Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei

��

Dit onderzoek is gefinancierd door 11 regionale KvK’s en Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap en is uitgevoerd door EIM in samenwerking met Agentschap NL – divisie NL Octrooicentrum.

Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij EIM bv. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van EIM bv. EIM bv aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden.

The responsibility for the contents of this report lies with EIM bv. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of EIM bv. EIM bv does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

Inhoudsopgave

Samenvatting

5

1

Inleiding

7

1.1

Inleiding

7

1.2

Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie

7

1.3

Doel van het onderzoek

8

1.4

Werkwijze

8

2

Octrooischets Zuidwest-Nederland

9

2.1

Kerncijfers octrooien

2.2

Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen

10

2.3

Octrooien bedrijven en instellingen

11

2.4

Octrooiaanvragen particulieren

13

2.5

Grootteklasse

15

2.6

Clusters en sectoren

16

2.7

Technologie

19

3

Octrooien in de subregio's

23

3.1

Octrooiaanvragen bedrijven en instellingen

23

3.2

Sectoren

26

4

Conclusies

29

9

Bijlagen I

Octrooiaanvragen per sector en subregio

31

II

Afbakening clusters SBI'93

32

III

Gebruikte afkortingen en begrippen

37

IV

Top 10 Nederland

38

V

GIS-kaarten Nederland

39

VI

Octrooiaanvragen clusters en sectoren

41

3

Samenvatting

Aanleiding en doel Kamer van Koophandel Midden-Nederland en NL Octrooicentrum hebben in 2009 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van Midden-Nederland op basis van octrooiaanvragen. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde en door EIM uitgevoerde Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum en de regionale Kamers van Koophandel opgepakt. Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien naar sectoren, grootteklassen, technologiegebieden en regio’s. Aanpak Alle octrooiaanvragen uit de periode 2003-2007 van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen, zijn gekoppeld aan het Handelsregister van de Kamers van Koophandel en het werkgelegenheidsregister LISA, zodat van deze bedrijven en instellingen bekend is tot welk cluster/welke sector zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. Naast de sectorstructuur en de bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. In dit onderzoek is naar de vestigingsplaats van de aanvrager gekeken. Deze hoeft niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&D-activiteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. In dit onderzoek zijn de octrooiaanvragen van de periode 2003-2007 geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens. Conclusies De belangrijkste conclusies uit dit onderzoek zijn:  Zuidwest-Nederland staat in de middenmoot qua octrooiaanvragen. Gemeten naar het aantal octrooiaanvragen, octrooiaanvragende bedrijven en octrooiaanvragen van particulieren behoort KvK Zuidwest-Nederland tot de onderkant van de middenmoot. Als er echter gekeken wordt naar de indicator octrooidichtheid (aantal octrooibedrijven/aantal bedrijven), wat de meest eerlijke vergelijking is, dan behoort Zuidwest-Nederland tot de top 5 KvK-regio’s van Nederland.  Sabic is een grote octrooiaanvrager in Zuidwest-Nederland. Dit bedrijf heeft ruim 533 octrooien aangevraagd en behoort landelijk tot de top 10 octrooiaanvragers.  In West-Brabant zijn er relatief veel octrooiaanvragende bedrijven gevestigd. Deze regio scoort boven het landelijk gemiddelde. Zeeland scoort ruim onder het landelijk gemiddelde. Deze regio behoort ook landelijk gezien tot de (onderkant van de) middenmoot.  Grote bedrijven vragen meer octrooien aan dan kleinere bedrijven. 80% van de bedrijven die octrooien aanvragen, heeft minder dan 50 werkzame personen in dienst. Grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen) vragen echter vaker octrooien aan dan kleinere bedrijven. Ruim de helft van de octrooiaanvragen in Zuidwest-Nederland is afkomstig van grote bedrijven. Dit cijfer wordt echter vooral verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic.  Zuidwest-Nederland is sterk in de (proces)industrie. Bijna een derde van de octrooiaanvragende bedrijven komt uit de industrie. Ook uit de procesindu-

5

strie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig (14%). Bij beide ligt dit cijfer boven het landelijk gemiddelde. Ook komen in Zuidwest-Nederland relatief veel bedrijven uit de zakelijke dienstverlening (een kwart) en de reparatie en handel (1 op 5). In de clusters toerisme en logistiek zijn respectievelijk niet en nauwelijks octrooiaanvragende bedrijven te vinden.  Zuidwest-Nederland is sterk in het technologiegebied chemie door Sabic. In KvK Zuidwest-Nederland is een zeer sterke concentratie te zien in het technologiegebied chemie (3 e positie landelijk). Ook scoort Zuidwest-Nederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumentenproducten. Er zijn nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden instrumenten en elektriciteit en elektronica. Philips domineert deze technologiegebieden. De sterke positie van chemie wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Als Sabic buiten de cijfers wordt gehouden, dan scoort het technologiegebied chemie zelfs onder het landelijk gemiddelde.

6

1

Inleiding

1.1

Inleiding Begin 2009 hebben Kamer van Koophandel Midden-Nederland en Octrooicentrum Nederland 1 een onderzoek uitgevoerd naar de innovatiekracht van MiddenNederland op basis van octrooiaanvragen als maat voor innovatie.2 Het onderzoek heeft waardevolle inzichten gegeven in de verdeling van octrooiaanvragen naar grootteklassen qua aantal werknemers en branche van de aanvragende bedrijven. Ook werden innovatieve hotspots (ruimtelijke verdeling) van octrooiaanvragende bedrijven in Midden-Nederland duidelijk. De resultaten gaven aanleiding om het onderzoek te verbreden naar geheel Nederland. Het door EZ gefinancierde en door EIM uitgevoerde Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap heeft dit onderzoek in samenwerking met NL Octrooicentrum op zich genomen. Het onderzoek is mogelijk gemaakt door bijdragen van het Programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap, KvK Zuidwest-Nederland en tien andere regionale Kamers van Koophandel.

1.2

Octrooidata: een resultaatvorm van innovatie Bedrijven en andere organisaties kunnen op vele manieren bezig zijn met innovatie. Een bedrijf kan een nieuw product ontwikkelen of op een slimme manier een dienst of productieproces verbeteren. Niet alle vormen van innovatie leiden tot octrooiaanvragen. Zo is bijvoorbeeld het ontwikkelen van software, het gebruik van internet (e-business) of een nieuwe marktstrategie over het algemeen niet octrooieerbaar. Op een technologische innovatie die industrieel toepasbaar is, kan wel octrooi worden aangevraagd. Dit kan een nieuw product zijn, maar ook een technologische verbetering van een bestaande werkwijze of een productieproces. Waarom is een onderzoek naar octrooiaanvragen interessant? Het is een van de weinige manieren om innovaties vast te leggen en de uitkomst van innovaties te meten. Daarnaast zijn octrooiaanvragen waardevol, omdat deze de mate aangeven waarin partijen hun innovatie, zowel in commercieel als in technisch opzicht, het beschermen waard vinden. Een octrooiaanvraag kost geld. Daarom worden alleen innovaties door middel van een octrooiaanvraag vastgelegd, wanneer de aanvrager vindt dat zijn vinding waardevol genoeg is om deze te beschermen. Bijna elk land heeft een instantie waar een octrooiaanvraag kan worden ingediend. In Nederland is dit NL Octrooicentrum. Daarnaast bestaan er instanties waarbij tegelijk voor meerdere landen een octrooi kan worden aangevraagd, zoals het Europees Octrooibureau (EOB) en de World Intellectual Property Organization (WIPO). Omdat regels, procedures en de duur voor toekenning van octrooien per octrooiverlenende instantie kunnen verschillen en het soms vele jaren duurt voordat een octrooi wordt verleend, wordt bij onderzoeken3 veelal ge-

1

Octrooicentrum Nederland maakt sinds begin januari 2010 deel uit van Agenschap NL en heet sinds die tijd NL Octrooicentrum.

