Auteur: Lisa Op den Kamp & Cridi Frissen-Moors Layout: Lisa Op den Kamp Foto omslag: Groot streepzaad, Oranje havikskruid en Icarusblauwtje (Lisa Op

Auteur: Layout: Foto omslag: Overige foto’s:

Lisa Op den Kamp & Cridi Frissen-Moors Lisa Op den Kamp Groot streepzaad, Oranje havikskruid en Icarusblauwtje (Lisa Op den Kamp) Lisa Op den Kamp

1

Jaarverslag Stadsnatuurgebieden Maastricht 2012

Educatie I Voorlichting I Beheer I Advies Statensingel 138 6217 KH Maastricht Tel: 043-3219941

2

INHOUDSOPGAVE INHOUDSOPGAVE ............................................................................................................... 3 INLEIDING ............................................................................................................................... 4 DEEL 1 RESULTATEN STADSNATUUR 2012 .................................................................... 5 DEEL 2 MONITORINGSRESULTATEN ............................................................................ 12 2.1 MONITORINGSSYSTEMATIEK ................................................................................. 12 2.2 GEBIEDEN .................................................................................................................. 16 2.2.1 BOS VAESHARTELT ............................................................................................ 16 2.2.2 SCHILDRUWE MALBERG ................................................................................. 21 2.2.3 HOGE FRONTEN ............................................................................................... 24 2.2.4 LAGE FRONTEN ................................................................................................. 39 2.2.5 NATUURSPEELPLAATS MARIËNWAARD ....................................................... 45 2.2.6 NATUURPARK NAZARETH – OOST (NATUURSPEELTUIN) ........................... 52 2.2.7 BERMEN .............................................................................................................. 59 2.2.8 VESTINGWERKEN .............................................................................................. 66 LITERATUUR....................................................................................................................... 72

3

INLEIDING Maastricht wordt mooier en soortenrijker! Maastricht is uniek in vele opzichten. En dit geldt zeker ook voor de flora en fauna. Door de ondergrond en het klimaat komen er in Zuid Limburg hele andere soorten voor dan in de rest van Nederland. Denk maar aan de muurhagedis. De gemeente Maastricht werkt hard aan het vergroenen van de stad, zie ook campagne Groen Maastricht en heeft hierbij ook oog voor deze bijzondere biodiversiteit. CNME en gemeente Maastricht werken samen aan de beleefbaarheid van het groen met name in de stadswijken. De gebieden worden op een natuurlijke manier beheerd, waardoor de soortenrijkdom langzaam toeneemt. Dit vergroot ook de beleefbaarheid voor burgers. Wat is nou mooier dan een ontmoeting met een vos, dwalen door een bloemenveld of picknicken tussen de vlinders? Op deze manier zorgen deze groene oases voor inspiratie voor burgers en bezoekers. In totaal beheert CNME twintig stadsnatuurgebieden. Van Hoge Fronten tot Jekerdalpark en van natuurspeelplaatsen tot bossen. Iedereen is welkom, scholen, wandelaars, scouting, etc. Bij het beheer willen we zoveel mogelijk mensen betrekken, zodat de gebieden ook echt van hun zijn of worden. Dit gebeurt via ‘de handen uit de mouwen’- natuurwerkdagen, scholen die een van deze gebieden adopteren, voorlichting en excursies, maar ook samenwerking met kleinschalige activiteiten als theater. In 2012 vonden in alle natuurgebieden activiteiten met en voor de burgers plaats. In 2012 zijn CNME en gemeente Maastricht gestart met een nieuwe werkwijze. Alle stadsnatuurgebieden zijn in kaart gebracht, er zijn streefbeelden per gebied bepaald (Hornman-Voesten, M. 2012) en in het bestek zijn alle beheermaatregelen opgenomen. Tevens is gestart met monitoring van flora en fauna. In dit verslag worden per gebied kort de resultaten en stand van zaken weergegeven. En al dit werk heeft zeker resultaat! De graslanden, bosschages en ruigtes worden steeds interessanter. Er ontstaat steeds meer variatie in structuur, bloemenpracht en ook het dierenleven. De gebieden worden stap voor stap mooier en soortenrijker. Zo komen er in Malberg door uitzaaiingen bijzondere planten en dieren voor. En door het kleinschalige werk, ook met de hulp van vrijwilligers kan er ingespeeld worden op bestaande waarden. Ook de schapenbegrazing zorgt voor een extra waarde in de Maastrichtse bermen, door een uitgekiende planning en fasering, en door rekening te houden met bloeitijden van planten zoals de ratelaar, worden de bermen steeds mooier! De begrazing zorgt voor verschraling en openheid in de vegetatie, en maakt zo plaats voor bloemen. In vergelijking met beheer door een maaizuigcombinatie, neemt de variatie en de soortenrijkdom toe. Zaden, planten en fauna kunnen zich zo verder verspreiden door Maastricht. In deel I van dit rapport is van alle stadsnatuurgebieden een beschrijving opgenomen over de natuurwaarden, ontwikkelingen in het gebied en evt. kansen en bedreigingen. In deel II zijn de monitoringssystematiek en monitoringsresultaten beschreven.

4

DEEL 1 RESULTATEN STADSNATUUR 2012 Organisatie ecologisch beheer CNME voert als sinds 1995 ecologisch beheer uit in en voor de gemeente Maastricht. Doelstelling van het ecologisch beheer is het vergroten van de biodiversiteit in de stad en het betrekken van burgers bij de stadsnatuurgebieden. Door passende beheermaatregelen worden de aanwezige natuurwaarden verder ontwikkeld. CNME Maastricht heeft een eigen beheerploeg, met professionele krachten voor het uitvoeren van natuurbeheer. Daarnaast werken bij deze ploeg vrijwilligers, stagiaires van o.a. groenopleidingen en reïntegratiemedewerkers mee. Op deze wijze wordt kennis van natuurbeheer en ook de Maastrichtse natuurgebieden uitgedragen. Verder wordt het werk aangevuld door succesvolle werkdagen samen met de Maastrichtse bevolking. Een groot deel van de gebieden bestaat uit bloemrijke graslanden. Deze graslanden worden op dergelijke wijze beheerd, dat de soortenrijkdom kan toenemen. Hierbij is aandacht voor gunstige tijdstippen van maaien en begrazen, het goed afvoeren van het maaisel, en ook duidelijke fasering in de uitvoering. Maaibeheer wordt uitgevoerd met kleinschalige machines, die goed passen bij het kleinschalige karakter van de stadsnatuur, zoals een alpentrekker, maaibalk en bosmaaiers. De begrazing wordt door CNME ingehuurd. In 2012 trokken er 2 kuddes van 200 schapen door Maastricht. Bij de begrazing worden duidelijke keuzes gemaakt in planning, fasering en uitrasteren. Tevens vindt er in natuurpark Nazareth begrazing met Gallowayrunderen plaats. Overige beheermaatregelen die worden uitgevoerd bestaan uit natuurlijk bosbeheer, poelenbeheer, natuurvriendelijk onderhoud vestingmuren, bestrijding exoten, onderhoud boomgaarden, onderhoud recreatieve padenstructuren, etc. Per natuurgebied is hieronder een beschrijving opgenomen over de natuurwaarden, ontwikkelingen in het gebied en evt. kansen en bedreigingen. Per gebied wordt ook kort ingegaan op de beoogde streefbeelden uit ‘Natuurterreinen Maastricht, Inventarisatie en streefbeelden’ ( Hornman-Voesten, 2012). De omschrijving van streefbeelden en doelsoorten is te vinden in het ‘Handboek streefbeelden voor natuur en water in Limburg’ (Provincie Limburg, 2002). Bos Vaeshartelt Bos Vaeshartelt is een prachtige oude boslocatie met mooie voorjaarsflora. Ondanks dat het bos meer dan 1000 jaar oud is (Hornman-Voesten M., 2012) staan hier heel weinig oude bomen. Echt bijzonder zijn de honderden slanke sleutelbloemen. Maar ook andere beschermde plantensoorten, zoals herfsttijloos, maretak en brede wespenorchis komen hier voor. In het bos worden woekersoorten, zoals braam, klimop en sneeuwbes bestreden. Ook plaatselijke opslag van struiken wordt teruggezet. Hierdoor wordt de voorjaarsflora (ondergroei) steeds interessanter. Er is een kolonie watervleermuizen aanwezig in een Canadese populier. Verder is het bos interessant voor andere vleermuizen, zoogdieren als eekhoorn en amfibieën.

5

De beoogde streefbeelden Eiken-haagbeukenbos en Doornstruweel zijn plaatselijk al aanwezig. Met name de kruidlaag is al sterk ontwikkeld, met o.a. de doelsoorten Herfsttijloos en Slanke sleutelbloem. In 2013 gaat een deel van het terrein over naar een nieuwe eigenaar. Het is aan te bevelen om in het toekomstige beheer, verder te werken aan de unieke eigenschappen van dit bos, door het bevorderen van voorjaarsflora door gericht beheer, het behouden van oude bomen met holtes, het behouden dood hout en takkenrillen en het verder uitvoeren van bosrandbeheer. Groene wig Malberg Groene wig Malberg is een groene ontmoetingsplek voor jong en oud. Er bevindt zich een trapveldje, een basketbalveld, levende wilgenhutten, en er kan gespeeld worden met alles wat de natuur biedt. Het beheer is gericht op het toegankelijk houden, maar ook het ontwikkelen van interessante, beleefbare natuur. Er zijn mooi vlinderweides, boomstammen en een speelmuur van natuursteen. In 2012 is het terrein uitgebreid. Het maaibeheer gebeurd gefaseerd, zodat altijd een stuk niet gemaaid wordt waarin zich dieren zoals sprinkhanen, vlinders en kevers kunnen schuilen, foerageren en voortplanten. Er is in 2012 en voorgaande jaren ook zaadgoed van bloemenrijke weilanden uit andere gebieden in Maastricht uitgebracht. Aan de bonte graslanden in het gebied is goed te zien, dat het uitbrengen van het zaadgoed goed is aangeslagen. Beschermde soorten, zoals wondklaver, veldsalie, wilde marjolein en grasklokje gedijen hier goed. Het streefbeeld is het huidige glanshavergrasland en ruderale ruigte met de soortenrijkdom te behouden en verder te ontwikkelen. In 2012 zijn er een paar buurtdagen georganiseerd op de groene wig. Verder zou het terrein nog vaker gebruikt kunnen worden door school en buurtbewoners. Hoge Fronten De Hoge Fronten is een zeer gevarieerd gebied met een hoge biodiversiteit. De vestingmuren zijn een soort kunstmatige rotsen, waar muurplanten en muurfauna zich prima thuis voelen. De ondergrondse gangen worden gebruikt als overwinteringsplaats door vleermuizen en insecten. Doordat de muren warmte kunnen vasthouden, en ook door de ligging in het Maasdal, komen er veel warmteminnende soorten voor. Vooral vanwege het voorkomen van de in ons land zeldzame muurhagedis heeft het gebied een beschermde status. Jarenlang beheer werpt resultaten af. We zien dat beschermde soorten zich uitbreiden in het gebied, zoals brede ereprijs, harige ratelaar en kleine ratelaar, kleine pimpernel en geelhartje. De populatie muurhagedissen bleef in het redelijk zonnige 2012 ongeveer gelijk in omvang, vergeleken met 2011. De populatie heeft ongeveer zijn maximale grootte bereikt. In totaal bestond de populatie uit 137 volwassen dieren, 164 subadulte dieren en 168 juvenielen. Verder waren er 3 vossenfamilies in de Hoge Fronten, een bezienswaardigheid voor alle bezoekers. De graslanden bestaan met name uit Glanshaverhooilanden, en worden botanisch rijker. Kamgrasweide en Kalkgrasland zullen in de toekomst plaatselijk kunnen ontwikkelen, maar het grootste oppervlakte heeft zeer specifieke eigenschappen van de glanshaverhooilanden. De poelen en muren zijn ecologisch zeer waardevol conform de streefbeelden.

