen maar dat ze nu het juiste nummer hebben opgegeven. Maar zo erg was het toch ook weer niet? Niet erg? Dat we als Sint en Piet bij de Lubavitcher familie Rabinowitz binnenkwamen die net Chanoeka aan het vieren was? Ben je het nou alweer kwijt? Oh ja, met die hele schoolklas die ons besprong! Dat was geen schoolklas, dat waren de kinderen des huizes...

En die grootvader die helemaal hysterisch werd, omdat die kinderen allemaal over de vloer kropen en alle treife strooigoed opaten dat jij zonodig moest gooien. Hoe moest ik die kinderen anders van me afhouden? Trouwens, die grootvader had zo je broer kunnen zijn, allebei dezelfde baard. Het is dat hij geen jurk aanhad... En die vader had zo jouw broer kunnen zijn. Ook verschwartzt... Hoe zou jij eruit zien als je alleen maar door schoorstenen huizen binnen kwam? Schimmel tussen je benen is ook niet alles, hoor... Huhuh, maar toen die grootmoeder ons vorig jaar met soefganiot ging bekogelen werd het pas echt onaangenaam... Onaangenaam is niet echt het woord... Het ergste was nog dat de verzekering de schade aan de kleding van het verhuurbedrijf niet dekte... Ze hadden een soort jam met kleurstof gebruikt die onuitwis- en onuitwasbaar was... In de smaak zwarte bessen... Je wilt niet weten wat de kosten waren, unbesjriejen unberufen. Wist ik veel dat die grootmoeder vergeetachtig was... Ik gooide alleen strooigoed naar die kinderen om ze af te leiden, ik kon toch niet weten dat ze meteen terug zou gooien met wat voorhanden was? Het was in ieder geval wel kosjer!

En ze had nog best veel kracht! Zoals ze ook die zware chanoekia raakte in een gooi, dat was niet mis. Nee, jammer alleen dat er zeven brandende kaarsjes in zaten... Ja, dat kun je wel zeggen. We waren nog bemazzelt dat hij omviel in het aquarium en niet op de grond. Anders was de heleboel daar afgefikt. Ja, maar toen hij door het glas van het aquarium ging, was er toch wel waterschade... Van mij hadden ze niet zo’n groot aquarium hoeven hebben... Maar goed voorbeeld doet goed volgen... Volgens mij is dit nummer 42... Durf jij aan te bellen...??? Het is al kwart over 4... dat mag nog, Jiddische tijd. Hoezo Jiddische tijd? We zijn Sint en Piet, weet je nog? Het lijkt wel erg op dat huis van vorig jaar, vind je niet? En geen naam aan de deur en wel een mezoeza... Alles kits met jou? Dit is Amstelveen. Alle huizen hier lijken op elkaar en bijna overal hangt een mezoeza... Gewoon aanbellen. Ga jij maar voorop, jij bent per slot van rekening Sint. Goedemiddag allemaal, ik zie het al, allemaal lieve kindertjes...! Wat zeg je me nou? Wij te laat? Moeten eerst de kaarsjes aangestoken worden? Geen probleem, hoor. Deze Sint en Piet zijn van alle markten thuis... Maoz tsoer jesjoe ati...

8


© VAN BEEM


COLUMN

Nederlandse Joden in het buitenland Drie weken geleden ging ik voor het eerst sinds lange tijd weer naar sjoel. Het was erev Rosj Hasjana en ik had de behoefte om rustig na te denken. Ik wilde even weg uit de hectiek van de universiteit om me te bezinnen op afgelopen zomer in Soedan en het komende jaar in de Verenigde Staten en Nederland. Na afloop van de dienst ben ik naar de Chinees gegaan – take-out gehaald – om vervolgens een paar uur te werken aan een onderzoeksvoorstel. Sinds augustus 2008 woon ik in Madison, Wisconsin. Ik ben hier bezig met een promotie traject binnen de faculteit sociologie. In mijn onderzoek concentreer ik mij op oorzaken en gevolgen van geweld tijdens burgeroorlogen, in het bijzonder in Zuid-Soedan. Soedan De eerste keer dat ik Soedan bezocht was in 2007. De Nederlandse krijgsmacht, waarbij ik toen in dienst was, zond mij uit als militair waarnemer voor de VN. Die uitzending heeft veel indruk op mij gemaakt. Ik was gestationeerd in een gebied dat grenst aan Darfur en sprak regelmatig met mensen die het slachtoffer waren geweest van massageweld. Joodse Identiteit Mijn behoefte om onderzoek te doen in Soedan vloeit voor een deel voort uit de ervaringen en indrukken die ik aldaar heb opgedaan. Voor een ander deel vloeit het voort uit mijn Joodse identiteit. Dat klinkt wellicht vreemd. Ik ben niet religieus – dus waarom überhaupt nadenken over een ‘Joodse’ identiteit? – en Soedan is een land waar je Jodendom beter niet ten toon kunt spreiden. De bevolking in het zuiden van het land is overwegend Christelijk of animistisch,

Daniel Blocq woonachtig in Madison Wisconsin met zijn vriendin.

maar de centrale overheid in het noorden heeft een uitgesproken afkeer van Joden; er heerst een expliciet verbod voor Soedanezen om naar Israël te reizen, en Israëli’s zijn niet welkom. Hoe zit het dan met die Joodse identiteit die mij ertoe brengt naar Soedan te reizen? Een belangrijk onderdeel van mijn Joodse identiteit betreft het informele lidmaatschap van een bevolkingsgroep die een geschiedenis kent van vervolging. Die geschiedenis van vervolging heeft twee implicaties voor mij: (1) een morele plicht om aandacht te vestigen op hedendaagse onderdrukking van ‘andere’ bevolkingsgroepen, en (2) een behoefte om te begrijpen waarom doorsnee burgers immorele daden verrichten waartoe zij zich zelf nooit in staat hadden geacht.

Ik ben niet religieus – dus waarom zou ik nadenken over een ‘Joodse’ identiteit?

Ik beantwoord aan de morele plicht om aandacht te vestigen op de onderdrukking van andere groepen door onderzoek te doen naar die groepen. Ik kijk zowel naar slachtoffers als daders, en doe daarom interviews met o.a. lokale

burgers, stamoudsten, voormalig militieleiders en rebellen in Zuid-Soedan. De behoefte om situaties van geweld te begrijpen is enerzijds een kwestie van nieuwsgierigheid en anderzijds een drang naar zorgvuldigheid bij het beoordelen van diverse gedragingen. Ik geloof dat heel veel gedragingen die we kwalificeren als onmenselijk of immoreel onder bepaalde omstandigheden juist heel menselijk – in de zin van logisch – zijn.

Sinds augustus 2008 woon ik in Madison, Wisconsin Dat wil niet zeggen dat ik denk dat seksueel geweld in Congo menselijk is of dat Sadam Hussein geen slecht mens was. Het wil wel zeggen dat ik denk dat het handelen van de vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap in Buenos Aires tijdens de vuile oorlog – soms geduid als collaboratie met de onderdrukkers van de Joden – of het uitblijven van verzet door Palestijnen tegen hun fundamentalistische leiders mogelijk niet is ingegeven door ideologie maar wellicht voortvloeit uit een vorm van druk waar de meesten van ons aan zouden bezwijken. Een eenduidige Joodse identiteit bestaat niet. Iedereen heeft zijn of haar ideeën over wat het betekent om Joods te zijn. Ik verwacht niet dat iedereen, of zelfs iemand, mijn ideeën deelt. Maar ik hoop wel dat diegenen die dit artikel lezen niet meer vragen wat die Joodse jongen nu in Soedan moet doen?

DANIEL BLOCQ


9

Mijn leven MIJN LEVEN

David De La Penha – oud-trambestuurder

David de la Penha, 75 jaar, weduwnaar na een huwelijk van 48 ½ jaar, 2 zonen van 50 en 55 en een dochter van 56, 5 kleinkinderen en 2 achterkleinkinderen. Hij is geboren en getogen in Amsterdam. Beroep: Ik heb ongeveer dertig banen gehad. Ik heb in de plasticindustrie gewerkt achter een machine. Daar maakte ik bekertjes, zakkammen of babyteiltjes. Ik heb ook in een moffelinrichting gewerkt. Daar worden frames van fietsen gespoten. Ik heb ruim 25 jaar bij het Gemeente Vervoerbedrijf gewerkt, als trambestuurder. Ik had vast lijn 10 maar heb ook de lijnen 3, 5 en 9 gedaan en later als buschauffeur lijn 22. Ik vond de vrijheid die ik had fijn. Het mooiste was het kontakt met de mensen en vooral met je vaste klanten. Als een vaste klant zijn abonnement vergeten had zei hij dat hij de volgende dag zou betalen. En dat deed ie dan ook. Tegenwoordig is alles veel agressiever.


Mooiste herinnering: De geboorte van mijn kinderen en mijn trouwdag. Wat ook belangrijk voor mij is geweest, is dat ik aangenomen werd bij het GVB, nadat ik een half jaar werkloos ben geweest. Sport: Heb ik niets mee. Ik heb twee jaar in het Burgerweeshuis gewoond. Mijn vader is tien weken voor mijn geboorte overleden en mijn moeder was ziek. Ik voetbalde op de binnenplaats. Iemand schopte een raam in en ik kreeg de schuld. Vanaf dat moment heb ik een hekel aan voetballen... Joods: Ik ben niet Joods opgevoed. Ik weet er niet veel van af. Ik kijk wel eens naar programma’s over Israël. Eten: Brood met kaas. Ik kook zelf: hutspot, zuurkool of op zaterdag een biefstukje. Televisie: Staat de hele dag aan. Nieuws, gezellige programma’s, muziek en mooie films. Krant: Lees ik niet. Mop: Vroeger kende ik er genoeg.

Je hoort ze tegenwoordig niet veel. Ken je die van die drie meisjes die naar België gingen...? Die gingen niet... Boek: Ik ben aan één oog blind. Lezen gaat wat moeilijk. Winkel: Vroeger had je hier C1000. Die is weg. Ik kom nu bij Albert Heijn maar die is veel duurder. Ik kom ook wel eens in die Turkse winkels hier in de buurt, die zijn voordeliger. Hekel aan: Liegen en besodemieteren. Bewondering voor: Wat een ander kan en ik niet. Bijvoorbeeld iemand die heel handig is. Uitzicht: Mooie rivieren zoals de Moezel. Ik heb pas geleden, met mijn vriendin, een boottocht daar naartoe gemaakt. Markt: De Dappermarkt hier vlakbij. Je komt onder de mensen, heel gezellig. Vroeger had je veel standwerkers. Die zie je haast niet meer, helaas. Grootste wens: Dat ik weer zonder rollator kan lopen. Ik heb hem nu een half jaar. Ik krijg nou een scootmobiel. Ik zei trouwens tegen die professor in het ziekenhuis dat wij collega’s zijn. Hij keek me aan. Ik zei “u bent professor in de geneeskunde ik in de weetnietkunde”. Weken later zei hij tegen mij, toen ik binnenkwam “ dag collega…” Kom graag: Een hassebassie op zijn tijd in het café is wel lekker. Ik ga soms naar het bejaardenhuis Gooyer. Daar koop je voor één euro een biertje. JMW: Je kan daar voor hulp altijd terecht. Zowel voor huishoudelijk als verzorgend. Ze hebben mij geloof ik, met de auto, ook wel eens naar het ziekenhuis gebracht. Ik ben altijd zeer tevreden.

JOLAN TOFF

Beth Shalom is een Joods multifunctioneel zorgcentrum. Beth Shalom staat voor maximale autonomie, zelfstandigheid en thuisgevoel van de cliënt. Centraal staan de wensen, behoeftes en belevingen van de individuele cliënt.

Beth Shalom heeft 2 locaties in Amsterdam: één in Buitenveldert en één in Osdorp. In Buitenveldert hebben wij een verzorgingshuis (inclusief kortdurend verblijf) een somatische verpleegafdeling en dagactiviteiten.

In Osdorp hebben wij een somatische verpleegafdeling, een revalidatie-unit en een psychogeriatrische verpleegafdeling. Daarnaast biedt Beth Shalom wijkverpleging (samen met JMW) en dagstructurering aan. Voor meer informatie of een rondleiding kunt u, tijdens werkdagen, contact opnemen met de afdeling maatschappelijk werk op één van beide locaties.

Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden, dan kunt u bellen naar Beth Shalom en vragen naar de afdeling maatschappelijk werk (020-661 15 16). Ook kunt u een e-mail sturen naar: [email protected]

www.bethshalom.nl

WIZO in the spotlight 28 november 2010 Trendy verkooppunten

Spetterende modeshows van de bekende Israëlische modeontwerpster Dorin Frankfurt

Loterij met fantastische prijzen

WIZO Nederland A.J. Ernststraat 735A 1082 LJ Amsterdam tel.: 020-6463017 e-mail: [email protected] www.wizo.nl ING: 535617

Optreden van Quincy

Sprankelende optredens uit het Jeugddorp Nachlat Yehuda Heerlijk eten en drinken

Vier het 90-jarig jubileum van Wereld WIZO mee! Wanneer: Zondag 28 november van 10.30 - 16.30 uur Officiële opening om 11.00 uur Waar: Amsterdam Hilton Hotel

Toegang: 10,- p.p. (tot 16 jaar gratis) Kaarten: Voorverkoop via www.wizo.nl (ook verkrijgbaar aan de zaal) Loten: Voorverkoop via www.wizo.nl

De opbrengst van deze dag komt ten goede aan de scholing en integratie van probleemjongeren in WIZO projecten in Israël.

Mijn leven INTERVIEW MET MAURICE SWIRC

De Joodse ziel van Maurice Parijs, 1970, jurist, journalist/schrijver, getrouwd, vader van Valerie (2008). Identiteit: Fransman, Amerikaan, Nederlander. Joodse vader van Poolse origine, Hongaars–Nederlandse moeder. Hij is de schrijver van het fascinerende boek ‘Altijd Mazzel’. Die titel heeft hij gekozen in navolging van de Jiddisje uitdrukking waarbij je ‘de eeuwige pechvogel’ een ‘Sjle Mazzal’ (altijd geluk) noemt. Het boek werd juichend ontvangen door de pers en is een bestseller. In Altijd Mazzel neemt hij de lezers mee, naar de laatste Joden in Polen, Oostenrijk en Marokko, de weinige in Nederland en de zeer velen in Argentinië, Rusland en Amerika. Door de ogen van de Joden, jong en oud, laat hij de veerkracht zien van het Joodse volk. Een volk dat ondanks alles er nog steeds is. Chai Chai we kajaam. Waarom Maurice begon zijn tocht door al deze landen in 2000. Op de dag waarop zijn vader hem zou afhalen van het vliegveld Miami. ’Terwijl ik in de rij stond op weg naar de uitgang van het vliegtuig, werd mijn naam omgeroepen. Een stewardess nam me apart en vertelde dat mijn vader op weg naar het vliegveld een ongeluk had gehad. Hij had last gekregen van hartfalen en was de vangrail ingereden. Terwijl men in het ziekenhuis vocht voor zijn leven, zei hij met zijn laatste krachten nog ‘waarschuw mijn zoon, iemand moet hem ophalen’. Dezelfde dag, in een schemerige hotelkamer hield hij zijn vaders portefeuille in zijn hand. Hij vond persoonlijke brieven, visitekaartjes, een kaartje van een


holocaustdocumentatiecentrum en zijn vaders rijbewijs. ‘Dat moment in die hotelkamer is achteraf gezien het startsein geweest voor dit boek. Toen, in die lege kamer, hield ik de draagbare identiteit van mijn vader Harry Edmond Swirc, de mens, die in 1932 als staatloos burger werd geboren in Parijs uit Joods Poolse ouders, in mijn handen’, zegt Maurice zacht. ‘Ik besefte dat ik mijn vader kwijt was. In de jaren die volgden probeerde ik mijn vader dichter naar me toe te halen. Dat deed ik onder andere door meer uit te vinden over de Joodse wereld waar hij deel vanuit maakte. Die drukte een allesoverheersende stempel op zijn leven’ zegt hij en kijkt me stil aan. Zo begon Maurice in 2004 zijn wereldtocht langs Joodse gemeenschappen. Op zoek naar het wonder van de draagbare Joodse identiteit. Dat wonder had hij geleerd in Manhattan van Rabbijn Sharon Kleinbaum van Beth Simchat Torah.

‘Ik kijk naar de man en zie de Viking, of is het de Tsabar, met zijn losse blonde haren‘ Sharon Kleinbaum leerde Maurice dat het wonder van het voort bestaan van de Joden te danken was aan het uitvinden van de draagbare religie na de verwoesting van de tweede tempel (ongeveer 2000 geleden). Destijds droegen de Joden de tora rollen, hun religie, met zich mee. Dat was een revolutie in het toenmalige denken, want tot dan was religie plaatsgebonden. De focus was destijds op tempels, totempalen, de berg Olympus en gebouwen. De rabbijn vertelde dat het de Joden waren, die stelden: wat heilig voor jou is, draag je altijd met je mee. Daarmee

creëerden ze een draagbare religie en in het verlengde daarvan een draagbare identiteit en bevrijdden ze zich van de plaatsgebonden identiteit. ’Zonder die draagbare identiteit, was het Jodendom al lang verdwenen’, volgens de rabbijn. De betekenis van die draagbare identiteit werd een belangrijke leidraad bij de beschrijving van de diverse Joodse gemeenschappen in de wereld. Hij verzamelde Joodse feiten over elke plek en sprak met ouderen en jongeren, van trotse Vaderjoden in Rusland, tot complexe Joden in Polen uit het verzet. Hij beschrijft helder, invoelbaar, hoe Joden een deel worden van de cultuur van het land waar ze leven en toch niet vergeten wie ze zijn. De kracht van aanpassen en jezelf blijven. Wel heeft hij geleerd dat je de mate van beschaving van een land mede kunt afmeten aan hun omgang met minderheden. Hoeveel ruimte geef je hen, zodat beide partijen, de meerderheid en de minderheid, zichzelf kunnen blijven.

ZIN IN GEZELLIGHEID? Zin in gezelligheid, nieuwsgierig naar onze groepen of zin om met anderen naar de film te gaan? Lees de rubriek Joodse activiteiten op bladzijde 30.

Voel jij je Joods? ‘Volgens de halacha, ben ik niet Joods. Ik begrijp de achtergrond van die regel wel. In de tijd waarin die regel werd opgesteld was alleen de moeder controleerbaar vast te stellen. Dat die controle nu ook kan via genen doet er niet toe voor de religie. Ik begrijp de achtergrond van die regel. ’Ik kijk naar de man en zie de Viking, of is het de Tsabar, met zijn losse blonde haren en zijn charismatische, gedreven bevlogenheid in al zijn daden, die staat voor alles wat met Jood-zijn te maken heeft. Hij zegt: ‘In Rusland is de vraag of iemands vader Joods is juist heel belangrijk.

Beschaving en mensen Maurice vertelt over de hoogbejaarde Minna Brandt die na de oorlog terugkeerde naar Wenen. In 1986, bijna vijftig jaar na het gedwongen vertrek van haar familie uit Wenen ging ze op een dag terug naar het appartement waar ze tot 1938 woonde. Fini, de dochter van Oberführer Zentner, die haar familie destijds uit hun huis had verdreven, deed de deur open zonder Minna te herkennen. Fini dacht dat er kooplieden aan de deur stonden, ze geloofde gewoonweg niet dat Minna daar stond, want die was dood, omgekomen tijdens de vlucht. Fini ging overstag en Minna werd binnengelaten. ‘Alle meubels waren er nog, precies zoals vroeger en ik zat een uur lang in mijn eigen stoel van toen. Het kostte me vreselijk veel moeite om daaruit op te staan‘, vertelde Minna aan Maurice, terwijl ze met haar gerimpelde handen haar ogen bedekte. Toch is Minna gelukkig in Wenen, waar ze helemaal in stijl gekleed, geniet van cultuur en theater. Plaatsen met veel mensen om

WWW.JOODSETHUISZORG.NL

haar heen, waar ze zich helemaal niet alleen voelt. ‘Wenen, ooit een stad van beschaving, heeft nauwelijks nog Joodse inwoners. Het is een provinciestad geworden. De Joden zijn weg en daarmee is in belangrijke mate ook de grandeur, het cosmopolitische verdwenen. Maar Minna, die door de oorlog al het materieële is kwijt geraakt, blijft onveranderd, ze heeft haar identiteit behouden. De vooroorlogse Joodse wereld waarin theater, literatuur en muziek een zo belangrijke rol speelden, draagt ze altijd met zich mee, die neemt niemand haar af. Dat gold denk ik op een vergelijkbare manier voor mijn eigen vader, die gedurende zijn leven op verschillende plekken in de wereld woonde.‘ Maurice vertelt dat hij zelf tijdens zijn reizen veel synagogen bezocht, soms op heel afgelegen plekken zoals in Siberië. ‘Dat voelde dan vaak heel vertrouwd aan. In zekere zin kwam ik een beetje thuis.’

Dat heeft veel te maken met de geschiedenis van zeventig jaar communisme. Zeker in die tijd werd vooral geredeneerd vanuit de nationaliteit, en die werd in de eerste plaats bepaald door de vader. In ieder geval bestaat voor de religie alleen die religieuze regel. Hoewel ik zelf niet religieus ben, voel ik wel een diepe verbondenheid met het Jodendom.’ Maurice kijkt positief aan tegen de oprichting van www.jonet.nl door JMW dat is bedoeld voor een ieder die zich Jood voelt. Of het nu gaat om halachische Joden of om Joden met alleen een Joodse vader of om mensen met een Joodse grootvader. ‘Ik vind het een uitstekend initiatief van JMW. Overigens heb ik in algemene zin veel bewondering voor al hun vrijwilligers. Mijn moeder was zelf ooit betaalde kracht bij het JMW, zowel hier als in Parijs.‘ Ik moest denken aan het recente demografische onderzoek van JMW onder Joods Nederland anno 2009. Naar schatting zijn er 37.000 Joden in Nederland en 15.700 vaderjoden.

Benjamin nr. 82 - november 2010 13

Mijn leven Vervolg > Interview met Maurice Swirc Een kleine populatie waarvan vaderjoden een niet gering deel vormen. Gevoelig Maurice knikt ‘Het Nederlandse Jodendom heeft enorme klappen gehad, procentueel gezien de ergste van alle landen in West-Europa. Het trauma van de Tweede Wereldoorlog zit hier extra diep. De situatie in de Verenigde Staten met ongeveer 6 miljoen Joden is duidelijk anders. Voorbeeld: De oprichtster van het glossy blad Heeb (2002) komt uit een geheel Joodse familie, maar ze speelt wel met alle Joodse gevoeligheden. Heeb is commercieel, controversieel en een doorslaand succes. Ze zegt, Joods zijn bepaalt twintig procent van wie ik ben, maar het is wel een heel belangrijke twintig procent.‘ Maurice kijkt geconcentreerd ‘Een blad als Heeb kan alleen worden opgericht in Manhattan, in ieder geval niet in Nederland. In Manhattan kan alles. Er wonen ongeveer één miljoen Joden, van seculiere humanistische Joden en de leden van de Gay-synagoge, tot super orthodox en Chabad. Deze rijkgeschakeerde Joodse wereld kon in de eerste plaats ontstaan door het grote aantal Joden dat in New York woont. Zij maken daar simpelweg onderdeel uit van de mainstream. Bovendien weegt de Sjoa daar niet zo zwaar zoals dat het geval is in Joods Nederland.’ Visie op Joods Nederland ‘Ik ben journalist en als zodanig registreer en onderzoek ik. Dat ligt me goed. Op de vraag wat mijn visie is op Joods Nederland heb ik even geen antwoord. Ik denk wel dat Nederland – zeker in wereldwijd perspectief – een vrij goede plek is om Joods te zijn.