2

Vernieuwend ondernemen in Midden-Nederland; een onderzoek naar de herkomst van octrooien, KvK Midden-Nederland/Octrooicentrum Nederland, 2009.

3

Dit geldt ook voor het onderhavige onderzoek.

7

keken naar octrooiaanvragen en niet naar verleende octrooien. Een andere reden is dat ook in het geval dat een octrooi niet wordt verleend, er toch innovatieve activiteiten hebben plaatsgevonden. Bovendien vinden aanvragen dichter bij het moment van uitvinden plaats dan het verlenen van octrooi.

1.3

Doel van het onderzoek Doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de herkomst van octrooien in de KvK-regio Zuidwest-Nederland. In dit onderzoek worden de volgende vragen beantwoord:  Welke bedrijven en niet-commerciële organisaties vragen de meeste octrooien aan?  Hoeveel octrooiaanvragen worden er in KvK Zuidwest-Nederland aangevraagd door bedrijven, instellingen en particulieren en hoe verhoudt zich dat tot heel Nederland?  Hoe groot zijn de bedrijven die octrooien aanvragen qua werkgelegenheid?  Tot welke sectoren en clusters behoren deze bedrijven?  Binnen welke technologiegebieden vragen deze bedrijven octrooien aan?  Waar bevinden zich de innovatieve 'hotspots'?

1.4

Werkwijze Alle octrooiaanvragen van in Nederland gevestigde bedrijven, instellingen en personen die ingediend zijn bij het Europees Octrooibureau (EOB), de World Intellectual Property Organization (WIPO) en NL Octrooicentrum zijn in beschouwing genomen. Deze octrooiaanvragen zijn gekoppeld aan het Handelsregister van de Kamers van Koophandel, zodat van deze bedrijven bekend is tot welk cluster/welke sector (op basis van een SBI-code) zij behoren en hoeveel werknemers zij in dienst hebben. De werkgelegenheidscijfers bij de Kamers van Koophandel hoeven echter niet altijd actueel te zijn, omdat deze niet jaarlijks worden bijgewerkt. Om die reden zijn werkgelegenheidsgegevens uit deze koppeling aangevuld met gegevens uit het landelijke LISA-werkgelegenheidsregister. Op de resultaten van de koppeling zijn een aantal hercorrecties uitgevoerd. Vaak vragen bedrijven namelijk octrooien aan vanuit een holding, terwijl zij wel een 'echte' bedrijfsactiviteit uitvoeren zoals het produceren van machines of het leveren van software aan bedrijven. Deze bedrijven zijn zo ver mogelijk teruggekoppeld aan het bedrijfsonderdeel waar de kernactiviteit van het bedrijf plaatsvindt en waar het grootste deel van het personeel actief is. Naast de sectorstructuur en de bedrijfsgrootte zijn ook de technologiegebieden van de octrooiaanvragen inzichtelijk gemaakt. Onderscheid wordt hierbij gemaakt tussen zeven sectoren (technologiegebieden) volgens de Fraunhofer/OST/INPI-nomenclatuur. Op deze technologiegebieden wordt dieper ingegaan in hoofdstuk twee. Bij het lezen van dit rapport is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat naar de vestigingsplaats van de aanvrager is gekeken. Deze hoeft niet gelijk te zijn aan de plaats waar de R&D-activiteiten daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. In dit onderzoek zijn de octrooiaanvragen van de periode 2003-2007 geanalyseerd. Recentere data van 2008 en 2009 zijn nog niet beschikbaar in verband met de wettelijke geheimhoudingsperiode van 18 maanden met betrekking tot publicatie van octrooigegevens.

8

2

Octrooischets Zuidwest-Nederland

2.1

Kerncijfers octrooien In de periode 2003-2007 zijn in de KvK Zuidwest-Nederland 1.118 octrooien aangevraagd door 298 unieke bedrijven en instellingen. De ontwikkeling van het aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen verloopt in ZuidwestNederland grillig, terwijl de ontwikkeling in geheel Nederland op een constant niveau ligt. Ook hebben 136 particulieren een aanvraag voor een octrooi ingediend. Tabel 1

Kerncijfers octrooien Zuidwest-Nederland 2003-2007

onderwerp

aantal

landelijk aandeel

octrooiaanvragen

1.118

3,2%

octrooiaanvragende bedrijven en instellingen

298

6,1%

aanvragen particulieren

136

4,3%

Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010.

Figuur 1

Ontwikkeling octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland 2003-2007 (index 2003=100)

120

110

100

90

80

70

60 Zuidwest Nederland

Nederland 2003

2004

2005

2006

2007


9

2.2

Top octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Commerciële organisaties In 2003-2007 zijn in KvK Zuidwest-Nederland 1.118 octrooien aangevraagd. Bijna de helft is afkomstig van Sabic, dat 533 octrooien heeft aangevraagd in deze periode. Sabic neemt landelijk de negende plaats in na bedrijven als Philips, NXP en Unilever en is daarmee een belangrijke octrooiaanvrager in Nederland.1 Cerestar Holding bezet de tweede plaats in Zuidwest-Nederland. Deze fabrikant van zetmeel en zetmeelderivaten heeft 30 octrooien aangevraagd. Nuplex Resins, een producent van hars, bezet de derde plaats met 19 octrooien. Met 16 octrooiaanvragen staat Semiconductors Itom vierde. Dit bedrijf ontwikkelt met toegepast onderzoek chips voor diverse mobiele apparaten. De top vijf wordt gecompleteerd door DLB Finance & Consultancy. Dit adviesbureau heeft in de onderzoeksperiode ook 16 octrooien aangevraagd. Tabel 2 toont de top 25 octrooiaanvragers van Zuidwest-Nederland. Tabel 2

1

10

Top 25 octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Zuidwest-Nederland

bedrijfsnaam

gemeente

Sabic Innovative Plastics Ip BV

Bergen op Zoom

Cerestar Holding B.V.

Terneuzen

30

Nuplex Resins bv

Bergen op Zoom

19

Semiconductor ItoM BV

Breda

16

Dlb Finance & Consultancy B.V.

Etten-Leur

16

Golden Nugget B.V.

Drimmelen

12

Innas B.V.

Breda

10

Princess Household Appliances BV

Breda

9

Pressplate BV

Breda

9

Csi Industries B.V.

Geertruidenberg

9

AkkoLens International B.V.

Breda

9

Pagter & Partners International B.V.

Roosendaal

8

Bakery Technology Centre B.V.

Drimmelen

8

Voestalpine Polynorm Plastics B.V.

Roosendaal

7

P.M.M. Hoff Holding B.V.

Halderberge

7

Koninklijke Coöperatie Cosun U.A.

Breda

7

Synbra Technology B.V.

Etten-Leur

6

Martens En Van Oord Groep B.V.

Oosterhout

6

Handelsonderneming Van Krimpen b.v.

Halderberge

6

B.V. Holmatro Industrial Equipment

Geertruidenberg

6

Varian B.V.

Middelburg

5

Topsport Golf B.V.

Oosterhout

5

In bijlage III is de landelijke top 25 octrooiaanvragers opgenomen.

aantal octrooien 533

bedrijfsnaam

gemeente

aantal octrooien

Prolion B.V.

Sluis

5

H.A. Prince Beheer Bergen Op Zoom B.V.

Tholen

5

Franki Grondtechnieken B.V.