6

Bij het beheer wordt gefaseerd gewerkt, waarbij rekening wordt gehouden met de zaadzetting en bloei van plantensoorten. Het gebied is ook opener geworden door beheermaatregelen, waardoor de vestingwerken beter beleefbaar zijn. Hiertoe is ook een aantal zichtlijnen hersteld. Sinds een paar jaar wordt de Japanse duizendknoop met succes bestreden. In 2012 zijn zeer goede resultaten geboekt. De bedekkingsgraad is nog maar ca. 15% van de uitgangssituatie. Verder wordt het gebied m.n. in de zomer goed bezocht door stadsbewoners. Helaas is er ook bezoek van drugsgebruikers en dealers. Hierover is contact met politie en de provincie Limburg. Lage Fronten De Lage Fronten kent ook een hoge biodiversiteit. De aanwezige muurvegetatie valt onder de muurvarenklasse. In de graslanden groeien onder andere de volgende beschermde soorten: wondklaver, voszegge, harige ratelaar, wilde marjolein en grasklokje. In 2012 is de muurhagedis in de Lage Fronten niet systematisch gemonitord. De aanwezige glanshaverhooilanden zijn soortenrijker geworden (het streefbeeld glanshaverhooiland is hier mogelijk beter op zijn plaats als kalkgrasland en kamgrasweide). Sommige gebiedsdelen moeten echter nog omgevormd worden (dit kan na opschoning van gebied en consolidatie van muren) en kunnen zich daarna ook ontwikkelen tot glanshaverhooiland. In de Lage Fronten werd het reguliere beheer voortgezet (maaien, begrazen en snoeien). En ook werden er nieuwe terreindelen ontgonnen. Er is veel aandacht voor de begroeiing op muren. Houtige gewassen worden verwijderd, en muurplanten, zoals het stengelomvattend havikskruid worden juist vrijgesteld. Hiermee wordt ook het biotoop van de muurhagedis behouden. De graslanden worden gefaseerd beheerd, waardoor bijzondere plantensoorten zich kunnen uitbreiden. En ook de muurhagedis voldoende beschutting en voedsel kan vinden. De reuzenbereklauw wordt al sinds een paar jaar bestreden. Mariënwaard Mariënwaard bestaat uit een voormalige barokke tuin en een bosgedeelte. De voormalige barokke tuin is door een sloot omgeven. Aan de noord-west-kant zijn twee vijvers met ieder een eiland. Zuidoostelijk van dit gedeelte bevindt zich een vochtig grasveld. Het bosgedeelte buiten de barokke tuin bestaat vooral uit een Esdoorn- Essenbos. In het westen van dit gedeelte bevind zich een voormalige begraafplaats. Deze is van een beukenbos omgeven en er leidt een laan van taxusstruiken naartoe. In het Esdoorn- Essenbos bestaan nog een beukenlaan en een rode beukenlaan. Het aanwezige bos is bijzonder in zijn samenstelling, hier groeien o.a. bosanemonen, slanke sleutelbloemen, gele dovenetel en

7

herfsttijloos en heksenkruid. Op het vochtige grasland komt het Moerasspirea-verbond voor, een plantengemeenschap waarin moerasspirea samen met engelwortel, kale jonker en valeriaan voorkomen. In 2012 zijn er in het kader van de A2 werkzaamheden uitgevoerd ter plaatse van deze vochtige graslanden en is er plaatselijk een laag met zand achtergebleven. Waarschijnlijk hebben deze bijzondere vegetaties hieronder te lijden gehad. In het bos zijn ook verblijfplaatsen van baardvleermuis, gewone grootoorvleermuis, ingekorven vleermuis en rosse vleermuis. De watervleermuis maakt gebruik van de waterpartijen. Ook is er een populatie van de kamsalamander aanwezig, die het gebied gebruikt om de winter door te brengen. De bossen hebben al verschillende eigenschappen van het Eiken-haagbeukenbos. De graslanden waren plaatselijk zeer specifiek (Moerasspireaverbond), echter is moeilijk in te schalen in de systematiek van Limburgse natuurdoeltypen. In het gebied zijn elementen aangebracht om het spelen in de natuur door kinderen te bevorderen, zo zijn er een vuurplek en wilgenhutten. Het terrein kan door OBS de Opstap als buitenspeelveld gebruikt worden. Door het gebied in de toekomst verder open te stellen voor publiek, kunnen meer mensen, zoals ook scoutinggroepen ervan genieten. Jekerdalpark In 2012 waren er meerdere waarnemingen van klaverblauwtje. Ook het bruin blauwtje, bont zandoogje en kaasjeskruiddikkopje werden gezien. Het park stond ook weer prachtig in bloei deze zomer. In het zuidelijk deel van het park is sinds 2011 voor het eerst ook schapenbegrazing ingezet. In 2012 zijn een aantal voor vlinders interessante stukken ook in het najaar begraasd, in overleg met degene die de vlindermonitoring uitvoert in het park. De bloemrijke graslanden vallen al grotendeels onder de beoogde glanshaverhooilanden. Het park wordt druk bezocht door wandelaars, toeristen en sporters. In de Natuurtuinen Jekerdal kunnen bezoekers ook met vragen of opmerkingen terecht. Helaas is er ook afgelopen jaar overlast geweest in de zin van vernielingen. Zo zijn een aantal borden en een boom vernield. CNME is samen met de buurt en gemeente Maastricht in gesprek om naar oplossingen te zoeken. In 2012 vonden er verschillende publieksactiviteiten plaats zoals een natuurwerkdag tijdens NL Doet en een hooidemonstratie. Natuurpark Nazareth Oost Natuurspeelplaats Het oostelijk deel van natuurgebied Nazareth bevindt zich tussen het landgoed Dr. Poelsoord, de woonwijk Nazareth en de A2. Het betreft een natuurontwikkelingsterrein, waar begrazing door Gallowayrunderen plaatsvindt. Door de begrazing ontwikkelt een gevarieerde vegetatie, met graslanden, struweel en bosjes. Deze afwisseling zorgt ook voor een verscheidenheid aan planten- en diersoorten. Met maaien snoeibeheer wordt nog de toegankelijkheid, zichtplaatsen en ook de vegetatiestructuur versterkt. Buiten het raster wordt ook nog een strook op ecologische wijze gemaaid. Op de open plekken bevinden zich natte/vochtige en droge graslanden. Op de natte/vochtige plekken

8

groeien zeggen zoals zeegroene zegge, ruige zegge, hazenzegge, bleke zegge en ijle zegge. Het bos bestaat vooral uit essen. In de ondergroei groeien veel varens, mossen en brede wespenorchis maar ook bosbingelkruid, gevlekte aronskelk en look-zonder-look te vinden. Er maakt een eekhoorn gebruik van het natuurpark. Bijzonder zijn ook de vele bloeiende sleutelbloemen in het voorjaar. Sommige gebiedsdelen kunnen in de toekomst mogelijk ontwikkelen naar het streefbeeld dotterbloemgrasland, waarvan nu de echte koekoeksbloem aanwezig is. Het park wordt goed bezocht door buurtbewoners en hondenbezitters. In 2012 zijn er verschillende activiteiten met groepen uit de wijken georganiseerd. In het terrein ligt ook een natuurspeelplaats. Regenwatervijver Amby Bij de regenwatervijver zijn in 2012 veel werkzaamheden uitgevoerd in verband met de bouw van de United World College, het uitbaggeren van de vijver en de herinrichting van het park. Hiertoe zijn veel bomen gekapt. CNME is hierin door de gemeente goed op de hoogte gehouden. De abelen in het terrein zouden in eerste instantie gekapt worden, echter later is besloten als compenserende maatregel de gekandelaberde bomen te laten staan. Hierdoor is wel een explosieve opslag van abelen uit de wortelstokken ontstaan. In 2013 is in overleg door de

aannemer nog een groot deel van de wortelopslag uit de grond gehaald. In 2013 zal ook nog nieuwe aanplant plaatsvinden. Aandachtspunt bij herinrichting is, dat ook nog een gedeelte van de moeraszone, ongerept blijft. Voor het beheer is het belangrijk dat de hergroei van de abelen, als ook de reuzenbereklauw de aandacht blijven krijgen. Dit gebied kent een grote betrokkenheid vanuit de buurt en hondeneigenaren en er is een paddenoverzetgroep. In december is er een succesvolle buurtwerkdag georganiseerd. In het gebied zitten de belangrijkste natuurwaarden in de natte bosjes die in de toekomst verder kunnen ontwikkelen naar het streefbeeld elzenbroekbos. In 2013 zal in dit gebied de vegetatie worden onderzocht. Weide Campagne Weide campagne bestaat uit een gevarieerd bloemrijk grasland met een prachtig uitzicht. Het grasland heeft zich afgelopen jaren verder ontwikkeld, waarbij beemdkroon, wilde marjolein en harige ratelaar zich hebben uitgebreid. Bij