Uitverkoren volk? Ik ben niet religieus en geloof niet in een G’d die een volk als uitverkoren aanwijst. Wel beschouw ik het als een bijzonder volk met een uitzonderlijke geschiedenis. Chanoeka Ja, een leuk feest met een bijzonder verhaal. Toch heb ik zelf meer met bijvoorbeeld Jom Kippoer. Wat waren moeilijke kanten aan je tocht langs Joodse gemeenschappen in de wereld? Mijn tocht was in praktische zin niet altijd eenvoudig. Ik ben tegengewerkt door tolken die voor de overheid bleken te werken en die weigerden kritische vragen te vertalen. Ik moest onder andere in Marokko chauffeurs plotseling meer betalen dan vooraf was afgesproken, want anders brachten ze me niet terug. Ik ben er aan de dood ontsnapt toen ik aan een rotsblok boven een afgrond hing en de gids mij op het laatste moment redde. Wat heb je geleerd? • Dat elke Joodse gemeenschap zijn eigen interne tegenstellingen heeft, die in belangrijke mate een indicatie vormen voor de verhouding tot de omringende samenleving. • Dat de beschaving van een land mede af te meten is aan de omgang met minderheden. • Het bestaan van de Staat Israël is, nog meer dan de Sjoa, relevant voor iedere Jood. Tijdens mijn reizen ben ik nooit iemand tegengekomen die totaal onverschillig stond tegenover Israël. In vergelijking met zeventig jaar geleden staan Joden vanuit psychologisch opzicht gemiddeld genomen steviger in hun schoenen. Het

bestaan van de staat Israël is daarbij duidelijk van belang. Het belangrijkste voor jou? Dat is in ieder geval het principe van de draagbare identiteit dat ik heb leren begrijpen. Als zodanig begrijp ik ook iets meer van mijn vader. Verder is voor mij extra duidelijk geworden dat in het Jodendom vooral belangrijk is welke daden je verricht en niet zozeer in welke mate je gelooft in G’d. Door het schrijven van dit boek heb ik ook mijn vader in zekere zin een stukje dichter naar mezelf toe gehaald. Wat geef jij de lezer mee? Ik heb in mijn boek levensverhalen van anderen opgetekend. Ik hoop dat mensen iets leren over de rijkgeschakeerde Joodse wereld en de betekenis van de draagbare identiteit. Die is niet alleen relevant voor Joden, maar voor elke migrant en iedere reiziger. De Joodse ziel van een vaderJood Thuis achter mijn computerscherm, alleen met het verhaal van Maurice, moest ik denken aan de vele jaren van zijn leven die hij heeft gewijd aan het leren kennen van zijn volk. Een man die zocht om dichterbij zijn vader te komen, dichter bij zijn Joodse voorouders. Zijn missie was het vinden van de heilige graal van het Joodse volk. Volgens mij, Maurice, draag jij die heilige graal in jezelf mee. Je bent een Viking met een echte Joodse nesiomme. Wat zal je volgende reis zijn? Het beloofde land in vrede met zijn buren? Het wonder van Chanoeka, van licht in de duisternis?

YAEL SCHRIJVER

THUISZORG

In de rubriek Geen sof met Toff! geeft Jolan Toff, hoofd van de afdeling thuiszorg, elke keer een kijkje in de keuken van de thuiszorg.

Als u meer wilt weten over wat JMW thuiszorg voor u kan betekenen, neem dan contact op via www.joodsethuiszorg.nl of bel 020-577 65 11.

GEEN SOF MET TOFF!

Jaap Kos – zorgmanager thuiszorg Jaap Kos (Amsterdam 1957), getrouwd met Annemiek (orthopedagoge). Vier kinderen Milan 20, Anat 19, Lasse 16 en Doeschka 14. Jaap werkt vijftien jaar bij JMW. Na mijn middelbare school heb ik Russisch gestudeerd. Mijn vrouw studeerde Hebreeuws en werkte bij JMW in de thuiszorg. Via haar ben ik bij JMW gekomen. Samen met Annemiek ben ik enige maanden in de kibboets geweest. Later ook nog eens met de kinderen. We hebben nog steeds contact. Ik vond het erg fascinerend en boeiend om met de oude kiboetsniks te praten, mensen die vanuit oost-Europa in de beginjaren ’30 naar Israël zijn gegaan en daar vanuit niets dit opgebouwd hebben. Het was een echte socialistische kibboets. Ik werkte o.a. in de keuken en maakte om de dag kippensoep, daar gingen veertig kippen in... Misschien is daar mijn hobby voor het koken uit voortgekomen. Mijn andere hobby is muziek. Ik heb ruim 2000 lp’s en 1000 cd’s. Ik heb een kleine muziekinstallatie in de keuken. Zo combineer ik beide hobby’s. Ik ben bij JMW begonnen met huishoudelijk en verzorgend werk. Je komt bij allerlei mensen. Jong en oud, rijk en arm. Je kan echt iets voor iemand betekenen. Vooral het werken bij enkele jong gehandicapten gaf mij voldoening. Ik had met hen een hele goede band. Daarna werd ik gevraagd om op kantoor te komen werken. Eerst maakte ik de roosters en had telefoondienst in de avonden, weekenden en op feestdagen. Ik moest o.a. hulp inzetten in urgente gevallen bijvoorbeeld als

iemand zijn arm had gebroken. Als zoiets overdag gebeurt komt er nog diezelfde avond hulp van ons. Daarna kwam ik op het secretariaat en werd vervolgens zorgmanager. Ik vind het contact met cliënten prettig. We geven jaarlijks hulp aan meer dan 700 cliënten. Sommigen krijgen één maal per week schoonmaakhulp. Anderen krijgen drie maal per dag hulp voor de verzorging. We hebben wel eens uitgerekend dat wij meer dan 40.000 keer per jaar hulp inzetten. Ik heb ook veel contact met de ca.120 medewerkers. Ik probeer ze zo goed mogelijk te begeleiden in vaak moeilijke situaties waar ze voor komen te staan. Bijvoorbeeld als een cliënt, waar

een medewerker al jaren komt, plotseling overlijdt, soms zelfs als de medewerker erbij is. Ik heb ook veel te maken met familie van cliënten en met ziekenhuizen, huisartsen, het maatschappelijk werk van JMW en de psychiatrie. Daarnaast zit ik inmiddels zeven jaar in de Ondernemingsraad waarvan vier jaar als voorzitter. Het is een hele afwisselende baan. Geen dag is hetzelfde. Op de afdeling thuiszorg wordt hard gewerkt in een geweldige sfeer. Ik vind JMW een goede organisatie die nuttig werk doet en zeker moet blijven bestaan.

JOLAN TOFF


Mijn leven Eitzes van Esther Mijn kind wordt gepest! Mijn zoontje van zeven jaar wordt gepest op school. Het komt regelmatig voor dat hij huilend thuiskomt. Als ik vraag wat er aan de hand is vertelt hij een vaag verhaal, waarin hij meestal gevallen is of waarin de juf boos op hem was. Ik vond dit wel erg vaak voorkomen, dus ben ik gaan praten met zijn juf. Uit dit gesprek bleek dat hij geen vriendjes heeft en tijdens de pauzes bij de juf blijft staan. Ik ben hier heel erg van geschrokken.

Op een woensdagmiddag ben ik er met hem voor gaan zitten en heb ik nogmaals gevraagd wat er is. Ik kon wat gerichter vragen naar zijn interactie met de andere kinderen. En toen kwam de aap uit de mouw. Hij vertelde, helemaal overstuur, dat hij op school buitengesloten en gepest wordt. Zijn spullen worden afgepakt en kapotgemaakt, hij wordt uitgelachen en de jongens in de klas slaan en schoppen hem.

Mijn hart brak. Ik ben boos op school omdat ze ons nooit hebben gewaarschuwd. Ook ben ik ontevreden over mijzelf en mijn man, waarom hebben we niet eerder gezien wat er speelde? Hebben we niet goed genoeg opgelet? Ik weet niet wat ik nu moet doen. Moet ik hem misschien op een andere school doen?

Eitze Het is voor geen enkele ouder te verteren dat zijn of haar kind gepest wordt. Het kind waar men zoveel aandacht en liefde aan besteedt en hoopt dat een goede opvoeding het behoedt voor ongeluk en verdriet. Helaas is de bittere werkelijkheid dat u uw kind niet heeft kunnen beschermen tegen deze nare toestand. Het is al spannend uw kind aan de zorg van anderen over te laten. En anderen, dat zijn natuurlijk ook, of vooral leerkrachten. Ik kan me uw boosheid dan ook goed voorstellen. De school van uw zoontje heeft zondermeer de verantwoordelijkheid pesten te voorkomen en/of er iets aan te doen. Doet de school dat niet dan blijft deze

Voor extra informatie (over bijvoorbeeld de Kanjertraining) kunt u ook kijken op www.kanjertraining.nl en op www.pesten.net


in gebreke, maar als de school u zelfs niet inlicht over het feit dat uw kind gepest wordt, is dat ronduit laakbaar. Het is heel goed dat u de signalen van uw zoontje heeft opgepikt. U zag dat er iets niet in orde was. U heeft het enige juiste gedaan: u bent met zijn juf gaan praten. Neemt u het zich vooral niet kwalijk dat u niet eerder wist dat uw zoontje gepest werd. Hij heeft het, zoals vele gepeste kinderen, voor zijn ouders verborgen gehouden. U kunt zich voorstellen dat kinderen, treurig genoeg, geneigd zijn de schuld bij zichzelf te zoeken: ik ben ook niet leuk, ik zie er stom uit etc. Bovendien willen kinderen hun ouders soms niet belasten met hun verdriet. Of dat bij uw zoontje een rol heeft gespeeld, kan ik moeilijk inschatten. Indien uzelf problemen heeft (bijvoorbeeld met uw gezondheid of in uw relatie) kan hij gedacht hebben: mama

heeft al genoeg aan haar hoofd. Nu u weet wat er speelt is het natuurlijk zaak actie te ondernemen. Maar wat is de beste actie, vraagt u zich af. Het lijkt me het beste dat u nogmaals een gesprek met de juf en/ of de intern begeleider van school aanvraagt. In dit gesprek kunt u uw bezwaren t.a.v. hun werkwijze tot nu toe kwijt, maar kunt u ook vragen wat school van plan is om te doen. Hebben ze een pestprotocol? Wat hebben ze in andere gevallen gedaan? Met andere woorden: wat is hun aanbod? Alléén het gepeste kind behandelen is weinig zinvol. De oorzaak van het pesten ligt meestal in de groepsdynamiek; de manier waarop de groep kinderen met elkaar omgaat; welke normen kent de groep; is de sfeer wel veilig genoeg? Het is aan school om te onderzoeken wat hierin misgaat. Dat kan door de pesters apart te nemen, ze

FOTO: YORAM DIAMAND ©

In deze rubriek geeft Esther Konstantinov een inkijkje in haar werk als maatschappelijk werkster bij JMW. De vragen en antwoorden zijn gebaseerd op voorbeelden uit de praktijk, maar zijn uiteraard geanonimiseerd. Als u een vraag heeft over uw financiën, relaties, werk- of woonsituatie, of als u kampt met psychische of emotionele klachten, kunt u zich wenden tot het spreekuur: maandag tot vrijdag (9.30 - 12.00 uur) en woensdagavond (17.00 - 19.30 uur). U kunt ook per mail contact opnemen: [email protected]. Zie ook www.joodsmaatschappelijkwerk.nl.

aan te spreken op hun gedrag, de gevolgen ervan duidelijk te maken, maar ook door goed naar hún verhaal te luisteren. Wellicht zijn ze zelf bang om gepest te worden? Reageren ze spanningen van thuis af op school? Er kan van alles aan de hand zijn. Uw zoontje heeft natuurlijk ook ondersteuning en begeleiding nodig. Het is niet niets wat hem overkomen is. Het feit dat hij gepest wordt/werd heeft ongetwijfeld zijn eigenwaarde ondermijnd, hem onzeker gemaakt. Dit kan weer zichtbaar zijn in zijn lichaamstaal en houding. Dat is de reden waarom gepeste kinderen, ook na een overgang naar een andere school, de gebeten

hond blijven. Er zijn trainingen die kinderen zoals uw zoontje weerbaarder maken, bijvoorbeeld de Kanjertraining. Ook veel scholen maken gebruik van deze Kanjertraining. Leerkrachten krijgen een speciale opleiding, waarin ze leren met pestgedrag om te gaan en hoe ze het kunnen voorkomen. Het uiteindelijke doel is de sociale veiligheid in de klas te waarborgen. Ik kan me voorstellen dat u in de komende tijd wat ondersteuning kunt gebruiken. Neem gerust contact met ons op. JMW heeft een jeugdteam dat graag met u meedenkt.

658 vrienden wachten op jou!

Jingle?

Voor iedereen met een Joodse achtergrond

Kijk op www.joodsevrienden.nl

ESTHER KONSTANTINOV

Reactie op de Eitze uit Benjamin 81 Aandachtig heb ik de casus in de vorige Benjamin over een ander geloof gelezen en wat mij trof waren de overeenkomsten wat betreft de beschreven levensloop en mijn eigen levensloop. Dat is misschien de reden waarom ik wil reageren. Mijn moeder is uit het kamp teruggekomen beschadigd en er was bijna geen naaste familie meer. Bij mijn onderduikouders heb ik een veilig gevoel gehad, dit was toen ik samen met mijn moeder was allerminst het geval, hoewel ze wel van mij hield. Mijn pleegouders waren zeer gereformeerd en op een dag kreeg mijn moeder bezoek van een dominee. Dit ging zelfs mij als kind te ver en ik draaide het christendom de rug toe. Aan het Joods zijn deed ik niet veel wel even op les geweest.