Oosterhout

5


2.3

Octrooien bedrijven en instellingen

2 . 3 . 1 O c t r o oi a a n vr a g e n In de periode 2003-2007 zijn door in Nederland gevestigde bedrijven en instellingen in totaal 34.874 octrooien aangevraagd. Uit KvK-regio Zuidwest-Nederland zijn 1.118 octrooien afkomstig wat overeenkomt met een landelijk aandeel van 3,2%. Zuidwest-Nederland bezet daarmee de 9 e plaats. Deze lage positie is te verklaren doordat er naast Sabic geen grote multinationals of onderwijs- en onderzoeksinstellingen zijn gevestigd die veel octrooien aanvragen zoals Philips, Shell en de TU Delft. Bijna de helft van de octrooiaanvragen is afkomstig uit de KvK-regio Brabant. Dit wordt voor een groot gedeelte verklaard door de aanwezigheid van Philips, NXP en ASML in deze regio, die gezamenlijk ruim 14.000 octrooien hebben aangevraagd. Tabel 3

Octrooiaanvragen per KvK-regio 2003-2007 (aantallen en percentages)

KvK-regio

aantal

percentage

1

Brabant

16.409

47,1%

2

Den Haag

4.182

12,0%

3

Rotterdam

2.505

7,2%

4

Amsterdam

2.362

6,8%

5

Limburg

1.925

5,5%

6

Centraal Gelderland

1.548

4,4%

7

Midden-Nederland

1.470

4,2%

8

Oost-Nederland

1.217

3,5%

9

Zuidwest-Nederland

1.118

3,2%

10

Noord-Nederland

913

2,6%

11

Gooi-, Eem- en Flevoland

759

2,2%

12

Noordwest-Holland

466

1,3%

totaal in Nederland

34.874

100,0%


In dezelfde onderzoeksperiode hebben 4.911 bedrijven en instellingen in Nederland één of meerdere octrooien aangevraagd. In Zuidwest-Nederland zijn 298 octrooiaanvragende bedrijven gevestigd wat een landelijk aandeel van 6,1% betekent. Zuidwest-Nederland neemt daarmee landelijk de 10e plaats in.

11

Ook in aantal octrooiaanvragende bedrijven scoort de KvK-regio Brabant het hoogst van alle regio’s. In vergelijking met tabel 3 is verder opvallend dat OostNederland hier goed scoort. Dit betekent dat het gemiddeld aantal aangevraagde octrooien per bedrijf relatief laag is in deze regio. Tabel 4

Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per KvK-regio 2003-2007 (aantallen en percentages)

KvK-regio

# octrooien

% octrooien

# bedrijven

1

Brabant

754

15,4%

133.000

2

Oost-Nederland

525

10,7%

105.000

3

Amsterdam

517

10,5%

141.000

4

Den Haag

479

9,8%

116.000

5

Midden-Nederland

457

9,3%

101.000

6

Rotterdam

424

8,6%

118.000

7

Centraal Gelderland

357

7,3%

71.000

8

Noord-Nederland

344

7,0%

103.000

9


303

6,2%

79.000

10

Zuidwest-Nederland

298

6,1%

71.000

11

Limburg

244

5,0%

66.000

12

Noordwest-Holland

209

4,3%

54.000

totaal in Nederland

4.911

100%

1.158.000


Een belangrijke verklaring voor een groot aantal octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in een regio, kan uiteraard te vinden zijn in de aanwezigheid van een groot aantal bedrijven in die regio en de sectorstructuur. Om goed te kunnen vergelijken tussen regio’s is het eerlijker om de octrooidichtheid te berekenen. Het aantal octrooiaanvragende bedrijven wordt dan gedeeld door het totaal aantal bedrijven in de KvK-regio. De uitkomsten staan in tabel 5. Ook ten aanzien van octrooidichtheid scoort KvK-regio Brabant het beste. Brabant heeft een octrooidichtheid van 0,56%. KvK Zuidwest-Nederland heeft een octrooidichtheid van 0,42%, precies op het landelijk gemiddelde. Op basis van deze indicator neemt Zuidwest-Nederland een vijfde plek in. Opvallend is dat de top 3 nu wordt gedomineerd door (zuid)oostelijke KvK-regio’s; Brabant, Centraal Gelderland en Oost Nederland. Een hoge of lage octrooidichtheid kan deels verklaard worden door de sectorstructuur en grootteklassenverdeling. Grote technologische bedrijven vragen bijvoorbeeld relatief vaker een octrooi aan. Indien hiervoor wordt gecorrigeerd, dat wil zeggen als alle bedrijven dezelfde sectorstructuur en grootteklasseverdeling zouden hebben (het Nederlands gemiddelde), dan kruipen de octrooidichtheden van de verschillende KvK’s dichter naar elkaar toe. Zuidwest-Nederland heeft dan een octrooidichtheid van 0,41% en neemt op de gecorrigeerde ranglijst een negende positie in. KvK-regio Brabant blijft ook op basis van deze gecorrigeerde ranglijst eerste.

12

Tabel 5

Octrooidichtheid per KvK-regio 2003-2007

KvK-regio

octrooidichtheid*

octrooidichtheid gecorrigeerd

1

Brabant

0,56%

0,54%

2

Centraal Gelderland

0,51%

0,45%

3

Oost-Nederland

0,50%

0,44%

4

Midden-Nederland

0,45%

0,46%

5

Zuidwest-Nederland

0,42%

0,41%

6

Den Haag

0,41%

0,46%

7

Noordwest-Holland

0,39%

0,44%

8


0,38%

0,43%

9

Limburg

0,37%

0,34%

10

Amsterdam

0,37%

0,41%

11

Rotterdam

0,36%

0,35%

12

Noord-Nederland

0,33%

0,34%

Nederland

0,42%

0,42%

*

Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron van het aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is het Handelsregister van de Kamer van Koophandel.


2.4

Octrooiaanvragen particulieren Niet alleen het aantal bedrijven dat octrooien aanvraagt, is van belang voor de innovatiekracht van een regio. Ook het aantal particulieren dat een aanvraag indient, draagt daaraan bij. Vanuit een uitvinding van een particulier kan immers in de toekomst een bedrijf ontstaan. Een hoog aantal particulieren dat een octrooiaanvraag doet, zou in de toekomst dus kunnen leiden tot een groter aantal startende innovatieve bedrijven. Tabel 6 toont het aantal aanvragen van particulieren die vanuit de verschillende KvK-regio’s zijn ingediend. De lijst wordt wederom aangevoerd door de KvKregio Brabant: ruim 18% van de octrooiaanvragen door particulieren is afkomstig van mensen uit deze KvK-regio. Slechts 4% van de aanvragen van particulieren komt uit KvK-regio Zuidwest-Nederland. De regio staat daarmee op de onderste positie.

13

Tabel 6

Octrooiaanvragen van particulieren per KvK-regio

KvK-regio

aantal

percentage

aantal inwoners*

1

Brabant

574

18,2%

1.790.000

2

Den Haag

382

12,1%

1.600.000

3

Amsterdam

315

10,0%

1.600.000

4

Oost-Nederland

303

9,6%

1.670.000

5

Midden-Nederland

242

7,7%

1.240.000

6

Centraal Gelderland

240

7,6%

1.330.000

7

Rotterdam

239

7,6%

1.780.000

8


215

6,8%

950.000

9

Noord-Nederland

208

6,6%

1.700.000

10

Limburg

151

4,8%

1.110.000

11

Noordwest-Holland

141

4,5%

770.000

12

Zuidwest-Nederland

136

4,3%

1.010.000

totaal in Nederland

3.146

100%

16.550.000

Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum/CBS, 2010.

Ook voor particulieren geldt dat een hoog aantal octrooien verklaard kan worden door een grote bevolkingsomvang in een regio. Om eerlijk te kunnen vergelijken tussen regio’s is het aantal particulieren dat een octrooi aanvraagt, gedeeld door het aantal inwoners. Figuur 2 geeft de octrooidichtheid weer per 10.000 inwoners. KvK Zuidwest-Nederland scoort met deze indicator onder het landelijk gemiddelde. Per 10.000 inwoners worden hier gemiddeld 1,4 octrooien aangevraagd, terwijl landelijk gezien bijna twee octrooien per 10.000 inwoners worden aangevraagd. Ook hier staat KvK-regio Brabant op de eerste positie.