9

het beheer wordt altijd gefaseerd gewerkt. Beheer bestaat uit een combinatie van maaien en begrazen. Ook bij begrazen worden bloemrijke stukken uitgerasterd, waardoor deze ook tot zaadzetting komen. Naast het grasland ligt een prachtige graft, begroeid met een struiken en bomen. In de graft woont een dassenfamilie en over de hele lengte van de graft is activiteit van de das te vinden, zoals latrines, wissels en bijburchten. In de winter is er op de graft kleinschalig gekapt om de variatie van de begroeiing te vergroten. Helaas is afgelopen jaar bij werkzaamheden van derden de populier met maretak omgezaagd. Het terrein is een hellinggrasland met ontwikkelingskansen voor een lössschraalgrasland, echter zijn in 2012 nog niet onderzocht. In de zomer is er weer een mooie midzomeravondwandeling georganiseerd, met veel interesse vanuit de buurt. De poel in het gebied functioneert niet goed. Door veel bladinval is de poel erg troebel en kent veel algengroei. Hondeneigenaren ervaren dit als vervelend. Tevens is er afgelopen jaar overlast geweest van een jongerengroep. CNME heeft met een groep goede afspraken kunnen maken in het gebied. Een andere groep zorgde voor meer overlast, qua geluid en afval en met brommertjes rijden. Natuurpark Nazareth Spoorzijde Het gedeelte van natuurpark Nazareth gelegen aan de Meerssenerweg is afgelopen jaar verkleind, door de werkzaamheden aan het treinstation. Hierdoor zijn aan het einde van het jaar het aantal runderen die voor de begrazing zorgen terug gebracht van drie naar twee. De begroeiing in het terrein is afgelopen jaar minder ruig geworden door de hoge begrazingsdruk. Ook de opslag van essen is stevig aangepakt door de runderen. Met name in het midden van het terrein was er in de zomer een prachtig weelderige bloemenzee. De streefbeelden zijn kamgrasweide, grote zeggenmoeras en vochtige oeverruigte. De vegetatie wordt in 2013 onderzocht. Het terrein wordt weinig bezocht door wandelaars. Door dit gebied in de toekomst te verbinden met de landgoederen Jerusalem en Bethlehem zal dit zeker verbeteren. Zouwdal Het Zouwdal vormt een verbindingszone voor natuur en tevens als een groene muur om het industriegebied in België af te schermen. De nog redelijk jonge groenstrook aan beide zijden van het fietspad bestaat uit grasbermen, met afwateringsgreppels en besdragende struikbeplanting met bomen. Het beheer bestaat o.a. uit begrazing (3x per jaar), distelbeheer (maaien) en snoeibeheer. De aanplant staat onder druk. Afgelopen jaar waren struiken illegaal weggehaald voor een kleine wietplantage, en ook is een gedeelte plat gereden. In het najaar zijn rollen met maaisel van bloemrijke terreinen verspreid in het Zouwdal, om zo de bloemenrijkdom te vergroten. In de poel zijn afgelopen jaar rugstreeppadden aangetroffen. En de aangrenzende spoorlijn Maastricht – Lanaken is een leefgebied van de levendbarende hagedis. Streefbeelden voor dit gebied zijn ecologisch waardevolle bermen, greppels en houtwallen. Deze wordt in 2013 onderzocht.

10

Bermen In Maastricht worden ca. 41 ha bermen en graslanden begraasd door schapen. Twee kuddes trekken rond door de stad. Het betreft afwisselende gebieden, zoals grondwal de Heeg, groene wig Amby en de Maasboulevard. In alle gebieden is een verandering in de vegetatie te zien door de uitgekiende begrazing, met en met, maken brandnetels plaats voor gras en bloemen. Continuering van het beheer zal zorgen voor verdere ontwikkeling. Ook de ontmoetingen met de kuddes door bewoners zorgen in de meeste gevallen voor positieve reacties. In 2012 is een globale beschrijving gemaakt van de vegetatie van alle bermen en graslanden. Van het gebied Maasboulevard, is een gedetailleerdere kartering en monitoring uitgevoerd (deel II). Dit is ook één van de mooist ontwikkelde bloembermen in Maastricht. Deze graslanden vallen nu al grotendeels onder goedontwikkelde glanshaverhooilanden (50%). Het andere deel kan zich verder door ontwikkelen. Vestingwerken De stadsmuren in Maastricht bevatten een heel bijzondere muurflora, met bijvoorbeeld het stengelomvattend havikskruid. Deze soort komt in Nederland volgens Denters (2004) alleen maar in Maastricht, in Valkenburg en op een plek in Utrecht voor. De muren van Maastricht zijn derhalve heel belangrijk voor deze plant. Naast het stengelomvattend havikskruid groeien hier ook een andere muurplanten zoals muurbloem, muurpeper, muurvaren, muurleeuwenbek, steenbreekvaren, gewone eikvaren en gele helmbloem. Streefbeeld voor deze locatie is ecologisch waardevolle muren. Sinds 2012 voert CNME beheerwerkzaamheden uit aan de muren. Houtige gewassen worden verwijderd en behandeld. De aanwezige muurplanten worden hierbij beschermd en indien mogelijk worden nieuwe kiemplaatsen gecreëerd. In 2012 werden de muren in het Lang grachtje, het Klein grachtje en in de Nieuwenhofstraat uitgebreid geïnventariseerd (deel II).

11

DEEL 2 MONITORINGSRESULTATEN In deel 2 zijn de monitoringsmethode met een overzicht van de onderzochte gebieden en de monitoringresultaten van 2012 beschreven.

2.1 MONITORINGSSYSTEMATIEK Door de door CNME beheerde stadsnatuurgebieden te monitoren, kan bekeken worden of het beheer het gewenste effect heeft, en ook kan het beheer afgestemd worden op de aanwezige soorten en vegetatietypen. Jaarlijks wordt een rapportage gemaakt van de monitoring.

Reptielen (overig) en amfibieën Broedvogels Dagvlinders Vleermuizen (actief in zomer) Vleermuizen (overwinterend) Eekhoorn Insecten (of groepen zoals sprinkhanen)

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

x

Natuurpark Nazareth westzijde Zouwdal

x

Natuurpark Nazareth oostzijde Weide Campagne

Vestingwerken

x

x x Optioneel (vrijwilligers of onderzoekers) x x

x x x

x x x

x x x

x

x x

x x

x x x

x

x

x

x

Figuur 1: onderzoeksmethode per gebied

12

Lage Fronten

Hoge Fronten

Jekerdalpark

Jaarlijkse monitoring x x x

x

Bermen

Vaatplanten (vegetatietypen) Vaatplanten (bijzondere soorten) Vaatplanten (streeplijst) Muurhagedis

Groene wig Malberg

Bos Vaeshartelt

soortgroep

Regenwatervijver Amby

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen jaarlijkse monitoring en optionele monitoring door vrijwilligers en/of onderzoekers (Figuur 1). Door een afweging van kosten en bruikbaarheid voor afstemming voor beheer, wordt gekozen om voor de gebieden alleen op vegetatietypen en bijzondere plantensoorten te monitoren.

x

x x

x

x

x

x

x

x

Vegetatie: Om de vegetatie in beeld te brengen worden 3 methoden gebruikt. De vegetatietypen worden bepaald, bijzondere soorten worden gekarteerd en voor sommige gebieden wordt een streeplijst opgesteld. Uitgangspunt is voor bijzondere soorten maximaal 3 bezoeken per gebied te doen. Vegetatietypen Per deelgebied worden verschillende vegetatietypen begrensd, op kaart ingetekend en beschreven. De typen worden benoemd naar de terminologie van ‘De vegetatie van Nederland’ naar Schaminée et al. (2010) en Weeda et al. (2000 t/m 2005). Indien de vegetatietypen in het veld moeilijk ruimtelijk te scheiden zijn en door elkaar groeien, worden per typen bedekkingspercentages geschat. De vegetatiekaart wordt in de zomer gemaakt, wanneer de vegetatie tot volle wasdom is (vóór of voldoende lang na maaibeheer en begrazing). Van de vegetatie worden in de zomer ook foto’s gemaakt. De vegetatietypen geven het beste weer, hoe de gebieden zich ontwikkelen. Goed ontwikkelde gebieden krijgen bij het beheer prioriteit. Voor de Hoge Fronten wordt de systematiek gevolgd zoals beschreven in het Jaarverslag Hoge Fronten 2009, elk jaar wordt 1/5 deel van het gebied gekarteerd. Bijzondere plantensoorten karteren Een aantal bijzondere soorten worden gekarteerd. Onder bijzondere soorten verstaan we aandachtssoorten, Flora- en Faunawetsoorten, Rode lijst soorten (Rode Lijst Floron en Rode lijst Heuvelland) en woekerplanten. Van de Rode Lijsten werden alleen de planten ingetekend die onder de categorie 0 t/m 2 (RL Heuvelland) en VN t/m BE (RL Floron) staan. In figuur 2 is de indelingsklassen gebruikt bij de verspreidingskaartjes weergegeven Figuur 2. Indeling aantalsklassen gebruikt bij verspreidingskaartjes Klasse aantal exemplaren of bloeistengels a 1 b 2-5 c 6-25 d 26-50 e 51-500 f 501-5000 g > 5000 Figuur 2: indeling aantalsklassen Deze soorten zeggen ook iets over de ontwikkeling van de graslanden. Bij maaibeheer/ begrazing kan rekening gehouden worden met bijzonder groeiplaatsen. Voor woekerplanten is ook speciale aandacht in het beheer. Van de bijzondere soorten worden verspreidingskaartjes gemaakt. Zodat bekend is waar de soorten groeien, en ook te zien is of soorten zich uitbreiden of minder worden. Voor de Hoge Fronten wordt de systematiek gevolgd zoals beschreven in de Jaarverslag Hoge Fronten 2009 (Frissen, 2011), elk jaar wordt 1/5 deel van het gebied gekarteerd. In de Hoge Fronten werden er ook de meetsoorten van de subsidieregeling natuurbeheer 2000 (PSN) en sommige plantensoorten van de Rode Lijst Limburg categorie 0 t/m 2 gekarteerd. De volgende planten staan wel op de Rode Lijst maar zijn ook tuinplanten en daarom niet ingetekend: Wollige sneeuwbal, Ruwe iep en Zomerlinde. Wel werd de Bosanemoon 13

ingetekend, terwijl deze niet op de lijsten stond. De Bosanemoon verwijst namelijk naar oude bosstandplaatsen en is daarom een belangrijke indicatieplant voor oude loofbossen. Streeplijst Van de Hoge Fronten en het Jekerdalpark wordt ook een FLORON streeplijst (2011) bijgehouden. In de Hoge Fronten wordt gewerkt met een systematiek dat elk jaar 1/5 deel van het gebied gemonitoord wordt. Muurhagedis De muurhagedissenpopulatie wordt geteld volgens de systematiek, zoals beschreven in het jaarverslag Hoge Fronten, 2009. Uitgegaan wordt van 10 bezoeken per jaar. Door de populaties te monitoren, kan met het beheer ingespeeld worden op populatieontwikkelingen, en kan ook aan de bel getrokken worden als de populatie kleiner wordt. De muurhagedissenpopulatie wordt al sinds 1977 gevolgd. Het is belangrijk de langlopende monitoringsreeksen te continueren. Onderzochte gebieden 2012 Er zijn in 2012 zeven gebieden geïnventariseerd geworden: Hoge Fronten, Bos Vaeshartelt, Nazareth oostzijde (natuurspeeltuin), Mariënwaard, Lage Fronten, Schildruwe Malberg en de bermen van de Maasboulevard (Figuur 3). In 2013 worden de Hoge Fronten, de regenwatervijver in Amby, Campagne, het Jekerdalpark Nazareth westzijde (langs spoor) inventariseert. Behalve de Hoge Fronten, de bermen en de Vestingmuren werden alle gebieden om de twee jaar geïnventariseerd.