Soms was er een feest voor kinderen, maar niemand echt niemand heeft zich vanuit Joodse hoek tot mij persoonlijk gewend ook niet als ik ‘s zomers naar Jozeboko ging om de vakantie door te brengen als mijn moeder werkte. Er werd geen enkele band opgebouwd. Na een mislukt huwelijk bleef ik met de kinderen alleen en we verhuisden naar buiten. In de naburige stad was een kleine kille waar de kinderen les kregen. Zij hebben niet lang les gekregen want ik stimuleerde het niet. Maar na een paar vormen van discriminatie te hebben ondervonden werd ik mij bewust IK BEN JOODS en mijn ouders is ernstig onrecht aangedaan door andersdenkenden. Sinds kort ben ik mij aan het ver-

WWW.JOODSMAATSCHAPPELIJKWERK.NL

diepen in de kabbala. Ook ben ik lid van een Joodse koffieclub, heel gezellig. Maar ik heb ook niet Joodse kennissen die de tora aan het bestuderen zijn. En wat blijkt er staat niets in het Nieuwe Testament wat niet uit de tora komt en soms nog fout geïnterpreteerd ook. Jarenlang ben ik op zoek geweest naar warmte en liefde van andere mensen, dat was een erg afhankelijke situatie. Tegenwoordig als ik me eenzaam voel zoek ik mijn ziel en ik word met warmte overladen misschien is dit Gód. Hij reist met iedereen mee door het leven en wil graag naar ons luisteren. Ik hoop dat u ook uw balans vindt. Hartelijke groeten, Hanny


Multi Culti BUITENLANDSE JODEN IN NEDERLAND

Usy Felius voelt zich in Israël echt thuis Het is moeilijk om Usy Felius telefonisch te pakken te krijgen en als dat dan eindelijk lukt ben ik dan ook blij verrast. Usy legt mij meteen uit dat zij heel veel reist om haar familie, verspreid over Italië en Israël, te bezoeken. Het interview vindt half in het Engels, half in het Nederlands plaats. Usy is 58 jaar en werd geboren in een Joods gezin in Milaan, de stad waar zij tot haar achtiende opgroeide. In dat jaar vertrok zij met haar Italiaanse vriend voor een vakantie naar Israël, maar het beviel daar zo goed dat ze besloten te blijven. Haar ouders gingen akkoord maar stelden wel als eis dat ze zouden trouwen en zo gebeurde het ook. Een jaar later werd hun eerste

dochter, Miri, geboren en drie jaar later volgde Ella. In de jaren die volgden studeerde Usy architectuur en binnenhuisarchitectuur. Later volgde ze ook cursussen schilderen. Hoewel zij het in Israël naar haar zin had hield haar huwelijk geen stand, in 1988 vond de scheiding plaats. Toch kwam er nieuw geluk op haar pad. Via buren leerde ze Hans Felius kennen en de liefde was snel wederzijds. Hans, een Nederlander, werkte als coach voor het nationale tennisteam in Israël. Ze zijn nu twintig jaar samen. Omdat Hans op een gegeven moment technisch directeur bij de Koninklijke Nederlandse Tennisbond kon worden verhuisde het paar twaalf jaar geleden naar

Amsterdam. De laatste vier jaar werkt Hans in de handel en houdt hij zich bezig met de export van o.a. ecomachines vanuit Israël. Usy is hier geen lid van een Joodse gemeente maar kwam wel in contact met JMW waar zij Nederlandse taalles kreeg van een vrijwilliger. Het is echter wel moeilijk om op oudere leeftijd nog een nieuwe taal te leren en daarom valt Usy toch vaak terug op het Engels. Op de vraag in welk land zij zich nu het meest thuis voelt antwoordt ze: Ik voel me het meest thuis in Israël, waar mijn dochters nog wonen en op de tweede plaats komt Italië. Toch houdt ze ook van Holland. Usy schildert heel graag en exposeert zo nu en dan. Zij zegt: “Often grey and raining Holland shouts to me to bring at least inside buildings my beloved mediterranean colours as much as I can.” Het contact met de familie gaat echter voor alles en de Joodse feestdagen brengt ze dan ook altijd in familiekring door. Zo ook dit jaar. Eerst gaat ze bij haar moeder in Milaan op bezoek, om vervolgens Jom Kippoer bij familie in Florence door te brengen, “een prachtige synagoge hebben ze daar”. Vanuit Italië is het weer door naar Israël, naar dochters en kleinkinderen.

USY FELIUS MET HAAR MAN.


KARIEN ANSTADT

Ewoud Sanders (1958) is taalhistoricus en journalist van o.a. NRC Handelsblad. Speciaal voor de Benjamin schrijft hij over de geschiedenis en de betekenis van woorden in het Jiddisch of Bargoens.

BABYLONISCHE SPRAAKVERWARRING

Alles kits? In 1904 publiceerde Wijnand van Schothorst een proefschrift over Het Dialect der Noord-West-Veluwe. Bij de letter k nam hij de woorden kips en kits op, met de mededeling dat ze hetzelfde betekenden, namelijk ‘in orde, netjes, goed’. Men zei indertijd op de Veluwe zowel alles kits als alles kips. Die laatste variant is inmiddels in onbruik geraakt, maar alles kits doet het nog altijd goed. Er is geen reden om aan te nemen dat de uitdrukking op de Veluwe is ontstaan. Dat Van Schothorst alles kits als eerste optekende, berust waarschijnlijk op toeval. Aan het eind van de negentiende eeuw begon men de streektalen serieus in kaart te brengen. Maar omdat de algemene volkstaal zo lang door taalkundigen was genegeerd, werden veel woorden en uitdrukkingen die eigenlijk veel wijder waren verbreid, toen aan een bepaalde streek toegeschreven. Dat kits in deze betekenis aan het begin van de twintigste eeuw ook buiten de Veluwe bekend was, blijkt onder

UW DONATIE HELPT! Bent u nog geen donateur van de Benjamin, maar wilt u wel helpen? Maak dan uw gift over op 204420, t.n.v. St. JMW Bijdrage en Fondsen. De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ

meer uit enkele literaire bronnen. De Amsterdamse journalist M.J. Brusse, een groot kenner van de Amsterdamse en Rotterdamse stadstaal, gebruikte het in 1906 in Landlooperij, een prachtig verslag van zijn zwerftocht met ‘stroopers en schooiers’. In 1917 gebruikte hij de uitdrukking in Het rosse leven en sterven van de Zandstraat, een waardevol boekje over de ondergang van de oude Rotterdamse hoerenbuurt. In 1935 dook het op in Polletje Piekhaar van Willem van Iependaal, een boek over een Rotterdamse straatjongen (‘U voelt, dat ik daar behoefte aan zal hebbe en graag aan me patroon zou wille schrijve, dat alles kits is’). Stropers, schooiers, straatjongens, dieven en prostituees: in die kringen moet de herkomst van alles kits worden gezocht. Zij spraken een eigen taaltje, het Bargoens, dat sterk is beïnvloed door het Jiddisch. Alles kits is dan ook niet speciaal ontsproten op de Veluwe maar komt van het Jiddische alles gietes, dat ‘alle goeds’ betekent. Eigenlijk was het een heilwens, net als het Duitse alles Gute (het Duits is een belangrijke bron voor het Jiddisch). De uitdrukking kent verschillende uitbreidingen. In Rotterdam is alles kits, kindje in de kolenbak gesignaleerd en in Groningen en Friesland zegt men: alles kits en de bok vet. Wijder verbreid is de uitbreiding alles kits achter de rits (ook wel ‘onder de rits’). Over deze variant schreef een informant:

omstreeks 1973. De uitdrukking had een essentieel vervolg, c.q. antwoord. Degene die zei ‘Alles kits achter de rits?’, kreeg als wedervraag van zijn of haar gesprekspartner: ‘Alles pluis in het kruis?’ Ik vond dat toen heel geestig, en dat vind ik eigenlijk nog. Vanzelfsprekend zijn verschillende mensen op de woordspeling alles kids gekomen. Er zijn een paar websites die zo heten (in België en Nederland) en het is de naam van onder meer een schoolkrant en een kinderspeelplaats.

EWOUD SANDERS

Dit is voorlopig de laatste taalbijdrage van Ewoud Sanders voor de Benjamin. In 2011 neemt bij een sabbatical (ook een woord met een ‘Joodse’ herkomst) om een boek te kunnen voltooien met de titel ‘Het beeld van de Joden in de Nederlandse taal’.

Amsterdam o.v.v. donatie Benjamin. Online doneren kan ook: zie www.debenjamin.info. Hartelijk bedankt!

Alles kits achter de rits is zeker vijfentwintig jaar oud. Ik leerde de uitdrukking van mijn dochter, leerling van het keurige Pascal College in Amsterdam,


Multi Culti ETEN & OPETEN

Hartige Kugel van aardappel en courgette (zucchini) 500 gr. aardappelen 500 gr. courgetten 2 middelgrote uien 3 eieren 1/2 glas zonnebloemolie 1 theelepeltje zout 1/2 blokje parve bouillonblokje opgelost in een beetje water 1/4 lepeltje zwarte peper

Bereiding De aardappelen & courgetten raspen, de specerijen, de bloem & de olie eraan toevoegen. Dit alles goed mengen. Een glazen rechthoekige ovenschaal invetten en het mengsel er in gieten. In een voorverwarmde oven plaatsen op 180°C. Na ±1 uurtje uit de oven halen. Er moet dan wel een bruin korstje op de kiegel zijn! Warm opdienen! Eet smakelijk, beteavon Oorsprong van dit recept Ooit in 1999 op een kookles geweest georganiseerd door de WIZO Antwerpen. De Kiegel was zo lekker dat ik dit nog steeds opdien tijdens de feestdagen of op Sjabbat, bij rosbief of kalfsrollade. Ik hoop dat jullie ervan genieten! Eet smakelijk uit Antwerpen.


SANDRA KLEINMANN

Simches voor u, simches voor hen. Het is weer Chanoeka. Een tijd van simches. Maar het spreekt niet voor

U kunt bijdragen aan een goede toekomst voor de kinderen die worden

zich dat de chanoeka lichtjes voor iedereen stralen. Zo zijn er in Israël

gesteund door het Youth Futures project. Rond Chanoeka biedt Youth

veel kinderen die het niet makkelijk hebben. De Collectieve Israel Actie

Futures hen een scala aan activiteiten, zoals dagexcursies, museum-

wil daar graag wat aan doen. Het Youth Futures project helpt de sociale

bezoek en sport. Met uw gift maakt u deze activiteiten mogelijk en biedt

en educatieve achterstand van kansarme jongeren te overbruggen. Zo

u deze kinderen kansen voor de toekomst. Zo wordt deze Chanoeka er

wordt zelfvertrouwen vergroot en ontwikkeling gestimuleerd.

één vol simches. Voor u en voor hen. Uw bijdrage werkt.

www.israelactie.nl

Sjoek BENJAMIN SERVICEPAKKET

CURSUSSEN SPORT EN BEWEGEN KLUSJES COMPUTERHULP MAKELAAR KOSJERE MAALTIJDEN PEDICURES KAPPER AAN HUIS

Benjamin Servicepakket (BSP) GEZOCHT Voor de Joodse leden: kapper, schoonheidsspecialiste, tuinman Inschrijving bij de Kamer van Koophandel en relevante diploma’s zijn vereist. Meer weten? Neem contact op met Irene Hirsch op tel. 020-577 65 88 of mail: [email protected]

Het BSP is een pakket van scherpe aanbiedingen, zorgen gemaksdiensten, artikelen en cursussen dat bestemd is voor iedereen met een Joodse achtergrond. Het lidmaatschap (€ 18,50 per jaar) geeft recht op tal van kortingen. Het aanbod dat in samenwerking met Osira Groep/Amstelring is ontwikkeld (www.amstelring.nl) bevat Joodse diensten die speciaal ontwikkeld zijn voor abonnees van de Benjamin. Denk daarbij aan een Joodse pedicure, klusjesman, elektricien, kosjere maaltijdservice aan huis, maar ook aan kortingen op cursussen (talen, schilderen, zelfverdediging of Nordic Walking), dagtochten en computerhulp. Meer weten? Ga naar www.benjaminservicepakket.nl, [email protected] of bel van maandag t/m donderdag tussen 9.00 en 17.00 uur naar 020-577 65 88. Inschrijven kan ook door

NORDIC WALKING EN EEN CURSUS ZELFVERDEDIGING Heeft u belangstelling voor Nordic Walking; lekker bewegen in de buitenlucht bij Zahva Eliassi voor € 5,– per keer? Of wilt u weerbaarder worden via een cursus zelfverdediging bij Stephan Polak van Nusantara? Er zijn nog een aantal plaatsen beschikbaar. Leden van het Benjamin Service Pakket krijgen korting.

gebruikmaking van de antwoordbon in deze Benjamin. Stuur deze naar JMW o.v.v. ‘Lidmaatschap Benjamin Service Pakket’. Voor de algemene diensten kunt u terecht bij Amstelring. U kunt bellen naar: 0900-1866 en binnen 24 uur wordt u verder geholpen door een van de medewerkers van Amstelring. Geeft u dan wel aan dat u lid bent van het Benjamin Servicepakket Dit jaar hebben wij de prijs met € 1,– moeten verhogen. Dit heeft te maken met het duurdere lidmaatschap van de Amstelring/OsiraGroep. U ontvangt daarvoor wel het gehele pakket van Amstelring/ Osira Groep en de specifiek Joodse diensten.