14

Figuur 2

Octrooidichtheid van particulieren. Aantal octrooiaanvragen per 10.000 inwoners

3,50

3,00

2,50

2,00

1,50

1,00

0,50

Ne de rla nd

er lan d

Ro tte rd am

d er lan

bu rg Lim

No or dNe d

nt ra Ce

Zu id w es tN ed

al Ge ld

er lan d

rla nd Ne de

an d st Oo

t-H oll rd we s

No o

nNe de r la nd

ste

rd am

dd e Mi

-e n Ee m Go o

i-,

Am

Fle vo lan d

Ha ag De n

Br ab

an t

0,00


2.5

Grootteklasse Om de grootte van de octrooiaanvragende bedrijven te bepalen, zijn de bedrijven gekoppeld aan de werkgelegenheidscijfers uit het Handelsregister. Deze gegevens zijn aangevuld met werkgelegenheidscijfers uit het landelijke LISA-register. Zo ontstaat de mogelijkheid om zich een beeld te vormen van de verdeling van de octrooiaanvragen en de octrooiaanvragende bedrijven naar verschillende grootteklassen. Figuur 3 en tabel 7 bieden inzicht in de grootteklasseverdeling van octrooiaanvragen in KvK-regio Zuidwest-Nederland in vergelijking met die in heel Nederland. In Zuidwest-Nederland is ruim de helft van de octrooiaanvragen afkomstig van grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen). Dit wordt voor een zeer groot gedeelte verklaard door Sabic die bijna de helft van de octrooiaanvragen voor zijn rekening neemt. In heel Nederland is de invloed van grote bedrijven op de grootteklasseverdeling nog sterker. Daar ligt dit percentage op 70%, ook weer te verklaren door een bedrijf als Philips dat alleen al verantwoordelijk is voor 30% van de octrooiaanvragen in Nederland. Als gekeken wordt naar de grootteklasseverdeling van de octrooiaanvragende bedrijven, dan draait de figuur om. Dan heeft bijna 80% van de bedrijven minder dan 50 werkzame personen in dienst. Het profiel van octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland is (vrijwel) identiek aan heel Nederland.

15

Figuur 3

Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland en

octrooiaanvragende bedrijven

Nederland naar grootteklasse

55%

Zuidwest-Nederland

Nederland

22%

58%

27%

11%

20%

5%

12%

5%

6%

5%

4%

56%

1%

octrooiaanvragen

Zuidwest-Nederland

12%

Nederland

15%

8%

6%

Micro (0-9)

70%

Klein (10-49)

Middel-groot (50-199)

1%

Groot (200+)

Onbekend


Tabel 7

Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven in Zuidwest-Nederland en Nederland naar grootteklasse

Zuidwest-Nederland Octrooiaanvragen

Nederland

Octrooiaanvragende

Octrooiaanvragen

bedrijven

Octrooiaanvragende bedrijven

Micro (0-9)

27%

55%

15%

58%

Klein (10-49)

11%

22%

8%

20%

5%

12%

6%

12%

56%

5%

70%

6%

1%

5%

1%

4%

100%

100%

100%

100%

Middelgroot (50-199) Groot (200+) Onbekend Totaal


2.6

Clusters en sectoren In deze paragraaf wordt behandeld in welke sectoren de meeste octrooien aangevraagd worden. Hierbij is gebruikgemaakt van de SBI ’93 hoofdsectorindeling. Daarnaast heeft KvK Zuidwest-Nederland enkele specifieke clusters afgebakend, te weten logistiek, procesindustrie en toerisme. Van elk van deze clusters is in bijlage II de gebruikte SBI-afbakening opgenomen. Tabel 8 toont dat in de sector industrie bijna een derde van de octrooien wordt aangevraagd, een score die boven het landelijk gemiddelde ligt. Onder de indu-

16

strie vallen diverse grote ‘sub’sectoren zoals chemie, metaalnijverheid en voedingsmiddelen. Ook uit de zakelijke dienstverlening is een kwart van de bedrijven afkomstig. Dit zijn vooral architecten-, ingenieurs- en technisch ontwerpbureaus en in mindere mate onderzoeks- en adviesbureaus en ICT-bedrijven. Ook in de reparatie van consumentenartikelen en handel worden veel octrooien aangevraagd (bijna 19%). Dit komt hoofdzakelijk door de vele octrooiaanvragen van groothandelsbedrijven. In de sectoren landbouw, visserij, nutsbedrijven, horeca, overheid, gezondheidszorg en onderwijs zijn niet of nauwelijks (<1%) octrooiaanvragende bedrijven en instellingen te vinden. Uit het cluster procesindustrie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig. Ruim 14% van de octrooiaanvragende bedrijven uit deze regio komt uit dit cluster. Dit is ruim boven het landelijk gemiddelde van Nederland, dat nog geen 10% bedraagt. In de clusters logistiek zijn, ook landelijk, nauwelijks octrooiaanvragende bedrijven te vinden. In bijlage VI is de verdeling van de octrooiaanvragen over de clusters en sectoren opgenomen.

17

Tabel 8

% octrooiaanvragende bedrijven en instellingen per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland + vergelijking met Nederland

sector/grootteklasse

Zuidwest-Nederland

landbouw, jacht en bosbouw

Nederland

0,0%

0,2%

visserij

1,0%

0,1%

winning van delfstoffen

0,0%

0,9%

31,5%

28,8%

nutsbedrijven

0,3%

0,4%

bouwnijverheid

4,0%

4,5%

18,8%

18,1%

horeca

0,0%

0,2%

financiële instellingen

1,7%

1,8%

gezondheids- en welzijnszorg

0,7%

1,4%

vervoer, opslag en communicatie

1,0%

1,1%

25,5%

24,5%

overheid

0,0%

0,2%

onderwijs

0,0%

0,8%

1,0%

1,5%

2,0%

3,3%

7,4%

8,3%

industrie

reparatie van consumentenartikelen en handel

verhuur en zakelijke dienstverlening

milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige dienstverlening vermarkten van octrooien

1

holdings overig

5,0%

4,0%

totaal

100%

100%

logistiek

0,7%

0,6%

14,4%

9,4%

0,0%

0,2%

procesindustrie toerisme


In dit onderzoek is ook gekeken naar de grootteklasseverdeling van enkele sectoren en clusters gedefinieerd door Zuidwest-Nederland. Tabel 9 laat de verdeling zien naar octrooiaanvragende bedrijven. In de zakelijke dienstverlening en de bouwnijverheid zijn het vooral kleine bedrijven die octrooien aanvragen. In de (proces)industrie zijn het verhoudingsgewijs juist bedrijven die groter zijn dan 200 werkzame personen. Tabel 10 geeft dezelfde verdeling weer, maar dan naar octrooiaanvragen. Deze tabel laat hetzelfde beeld zien. Alleen is het percentage in de (proces)industrie veel hoger, omdat hier de vele octrooiaanvragen van Sabic meetellen.

1

18

Dit zijn bedrijven die zich hoofdzakelijk toeleggen op het kopen van octrooien om deze vervolgens weer te verkopen of licenties van het betreffende octrooi uit te geven.

Tabel 9

Octrooiaanvragende bedrijven per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen) Zuidwest-Nederland*

sector/grootteklasse

micro

klein

middelgroot

groot

(0-9)

(10-49)

(50-199)

(200+)

onbekend

totaal

industrie

33%

28%

22%

17%

-

100%

bouwnijverheid

59%

33%

8%

0%

-

100%


90%

8%

3%

0%

-

100%

reparatie en handel

41%

43%

16%

0%

-

100%

procesindustrie

16%

28%

35%

21%

-

100%

Zuidwest-Nederland gemiddeld

55%

22%

12%

5%

5%

100%

Nederland gemiddeld

58%

20%

12%

6%

4%

100%

* Alleen de sectoren waarvan het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10, zijn opgenomen. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010.