14

Figuur 3: overzicht gebieden die in 2012 zijn geïnventariseerd

15

2.2 GEBIEDEN

2.2.1 BOS VAESHARTELT De vegetatietypen in Bos Vaeshartelt

Figuur 4: Vegetatietypen in het bos Vaeshartelt

Legenda van de vegetatietypen in het Bos Vaeshartelt B BOSSEN B1-B3: Esdoorn- Essenbos met esdoorn, es, haagbeuk, populier, kers, iep, vlier, hulst , hazelaar, klimop, ribes, brede wespenorchis, salomonszegel, heksenkruid, brandnetel, hondsdraf, bosandoorn, braam en robertskruid (Pruno-Fraxinetum) B1: 10% Struiklaag 90% Kruidlaag vooral klimop B2: 50% Struiklaag met esdoorn, vlier, hazelaar, ribes en braam 90% Kruidlaag vooral met brandnetel verder met hondsdraf, heksenkruid en kleefkruid; tot 1 meter hoog B3: 30% Struiklaag met iep, es, hazelaar en vlier

16

B4:

B5: B6:

B7:

B8:

20% Kruidlaag vooral met hondsdraf verder met geel nagelkruid, esdoorn (jong) en braam; tot 0,40 meter hoog Essen-Iepenbos (Fraxino-Ulmetum) 50% Boomlaag met es en iep 10% Struiklaag met es en vlier 100% Kruidlaag met brandnetel, kleefkruid, geel nagelkruid, es (jong), esdoorn (jong), salomonszegel en bosandoorn Eiken-Haagbeukenbos (Stellario-Carpinetum) 80% Struiklaag met hazelaar en es (jong) 20% Kruidlaag vooral met hondsdraf Essen-Iepenbos (Fraxino-Ulmetum) B6a: 10% Boomlaag met es 80% Struiklaag met hazelaar, esdoorn, es en iep 10% Kruidlaag met gele dovenetel, geel nagelkruid, heksenkruid, esdoorn (jong) en salomonszegel B6b: 30% Boomlaag met es 80% Struiklaag met hazelaar, esdoorn, es en iep 10-80% Kruidlaag met brandnetel, hondsdraf, kleefkruid, gele dovenetel, geel nagelkruid, heksenkruid, esdoorn (jong) en salomonszegel Hakhoutbos (Eiken-Haagbeukenbos (Stellario-Carpinetum)) 70% Boomlaag met es en iep 100% Struiklaag met hazelaar (Hakhout) en vlier 30% Kruidlaag met es (jong), hondsdraf, braam en salomonszegel Jong bos/Struweel (Rompgemeenschap) onder hoogspanningsleiding 0% Boomlaag 100% Struiklaag met hazelaar, vlier, wilgen, es, esdoorn, meidoorn en braam 0% Kruidlaag

R RUIGTEN (KLASSE VAN DE NITROFIELE ZOMEN, GALIO-URTICETEA): R1: nitrofiele zoom: Open plek met brandnetel en kleefkruid R2-R3: 100% nitrofiele zoom met brandnetel, kleefkruid, distels, gewone berenklauw en dagkoekoeksbloem

In het voorjaar bloeien bosanemoon, muskuskruid en salomonszegel.

17

De ondergroei is heel groen en op sommige plekken zijn ruderale ruigten met brandnetel en braam te vinden.

Beschermde planten in Bos Vaeshartelt

BE

3 2 3

1 2 2 2 2

* ** +

18

Tuinplanten

Flora. -Faunawet

RL Limburg**

FFH

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 1: beschermde planten in het Bos Vaeshartelt

+ + + + + +

+

Latijnse naam Colchicum autumnale Galanthus nivalis Viscum album Primula elatior Epipactis helleborine Vinca minor

Nederlandse naam Herfsttijloos Gewoon sneeuwklokje Maretak Slanke sleutelbloem Brede wespenorchis Kleine maagdenpalm

Rode Lijst Floron: VN = uit Nederland verdwenen, EB = ernstig bedreigd, BE = bedreigd, KW = kwetsbaar, GE = gevoelig Rode Lijst Heuvelland en Limburg: 0 = vermoedelijk uitgestorven, 1 = met uitsterven bedreigd, 2 = sterk bedreigd, 3 = bedreigd plant is aanwezig

Figuur 5: beschermde planten in het Bos Vaeshartelt.

sneeuwklokjes tussen dood hout

slanke sleutelbloem herfsttijloos

19

Invasieve planten in het Bos Vaeshartelt In het Bos Vaeshartelt staat aan de oostelijke kant de Japanse duizendknoop (zie Figuur 6). Deze plant moet verwijderd werden.

Figuur 6: Woekerplanten in het Bos Vaeshartelt. Zoogdieren in Bos Vaeshartelt Het bosgebied Vaeshartelt is als foerageergebied in gebruik bij de volgende soorten vleermuizen: baardvleermuis, gewone dwergvleermuis, ingekorven vleermuis, laatvlieger, ruige dwergvleermuis en watervleermuis. Daarnaast zijn als vaste rust- en verblijfplaatsen kolonieplaatsen van rosse en watervleermuis bekend in de beukenlaan aan de zuidkant van het bos (Frissen, 2006). Er komt een kolonie watervleermuizen voor in een Canadese populier. Verder zijn in het bos werden twee eekhoornnesten gevonden. Broedvogels Bos Vaeshartelt Dit bos herbergt bijzondere broedvogels, zoals boomkruiper, grote lijster, grote bonte specht, boomklever, holenduif, glanskop, groene specht en vuurgoudhaantje (gegevens Provincie Limburg).

20

2.2.2 SCHILDRUWE MALBERG Aan de bonte graslanden in het gebied is goed te zien, dat het uitbrengen van het zaadgoed goed is aangeslagen (zie Figuur 7).

Figuur 7: De stenen terrasjes zijn met mooie, bonte bloemen overgroeid (G4). Links: bloemenrijk grasland. Tweede van links: slangenkruid, wondklaver en gewone margriet. Derde van links: groot streepzaad en rode klaver. Rechts boven: beemdkroon. Rechts onder: avondkoekoeksbloem en wilde reseda.

De vegetatietypen van de Groene Wig Malberg

Figuur 8: vegetatietypen Groene Wig Malberg

21

Legenda van de vegetatietypen van de Groene Wig Malberg G

GLANSHAVERGRASLAND (KLASSE VAN MATIG VOEDSELRIJKE GRASLANDEN; MOLINIOARRHENATHERETEA)

G1:

Glanshavergrasland met witbol, smalle weegbree, wikken, klaver, bitterkruid, knoopkruid, geoorde zuring, glanshaver en beemdgras ((Rompgemeenschap: Gestreepte witbol - Engels raaigras) Gazon met straatgras, witte klaver, raaigras en madeliefje Glanshavergrasland met zachte dravik, witbol, beemdgras, glanshaver, bitterkruid en kruipende boterbloem ((Rompgemeenschap: Gestreepte witbol - Engels raaigras) Ruderale ruigte met ruige weegbree, grote pimpernel, bitterkruid, veldsalie, wikkes, wondklaver, gele en paarse morgenster, klaver, beemdgras, dravik, knoopkruid, wede, walstro, wilde reseda, ooievaarsbek, bevertjes en luzerne (Rompgemeenschap tussen Molinio-Arrhenatheretea en Artemisietea vulgaris)

G2: G3: G4:

S

STRUWEEL (NIET TOE TE WIJZEN AAN EEN BEPAALDE KLASSE)

S1:

Wilgenhut

O

OMGEPLOEGDE GROND (NIET TOE TE WIJZEN AAN EEN BEPAALDE KLASSE)

O1:

open aarde en eenjarige planten, ingezaaid met graszaad

Het Glanshavergrasland G1 bestaat vooral uit gestreepte witbol, boterbloemen en rode klaver.

G2 is een gazon, waar de jeugd spelen kan.

Het Glanshavergrasland G3 is iets soortenarmer dan G1 en bestaat vooral uit gestreepte witbol

Het Glanshavergrasland G4 is heel bloemenrijk en bevat bijna geen gras.

22

Beschermde planten in de Groene Wig Malberg

KW

KW KW * ** +

2 1 (0)

1 1

1 1 3 2 1 0

+ +

Tuinplanten

Flora. -Faunawet

RL Limburg**

FFH

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 2: beschermde planten in de Groene Wig Malberg

Latijnse naam Anthyllis vulneraria

Nederlandse naam Wondklaver

Rumex thyrsiflorus Origanum vulgare Campanula rotundifolia Sanguisorba minor Salvia pratensis Tragopogon porrifolius

Geoorde zuring Wilde marjolein Grasklokje Kleine pimpernel Veldsalie Paarse morgenster


Figuur 9: Beschermde planten in de Groene Wig Malberg

23

De geoorde zuring is een oostelijke soort, die in Nederland zijn westelijke grens bereikt

De wondklaver staat in G4 vrij veel.

2.2.3 HOGE FRONTEN Flora In 2012 werd terreindeel 4, voor het eerst sinds 2007 weer onderzocht (indeling begrazingseenheden zie Figuur 10). Er komen in dit terreindeel afwisselend glanshavergraslanden, ruderale ruigtes, marjoleinruigte struweel en bosjes voor. Van het floraonderzoek zijn de vegetatiekartering en de kartering van een aantal bijzondere soorten opgenomen. De Floron-streeplijst is in het archief van CNME aanwezig.