IN JE NOPJES AAN DE KNOPJES Onze hulp bij apparaten in en om het huis Doet uw magnetron het niet, heeft uw mobiele telefoon te veel functies die u niet begrijpt of doet uw computer niet wat u wil dan staan onze medewerkers voor u klaar. Zij helpen u om het apparaat beter te gebruiken. Voor leden € 8,– per uur.

WORD NU LID VAN HET BENJAMIN SERVICE PAKKET En ontvang korting op tal van diensten en producten. U vindt het volledige en actuele aanbod, informatie en inschrijvingsmogelijkheden op www.benjaminservicepakket.nl. U kunt contact opnemen met het BSP via 020-577 65 88, [email protected] of door de antwoordbon achterop deze Benjamin in te vullen en op te sturen naar JMW o.v.v. ‘Lidmaatschap Benjamin Service Pakket’.


WWW.BENJAMINSERVICEPAKKET.NL

Joodse vrienden 564

569

Dame 70 jaar zou graag willen corres-

Man zoekt leuke vrienden en vriendinnen.

ponderen met mannen en vrouwen van

Ik heb een Joodse achtergrond. Mijn hobby’s

alle leeftijden. Regio maakt niet uit.

zijn politiek, kunst, muziek, natuur en sport. Verder heb ik een brede algemene

565

belangstelling.

Vrouw 60+ wil graag corresponderen met

www.joodsevrienden.nl dé site voor nieuwe vrienden! Ben jij ook liever samen dan alleen?

dames en heren.

570

Of vind je het als Joodse Nederlander

Hopelijk zie ik leuke reacties tegemoet.

Nu ik na een lange zoektocht mijn roots heb

gezellig en vertrouwd om in contact te

gevonden en mij bij de LJG goed thuis voel,

komen met anderen, zonder dat dit per

566

zoek ik voor de jaren die mij nog gegeven

definitie hoeft te leiden tot een relatie?

Ik zoek een man/vrouw, liefst met vaarbewijs,

zullen zijn, een mannelijke Joodse partner,

Dan is Jingles wat voor jou! Wil je nieuwe

die met mij, een vrouw van 73 jaar, tochtjes

die zich ook thuis voelt bij de LJG. Ik 71jr,

mensen leren kennen, aarzel dan niet en

wil maken op haar motorbootje.

actief, levenslustig en zoals anderen zeggen,

waag de stap naar www.joodsevrienden.nl,

attractief, met veel interesses en hobby’s,

de grootste vriendensite voor Joods

567

zoals: (oude)muziek, dans(ballet)musea, film,

Nederland. Of plaats een oproep in de

Goed verzorgde vrouw in de provincie

wandelen en fietsen in de natuur, reizen,

Benjamin, net zoals de mensen in de

Overijssel, is op zoek naar een spontane

zwemmen en niet te vergeten kokkerellen en

volgende rubriek.

vriend tot 85 jaar. Ik hou van gezelligheid,

lekker gezellig samen eten. Fijne dingen

reizen, uit eten gaan en een goed gesprek.

samen doen, elkaar aandacht en warmte geven.

568 Ben een 77 jarige man met ernstige COPD desondanks ben ik nog zeer levenslustig. Maar mis wel een vrouw in mijn leven. Zou graag in een LAT relatie ‘levenslustig met z’n tweeën’ willen zijn. Ben een niet actief lid van de LJG. Woon in Amsterdam. Oh ja men zegt dat ik er nog goed uitzie. Hoop op een reactie.

OP ZOEK NAAR GEZELSCHAP, VRIENDEN OF MEER? Aarzel dan niet en stuur ons uw oproep. Wij plaatsen uw berichtje gratis in de volgende Benjamin en zenden de binnengekomen reacties aan u door. Wilt u reageren op onderstaande oproepen, stuur ons uw brief in

STUUR ONS UW VERHAAL!

een gesloten envelop met linksboven in de hoek het nummer van uw keuze. Wij sturen uw gesloten envelop door aan de geadresseerde. Benjamin redactie, o.v.v. Schadchen,

Heeft u een partner of een vriendschap gevonden via een oproepje

De Lairessestraat 145-147 1075 HJ Amsterdam

in de Benjamin of na kennismaking op www.joodsevrienden.nl?

of per mail [email protected]

Wij plaatsen graag uw verhaal (mag ook anoniem)! Benjamin redactie, De Lairessestraat 145-147, 1075 HJ Amsterdam of per

Kijk ook eens op www.joodsevrienden.nl, de grootste vriendensite

mail [email protected]

voor Joods Nederland.

WWW.JOODSEVRIENDEN.NL


Sjoek Sjoekertjes en oproepen SJOEKERTJE PLAATSEN? Heeft u nog een dienst of product aan te bieden. Neem dan contact op met Irene Hirsch op tel. 020-577 65 88 of mail: [email protected]

GEZOCHT

1934 te Amsterdam. Weet iemand hoe hij de oorlog doorstond en wat hij daarna deed?

Schoolfoto’s

U KUNT CONTACT OPNEMEN MET:

Wij zoeken contact met de heer J.H. Trijbetz-

JOHN DE JONGE: OOSTERSINGEL 88,

Wertheim, Alkmaar 1913, broer van

9541 BM VLAGTWEDDE

Marianne Bierman-Trijbetz 1909-1942 en/of

TEL. 0599-313 039

familieleden van hen. In de nalatenschap van onze recent

AANGEBODEN

overleden moeder/oma, Janny Visser-Gras familie Bierman-Trijbetz in A'dam was,

Aan alle oud-leden van Haboniem (en andere geïnteresseerden),

bevinden zich foto's van Marianne Bierman-

Dit jaar is het boek ‘nehije koelanoe

Trijbetz, haar man en de jonge kinderen.

chaloetsiem’ verschenen - het eerste en

FAM. SNOEP-VISSER, E-MAIL:

enige boek over (60 jaar) geschiedenis van

[email protected]

Haboniem, gemaakt door de jeugdbeweging

die van 1937-1941 kindermeisje bij de

BENJAMIN ZOEKT NIEUWE DONATEURS! Bent u ook de bijgevoegde acceptgiro tegengekomen in deze Benjamin? Gooi

zelf, met behulp van de verhalen van een

deze alstublieft niet weg! Wij zijn blij zijn

Personen

groot aantal oud-Haboniemers.

met iedere euro die u aan het tijdschrift

Informatie gezocht over Eli(aser) de Vries,

doneert. U kunt ook kiezen voor een

geboren 1890 (Amsterdam), gestorven 1969

doorlopende machtiging. Uw gift maakt

(New York), begraven Muiderberg.

het mogelijk de Benjamin in de toekomst te

Getrouwd met (1) Sara Breslau en (2) Ruth

HET BOEK KOST € 15,– (HABONIEM MAAKT HIER GEEN WINST OP) EN KAN VIA DE WEBSITE, WWW.HABONIEM.NL, AANGESCHAFT WORDEN. VULT U DUS GAUW HET DIGITALE FORMULIER IN, WANT OP IS OP!

blijven uitgeven en om het blad te blijven

Carter. Dochters: Bloeme Terstege dv,

verbeteren en vernieuwen. Uw gift kunt u

Jannie Loman-dV en Rebecca Drukker-de

overmaken op rekeningnummer 20 44 20

Vries. Hij was zakenman in de papier-

ten name van stichting JMW- Bijdragen en

branche. De Vries was consul van Estland in

Fondsen, Amsterdam. Online doneren is ook mogelijk: zie www.debenjamin.info. Uw gift is fiscaal aftrekbaar. Alvast hartelijk bedankt!

Niet ingeschreven is altijd mis

Jingle?




Steun Joods Nederland geef aan Cefina

Ziekenhuis Amstelland staat dichtbij haar patiënten

Stichting Cefina financiert tekorten van Joodse projecten en instanties in Nederland die zich inzetten voor uiteenlopende sociale doelen. Denk hierbij aan: JMW, Mr. L.E. Visserhuis, Bne Akiwa, het Sinaï Centrum en meer. Haboniem Dror bijvoorbeeld, een Joodse jeugdbeweging die o.a. zomerkampen in Israël organiseert.

Meer weten over Cefina? - , info@cefina.nl of www.cefina.nl.

Dichtbij haar collega’s, medewerkers en dichtbij de regio. Ziekenhuis Amstelland is in veel opzichten Aangenaam dichtbij.

Postbank  Geven kan óók via een nalatenschap!

www.ziekenhuisamstelland.nl | 020-755 7000

mr L.E. Visserhuis Joods woonzorgcentrum Het nieuwe mr L.E. Visserhuis is begonnen met de verhuur van de appartementen. Er zijn nog tien appartementen beschikbaar. Voor € 250,- inschrijvingskosten kunt u een appartement reserveren. De maten variëren van 66 m tot 93 m en de prijzen variëren respectievelijk van € 1175,tot € 1750, - inclusief een parkeerplaats, de servicekosten bedragen € 417,- per maand. Zesendertig ruime appartementen voor ouderen die lichte tot middelzware zorg nodig hebben en dertig verpleegplaatsen in kleinschalige woonunits (waarvan 2 strikt kosjer) van zes personen en daarbij ook een zwembad met fitness, speciaal voor ouderen en op loopafstand van winkels en gezellige terrasjes.

Indien u de kosten voor de huur niet kunt betalen, zal het mr L.E Visserhuis trachten met u samen hiervoor een oplossing te vinden. Het nieuwe woonzorgcentrum zal begin 2011 open gaan! Voor meer informatie: 070 - 3586363

of via de website:

W W W. J B C - V I S S E R H U I S . N L

Van toen.. naar nu COLUMN

De menora en de chanoekia: tweelingszussen? Sinds wanneer ontsteken wij de chanoekia, de negenarmige kandelaar, tijdens Chanoeka? Volgens de traditie gebeurde dit al na de overwinning van Judah Macccabeus in de 2de eeuw voor Christus. Maar archeologische opgravingen hebben geen enkele chanoekia uit de oudheid aan het licht gebracht. Maar wel veel menorot, de zevenarmige kandelaars! In het Oude Testament staat beschreven dat de oorspronkelijke menora werd gemaakt tijdens de uittocht uit de woestijn. Het is een uniek voorwerp dat in geen andere cultuur of religie in deze specifieke vorm voorkomt. De voorstelling van de menora op de Titusboog in Rome

(hoewel niet de oorspronkelijke menora, maar de uit de latere tempel van Herodes) was een imposant en monumentaal voorwerp. Latere voorstellingen van de menora stammen uit de Talmoedische tijd en zijn afkomstig uit oude synagogen. In sommige gevallen blijkt zelfs dat er in de synagogen marmeren Menoroth stonden. De Rabbijnen waren niet altijd blij met het afbeelden van het heilige voorwerp ‘...maak een menora van 5 of 6 of 8 armen, maar niet van 7...’ (Talmud Bavli, Menahot, 28b). Wellicht stamt de negenarmige menora ook uit die tijd en werd deze in de loop van de middeleeuwen de standaard voor de

chanoekia. Want dat getal paste goed bij het verhaal van Chanoeka: elk kaars staat namelijk niet voor een kaars van de menora maar voor iedere dag waarop dat de menora uit de tempel brandde dankzij het wonder van het kleine kruikje olie... Wilt u meer weten over de chanoekia, de Menorah, hun vorm en geschiedenis, kom naar de Chanoeka lezing van Kaits op donderdagavond 2 december (eerste kaars van Chanoeka) om 20.00 uur (voertaal: Nederlands). Locatie: Bleeker@Stahl 3D, Groest 71 in Hilversum. Registratie: [email protected]