Tabel 10

Octrooiaanvragen per sector naar grootteklasse (in aantal werkzame personen) Zuidwest-Nederland*

sector/grootteklasse industrie

micro

klein

middelgroot

groot

(0-9)

(10-49)

(50-199)

(200+)

onbekend

totaal

6%

6%

5%

83%

-

100%

bouwnijverheid

44%

50%

6%

0%

-

100%


90%

9%

1%

0%

-

100%

reparatie en handel

42%

46%

13%

0%

-

100%

1%

4%

4%

91%

-

100%

Zuidwest-Nederland gemiddeld

27%

11%

5%

56%

1%

100%

Nederland gemiddeld

15%

8%

6%

70%

1%

100%

procesindustrie

* Alleen de sectoren waarvan het aantal octrooiaanvragende bedrijven groter is dan 10, zijn opgenomen. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010.

2.7

Technologie In deze paragraaf wordt gekeken binnen welke technologiegebieden de meeste octrooien worden aangevraagd. Wat zijn de dominante technologiegebieden in Zuidwest-Nederland? Aan de hand van de Fraunhofer/OST/INPI-tabel (1993) wordt iedere octrooiaanvraag op basis van de IPC-codes waarop de aanvraag betrekking heeft, toegekend aan één of meerdere hoofdgebieden, te weten: I.

Elektriciteit en elektronica

II.

Instrumenten

III. Chemie en materialen IV.

Farmacie en biotechnologie

V.

Industriële processen

VI.

Werktuigbouw en machines

VII. Consumentenproducten, bouw en mijnbouw.

19

Om de sterke en zwakke punten van KvK-regio Zuidwest-Nederland duidelijker naar voren te brengen, is voor de zeven technologiegebieden in zogenaamde spindiagrammen aangegeven of de betreffende KvK-regio slechter of beter scoort dan het gemiddelde van Nederland. Dit gebeurt aan de hand van de specialisatie-index. Een specialisatie-index groter dan 1 geeft aan dat er meer dan gemiddeld aanvragen worden ingediend voor de betreffende technologieën. Een waarde kleiner dan 1 betekent dat juist minder octrooien dan gemiddeld worden aangevraagd in het betreffende technologiegebied. Figuur 4 geeft de verhouding weer in Zuidwest-Nederland van de technologiegebieden ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De vette lijn in het diagram is het landelijk gemiddelde. Figuur 4 toont dat er in KvK Zuidwest-Nederland een zeer sterke concentratie is in het technologiegebied Chemie. Dit wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic op dit terrein. Ook scoort ZuidwestNederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumentenproducten. Er zijn nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Deze technologiegebieden worden dan ook gedomineerd door Philips. Omdat Sabic in Zuidwest-Nederland en Philips landelijk met hun vele octrooiaanvragen een grote invloed op de uitkomst van de figuur hebben, zijn in figuur 5 Sabic en Philips buiten de cijfers gehouden. Dit heeft tot gevolg dat Zuidwest-Nederland in het technologiegebied chemie nu onder het landelijk gemiddelde scoort, terwijl de sterke positie in consumentenproducten, werktuigbouw en industriële processen behouden blijft. Ook zonder Philips scoort Zuidwest-Nederland zwak in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Figuur 4

Technologiegebieden octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland

I. Elektriciteit en elektronica 4 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw

3

II. Instrumenten

2 1 0

VI. Werktuigbouw en machines

V. Industriële processen

Bron: NL Octrooicentrum, 2010.

20

III. Chemie en materialen

IV. Farmacie en biotechnologie

Figuur 5

Technologiegebieden octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland (excl. Philips en Sabic)

I. Elektriciteit en elektronica 4 VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw

3

II. Instrumenten

2 1 0

VI. Werktuigbouw en machines



IV. Farmacie en biotechnologie


Figuur 4 en figuur 5 geven de technologiestructuur van de KvK-regio ZuidwestNederland weer ten opzichte van de Nederlandse technologiestructuur. Maar wat is het landelijk aandeel van KvK-regio Zuidwest-Nederland in de verschillende technologiegebieden? Figuur 6 en tabel 11 laten deze verdeling zien. KvK-regio Zuidwest-Nederland is dominant (nr. 3) in het technologiegebied chemie. Dit wordt verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Tabel 11 geeft de procentuele aandelen weer per KvK-regio en technologiegebied.

21

Figuur 6

Technologiegebieden per KvK-regio

I. Elektriciteit en elektronica

II. Instrumenten

Brabant Den Haag Rotterdam


Amsterdam Limburg Centraal Gelderland

IV. Farmacie en Biotechnologie

Midden-Nederland Oost Nederland Zuidwest Nederland


Noord Nederland Gooi, Eem- en Flevoland VI. W erktuigbouw en machines

Noordwest-Holland

VII. Consumentenproducten, bouw, mijnbouw 0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%


Tabel 11

Technologiegebieden per KvK-regio

I. Elektri-

II. In-

III. Che-

IV. Far-

V. Indu-

VI. Werk-

VII. Con-

citeit &

strumen-

mie &

macie &

striële

tuigbouw

sumenten-

elektroni-

ten

materia-

biotech-

processen

& machi-

producten,

len

nologie

nes

bouw, mijn-

ca

bouw Brabant

84%

64%

9%

9%

17%

19%

21%

Den Haag

4%

10%

25%

14%

21%

17%

18%

Rotterdam

1%

3%

13%

24%

9%

9%

10%

Amsterdam

5%

7%

9%

8%

7%

5%

8%

Limburg

1%

2%

15%

17%

9%

6%

3%

Centraal Gelder-

1%

3%

10%

7%

8%

7%

5%

Midden-Nederland

1%

4%

3%

8%

5%

10%

8%

Oost-Nederland

1%

3%

1%

1%

8%

10%

8%

Zuidwest-

1%

1%

11%

2%

5%

5%

4%

Noord-Nederland

1%

2%

1%

5%

4%

6%

4%

Gooi-, Eem- en

1%

1%

3%

4%

4%

4%

5%

0%

1%

1%

1%

3%

3%

3%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

100%

land

Nederland

Flevoland Noordwest-Holland


22

3

Octrooien in de subregio's

In het vorige hoofdstuk is ingegaan op de herkomst van octrooien voor sectoren, grootteklassen en technologiegebieden voor KvK-regio Zuidwest-Nederland als geheel. Dit hoofdstuk laat de verdeling zien van octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in de subregio's van Zuidwest-Nederland, te weten West-Brabant en Zeeland.

3.1

Octrooiaanvragen bedrijven en instellingen In tabel 12 is te zien dat bijna 87% van de octrooiaanvragen uit de regio WestBrabant komt. Als er gekeken wordt naar octrooiaanvragende bedrijven is er iets meer spreiding over de twee subregio’s. Toch heeft de subregio West-Brabant met 72% nog steeds een groot aandeel in de octrooiaanvragende bedrijven. Tabel 12

Octrooiaanvragen en octrooiaanvragende bedrijven naar subregio

(sub)regio

octrooiaanvragen

octrooiaanvragende bedrijven

aantal

aantal

percentage

percentage

West-Brabant

969

86,7%

214

71,8%

Zeeland

149

13,3%

84

28,2%

1.118

100,0%

298

100,0%

Zuidwest-Nederland


In figuur 7 is de ruimtelijke verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven geprojecteerd op een postcode 4-kaart. Dat wil zeggen dat alle bedrijven die tot dezelfde 4-cijferige postcode behoren, samengevoegd worden tot een stip. Hoe groter de stip des te meer bedrijven. Er is een duidelijke concentratie waar te nemen van octrooiaanvragende bedrijven in de gemeenten Breda, Oosterhout, Halderberge en Etten-Leur. In figuur 8 is ook een postcodekaart opgenomen van het aantal octrooiaanvragen in KvK-regio Zuidwest-Nederland. Hier valt de hoge concentratie op van de octrooiaanvragen van Sabic en in mindere mate van Nuplex Resins in Bergen op Zoom.