Figuur 10: indeling begrazingseenheden Hoge Fronten

24

Vegetatietypen in de Hoge Fronten Bij de vergelijking van de vegetatietypen tussen 2007 en 2012 (zie Figuur 11) zijn verschillen als gevolg van beheer- en inrichtingsmaatregelen terug te zien. De bosjes in het gebied zijn door beheerwerkzaamheden verdwenen. Op deze plekken staan nu deels ruderale ruigten en deel zijn ze omgevormd tot glanshavergraslanden. De oppervlaktes ruderale ruigten in de grachten zijn sterk verminderd.

vegetatietypenkaart 2007

vegetatietypenkaart 2012

Figuur 11: Vergelijking vegetatietypenkaart 2007 en 2012 (begrazingseenheid 4) en de subsidieregeling natuurbeheer 2000 (PSN)***

25

Legenda vegetatietypenkaart terreindeel 4 Hoge Fronten G

MATIG VOEDSELRIJKE GRASLANDEN

G1 85 %

Glanshavergrasland Glanshavergrasland met glanshaver, echt bitterkruid, groot streepzaad, veldlathyrus, klaver, walstro, gewoon duizendblad, beemdkroon, knoopkruid, goudhaver, wikkes, kruiskruid, witbol, beemdgras, rode ogentroost, boterbloem en weegbree Ruigte met boerenwormkruid, gewone smeerwortel, distels, Canadese guldenroede, wilde marjolein, dauwbraam en hondsroos

15% G2

Glanshavergrasland G1 met harige ratelaar

G3 58%

Glanshavergrasland Glanshavergrasland met glanshaver, beemdgras, kleine ratelaar, beemdkroon, boterbloem, gewoon duizendblad, klein streepzaad, honingklaver, echt bitterkruid, gewoon duizendblad, scherpe boterbloem, goudhaver, witbol en witte klaver Ruigte met hondsroos, rode kornoelje, gladde iep, dauwbraam, Canadese guldenroede, wilde marjolein, smeerwortel, peen, sint-janskruid en kleine pimpernel Struweel met gladde iep en rode kornoelje

40% 2% G4 80% 20%

Glanshavergrasland Glanshavergrasland met glanshaver, beemdgras, wikken, beemdkroon, echt bitterkruid en groot streepzaad Ruigte met dauwbraam, wilde marjolein en smeerwortel

G5 80% 20%

Glanshavergrasland Glanshavergrasland met glanshaver, beemdgras en rode ogentroost Ruigte met dauwbraam, wilde marjolein en smeerwortel

G6 70 % 30%

Glanshavergrasland Glanshavergrasland met glanshaver, beemdgras, wikkes, beemdkroon en groot streepzaad Ruigte met dauwbraam, peen en smeerwortel

R

RUDERALE RUIGTE

R1 100%

Ruderale ruigte Ruigte met brandnetel en dauwbraam

R2 95% 5%

Ruderale ruigte Ruigte met distels, smeerwortel, Canadese guldenroede, boerenwormkruid, dauwbraam, bijvoet, sintjJanskruid en wilde marjolein Glanshavergrasland met glanshaver en beemdgras

R3 90% 5% 5%

Ruderale ruigte Ruigte met ronde ooievaarsbek, distels, wilde marjolein, kompassla en dauwbraam Glanshavergrasland met glanshaver en beemdgras Struweel met meidoorn

R4 90% 5% 5%

Ruderale ruigte Ruigte met distels, smeerwortel, Canadese guldenroede, boerenwormkruid, dauwbraam, bijvoet, sint-janskruid en wilde marjolein Glanshavergrasland met glanshaver, geel walstro en beemdgras Struweel met meidoorn en gladde iep

R5 92% 5% 3%

Ruderale ruigte Ruigte met distels, canadese guldenroede en dauwbraam Glanshavergrasland met glanshaver, kleine ratelaar en beemdgras Struweel met gladde iep

26

R6 40% 40% 20%

Ruderale ruigte Ruigte met dauwbraam, smeerwortel, rode ogentroost en wilde marjolein Glanshavergrasland met glanshaver en beemdgras Struweel met gladde iep, rode kornoelje en hondsroos

R7 80%

Ruderale ruigte Ruigte met brandnetel, dauwbraam, smeerwortel, rode ogentroost, wilde marjolein, peen en zomerfijnstraal Glanshavergrasland met glanshaver, geel walstro, wikkes, streepzaad, echt bitterkruid, heggendoornzaad en beemdgras

20% R8 90% 10%

Ruderale ruigte langs de muren Ruigte met brandnetel, gladde iep, dauwbraam, Canadese guldenroede, ronde ooievaarsbek en wilde marjolein Glanshavergrasland met glanshaver en beemdgras

R9 80% 20%

Ruderale ruigte Ruigte met distels, gewone smeerwortel en peen Glanshavergrasland met glanshaver en beemdgras

R10 60%

Ruderale ruigte Ruigte met dauwbraam, kattendoorn, knoopkruid, distels, boerenwormkruid, gewone smeerwortel, Canadese guldenroede, heermoes, Glanshavergrasland met glanshaver, knoopkruid, beemdgras, gewoon duizendblad, geel walstro, beemdkroon, wikkes en echt bitterkruid Struweel met hondsroos, meidoorn, eik, en rode kornoelje

40% 3% S S1 100% 50% 50%

STRUWEEL Struweel (Klasse van doornstruwelen) Struweel met meidoorn ondergroei: Ruigte met zwarte nachtschade, wilde marjolein, gras, vijfvingerkruid en brandnetel Open grond

M

MUURVEGETATIES

M1

Muurvegetatie Muurvegetatie met schaduwgras, donderkruid, dauwbraam, wilde marjolein, kraailook, gladde iep, schapengras, boshavikskruid en grote zandkool

M2

Muurvegetatie Muurvegetatie met schaduwgras, kropaar, glad walstro, goudhaver, grasklokje, ijle dravik, boshavikskruid en glanshaver

M3

Muurvegetatie Muurvegetatie met roos, grasklokje, slangenkruid, goudhaver, geel walstro, dauwbraam, muizenoortje, donderkruid, schaduwgras, wilde marjolein, klaproos, grote zandkool, knoopkruid, ijle dravik, muurvaren, moeslook, boshavikskruid en smalle weegbree

M4

Muurvegetatie net als M3 maar ook met muurpeper, ruw vergeet-mij-nietje en slangenkruid

M5

Muurvegetatie Muurvegetatie met grote zandkool, dauwbraam, schaduwgras, goudhaver, muurleeuwenbek, wilde marjolein, muurleeuwenbek en gladde iep

M6 5%

Muurvegetatie Muurvegetatie met dauwbraam, akkerwinde, grote zandkool en muurvaren

M7

Muurvegetatie Muurvegetatie met grasklokje, dauwbraam, goudhaver, schapengras, klimop, schaduwgras, kropaar, wilde marjolein en boshavikskruid

27

M8

Muurvegetatie Muurvegetatie met geel walstro, kleine pimpernel, slangenkruid, veldereprijs, donderkruid, viltige hoornbloem, kraailook en grote zandkool

M9

Muurvegetatie Muurvegetatie met grote zandkool, ijle dravik, geel walstro, veldereprijs, wilde marjolein, schapengras, kweek en gladde iep

M10

Muurvegetatie Muurvegetatie met muurvaren en dauwbraam

M11

Muurvegetatie Muurvegetatie met ijle dravik, schapengras en grote zandkool

M12

Muurvegetatie Muurvegetatie met dauwbraam, slangenkruid, grote zandkool, schapengras, wilde marjolein, roos, echt bitterkruid, beemdgras, wikkes, veldlathyrus en kleine pimpernel

WATERVEGETATIE (Riet-Klasse) W1

Watervegetatie Poel met kleine lisdodde, fonteinkruid, gewone waterbies en struisgras

W2

Watervegetatie Poel met grote lisdodde, aarvederkruid, gewone waterbies en ruige zegge

Foto’s Vegetatietypen en bijzondere planten in de Hoge Fronten

Glanshavergrasland: G1

Glanshavergrasland: G1 met klaver, wilde reseda en guldenroede

Glanshavergrasland: G3 is doorgroeit met kleine ratelaar en struiken zoals roos en iep

28

Ruderale ruigte: Op open plekken binnen de ruderale ruigten kunnen eenjarige planten zoals klaproos en ronde ooievaarsbek groeien.

Muurvegetatie met muurpeper, wilde marjolein en grasklokje.

Watervegetatie: In de poelen in de Hoge Fronten groeien waterplanten zoals kleine lisdodde, gewone waterbies en aarvederkruid groeien.

Verspreiding van bijzondere plantensoorten In totaal zijn in terreindeel 4, 195 plantensoorten gevonden. Van die 195 soorten staan 17 planten op de Rode Lijst 2000 Floron, 28 op de Rode Lijst Heuvelland, 50 soorten op de Rode Lijst Limburg, 4 soorten op de Lijst van de Flora- Faunawet en 17 op de meetsoortenlijst van de

29

subsidieregeling natuurbeheer 2000. Hiervan zijn volgende plantensoorten in een kaart ingetekend (zie figuur 3 t/m 17):  Rode Lijst Floron categorie VN t/m BE  Rode Lijst Heuvelland categorie 0 t/m 2  Flora- Faunawet  meetsoorten subsidieregeling natuurbeheer 2000 (PSN)  Sommige plantensoorten van de Rode Lijst Limburg categorie 0 t/m 2  Woekerplanten

Figuur 12: Kartering bijzondere plantensoorten Hoge Fronten 2012-1

Figuur 13: kartering bijzondere plantensoorten Hoge Fronten 2012-2 30


Figuur 15: kartering bijzondere plantensoorten Hoge Fronten 2012-4

31

figuur 16: Kartering bijzondere plantensoorten Hoge Fronten 2012-5


32



33



34

Figuur 21: Kartering bijzondere plantensoorten Hoge Fronten 2012-11 Er zijn positieve veranderingen in de verspreiding van de bijzondere soorten. Er komen in dit deelgebied van de Hoge Fronten Een aantal plantensoorten zijn duidelijk toegenomen. Hieronder vallen onder andere moeslook, geelhartje en kleine ratelaar. Gulden sleutelbloem en ruige weegbree zijn ook redelijk toegenomen.