DIKLAH ZOHAR

Een kijkje in het livro longo Amsterdam: eindbestemming of overstappen? Tot in de kleinste details staan de jaarlijkse uitgaven aan armenzorg erin genoteerd: in een lang dik boek, het livro longo. Ze zijn als zodanig bewaard gebleven vanaf 1663 tot 1729, onderdeel van de archieven van de Amsterdams Portugese gemeente. Armenzorg is er in diverse rubrieken ondergebracht: bedeling zodat je de feestdagen kon vieren, turfuitdelingen om je huis te verwarmen of huursubsidie. Maar er staat veel meer in. In de rubriek ‘algemene kosten’ (gastos gerais) kan je lezen wie het koper in de synagoge had gepoetst of wie met een kar naar Ouderkerk was gelopen om er een arme te begraven. Ook zie je de voorkeur voor Portugezen, als het gaat om bedragen waarmee armen werden weggestuurd: ‘buitenlanders’ of tudescos, polacos of italianos kregen veel minder en moesten maar zelf uitzoeken, waar ze


heengingen. De rubriek van ‘aankomst en vertrek’ is dan ook verreweg het meest opzienbarend. Hier kan je lezen wie er aankomt in Amsterdam en waar vandaan; maar ook, wie er Amsterdam weer verliet. Niet alleen zien we een wereld vol mobiliteit voor ons opdoemen, waar Joden continu en rusteloos, niet alleen van oost naar west, maar ook van zuid naar noord op stap waren, weg van oorlogen en pogroms, op zoek naar een veilige haven en een betere toekomst. Achter de korte toevoegingen, die een Portugese ambtenaar achteloos achter een naam had gezet, ging een hele wereld schuil. Misschien kunnen we het ware verhaal wel nooit reconstrueren: wat was er bijvoorbeeld precies met Ribca Rodrigues Nabaro en Rachel Pereyra gebeurd? Volgens het livro longo waren ze de Inquisitie op het Iberisch schiereiland ontvlucht. Wie en wat hadden ze er

achter gelaten? En waarom kwam Chaham Abraham Levy uit Jeruzalem op bezoek? Had hij een Hebreeuws manuscript op zak en was hij op zoek naar een uitgever? Of ging hij langs meer Europees Joodse gemeentes om geld in te zamelen voor de armen in Eretz Israel? Ondertussen reisde Abraham, de zoon van Isay Cohen af naar Suriname en was hij verplicht minstens twee jaar weg te blijven. Zo werd de armenzorg aan het thuisfront ontlast. Samuel Hasday moest zelf maar zijn bestemming vinden, als hij maar wegging. Het valt allemaal te zien en te lezen in de schatkamer van het Amsterdams stadsarchief: een rubriek in een lang dik boek, vol details over misschien wel het meest frappante fenomeen in de Joodse geschiedenis: migratie.

TIRTSAH LEVIE BERNFELD

THUISZORG Als u meer wilt weten over wat JMW thuiszorg voor u kan betekenen, neem dan contact op via www.joodsethuiszorg.nl of bel 020-577 65 11.


COLUMN

March of the living Enkele maanden geleden vloog ik met een groepje Joodse jongeren naar Warschau om deel te nemen aan de March of the Living. Op het programma stonden bezoeken aan de steden Warschau en Krakau en de vernietigingskampen Treblinka en Auschwitz. Uiteindelijk zou het worden afgesloten met een mars van Auschwitz I naar Auschwitz-Birkenau. De eerste dagen hebben we veel geleerd over het lot van de Joden in Warschau. Voordat we echter naar Warschau gingen, reden we naar een plekje in de bossen nabij het plaatsje Treblinka. Hoewel niets herinnert aan de ruim 800.000 vermoorde Joden, is het desalniettemin een angstaanjagend symbool voor wat er gebeurd zou zijn wanneer de Duitsers de oorlog hadden gewonnen. De Joden zouden dan niet alleen fysiek vermoord worden, maar de herinnering aan het bestaan van het volk zou uitgewist worden. In een zekere mate is dat ook gebeurd. In Warschau, waar de bevolking voor de Sjoa 30% Joods was, is tegenwoordig vrijwel niets meer over van het Joodse leven dat daar ooit bruisde. Hoewel men tegenwoordig aan de hand van gevonden documenten een beeld kan krijgen van het leven in het ghetto, zijn er zoveel kinderen, ouderen en anderen vermoord waarvan de namen altijd onbekend zullen blijven. Hun leven is verdwenen alsof het nooit heeft bestaan. Op de derde dag gingen we naar Auschwitz-Birkenau. Beelden speelden zich voor mijn ogen af van de poort en spoorlijnen, van de overlevenden en doden, van de slachtoffers en daders. Het regende toen we uitstapten en door de poort, die overigens veel kleiner is

dan ik had verwacht, liepen. Onze gids vertelde ons verhalen over de doden, de gevangenen en de daders. Aan het einde van de rondleiding mocht ik bij gaskamers en crematoria kaddiesj zeggen. Voor het eerst voelde ik een directe band met mijn overgrootouders die ik nooit heb gekend, maar die op dezelfde plek hun laatste blik op de wereld hebben geworpen voordat ze hun dood tegemoet traden.

dat het nu de verantwoordelijkheid van mijn generatie is om het verhaal door te vertellen en de ontbrekende delen aan te vullen. De volgende March zal begin mei 2011 plaatsvinden. Jongeren en studenten met een Joodse achtergrond kunnen hieraan deelnemen. Op www.motl.nl is meer informatie te vinden over de reis en aanmeldingsprocedure.

De laatste dag begonnen we met een rondleiding in Auschwitz I. Het kamp was in een relatief goede staat en werd overspoeld met, vooral Joodse, jongeren uit alle uithoeken van de wereld. Hier konden wij een gaskamer zien met aansluitend een crematorium. Dit maakte echter niet zo’n heftige indruk op mij, als bij het zien van de bergen schoenen en haar van slachtoffers. Ik voelde de slachtoffers daar. Díe kinderschoenen hadden de schoenen van een achternichtje kunnen zijn. Dát haar had van me overgrootouders kunnen zijn. Na de treurige rondleiding, maakten wij ons klaar voor de mars. Met zo’n 10.000 mensen liepen we drie kilometer van Auschwitz I naar Auschwitz-Birkenau. Overal waren vlaggen van Israël te zien en liedjes gezongen. In Birkenau aangekomen was er een ceremonie met sprekers die ons vertelden over hun ervaringen, hun levens en over onze verantwoordelijkheid. De boodschap van de mars had geen negatieve lading. De boodschap die ik meekreeg was ‘Am Jisrael Chai’ het volk van Israël leeft. Treblinka is niet gelukt. Het lot van het Joodse volk in de Tweede Wereldoorlog is immers op mondiale schaal bekend. Het Joodse volk leeft en vertelt. De Sjoa is immers niet zomaar de beste gedocumenteerde gebeurtenis uit de geschiedenis. De mars heeft mij doen realiseren

RAMON POP

BEZOEK AAN AUSCHWITZ EN DAN? Al jarenlang organiseert het Nederlands Auschwitz Comité reizen naar Polen, waarbij verschillende concentratiekampen worden bezocht. Tijdens de reis is er volop gelegenheid om met elkaar kennis te maken en elkaar de familiegeschiedenis te vertellen. Korte tijd na de reis wordt er een reünie georganiseerd en men vindt het prettig om elkaar dan weer te zien en na te praten. In de praktijk blijkt echter dat de reis emotioneel nog lang blijft doorwerken. Dat geldt ook voor de mensen die op eigen gelegenheid een concentratiekamp bezocht hebben. Wat is de betekenis voor het leven nu, voor de relaties met familieleden en vrienden? JMW organiseert op zondagmiddag 13 februari 2011 van 14.00 uur tot 16.00 uur een bijeenkomst in Amsterdam, waarbij we in gesprek gaan over de impact van deze reis. Wilt u uw ervaringen delen met anderen die deze reis ook gemaakt hebben, of overweegt u zelf zo’n reis te ondernemen, neem dan contact op met Marianne Fuchs. Tel. 020-577 65 66 e-mail: [email protected]


Van toen.. naar nu De waarheid over gemengd gehuwden tijdens de oorlog! In de vorige Benjamin stond een interview met Loucky Content over de ervaringen van gemengd gehuwden tijdens de oorlog. Naar aanleiding hiervan zijn veel emotionele reacties van de kinderen uit deze gezinnen binnengekomen. Het lijdt geen twijfel dat de ervaringen van de gemengd gehuwden en hun kinderen tot op de dag van vandaag geen afgesloten hoofdstuk zijn. Om die reden organiseert JMW op donderdagmiddag 20 januari van 13.30 tot 16.30 uur een bijeenkomst in Amsterdam.

Prof. Dr. Johannes Houwink ten Cate, verbonden aan het NIOD (Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie) zal de positie van gemengd gehuwden in historisch perspectief schetsen. Loucky Content, zelf kind van gemengd gehuwde ouders behandelt dit thema vanuit een persoonlijke invalshoek en zal een beeld schetsen van de interviews die zij met gemengd gehuwden heeft gehad. Daarna zal er ruimte zijn voor discussie en een groepsgesprek. JMW nodigt iedereen die zich herkent in of zich betrokken voelt bij dit onderwerp van harte uit om deze bijeenkomst bij te wonen.

Informatie en aanmelden: Marianne Fuchs tel. 020-577 65 66 of mail naar [email protected]

MARIANNE FUCHS / KARIEN ANSTADT

20 januari - 13.30 - Balie Amsterdam

BIJEENKOMST De waarheid over gemengd gehuwden tijdens de oorlog. Met m.m.v. Prof. Dr. J. Houwink ten Cate (NIOD) en journaliste Loucky Content. Entree € 7,50 inclusief koffie en thee.

TERUGBLIK

Kunst onder de Leden ‘Le Dor Wa Dor’ Zondagmiddag 17 oktober exposeerden zeven kunstenaars in hotel De Zon in Oosterwolde, op uitnodiging van vrijwilligersgroep Le Dor Wa Dor. Boeiend was het om de kunstenaars over hun werk te horen vertellen. Zo konden we Mark Lisser volgen op zijn virtuele wereldreis die hij per fragment op kleine doeken schilderde. Ron Hoving vertelde over zijn stolpersteine (letterlijk vertaald ‘struikelstenen’) project in Meppel, stenen die je emotioneel en geestelijk ergens bij stil laten staan. In dit geval worden mensen d.m.v. stenen met naaminscriptie herinnerd aan de Joden die daar tot de oorlog woonden en aan het vooroorlogse Joodse Meppel. Een schilderij van Mark Lisser van het interieur van de vooroorlogse Meppeler


synagoge wordt in het kader van dit project ook in Meppel geplaatst. Dan was er Ellen Cohen met als thema water, weergegeven in diverse schildertechnieken op groot en klein formaat. Herman de Metz is gefascineerd door reizen waarvan hij prachtige foto’s en geschilderd werk liet zien. Margo Meijers, amateur schilder, schildert op haar eigen wijze alles wat haar bezighoudt.

Weer een andere techniek hanteert Marion de Klijn, zijdeschilderes van shawls en kleding, die een portret van Golda Meir toonde, weergegeven door laagjes tule(=stof) op elkaar te leggen zodat er een licht - donker effect ontstaat. Een demonstratie wolvilten werd gegeven door Trix de Waal. Zij toonde ook verschillende van haar creaties van “gelaagdheid”, geïnspireerd op de terp waar ze nu woont en tot slot Magda Tsfaty, zij is bevangen door schaduwen die ze vangt met haar camera op een hele bijzondere wijze, echt vakwerk. Geïnteresseerd keek en luisterde het publiek op deze bijzonder inspirerende middag.

MARION DE KLIJN

In onze Liberale Sjoel zijn er meer manieren om Joods te zijn In onze sjoel leeft het besef dat het rijke Joodse gedachtegoed ruimte biedt aan verschillende interpretaties. Er zijn meer manieren om Joods te zijn. In onze progressieve gemeenschap telt ieder individu volledig mee. Iedere Joodse man en vrouw is bij ons dan ook van harte welkom. Als u belangstelling heeft, bel of mail dan voor een persoonlijke kennismaking.

Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam 020 5400120

•

[email protected]

•

Zuidelijke Wandelweg 41

Traditioneel en Eigentijds 1079 RK Amsterdam

•

www.ljgamsterdam.nl

GROEPSWERKERS JUDITH BRUINSMA, MARIANNE FUCHS, ROOS VAN DEN BERG, HESTER MOUWES EN HETTY VAN EMDEN

Activiteiten Groepen en cursussen NIEUW

BEZOEK AAN AUSCHWITZ EN DAN?