23

Figuur 7

Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Zuidwest-Nederland


Figuur 8

Octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland


In hoofdstuk twee is berekend dat de octrooidichtheid van KvK-regio ZuidwestNederland uitkomt op 0,42%. Tabel 13 laat zien dat er subregionale verschillen zijn binnen de regio. De subregio West-Brabant kent een octrooidichtheid van

24

0,45% en de subregio Zeeland van 0,35%. De subregio West-Brabant scoort hiermee boven het regionaal en landelijk gemiddelde van 0,42%, terwijl de subregio Zeeland er ruim onder zit. Tabel 13

Octrooidichtheid subregio's Zuidwest-Nederland

subregio's

octrooidichtheid*

West-Brabant

0,45%

Zeeland

0,35%

Zuidwest-Nederland

0,42%

Nederland

0,42%

* Aantal octrooiaanvragende bedrijven/aantal hoofdvestigingen. Bron van het aantal bedrijven (hoofdvestigingen) is het Handelsregister van de Kamer van Koophandel. Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010.

In figuur 8 zijn de octrooidichtheden van alle KvK-subregio’s in Nederland in een kaart weergegeven. De subregio’s Delft, Zuidoost-Brabant, Twente, Vallei (EdeWageningen) en Westland scoren zeer hoog. Dit wordt voor een groot gedeelte verklaard door de aanwezigheid van een (technische/landbouw-) universiteit en de daaromheen gevestigde spin-offbedrijven. De subregio West-Brabant bevindt zich in de tweede categorie octrooidichtheden (0,45-0,55%), de subregio Zeeland valt binnen de middelste categorie (0,35-0,45%).

25

Figuur 9

Kaart octrooidichtheid KvK-subregio's

Bron: EIM, 2010.

3.2

Sectoren In paragraaf 2.6 is de verdeling van de octrooiaanvragende bedrijven en instellingen over de sectoren en clusters behandeld. Tabel 14 laat de subregionale verschillen tussen de beide subregio’s zien. West-Brabant is ten opzichte van Zeeland relatief sterk in de sector reparatie van consumentenartikelen en han-

26

del. Zeeland is relatief sterk in de sectoren visserij, industrie, bouwnijverheid en verhuur en zakelijke dienstverlening en het cluster procesindustrie. In bijlage I is de sectorale verdeling van de subregio’s opgenomen voor de octrooiaanvragen. Tabel 14

Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen naar sector en subregio

Zuidwestsector/subregio

West-Brabant

Zeeland

Nederland

Nederland


0,0%

0,0%

0,0%

0,2%

visserij

0,0%

3,6%

1,0%

0,1%


0,0%

0,0%

0,0%

0,9%

29,0%

38,1%

31,5%

28,8%

nutsbedrijven

0,0%

1,2%

0,3%

0,4%

bouwnijverheid

3,3%

6,0%

4,0%

4,5%

22,0%

10,7%

18,8%

18,1%

horeca

0,0%

0,0%

0,0%

0,2%


2,3%

0,0%

1,7%

1,8%


0,9%

0,0%

0,7%

1,4%


1,4%

0,0%

1,0%

1,1%

24,8%

27,4%

25,5%

24,5%

overheid

0,0%

0,0%

0,0%

0,2%

onderwijs

0,0%

0,0%

0,0%

0,8%

creatie en overige dienstverlening

1,4%

0,0%

1,0%

1,5%

vermarkten van octrooien

1,4%

3,6%

2,0%

3,3%

holdings

7,9%

6,0%

7,4%

8,3%

overig

5,6%

3,6%

5,0%

4,0%

totaal

100%

100%

100%

100%

0,9%

0,0%

0,7%

0,6%

12,6%

19,0%

14,4%

9,4%

0,0%

0,0%

0,0%

0,2%

industrie



milieudienstverlening, cultuur, re-

logistiek procesindustrie toerisme


27

4

Conclusies

In de hoofdstukken twee en drie is ingegaan op de herkomst van octrooien voor KvK-regio Zuidwest-Nederland en de subregio’s naar sectoren, grootteklassen, technologiegebieden en ruimtelijke spreiding. Dit hoofdstuk zet de belangrijkste conclusies op een rij. Zuidwest-Nederland in de middenmoot qua octrooiaanvragen Gemeten naar het aantal octrooiaanvragen, octrooiaanvragende bedrijven en octrooiaanvragen van particulieren, behoort KvK Zuidwest-Nederland tot de onderkant van de middenmoot. Als er echter gekeken wordt naar de zogenaamde octrooidichtheid, wat de meest eerlijke vergelijking is, dan behoort ZuidwestNederland tot de top 5 KvK-regio’s van Nederland. Met betrekking tot octrooidichtheid scoort Zuidwest-Nederland exact op het landelijk gemiddelde. ZuiwestNederland heeft landelijk gezien één grote octrooiaanvrager, namelijk het bedrijf Sabic. Dit bedrijf behoort met zijn ruim 500 octrooien tot de landelijke top 10. West-Brabant relatief veel octrooiaanvragende bedrijven Zuidwest-Nederland als geheel scoort qua octrooidichtheid op het landelijk gemiddelde. Binnen de regio zijn er wel verschillen. In West-Brabant zijn er relatief veel octrooiaanvragende bedrijven gevestigd. Deze subregio scoort boven het landelijk gemiddelde. In Zeeland zijn er relatief weinig bedrijven aanwezig die octrooien aanvragen. Deze regio behoort ook landelijk gezien tot de (onderkant van de) middenmoot. Grote bedrijven vragen meer octrooien aan dan kleinere bedrijven Als gekeken wordt naar de grootteklasseverdeling van de octrooiaanvragende bedrijven, dan blijkt dat bijna 80% van de bedrijven die octrooien aanvragen minder dan 50 werknemers in dienst heeft. Grote bedrijven (meer dan 200 werkzame personen) vragen echter vaker octrooien aan dan kleinere bedrijven. Ruim de helft van de octrooiaanvragen in Zuidwest-Nederland is afkomstig van grote bedrijven. Dit cijfer wordt echter vooral verklaard door de vele octrooiaanvragen van Sabic. Landelijk is deze trend nog sterker. Daar is 70% van de octrooiaanvragen afkomstig van grote bedrijven, mede veroorzaakt door de vele octrooiaanvragen van Philips. Zuidwest-Nederland sterk in (proces)industrie Bijna een derde van de octrooiaanvragende bedrijven komt uit de industrie. Ook uit het cluster procesindustrie zijn veel octrooiaanvragende bedrijven afkomstig, namelijk 14%. Beide scoren (ruim) boven het landelijk gemiddelde. Daarnaast komen relatief veel bedrijven uit de zakelijke dienstverlening (een kwart) en de reparatie en handel (1 op 5). In de sectoren landbouw, visserij, nutsbedrijven, horeca, overheid, gezondheidszorg en onderwijs en de clusters logistiek en toerisme zijn in Zuidwest-Nederland niet of nauwelijks (<1%) octrooiaanvragende bedrijven en instellingen te vinden. Zuidwest-Nederland sterk in technologiegebied chemie dankzij Sabic In KvK-regio Zuidwest-Nederland is een zeer sterke concentratie te zien in het technologiegebied chemie. Ook scoort Zuidwest-Nederland bovengemiddeld op de technologiegebieden industriële processen, werktuigbouw en consumenten-

29

producten. Er zijn in Zuidwest-Nederland nauwelijks octrooien aangevraagd in de technologiegebieden elektriciteit & elektronica en instrumenten. Philips domineert deze technologiegebieden. De sterke positie van chemie is te danken aan de vele octrooiaanvragen van Sabic. Als Sabic buiten de cijfers gehouden wordt, dan scoort het technologiegebied chemie in Zuidwest-Nederland zelfs onder het landelijk gemiddelde.