2 GE KW

x 3

BE

1 3 1

KW GE GE

3

KW

2

x x

3 3 1 0 1 1

x x x

1 3 3

x

3

x

Woekerplanten

Flora- Faunawet

RL Limburg**

FFH

PSN

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 3: beschermde planten, planten van de subsidieregeling natuurbeheer 2000 (PSN) en woekerplanten

Latijnse naam Myriophyllum spicatum Knautia arvensis Clinopodium vulgare Veronica austriaca ssp. teucrium Inula conyzae Arctium tomentosum Galium verum Linum catharticum Agrimonia eupatoria Trisetum flavescens Campanula rotundifolia Carex divulsa Crepis biennis

Nederlandse naam Aarvederkruid Beemdkroon Borstelkrans Brede ereprijs Donderkruid Donzige klit Geel walstro Geelhartje Gewone agrimonie Goudhaver Grasklokje Groene bermzegge Groot streepzaad

35

x KW KW

3 2

x x x

3 2 2 1 2

Woekerplanten

Flora- Faunawet

RL Limburg**

FFH

PSN

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 3: beschermde planten, planten van de subsidieregeling natuurbeheer 2000 (PSN) en woekerplanten

x x

x

GE

KW GE BE

3 2 3 NB 2 3 3

KW

2 3 2 NB

GE

3 3

KW

x

x x x

x 3

1 2 2 1 2 1 2 -1 1 2 1 2 1 2 2 x

3 3

x

2 3 1

x

Latijnse naam Pimpinella major Dipsacus fullonium Primula veris Rhinanthus alectorolophus Verbena officinalis Fallopia japonica = Polygonum cuspidatum Saxifraga tridactylites Hypericum tetrapterum Ononis spinosa Dipsacus pilosus Typha angustifolia Sanguisorba minor Rhinanthus minor Saxifraga granulata Centaurea jacea Allium oleraceum Mycelis muralis Hieracium aurantiacum Poa compressa Odontites vernus ssp. serotinus Geranium rotundifolium Plantago media Myosotis ramosissima Fallopia sacchalinense = Polygonum sacchalinense Erigeron acer Origanum vulgare Carex flacca

Nederlandse naam Grote bevernel Grote kaardebol Gulden sleutelbloem Harige ratelaar IJzerhard Japanse duizendknoop Kandelaartje Kantig hertshooi Kattendoorn Kleine kaardebol Kleine lisdodde Kleine pimpernel Kleine ratelaar Knolsteenbreek Knoopkruid Moeslook Muursla Oranje havikskruid Plat beemdgras Rode ogentroost Ronde ooievaarsbek Ruige weegbree Ruw vergeet-mij-nietje Sachalinse duizendknoop Scherpe fijnstraal Wilde marjolein Zeegroene zegge

* **

Rode Lijst Heuvelland en Limburg: 0 = vermoedelijk uitgestorven, 1 = met uitsterven bedreigd, 2 = sterk bedreigd, 3 = bedreigd

+

plant is aanwezig

Rode Lijst Floron: VN = uit Nederland verdwenen, EB = ernstig bedreigd, BE = bedreigd, KW = kwetsbaar, GE = gevoelig

Invasieve planten in de Hoge Fronten De Japanse duizendknoop is in 2012 weer verder met succes bestreden. Een aantal van de kleine groeiplaatsen is verdwenen. Alle andere groeiplaatsen zijn in aantal en omvang verkleind. Op de grootste groeiplaats wordt de duizendknoop sinds 2 jaar bestreden. In 2011 zijn worteldelen verwijderd, is het terrein opgeschoond en zijn de planten bestreden met bestrijdingsmiddel (aantal beurten per jaar). Op deze locatie is de bedekking van 100% teruggegaan naar nu gemiddeld 15%. Sommige gedeelten kennen nog een bedekking van

36

70% (dit zijn delen die in het verleden jaarlijks gemaaid werden) en een heel groot gedeelte kent een bedekking van 2%. De overgebleven planten hebben het zichtbaar moeilijk, weinig groene bladeren veel vergroeiingen.

Figuur 22: Japanse duizendknopen 2012

Fauna

Muurhagedissenpopulatie stabiel t.o.v. 2011 In de periode maart tot en met oktober werd de populatie muurhagedissen door medewerkers en vrijwilligers van CNME geïnventariseerd. Dit gebeurde volgens de gebruikelijke telmethode (zie voor beschrijving jaarverslag Hoge Fronten 2009). De gegevens zijn verwerkt in figuur 18, waarin de populatieontwikkeling vanaf 1977 is weergegeven.

37

600 500 400 juveniel

300

subadult adult

200 100

2011

2009

2007

2005

2003

2001

1999

1997

1995

1993

1991

1989

1987

1985

1983

1981

1979

1977

0

Figuur 23: aantal muurhagedissen in de Hoge Fronten 1977-2012 In 2012 is de muurhagedissenpopulatie nagenoeg gelijk gebleven in aantallen (sub)adulten. Het aantal volwassen dieren in 2012 werd geschat op 137 exemplaren. Het aantal subadulten was 164. Dit is 68% van de in 2011 geboren juvenielen, die in 2012 de subadulte leeftijd bereikte. Dit jaar werden er 168 juvenielen geteld. Dit aantal is 30% lager als vorig jaar. Dit is waarschijnlijk gevolg van de koele en natte periode in de zomer. Het KNMI meldt dat 2012 zonnig en vrij nat, met een normale temperatuur was. Het jaar begon zacht, maar in februari was er een koudegolf. De lente was vervolgens zacht. De gemiddelde zomertemperatuur was vrij normaal, maar de start was uitermate wisselvallig en koel. Juni was erg koel. En ook juli kende een lang, nat, koel tijdvak. De warme augustusmaand maakte de zomer goed. . De herfstmaanden verliepen normaal qua temperatuur. December begon wel koud, maar kende een zeer zacht vervolg (www.knmi.nl). Overige reptielen en amfibieën In 2012 zijn door verschillende onderzoekers nog amfibieën- en reptielenwaarnemingen gedaan. Hierbij werden dezelfde soorten als in voorgaande jaren waargenomen, nl. alpenwatersalamander, kleine watersalamander, gewone pad, bruine kikker, groene kikker, vroedmeesterpad en hazelworm. Overige diersoorten Qua vlinders is er gedurende het hele vliegseizoen geïnventariseerd, o.a. argusvlinder, boswitje en bont zandoogje zijn waargenomen. Qua nachtvlinders is de spaanse vlag meerdere malen waargenomen. In 2012 waren er drie vossen families, met in totaal 10 – 15 vossen. Deze konden goed aanschouwd worden door wandelaars. Op waarneming.nl zijn veel waarnemingen ingediend, en ook bijzonderheden, zoals de Stenoria analis, een zeldzame oliekever, de zeer zeldzame kielnaaktslak en het zeer zeldzame korstmos Turfkrijtkorst. Hieruit blijkt weer dat de Hoge Fronten een hoge biodiversiteit kent.

38

2.2.4 LAGE FRONTEN De vegetatietypen in de Lage Fronten

Figuur 24: Vegetatietypen in de Lage Fronten

Legenda van de vegetatietypen in de Lage Fronten G


G1:

80% Glanshavergrasland met glanshaver, kropaar, beemdgras, witbol, kweek, duizendblad, klaver, bitterkruid, walstro, knoopkruid en beemdkroon 20% Ruderale ruigte met braam, smeerwortel, guldenroede, gewone berenklauw, zevenblad, klit, langbaardgras, ganzerik, kamille en bijvoet > 1% Struweel met esdoorn, wilg en hondsroos

R

RUDERALE ROMPGEMEENSCHAPPEN EN NITROFIELE ZOMEN

R1:

80% nitrofiele zoom met brandnetel, vlier, bosrank, zevenblad, look-zonder-look, dolle kervel, es, zuring, beemdgras en ganzerik (Klasse van de nitrofiele zomen, Galio-Urticetea) 20% Glanshavergrasland 100% nitrofiele zoom met brandnetel, glanshaver, klaproos, kaasjeskruid en dravik

R2: R3 = S1 R4: 60% Ruderale rompgemeenschap met braam, wilg (jong), gewone berenklauw, esdoorn (jong) en rode kornoelje 40% Glanshavergrasland met glanshaver, bitterkruid, roos, dolle kervel en walstro R5: 70% Ruderale ruigte met reuzenberenklauw 30% Glanshavergrasland R6: 100% Ruderale rompgemeenschap met vlier, brandnetel en bosrank B

BOSSEN, KLASSE VAN DE EIKEN- EN BEUKENBOSSEN OP VOEDSELRIJKE GROND (QUERCO-FAGETEA)

B1:

100% Esdoornbos, meidoorn, vlier, look-zonder-look, hop en bosrank Bosrandvegetatie met dolle kervel, brandnetel, kropaar, kweek, glanshaver en klit (PrunoFraxinetum)

39

B2:

B5: B6:

100% Esdoornbos met esdoorn, sneeuwbal, bosrank, es, liguster, hazelaar, hop en brede wespenorchis (Pruno-Fraxinetum) Open bos met eik, spaanse aak, witte abeel, sneeuwbal, vogelkers (jong), hennepnetel, liguster, robinia (jong) en dolle kervel (Rompgemeenschap) 95% Essenbos met es, esdoorn, klimop, hop en bosrank, brandnetel, braam, vlier, koninginnekruid, geel nagelkruid, liguster, sneeuwbal, meidoorn, roos, dolle kervel en wilde marjolein (PrunoFraxinetum) 5% open terrein met Glanshavergrasland met kropaar, kweek, beemdgras en raaigras, 100% Essenbos met esdoorn, vlier, roos, es, kers, braam en brandnetel (Pruno-Fraxinetum) 100% Esdoornbos met es, esdoorn en vlier (Pruno-Fraxinetum)

S

STRUWEEL (JONG DROOG BOS)

S1:

Struweel kers (jong), es (jong) en braam (Pruno-Fraxinetum)

OE

PIONIERGEMEENSCHAPPEN OP VOEDSELRIJKE, DROOGVALLENDE OEVERS EN RUDERALE, VOEDSELRIJKE STANDPLAATSEN (TANDZAAD-KLASSE)

OE1:

100% Oevervegetatie met helmkruid, zuring, wilgenroosje, beekpunge, wolfspoot, adderwortel, beemdgras, kattenstaart, klein hoefblad, robertskruid, vlier en dolle kervel

A

GEASFALTEERDE GROND (NIET TOE TE WIJZEN AAN EEN BEPAALDE KLASSE)

A1:

95% geasfalteerde grond 5% vegetatie met kamille, kweek, kropaar, hoornbloem, langbaardgras en mos

M

MUREN (MUURVARENKLASSE)

M1: M2: M3: M4:

Muurvegetatie met stengelomvattend havikskruid en vlier Muurvegetatie met klimop en roos Muurvegetatie met stengelomvattend havikskruid, muurleeuwenbek en muurvaren Muurvegetatie met stengelomvattend havikskruid, slangenkruid, kleine bevernel en grote zandkool Muurvegetatie met stengelomvattend havikskruid Muurvegetatie met stengelomvattend havikskruid en klimop

B3: B4:

M5: M6:

De asfalt (A1) is door wilde planten zoals de schijfkamille begroeid geraakt.