DE WAARHEID OVER GEMENGD

Wilt u uw ervaringen delen met anderen

GEHUWDEN TIJDENS DE OORLOG

of overweegt u zelf zo’n reis te

Ervaringen van gemengd gehuwden en hun kinderen blijken tot de dag van vandaag emotioneel door te werken. Voor iedereen die zich hierbij betrokken voelt.

ondernemen? Komt u dan naar de bijeenkomst: zondagmiddag 13 februari 2011 in Amsterdam. Kosten: € 7,50. Aanmelden: [email protected]

THEMABIJEENKOMST / KOSTEN € 7,50. 20 JANUARI 2011 IN AMSTERDAM

SCHRIJFCURSUS MOZAÏEK VAN JE LEVEN

MEER INFORMATIE OP PAG. 28

Onder begeleiding schrijven over onderwerpen die dicht bij je hart liggen. 10 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 75,–

KIND IN DE OORLOG - 65 JAAR LATER

Voor mensen die toen niet konden of mochten praten, maar er nu wel aan toe zijn. 6 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 45,–

JOODS, MAAR CHRISTELIJK OPGEVOED GEMENGDE RELATIES, GEMENGDE

Hoe vind je de juiste balans in je leven?

GEVOELENS

3 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 22,50

Over de dilemma’s en voordelen van een gemengde relatie 3 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 22,50

KINDEREN VAN JOODSE VADERS

Over het gevoel niet erkend te worden als Jood. 5 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 37,50

NIEUW OUDER WORDEN ZONDER FAMILIE

JOODSE CULTUUR IN ÉÉN DAG

Leren over het dagelijkse Jodendom van geboorte tot graf en alles er tussenin. KOSTEN: € 22,50 / INCLUSIEF LUNCH

Je bent de 55 gepasseerd en hebt het altijd zelf gered in het leven. Nu besef je opeens, dat als je wat overkomt, bv een val of een ziekte, er niemand is die voor jou kan zorgen. Je voelt je soms eenzaam.

DE FAMILIE

Wat betekent dit voor je en hoe gaan andere mensen hier mee om?

Alles over familierelaties.


LIEFDE, LEED EN LOYALITEIT BINNEN


INFORMATIE EN AANMELDEN DE NAOORLOGSE GENERATIE

Meer weten over groepen en cursussen of de flyer ontvangen?

Hoe kun je last hebben van de oorlog van je ouders?

Stuur een e-mail naar [email protected] of bel 020-577 65 66.

4 BIJEENKOMSTEN / KOSTEN: € 30,–

De cursussen vinden doorgang bij voldoende aanmeldingen.

Voorafgaand aan de cursus vindt een kennismakingsgesprek plaats.

www.joodsmaatschappelijkwerk.nl > Gespreksgroepen en Cursussen 30 Benjamin nr. 82 - november 2010

Joods Centrum 50+ sluit zijn deuren – lang leve het Joods Pluspunt! De deuren van Beth Simcha, de afdeling 50+ van JMW, gaan zoals we al eerder in de Benjamin schreven, dicht. Drieënveertig jaar en een maand geleden werd “Clubhuis Beth Simcha” geopend in de De Lairessestraat 13, in april 1991 verhuisden we naar de Kastelenstraat bij Beth Shalom en nu zou het over en uit zijn? Nee, gelukkig nog niet helemaal over en helemaal niet uit.

HET JOODSE PLUSPUNT

INFORMATIEBORREL

Een nieuw centrum voor 50ers tot 120ers

16 december van 15.00 tot 17.00 uur

met een Joodse achtergrond

informatieborrel over de toekomst van het

Adres: Kastelenstraat 86 Amsterdam,

Joods Ouderenwerk

Buitenveldert Openingsdatum: rond 1 april 2011. EEN PLAATS WAAR U KUNT LEREN, PRATEN, LUISTEREN, ETEN, DRINKEN, FEESTEN, SAMENWERKEN, ANDEREN ONTMOETEN,

Met vereende krachten (vooralsnog veel denkwerk, ideeën en niet in de laatste plaats het vinden van financiering) hebben we plannen gemaakt en het ziet ernaar uit dat we in 2011 ons Joods Pluspunt kunnen openen... Overigens is ‘Joods Pluspunt’ nog een werktitel. Als u toevallig een heel leuke en passende naam weet dan houden we ons aanbevolen. Hoewel het nog even duurt voordat we de deuren van het nieuwe Pluspunt open kunnen zetten omdat we gedegen en goed ingericht willen starten, willen we wel graag een tipje van de sluier oplichten over de activiteiten die u van ons kunt verwachten.

VRIJWILLIGERS GEZOCHT Chauffeurs en begeleiders voor de nieuw op te zetten Boodschappenbus (Amsterdam). Wij horen dolgraag van u op

VRAGEN STELLEN, ADVIES KRIJGEN ENZOVOORT ENZOVOORT.

In het Pluspunt kan heel veel: ontmoeten, leren, praten, vragen, eten, drinken, feesten, luisteren, leunen, lezen, spelen! Het Pluspunt is bij uitstek een zaak van samenwerken. Het begon al met een samenwerkingsidee, na het stoppen van de subsidie van de NIISA staken JMW en Beth Shalom de hoofden bij elkaar om te kijken of er samen niet iets moois zou kunnen ontstaan. Maar ook in de planning heeft het aspect ‘samenwerken’ centraal gestaan. Om iets goeds van het Pluspunt te kunnen maken willen wij samenwerken met vrijwilligers en ruimte geven aan eigen initiatieven. Aan dat laatste kunnen we desgewenst ondersteuning geven in de vorm van letterlijke ruimte, adviezen en hulp bij het opzetten.

Het Pluspunt is er voor iedereen met een Joodse achtergrond, maar bij de opzet hebben we vooral gedacht aan de 50 plussers. Natuurlijk blijven wij ons ook richten op de deelnemers van het oude Beth Simcha. We willen hen blijven ondersteunen met informatie, met eventuele bemiddeling en adviezen van de ouderenadviseur, met thuisprojecten zoals het voorleesproject, de telefooncirkel en het belproject. We blijven Joodse feestdagen vieren en dagtochten organiseren (dat laatste wèrd al lang door een vrijwilliger gedaan trouwens). Ook kunnen zij ook in de toekomst elkaar blijven ontmoeten in het Pluspunt. Er zal alle moeite worden gedaan om lesruimte te reserveren voor cursussen – kortom: we willen dat er méér gaat gebeuren in plaats van minder. 16 december informatieborrel over de toekomst van het Joods Ouderenwerk EVA

DE BAAT

[email protected], 020-577 65 46 (Liesbeth de Vries), of 020-577 65 77.


Activiteiten Agenda AMSTELVEEN Koffie-inloop Iedere dinsdag van 10.30 uur in "Open Hof" voor iedereen vanaf 60 jaar. ENTREE € 1,–. INFORMATIE TEL. 020-647 77 50

ALMERE Di z’n Koffie Iedere woensdag v.a. 9.30 uur inloop koffieochtend in de buurt Parkwijk. 8 december Chanoeka viering met Shtetl Band Amsterdam. Neem wat lekkers mee! 22 december laatste bijeenkomst voor de wintervakantie 19 januari Toe Bisjwat viering 23 februari een lezing over Joodse identiteit door mevrouw Bloeme Evers-Emden 16 maart Poerim viering 30 maart Sjoekboek. Boeken met elkaar ruilen 21 april (donderdag!) matzelunch. Neem wat lekkers mee! INFORMATIE / OPGAVE: BETTY ILSAR 036-844 76 86, MIEKE GAARENSTROOM 036-522 86 52 OF JUDITH HESLENFELD 036-532 81 35

AMSTERDAM JMW gaat Pathé Met de film Lemon Tree Regie: Eran Riklis Bekroond met de publieksprijs van Berlijn 2008 11 JANUARI OM 13.30 UUR, CENTRUM DE ROOS, P.C. HOOFTSTRAAT 183, AMSTERDAM ENTREE € 7,50

Een klassieke, subtiel gespeelde tragedie waarin twee vrouwen uiteindelijk hun trots behouden. Activiteiten afdeling 50+ 7 december organiseert Nesjomelet een Chanoeka-diner met BINGO en leuke prijsjes. TIJD: VANAF 16.00 UUR. KOSTEN: € 9,50. AANMELDEN TOT 7 DECEMBER 12.00 UUR OP TEL. 020-577 65 88.

16 december organiseert de afdeling 50+ een bijeenkomst om u te informeren over het Joodse Ouderenwerk. De bijeenkomst start om 15.00 uur en zal om 17.00 eindigen. Eva de Baat, (hoofd ouderenwerk) Hans Vuijsje (directeur van JMW) en Micha Bloemendal (directeur Beth Shalom) zullen deze plannen mondeling toe lichten. Voor hapjes en


drankjes wordt gezorgd. U bent van harte welkom 30 december is de laatste maaltijd van Nesjomelet. Hoe droevig ook: we maken er iets moois van. We hebben een mooi DINER DANSANT georganiseerd. U BENT WELKOM VANAF 16.00 UUR. PRIJS: € 9,50. BEPERKT AANTAL PLAATSEN; OPGEVEN TOT EN MET 27 DECEMBER OP NUMMER 020-577 65 88.

9 maart organiseert afdeling 50+ een tocht om Westerbork te bezoeken. Bij aankomst wordt u ontvangen met koffie en wat lekkers. Daarna zal het kampterrein worden bezocht met een rondleiding. Hierna is er tijd om te lunchen met elkaar en het museum te bezoeken. ER IS BEPERKT PLAATS. DE KOSTEN BEDRAGEN € 25,– OPGEVEN KAN VIA [email protected] OF OP TEL. 020-577 65 77

Voorlezen Vindt u het leuk om te worden voorgelezen samen met andere 50+ NEEM DAN CONTACT OP MET AFDELING 50+, TEL. 020-577 65 88 OF [email protected]

APELDOORN HaMakor Geen JMW groep Koffieochtend, bijna iedere derde vrijdag van de maand. INFO CHANNA ALLIKI (055-542 08 63 OF [email protected]). € 2,–. IEDEREEN IS WELKOM.

Dagtocht Westerbork Woensdag 9 maart organiseert afdeling 50+ een tocht om Westerbork te bezoeken. Bij aankomst wordt u ontvangen met koffie en wat lekkers. Daarna zal het kampterrein worden bezocht met een rondleiding. Hierna is er tijd om te lunchen met elkaar en het museum te bezoeken. Er is beperkt plaats. De kosten bedragen € 25,–

ARNHEM Sjmoes-Inn Geen JMW groep Iedere eerste en derde donderdag van de maand 10.30 - 12.30 uur, koffieochtend LOCATIE: V&D VELPERPLEIN ARNHEM. INFORMATIE FRED SENATOR (0575-542 315).

BREDA Finjan Bijeenkomsten elke tweede woensdag van de maand Chanoeka bijeenkomst (laatste achtste dag) op woensdag 8 december 2010. Muziek, en heerlijke soefganiot AANVANG ALLE BIJEENKOMSTEN 10.00 UUR TEL. 076-542 22 78 E-MAIL: [email protected] AANVANG EERSTE BIJEENKOMST IN HET NIEUWE JAAR 2011 OP 12 JANUARI 2011

DEN BOSCH Bejachad Chanoeka bijeenkomst woensdag 1 december 2010 Van 14.00 uur tot 16.00 uur Natuurlijk met latkes en soefganiot NADERE INFO OVER DAG EN AANVANG BIJ INGRID 073-521 48 05 OF E-MAIL: [email protected]

DEN HAAG Mitzwe Bar Tot en met december zijn de bijeenkomsten van Mitzwe Bar elke tweede en vierde dinsdagmiddag van de maand aanvang: 14.30 uur. Chanoeka afscheidsdiner van het mr L.E. Visserhuis op dinsdag 7 december 2010 zevende dag Chanoeka LET OP: AANVANG: 15.30 UUR € 10,– PER PERSOON INCL. WIJN.

Bridge in het Visserhuis Vele jaren bestond er in Den Haag een bridge afdeling van de Joodse sportvereniging Maccabi. Helaas was de laatste jaren de belangstelling hiervoor dermate teruggelopen, dat een voortzetting in het kader van Maccabi niet verantwoord was.

Opgeven kan via [email protected] of 020-577 65 77.

Niettegenstaande deze tegenslag waren er toch veel leden die voor de gezelligheid contact met elkaar wilden houden. Hierdoor

is het initiatief ontstaan op informele basis elke dinsdagavond te blijven bridgen. Wij hebben een warm onthaal gevonden in het mr L.E. Visserhuis! Deelname is gratis, voor de drankjes moet een nominaal bedrag worden betaald. Tot nu toe slagen we erin 8 tot 12 paren per avond te krijgen, een verdere uitbreiding zou zeer welkom zijn. Meldt u zich daarom aan zodat er weer met een competitie element gespeeld kan worden met 2 of 3 lijnen! Iedereen is welkom van beginneling tot gevorderde. AANMELDEN BIJ IDO VAN BLIJDESTEIJN – TEL. 070-310 68 52 OF VIA E-MAIL [email protected].