30

BIJLAGE I

Octrooiaanvragen per sector en subregio

Tabel 15

Octrooiaanvragen naar sector en subregio

Zuidwestsector/subregio

Zeeland

Nederland

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

visserij

0,0%

5,4%

0,7%

0,0%


0,0%

0,0%

0,0%

0,4%

69,8%

50,3%

67,2%

73,0%

nutsbedrijven

0,0%

1,3%

0,2%

0,1%

bouwnijverheid

1,1%

3,4%

1,4%

1,4%

en handel

8,3%

8,1%

8,2%

5,4%

horeca

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%


2,1%

0,0%

1,8%

0,5%


industrie

West-Brabant

Nederland

reparatie van consumentenartikelen


0,3%

0,0%

0,3%

1,1%


0,9%

0,0%

0,8%

0,7%

11,4%

22,8%

12,9%

10,7%

overheid

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

onderwijs

0,0%

0,0%

0,0%

1,4%

creatie en overige dienstverlening

0,6%

0,0%

0,5%

0,7%


0,3%

3,4%

0,7%

1,8%

holdings

4,0%

3,4%

3,9%

2,2%


milieudienstverlening, cultuur, re-

overig

1,2%

2,0%

1,3%

0,6%

totaal

100%

100%

100,0%

100,0%

logistiek

0,7%

0,0%

0,6%

0,1%

62,4%

34,9%

58,8%

22,1%

0,0%

0,0%

0,0%

0,0%

procesindustrie toerisme


31

BIJLAGE II

Afbakening clusters SBI'93 P r o c e s in d u s t r i e 1511 Slachterijen (excl. pluimvee) 1512 Pluimveeslachterijen 15131 Vervaardiging van snacks en kant-en-klaarmaaltijden 15132 Vervaardiging van vleeswaren (excl. -snacks) 1520 Visverwerking 1531 Vervaardiging van aardappelproducten 1532 Vervaardiging van fruit- en groentesap 1533 Groente- en fruitverwerking (excl. vervaardiging van sap) 1541 Vervaardiging van ruwe oliën en vetten 1542 Raffinage van plantaardige en dierlijke oliën en vetten 1543 Vervaardiging van margarine 1551 Vervaardiging van zuivelproducten (excl. consumptie-ijs) 1552 Bereiding van consumptie-ijs 1561 Vervaardiging van meel (excl. zetmeel) 1562 Vervaardiging van zetmeel 1571 Vervaardiging van veevoeder 1572 Vervaardiging van voer voor huisdieren 1581 Broodfabrieken, brood- en banketbakkerijen met winkel 1582 Banketfabrieken en vervaardiging van beschuit en biscuit 1583 Vervaardiging van suiker 15841 Verwerking van cacaobonen 15842 Vervaardiging van chocolade en suikerwerk 1585 Vervaardiging van deegwaren 1586 Koffiebranderijen en theepakkerijen 1587 Vervaardiging van azijn, specerijen en kruiderijen 1588 Vervaardiging van gehomogeniseerde preparaten en dieetvoeding 1589 Vervaardiging van overige voedingsmiddelen n.e.g. 1591 Distilleerderijen en likeurstokerijen 1592 Vervaardiging van ethylalcohol door gisting 1593 Vervaardiging van wijn 1594 Vervaardiging van cider en andere vruchtenwijnen 1595 Vervaardiging van andere niet-gedistilleerde, gegiste drank 1596 Bierbrouwerijen 1597 Mouterijen 1598 Vervaardiging van mineraalwater en frisdranken 1600 Verwerking van tabak 2111 Vervaardiging van pulp 21121 Vervaardiging van grafisch papier en karton 21122 Vervaardiging van papier en karton voor verpakking 21123 Vervaardiging van papier en karton (excl. grafisch en verpakking) 21211 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van papier en karton 21212 Vervaardiging van golfpapier en -karton 2122 Vervaardiging van sanitaire en huishoudelijke papierwaren 2123 Vervaardiging van kantoorbenodigdheden van papier 2124 Vervaardiging van behangselpapier 2125 Vervaardiging van overige papier- en kartonwaren 2221 Drukkerijen van dagbladen 22221 Drukkerijen van boeken

32

22222 Drukkerijen van tijdschriften 22223 Drukkerijen van reclame 22224 Drukkerijen van verpakkingen 22225 Drukkerijen van formulieren 22226 Overige drukkerijen 2223 Grafische afwerking 2224 Grafische reproductie en zetten 2225 Overige activiteiten verwant aan de drukkerij 2310 Vervaardiging van cokesovenproducten 23201 Aardolieraffinage 23202 Aardolieverwerking (excl. -raffinage) 2330 Bewerking van splijt- en kweekstoffen 2411 Vervaardiging van industriële gassen 2412 Vervaardiging van kleur- en verfstoffen 2413 Vervaardiging van overige anorganische basischemicaliën 24141 Vervaardiging van petrochemische producten 24142 Vervaardiging van overige organische basischemicaliën 2415 Vervaardiging van meststoffen 2416 Vervaardiging van kunststof in primaire vorm 2417 Vervaardiging van synthetisch rubber in primaire vorm 2420 Vervaardiging van landbouwchemicaliën 2430 Vervaardiging van verf, lak, vernis, inkt en mastiek 2441 Vervaardiging van farmaceutische grondstoffen 2442 Vervaardiging farmaceutische producten (excl. grondstoffen) 2451 Vervaardiging van zeep-, was-, reinigingsmiddelen 2452 Vervaardiging van parfums en cosmetica 2461 Vervaardiging van kruit en springstoffen 2462 Vervaardiging van lijm- en plakmiddelen 2463 Vervaardiging van etherische oliën 2464 Vervaardiging van fotochemische producten 2465 Vervaardiging van informatiedragers 2466 Vervaardiging van overige chemische producten n.e.g. 2470 Vervaardiging van synthetische en kunstmatige vezels 2511 Vervaardiging van rubberbanden 2512 Vernieuwen van loopvlakken 2513 Vervaardiging van rubberproducten (excl. banden) 2521 Vervaardiging van platen, folie, buizen van kunststof 2522 Vervaardiging van verpakkingsmiddelen van kunststof 2523 Vervaardiging van kunststofproducten voor de bouw 2524 Vervaardiging van overige producten van kunststof 2611 Vervaardiging van vlakglas 2612 Vormen en bewerken van vlakglas 2613 Vervaardiging van holglas 2614 Vervaardiging van glasvezels 2615 Vervaardiging en bewerking van overig glas 2621 Vervaardiging van huishoudelijk en sieraardewerk 2622 Vervaardiging van sanitair aardewerk 2623 Vervaardiging van isolatoren en isolatiemateriaal 2624 Vervaardiging van overig technisch aardewerk 2625 Vervaardiging van overige niet-vuurvaste keramische producten 2626 Vervaardiging van overige vuurvaste keramische producten 2630 Vervaardiging van keramische tegels en plavuizen