40

Het Glanshavergrasland is op sommige plekken door bloemen zoals gewoon duizendblad en knoopkruid mooi bont geverfd.

Op de muren M1, M3, M4 en M6 groeit het heel zeldzame stengelomvattende havikskruid, ook Maastrichts havikskruid genoemd.

Het bos B4.

De ruigte R1 was vroeger struweel.

41

Bij de ruigte R6 worden grote delen door

Bij ruigte R5 groeit reuzenberenklauw die actief wordt bestreden

In het water groeien veel algen.

Beschermde planten in de Lage Fronten

KW KW

KW

42

2

-

+

2 1(0) 3

1

+ + +

Tuinplanten

FFH

Flora. -Faunawet

2 0 (1) 2

RL Limburg**

GE

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 4: beschermde planten in de Lage Fronten

Latijnse naam Hieracium amplexicaule ssp. speluncarum

Nederlandse naam

Carex vulpina Rhinanthus alectorolophus Origanum vulgare Campanula rotundifolia Epipactis helleborine Anthyllis vulneraria

Voszegge Harige ratelaar Wilde marjolein Grasklokje Brede wespenorchis Wondklaver

Stengelomvattend havikskruid

* ** +


Figuur 25: Bijzondere plantensoorten in de Lage Fronten

Op de muren van de Lage Fronten staat het zeldzame stengelomvattend

havikskruid massaal. Er zijn minimaal 500 planten aanwezig. Invasieve planten in de Lage Fronten In de Lage Fronten groeit Reuzenberenklauw (zie Figuur 26). Deze plant wordt actief bestreden.

43

Figuur 26: Te bestrijden planten in de Lage Fronten. Fauna De Lage Fronten kent een rijke flora en fauna. Er komende verscheidene watervogels voor, zoals de ijsvogel. Verder worden er geregeld bijzondere insecten waargenomen, die ook gebonden zijn aan de bijzondere vegetatie. In 2012 werden onder andere de vlinders boomblauwtje, boswitje, bruin blauwtje, kaasjeskruiddikkopje en kleine vos waargenomen. Ook de nachtvlinder Spaanse vlag is waargenomen. Ook hazelworm komt veelvuldig in dit gebied voor. Van de muurhagedis zijn dit jaar alleen losse waarnemingen genoteerd.

44

2.2.5 NATUURSPEELPLAATS MARIËNWAARD De vegetatietypen van de natuurspeelplaats Mariënwaard

Figuur 27: vegetatietypen Mariënwaard.

Legenda van de vegetatietypen op de natuurspeelplaats Mariënwaard G


G1:

G2:

80% vochtig Glanshavergrasland met heermoes, glanshaver, wilgenroosjes, witbol, rolklaver, walstro, fluitenkruid, veldlathyrus, margriet, wikken, weegbree, klaver, kruipende boterbloem en hoornbloem 20% Ruderale ruigte met dauwbraam en distels 70% Glanshavergrasland met witbol, beemdgras, struisgras, vossenstaart, glanshaver, raaigras, beemdlangbloem, zeggen, echte koekoeksbloem, ereprijs, boterbloemen, klaver, struisriet, dagkoekoeksbloem en gewone berenklauw 20% Ruderale ruigte met zuring, distels, brandnetel en zevenblad (Rompgemeenschap: gestreepte witbol - engels raaigras of gestreepte witbol – echte Koekoeksbloem)

R

RUIGTEN EN NITROFIELE ZOMEN

R1: R2:

100% nitrofiele zoom met brandnetel, distels en kleefkruid (Galio-Urticetea) 90% Strooiselruigten met kale jonker, speerdistel, braam, kleefkruid, dagkoekoeksbloem, wilgenroosjes, moerasspirea, zeegroene rus en brandnetel (Rompgemeenschap van de Moerasspirea- Verbond) 10% Glanshavergrasland met glanshaver, beemdlangbloem, raaigras en grote vossenstaart

45

R3: R4: R5: R6: R7:

95% nitrofiele zoom met brandnetel, gewone berenklauw, penningkruid, varens, dagkoekoeksbloem (Galio-Urticetea) 5% Glanshavergrasland met glanshaver en grote vossenstaart 100% nitrofiele zoom met echte koekoeksbloem, brandnetel, kleefkruid, hondsdraf, engelwortel, klein hoefblad, zeggen, els (jong), wilgenroosjes en moerasspirea (Rompgemeenschap tussen Galio-Urticetea en de Moerasspirea- Verbond) 100% nitrofiele zoom onder een oude es met kleine maagdenpalm, gele dovenetel, brandnetel en fluitenkruid in de ondergroei (Galio-Urticetea) 100% nitrofiele zoom met kleefkruid, brandnetel, robertskruid en penningkruid (Galio-Urticetea) 100% nitrofiele zoom met brandnetel, dauwbraam en esdoorn (jong) (Galio-Urticetea)

NR

STROOISELRUIGTEN OP VOCHTIGE, VOETSELRIJKE STANDPLAATSEN (KLASSE VAN DE NATTE STROOISELRUIGTEN; CONVOLVULO-FILIPENDULETEA), MOERASSPIREA-VERBOND (FILIPENDULION)

NR1: NR2:

100% Strooiselruigten met rietgras, moerasspirea, engelwortel, kale jonker, kleefkruid, harig wilgenroosje, bosandoorn, brandnetel, dagkoekoeksbloem, pitrus, timoteegras, helmkruid en bosbies 100% Strooiselruigten met moerasspirea, brandnetel, kale jonker, akkerdistel en grote vossenstaart

B

KLASSE VAN DE EIKEN- EN BEUKENBOSSEN OP VOEDSELRIJKE GROND (QUERCO-FAGETEA)

B1:

Jong bos en bosrand met eik, esdoorn, els, meidoorn, taxus, rode beuk en hazelaar, heermoes, mos, zevenblad, penningkruid, witte bosanemoon, brede wespenorchis, boskortsteel, geel nagelkruid, brandnetel, dagkoekoeksbloem en kleefkruid (Alno-Padion) Kruidlaag tot 100% Bos met taxus, hazelaar, eik, haagbeuk, beuk en brede wespenorchis Kruidlaag tot 20% (Rompgemeenschap) Essenbos met es, kale jonker, ribes en fluitenkruid (Alno-Padion) Kruidlaag tot 100% deels tot 100% zevenblad (Urtico-Aegopodietum) Zomerlindenbos met zomerlinde, zevenblad, geel nagelkruid, klimop, brede wespenorchis, hondsdraf, boskortsteel, brandnetel, gevlekte aronskelk, varens en robertskruid (Rompgemeenschap) Kruidlaag tot 80% Bos met eik, es, beuk, plataan, esdoorn, hazelaar, look-zonder-look, robertskruid, penningkruid, zeggen, geel nagelkruid, schaduwgras, zevenblad en bosandoorn (Alno-Padion) Kruidlaag tot 80% open Populierenbos met heksenkruid, populier, timoteegras, zevenblad en moerasspirea Boomlaag: 10%, Kruidlaag: 80% Bos met beuk, esdoorn, hazelaar, es, meidoorn, zevenblad, klimop, brandnetel, dauwbraam, geel nagelkruid, grote muur en slanke sleutelbloem (Alno-Padion) Kruidlaag tot 80% Esdoorn- Essenbos met hazelaar, kers, esdoorn, zomerlinde, eik, es, haagbeuk, wilde lijsterbes, meidoorn, vlier, zevenblad, bosanemoon, bosandoorn, klimop, slanke sleutelbloem, bonte gele dovenetel, adderwortel, geel nagelkruid en varens (Alno-Padion) Kruidlaag deels tot 80% Beukenbos met beuk, haagbeuk en es (jong), klimop, esdoorn (jong), zevenblad, geel nagelkruid, robertskruid en bosanemoon (Quercion roboris) Kruidlaag tot 80% Berken- Vlierbos met berk, vlier, els, eik, kardinaalsmuts, dauwbraam, brandnetel en zevenblad Kruidlaag ruderale ruigte tot 80% (Alno-Padion)

B2: B3: B4:

B5: B6: B7: B8:

B9: B10:

B

KLASSE VAN WILGEN-VLOEDBOSSEN EN STRUWELEN (SALICETEA PURPUREAE)

B11:

Bos op een eiland met wilg, meidoorn en els

L

LAAN (NIET TOE TE WIJZEN AAN EEN BEPAALDE KLASSE)

L1: L2: L3:

Rode beukenlaan Beukenlaan Taxus- en beukenlaan met aan iedere kant 6 (vroeger 7) Taxussen.

46

W

VOEDSELRIJK MOERAS- OF OEVERBEGROEIINGEN MET GROTE GRASACHTIGE PLANTEN EN MOERASPLANTEN (RIET-KLASSE; PHRAGMITETEA)

W1: W2:

Water- en oevervegetatie met liesgras, moeraszegge, valeriaan en moerasspirea Water- en oevervegetatie met witte waterkers, watermunt, moerasvergeet-mij-nietje, blaartrekkende boterbloem, valeriaan, els (jong) en wolfspoot

Het Glanshavergrasland G2 bestaat vooral uit gestreepte witbol.

R2

Op sommige plekken is de zevenblad-associatie (Urtico-Aegopodietum) met tot 100% zevenblad te vinden.

R3

B5 R4 Er bestaan verschillende nitrofiele zomen en ruderale ruigten op het gebied van Mariënwaard: R2 met kale jonker, R3 met brandnetel, R4 met kleefkruid en op B5 begroeiing met penningkruid Planten van boven naar beneden: kale jonker, kale jonker, kleefkruid en penningkruid.

47

De Strooiselruigten NR1 met moerasspirea, engelwortel en kale jonker. In 2012 zijn er werkzaamheden in het kader van de A2 uitgevoerd op deze plek.