HAARLEM-BLOEMENDAAL

FRIESLAND Heerenveen – SJEMOE’OT Gezellige en informatieve bijeenkomsten op de tweede woensdag van de maand. 8 december Chanoeka achste kaarsje 12 januari Sanne Terlouw – lezing over haar boeken 9 februari Galit Tuvya en Janet van der Molen 9 maart Grieks orkest 21 april Pesach Matzelunch (op donderdag!)

28 november 2010 organiseert JMW een Chanoeka bijeenkomst met lekkere hapjes in Zwolle

MEER INFORMATIE: HTTP://SMOEZEN.ISRAEL-ONLINE.NL AANMELDEN BIJ: GINEKE VAN DAM TEL. 0514-541 193 OF VIA E-MAIL: [email protected]

INFO EN/OF OPGAVE: MARION DE KLIJN 0514-564 177 E-MAIL: [email protected]

Tsevet Op 7 december 2010 steken wij onder het genot van lekker eten en een glaasje het zevende kaarsje aan met Chanoeka In januari is er geen bijeenkomst 8 februari 2011 Nadere info volgt. 8 maart 2011 De invulling wordt nader bekend gemaakt. 21 april 2011 een heerlijke matzemaaltijd.

Gooise Nesjomme OPROEP: versterking team Gooise Nesjomme Bent u goed met cijfers? Bent u goed in het ontvangen van mensen? Of wilt u meedenken over activiteiten in de regio Hilversum? Geef u dan nu op als geïnteresseerde om het team van de Gooise Nesjomme te versterken!

ALLE BIJEENKOMSTEN VANAF 19.30 UUR. VOOR INFORMATIE: TEL. 023-526 22 81, OF [email protected]

MEER INFORMATIE BIJ BARBARA TANENBAUM, TEL. 020-577 65 66, OF [email protected]

HEILOO Tsafon 8 december 2010 speciaal voor Chanoeka vertelt Polly Neeter een Chanoeka verhaal 19 januari 2011 Nadere info volgt. 16 februari 2011 De invulling wordt nader bekend gemaakt. 16 maart 2011 Programma wordt later bekend gemaakt. Op 24 april 2011 vieren we Pesach met een overheerlijke matzebrunch ALLE BIJEENKOMSTEN VANAF 19.30 UUR, BEHALVE MET PESACH. INFORMATIE OP 072-533 31 27, OF [email protected]

NOORD OOST NEDERLAND

HILVERSUM

Huiskamerbijeenkomst Iedere derde donderdag van de maand koffieochtend of huiskamerbijeenkomst. Op 9 december 2010 steken wij voor Chanoeka het achste kaarsje aan in de Koepel 20 januari 2011 is er weer een huiskamerkoffie bij Willy in Hilversum 17 februari 2011 is er weer Koffie-Nesjomme in de Koepel 17 maart 2011 is er een huiskamerkoffie 21 april 2011 eten we heerlijke matzes tijdens de Matze-koffie in de Koepel INFORMATIE BIJ EDITH BERNARDS-BAAS. TEL. 035-541 47 50, E-MAIL: [email protected] OF WWW.GOOISENESJOMME.NL

TEL. 020-577 65 66 OF E-MAIL: [email protected]

Le Dor Wa Dor Twee zondagen per jaar een thema-dag. Volgende bijeenkomst: cabaret Kwatsch!!!

Uitstapjes Naar aanleiding van de conferentie die we afgelopen mei in Meppel hebben gehad, zijn de volgende uitstapjes gepland: 16 januari uitstapje naar Leeuwarden. 20 maart uitstapje naar Kampen. VOOR MEER INFORMATIE: [email protected] OF TEL. 050-525 08 94.

ROTTERDAM Joffie Koffie Iedere derde woensdag van de maand, 10.30 tot 12.30 uur, Locatie LJG, Mozartlaan 99, Ingang Bachlaan, Rotterdam 15 december Chanoeka brunch voor meer informatie: 0180-314 539 19 januari 2011 Eddy Israël vertelt en leest voor uit zijn boek Jo Muurling en haar zeven dappere dochters. 16 februari 2011 Sjoekboek 16 maart 2011 Koffieochtend 21 april 2011 Pesach brunch

Nieuwe vrienden vind je op Jingles!

Jingle?




Activiteiten ACTIVITEITEN IN HET LAND

Kunst & Cultuur EXPOSITIE

VOORSTELLING

Filmvertoning Westerbork Girl In aansluiting op de expositie Liefde in oor-

Wie niet weg is, is gezien

Het Beloofde feest

logstijd vertoont het Verzetsmuseum in

Het Joods Historisch Museum organiseert

Het Beloofde Feest is een reeks van zes

samenwerking met de VPRO elke zondag

vanaf 29 november 2010 t/m 8 mei 2011 een

theatervoorstellingen/egodocumenten waar-

t/m 10 april 2011 om 14.00 uur gratis voor

grote tentoonstelling over Joods Nederland

in de Nederlands/Israëlische theatermaker

museumbezoekers de film Westerborkgirl

na de Tweede Wereldoorlog. In deze multi-

Ilay den Boer zichzelf, zijn familie en daar-

(Steffie van den Oord/VPRO, 2007), een ont-

mediale expositie is aandacht voor de

mee de staat Israël en de Joodse geschiede-

roerend portret van Hannelore Eisinger-Cahn

manier waarop Joden na de oorlog het

nis onder de loep neemt. Hij doet een

en haar fascinerende liefdesgeschiedenis.

leven weer oppakten, wat doorslaggevende

poging het onbenoembare van een oorlog

gebeurtenissen waren en hoe de gemeen-

te benoemen, de ongelofelijke complexiteit

Westerbork Girl is een film over liefde en

schap opnieuw tot bloei kwam.

van de Joodse geschiedenis, de Joodse iden-

oorlog. Over het nemen van beslissingen die

LOCATIE: JOODS HISTORISCH MUSEUM.

titeit bloot te leggen en te ontrafelen. De

voor altijd duren. Hannelore zingt, en wordt

NIEUWE AMSTELSTRAAT 1

mensheid, en dus ook het publiek, wordt

nog altijd intens bezongen door Louis de

1011 PL AMSTERDAM

bevraagd op zijn verantwoordelijkheid in

Wijze die ooggetuige was van haar ontsnap-

deze wereld.

ping.

OP DE INTERNETSITE WWW.HETBELOOFDEFEEST.NL

LOCATIE: VERZET MUSEUM

KUNT U KIJKEN VOOR DE DATA EN DE LOCATIES

PLANTAGE KERKLAAN 61 AMSTERDAM

VAN DE THEATERVOORSTELLINGEN.

Eten a la carte Eten tegen een redelijke prijs, in een prettige omgeving bij een kosjer en een kosjer style restaurant kan binnenkort. Voor 50 (pluss)ers met een Joodse achtergrond is JMW bezig afspraken hiervoor te maken met 2 Amsterdamse restaurants. De prijs van de maaltijd zal tussen € 12,50 en € 17,50 liggen. Zodra er meer bekend is laten wij het u weten. U kunt ook bellen voor informatie: 020-577 65 88 (maandag t/m donderdag tijdens kantoortijden), of mailen: [email protected]

! E E M E O D


DE AANSLAG

— lezing van Victor Löw (acteur) + toneelstuk

JEUGD EN JONGEREN

Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam Sinds de opening van de nieuwe sjoel van de Liberaal Joodse Gemeente Amsterdam zijn er drie nieuwe jongerenwerkers aangesteld om educatieve, religieuze en gezellige landelijke activiteiten voor verschillende leeftijdsgroepen vanaf 12 tot 35 jaar te organiseren. Jessica Meijer, Merav Barzel en Daniël ten Brink zullen zich als jongerenwerkers hiervoor gaan inzetten. Het doel is om nieuw leiderschap te kweken, het onderlinge Joodse netwerk uit te breiden en daarmee Jong-Joods Liberaal Nederland nieuw leven in te blazen. Elke jongerenwerker heeft verschillende LJG’s onder zich waardoor duidelijk is wie voor welke LJG het contactpersoon is. Hiermee wordt er gestreefd naar een nauwe samenwerking tussen de LJG’s waarbij het belangrijk is om in elke LJG een aantal jongeren te vinden die actief mee wil helpen bij het organiseren van activiteiten in hun eigen gemeente. Met een zeer geslaagde jongerenopening, de Jong-LJG Praagreis en de herstart van de succesvolle lernavonden hopen wij op veel actieve en enthousiaste jongeren.

Acteur Victor Löw (Antonia, Karakter, Lek, Anne en Goebbels) speelt Anton Steenwijk in het stuk De Aanslag van Harry Mulisch, dat voor het eerst is bewerkt voor theater en dat volgend jaar te zien is in de Nederlandse theaters. Op uitnodiging van Crescas houdt Löw een lezing waarin hij vertelt waarom hij dit stuk graag wil spelen en wat zijn fascinatie is met het verhaal. Anton Steenwijk is de hoofdpersoon in De Aanslag. Van het boek van Mulisch zijn meer dan een miljoen exemplaren verkocht, waarvan 600.000 stuks in Nederland. Het werk werd uitgegeven in 28 talen en beleefde 51 drukgangen. Het tweede deel van deze cursus is een bezoek aan het theaterstuk theaterstuk.

Daniël ten Brink 06-122 440 32 [email protected] www.verbond.eu

TEL AVIV v.a.

€ 359er,– dam vertrek

Vanaf Amst nes. rnational Air Li met Swiss Inte ur vanaf Hertz autohu eek. w r pe € 126,– euwsbrief! voor onze ni Meld je aan

Kastelenstraat 64, 1083 CD Amsterdam, Tel 020-644 22 26 [email protected] • www.vangeldertravel.nl

WWW.JOODSEACTIVITEITEN.NL

SCHRIJF NU IN !

waar & wanneer Haarlem lezing maandagavond 17 januari toneelstuk woensdagavond 26 januari 201 1 kosten € 37 (inclusief toneelstuk)

ee-mail [email protected] telefoon 020-640.23.80 inf informatie www.crescas.nl


Tsavta

De winnaars van de vorige puzzel zijn: Dotan Pilarski, Amsterdam, Vered en Yarin Lazar, Utrecht en Klaus Abel, Breda

Tsavton 36 Benjamin nr. 82 - november 2010

WWW.JOODSEACTIVITEITEN.NL


Tsavta



NIEUW

www.jonet.nl •

• •

Één landelijk Joods netwerk met respect voor alle vormen van Jodendomsbeleving niet religieus & niet politiek met plaats voor alle elementen in het Jodendom. Hoe Joods ben ik? Stel vast hoe jij in het Jodendom staat en vind de organisaties die bij jou passen. Opinies, meningen en verhalen.

Powered by JMW en partners (Crescas, Joodse Omroep, JHM, NIW en JONAG).

www.jonet.nl

LEMON TREE JMW GAAT PATHÉ

DINSDAG 11 JANUARI OM 13.30

Regie: Eran Riklis Bekroond met de publieksprijs van Berlijn 2008 Sinds de dood van haar man leeft Salma (Hiam Abbas) van de bescheiden opbrengsten van haar citroenbomen. Wanneer de Israëlische minister van defensie (Doron Tavory) en zijn echtgenote (Rona Lipaz-Michael) haar buren worden, eisen de Israëlische geheime diensten dat het groepje citroenbomen om veiligheidsredenen verdwijnt. Palestijnse citroenbomen versus een Israëlische minister, dat is het tegelijk tragische en absurde vertrekpunt van de film van Eran Riklis. Vind je het leuk om in groepsverband film te kijken en na te praten? Kom dan naar “de Roos” 11 januari.

EEN KLASSIEKE, SUBTIEL GESPEELDE TRAGEDIE WAARIN TWEE VROUWEN UITEINDELIJK HUN TROTS BEHOUDEN

Tijd 13.30 uur - 16.00 uur Plaats Centrum de Roos, P.C. Hooftstraat 183, Amsterdam Entree film € 7,50 Vooraf aanmelden [email protected] / 020-577 65 66

www.joodseactiviteiten.nl

B enjamin. Nederlandse Joden in het buitenland. Column - Daniel Blocq. Blz. 9. Mijn leven - Jolan Toff David De La Penha - oud-trambestuurder. Blz

Recommend Documents