33

2640 Vervaardiging van producten voor de bouw uit gebakken klei 2651 Vervaardiging van cement 2652 Vervaardiging van kalk 2653 Vervaardiging van gips 26611 Vervaardiging van producten van beton voor de bouw 26612 Vervaardiging van kalkzandsteen 2662 Vervaardiging van producten van gips voor de bouw 2663 Vervaardiging van stortklaar beton 2664 Vervaardiging van mortel 2665 Vervaardiging van producten van vezelcement 2666 Vervaardiging van overige producten van beton, cement en gips 2670 Natuursteenbewerking 2681 Vervaardiging van schuur-, slijp- en polijstmiddelen 2682 Vervaardiging van overige niet-metaalhoudende minerale productie n.e.g. 2710 Vervaardiging van ijzer en staal en van ferro-legeringen 2721 Vervaardiging van gietijzeren buizen 2722 Vervaardiging van stalen buizen 2731 Koudtrekken van ijzer en staal 2732 Koudwalsen van bandstaal 2733 Koudvervormen van ijzer en staal 2734 Draadtrekken uit ijzer en staal 2741 Vervaardiging van edele metalen 2742 Vervaardiging van aluminium 2743 Vervaardiging van lood, zink en tin 2744 Vervaardiging van koper 2745 Vervaardiging van overige non-ferrometalen 2751 Gieten van ijzer 2752 Gieten van staal 2753 Gieten van lichte metalen 2754 Gieten van overige non-ferrometalen 40001 Productie van elektriciteit en warm water door thermische, kern- en warmtekrachtcentrales 40002 Productie van elektriciteit door windenergie 40003 Productie van elektriciteit en warm water door zonnecellen, warmtepompen 40004 Exploitatie van transportnetten voor elektriciteit, aardgas en warm water 40005 Handel in en distributie van elektriciteit, aardgas en warm water 4100 Winning en distributie van water

L o g i s t ie k 60242 Goederenvervoer over de weg (excl. verhuisvervoer) 6030 Vervoer via pijpleidingen 61101 Vracht- en tankvaart (zeevaart) 61102 Sleepvaart en veerdiensten (zeevaart) 61201 Vrachtvaart (binnenvaart) 61202 Tankvaart (binnenvaart) 61203 Sleep- en duwvaart (binnenvaart) 63111 Laad-, los- en overslagactiviteiten t.b.v. zeeschepen 63112 Laad-, los- en overslagactiviteiten (niet t.b.v. zeeschepen) 63121 Opslag in tanks 63122 Opslag in koelhuizen e.d. 63123 Opslag (niet in tanks, koelhuizen e.d.) 6321 Overige dienstverlening t.b.v. het vervoer over land

34

6322 Overige dienstverlening t.b.v. het vervoer over water 63401 Expediteurs, cargadoors, bevrachters en andere tussenpersonen 63402 Weging en meting

T o e r i s me 55101 Hotel-restaurants 55102 Hotels (geen hotel-restaurants), pensions, conferentieoorden 5521

Jeugdherbergen, -hotels, kamphuizen e.d.

5522

Kampeerterreinen

5523

Vakantiehuisjes, -bungalowparken en overige voorzieningen voor recreatie

55301 Restaurants 55302 Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, eetkramen e.d. 55303 IJssalons 5540

Cafés e.d.

61204 Passagiersvaart en veerdiensten (binnenvaart) 63301 Reisorganisatie 63302 Reisbemiddeling 63303 Overige bemiddeling en informatie op het gebied van toerisme 92332 Recreatiecentra

35

BIJLAGE III


Tabel 16


afkorting DPMA

verklaring Deutsches Patent- und Markenamt. Duits octrooibureau dat zich bezighoudt met de verlening van octrooien en merken.

ECLA

European CLAssification system. Classificatiesysteem dat door het EOB wordt gebruikt om octrooiaanvragen te classificeren.

EOB

Europees Octrooi Bureau. Een bureau dat de octrooiverlening afhandelt voor de landen, aangesloten bij het Europees Octrooi Verdrag (EOV).

Fraunhofer/OST/

Classificatie van technologiedomeinen, opgesteld door een samenwerking

INPI-nomenclatuur

van het Fraunhofer Instituut (Duitsland), het Observatoire des Sciences et Technologies en Institut national de la propriété industrielle (Frankrijk).

Handelsregister

Door de overheid gehouden register waarin de gegevens van rechtspersonen en ondernemingen vermeld staan. In Nederland ligt de uitvoering van het Handelsregister in handen van de Kamer van Koophandel.

IPC

International Patent Classification. Taalonafhankelijk classificatiesysteem dat internationaal wordt gebruikt om octrooiaanvragen naar technologiegebied te classificeren.

LISA

Databestand met gegevens over alle vestigingen in Nederland waar betaald werk wordt verricht.

SBI

Standaard BedrijfsIndeling. Wordt gebruikt om bedrijfseenheden in te delen naar hun economische hoofdactiviteit.

USPTO

United States Patents and Trademark Office. Organisatie voor de registratie van intellectueel eigendom in de Verenigde Staten.

WIPO

World Intellectual Property Organization. Onderdeel van de Verenigde Naties, gevestigd in Genève, dat zich bezighoudt met intellectueel eigendom.

37

BIJLAGE IV

Top 10 Nederland

Tabel 17

Top 25 octrooiaanvragende bedrijven en instellingen Nederland

Bedrijfsnaam

Gemeente

Aantal

1

Koninklijke Philips N.V.

Eindhoven

11.220

2

NXP B.V.

Eindhoven

2.235

3

Unilever N.V.

Rotterdam

1.407

4

Shell B.V.

's-Gravenhage

1.144

5

DSM N.V.

Sittard-Geleen

1.105

6

TNO

Delft

704

7

ASML Netherlands B.V.

Veldhoven

697

8

Schlumberger Technology B.V.

's-Gravenhage

542

9

Sabic Innovative Plastics Ip BV

Bergen op Zoom

533

10

Akzo Nobel N.V.

Arnhem

432

11

Océ-Technologies B.V.

Venlo

237

12

FrieslandCampina

Meppel/Zaltbommel

171

13

TU Delft

Delft

157

14

Reckitt Benckiser N.V.

Haarlemmermeer

150

15

Koninklijke KPN N.V.

's-Gravenhage

150

16

Hitachi Global Storage B.V.

Amsterdam

148

17

Nutricia Nederland B.V.

Zoetermeer

138

18

Mitsubishi Electric B.V.

Haarlemmermeer

123

19

Organon N.V.

Oss

117

20

Tomtom International B.V.

Amsterdam

104

21

Draka Comteq B.V.

Amsterdam

104

22

Stichting voor de Technische Wetenschappen (STW)

Utrecht

101

23

Fuji Photo Film B.V.

Tilburg

98

24

Kraton Polymers Research B.V.

Amsterdam

91

25

Sara Lee/De N.V.

Utrecht

83


38

BIJLAGE V

GIS-kaarten Nederland

Figuur 10 Kaart octrooiaanvragen in Nederland, 2003-2007

Bron: EIM, 2010.

39

Figuur 11 Octrooiaanvragende bedrijven en instellingen in Nederland, 2003-2007

Bron: EIM, 2010.

40

BIJLAGE VI

Octrooiaanvragen clusters en sectoren

Tabel 18

% octrooiaanvragen per sector ten opzichte van totaal octrooiaanvragen Zuidwest-Nederland + vergelijking met Nederland

sector/grootteklasse landbouw, jacht en bosbouw

Zuidwest-Nederland 0,0%

Nederland 0,0%

visserij

0,7%

0,0%


0,0%

0,4%

67,2%

73,0%

nutsbedrijven

0,2%

0,1%

bouwnijverheid

1,4%

1,4%


8,2%

5,4%

horeca

0,0%

0,0%


1,8%

0,5%


0,3%

1,1%


0,8%

0,7%

12,9%

10,7%

overheid

0,0%

0,0%

onderwijs

0,0%

1,4%

dienstverlening

0,5%

0,7%


0,7%

1,8%

holdings

3,9%

2,2%

overig

1,3%

0,6%

totaal

100%

100%

logistiek

0,6%

0,1%

58,8%

22,1%

0,0%

0,0%

industrie


milieudienstverlening, cultuur, recreatie en overige

procesindustrie toerisme Bron: EIM o.b.v. KvK/NL Octrooicentrum, 2010.

41

Auteurs: drs. R. van der Poel, drs. M. Seip, drs. J. Snoei

Recommend Documents