De Water- en oevervegetatie met witte waterkers, watermunt en moerasvergeet-mij-nietje. Hier zijn ook A2 werkzaamheden uitgevoerd.

48

Het Esdoorn- Essenbos B8 bevat naast de voorjaarsbloemen (bosanemoon en slanke sleutelbloem) uitgebreide tapijten van zevenblad of van de bonte gele dovenetel.

In het kleine maar leuke beukenbosje B9 staat een oude, vervallen begraafplaats.

Naar de vervallen begraafplaats in B9 leidt een taxus- en beukenlaan (L3).

Het Bos B2 bestaat vooral uit taxus met weinig ondergroei.

49

Beschermde planten op de natuurspeelplaats Mariënwaard

2 2 2

* ** +

Tuinplanten

3

Flora. -Faunawet

1 (2) 2 2 1

RL Limburg**

RL Heuvelland**

KW BE

1(-) 2 2 2 3

FFH

RL Floron*

Tabel 5: beschermde planten in Mariënwaard

+

+ + + + +

+

Latijnse naam Scrophularia umbrosa ssp umbrosa Galanthus nivalis Hypericum tetrapterum Carex divulsa Colchicum autumnale Epipactis helleborine Viscum album Primula elatior Vinca minor

Gevleugeld helmkruid Gewoon sneeuwklokje Kantig hertshooi Groene bermzegge Herfsttijloos Brede wespenorchis Maretak Slanke sleutelbloem Kleine maagdenpalm


Figuur 28: bijzondere planten in Mariënwaard.

50

Nederlandse naam

Fauna Volgens Hornman-Voesten (2012) bestaan hier verblijfsplaatsen van baardvleermuis, gewone grootoorvleermuis, ingekorven vleermuis en rosse vleermuis en maakt de watervleermuis gebruik van de waterpartijen. En er is volgens Hornman-Voesten (2012) ook een populatie van de kamsalamander aanwezig, die het gebied gebruikt om de winter door te brengen. In 2012 is een aantal eekhoonnesten gevonden. In 2012 zijn verschillende exemplaren van de aardster gevonden.

51

2.2.6 NATUURPARK NAZARETH – OOST (NATUURSPEELTUIN) De vegetatietypen in het Natuurpark Nazareth oost

Figuur 29: Vegetatietypen Natuurpark Nazareth oost.

Legenda van de vegetatietypen in het Natuurpark Nazareth oost G


G1:

99% Glanshavergrasland met beemdgras, kruipende boterbloem, madeliefje, ooievaarsbek, zwenkgras, witbol, winden, bitterkruid en glanshaver 1% Ruderale ruigte met zevenblad en zuring

52

G2: G3:

G4: G5:

85% Glanshavergraslanding, met glanshaver, wikken, zilverschoon, klaver, witbol, beemdgras, knoopkruid, walstro, harige ratelaar en bitterkruid 15% Ruderale ruigte met zuring, klit, vogelwikke, gevlekte scheerling en grote kaardenbol 80% Glanshavergrasland met glanshaver, klaver, beemdgras, dravik en boterbloem 20% Ruderale ruigte met brandnetel, braam, koninginnekruid, Canadese guldenroede, distels en fluitenkruid < 1% Struweel met wilgenroosjes en meidoorn 100% Glanshavergrasland met beemdgras, raaigras, boterbloem, klaver en glanshaver 100% Glanshavergrasland met glanshaver en gewone berenklauw < 1% Bomen

G

VOEDSELARME TOT MATIG VOEDSELRIJKE MOERASSEN OP ORGANISCH SUBSTRAAT MET KLEINE ZEGGEN (KLASSE VAN KLEINE ZEGGEN; PARVOCARICETEA)

G6:

70% Moeras met struisgras, zeggen (vos-, ruige zegge, bleke- en hazenzegge), langbaardgras, witbol, echte koekoeksbloem, zeegroene zegge en pitrus, kruipende boterbloem, klaver en beemdgras (Rompgemeenschap) 30% open grond

R

RUIGTEN

R1: R2: R3: R4:

nitrofiele zoom met 100% Brandnetelruigte (Galio-Urticetea) = MO2 100% nitrofiele zoom met brandnetel, zuring en distels (Galio-Urticetea) 50% Associatie van look zonder look en dolle kervel met wilgenroosjes, look-zonder-look, kleefkruid, geel nagelkruid en beemdgras (Alliario-Chaerophylletum temuli) 50% open grond

B

BOSSEN

B1:

100% Wilgen-vloedbossen met wilgen, els, meidoorn, eik, brandnetel, gele lis, zeggen, braam, bitterzoet, liesgras, tandzaad, waterzuring, waterweegbree en gevlekte scheerling (Salicetea purpureae) 50% Bos met berk, wilgen, zomerlinde, es, esdoorn, populier en vlier (Querco-Fagetea) 30% Glanshavergrasland met glanshaver, klaver, witbol, veldzuring en zeggen 20% Ruderale ruigte met koninginnekruid, Canadese guldenroede, braam en roos 50% Berkenbos met berken (Querco-Fagetea) 30% Glanshavergrasland met glanshaver, witbol, boterbloem en margriet 20% Ruderale ruigte met koninginnekruid, Canadese guldenroede, distels en wilgenroosjes < 1% Struweel met roos 100% Essenbos met es, berk, wilgen, meidoorn, varens, brede wespenorchis, braam, klimop, grote muur, kleefkruid, geel nagelkruid, koninginnekruid, kaardenbol, kale jonker, bitterzoet, bosbingelkruid, gevlekte aronskelk, look-zonder-look en struisgras (Alno-Padion)

B2: B3:

B4:

S S1:

STRUWELEN (PRUNO-CRATAEGETUM) Meidoornhaag

MO/OE VOEDSELRIJK MOERAS- OF OEVERBEGROEIINGEN MET GROTE GRASACHTIGE PLANTEN EN MOERASPLANTEN (RIET-KLASSE; PHRAGMITETEA) MO1: MO2: OE1: OE2: OE3:

80% Moerasvegetatie met wilgen (jong), zeegroene rus, zeggen (vos-, ruige zegge, gewone berm-, bleke- en hazenzegge), zilverschoon en boterbloem 20% Open grond 80% Moerasvegetatie met zeggen, rus, penningkruid en wolfspoot 20% Glanshavergrasland Oever- en Watervegetatie met zeggen, gele lis, liesgras, tandzaad, munt, harig wilgenroosje, wolfspoot, wilgen (jong), rus en riet Oever- en Watervegetatie met gele lis, blaartrekkende boterbloem, liesgras, waterweegbree, moerasspirea, zeggen, lisdodde en bitterzoet Oever- en Watervegetatie met rus, wilgen en kruipende boterbloem

53

Glanshavergraslanden G1

en G3.

Op een heuvel staat een bijzonder bloemenrijk Grasland (G2) met vogelwikke, harige ratelaar en knoopkruid.

Het Glanshavergrasland G4 bestaat uit een droog en voedselarm grasland waar alleen maar heel gewone planten zoals rode Klaver, hopklaver en witte klaver groeien.

54

De Bossen B2 en B3 bestaan uit jonge bomen.

B3

Het essenbos B4 lijkt wel een beetje op een oerwoud met veel varens, mos en brandnetel maar ook veel brede wespenorchis.

R4: In het bos B4 werd door het kappen van bomen een open plek gecreëerd

55

In de natuurspeeltuin bevindt zich een klein, deels droog vallende moeras met zeggen zoals de hazenzegge, de voszegge en de bleke zegge. In totaal staan in het oostelijke gedeelte van het Natuurpark Nazareth zeven soorten zeggen. Naast de bovengenoemde zeggen zijn hier ook moeraszegge, zeegroene zegge, ruige zegge, ijle zegge en gewone bermzegge te vinden.

De zomen (OE1) van de sloten zijn met planten begroeid, die een voorkeur voor vochtige plekken hebben. Dit zijn bij voorbeeld: echte koekoeksbloem, gele lis of echte valeriaan.

OE3: In het Natuurpark Nazareth oost bestaat een poel waar in het jaar 2012 vooral planten groeien, die eigenlijk niet in het water groeien zoals de zeegroene rus of kruipende boterbloem.

56

Beschermde planten het Natuurpark Nazareth oost

* ** +

Nederlandse naam

+

Latijnse naam Scrophularia umbrosa ssp umbrosa Typha angustifolia Rhinanthus alectorolophus Epipactis helleborine

+

Carex vulpina Primula veris

Voszegge Gulden sleutelbloem

1 (2) 1(0)

2 2

Tuinplanten

Flora. -Faunawet

KW KW

0 (1) 3

RL Limburg**

RL Heuvelland**

KW

1(-) 2 2

FFH

RL Floron*

Tabel 6: beschermde planten in Natuurpark Nazareth oost

Gevleugeld helmkruid Kleine lisdodde Harige ratelaar Brede wespenorchis


57

Figuur 30: beschermde planten in het Natuurpark Nazareth oost

58

Fauna Zoogdieren in het Natuurpark Nazareth oost In het bosgebied (B4 zie Figuur 29) werd een eekhoornnest gevonden. Dat betekent, dat er een eekhoorn ten deel gebruik maakt van dit bos. Eekhoorntjes hebben in hun terrein drie nesten. Dit betekent, dat er minstens twee nesten van deze eekhoorn buiten het terrein bestaan.

2.2.7 BERMEN Van de bermen wordt ieder jaar een ander deelgebied geïnventariseerd. In 2012 werd het deel langs de ENCI-groeve tussen de Hoge Kanaaldijk en de Maasboulevard en deels ook plekken tussen de Lage Kanaaldijk en de Maasboulevard tot aan de huisnummer 75 geïnventariseerd. Deze bermen laten zien wat goed bermbeheer kan opleveren. Continuering van het bermbeheer zal zorgen dat de bermen mooier en soortenrijker worden. De resultaten van afgelopen jaren laten deze verandering ook duidelijk zien. De vegetatietypen van de bermen langs de Maasboulevard De bermen langs de Maasboulevard bestaan uit Glanshavergraslanden (zie Figuur 32). De graslanden zijn in de zomer bijzonder bloemrijk, met soorten als ratelaar, knoopkruid, margriet en duizendblad.

Figuur 31: vegetatietypen Groene Wig Malberg

Legenda van de vegetatietypen van de Bermen langs de Maasboulevard G


G1-G3: Glanshavergrasland met glanshaver, witbol, beemdgras, knoopkruid, harige ratelaar, weegbree, margriet, klaver, duizendblad, hopklaver, gewone berenklauw, wikken en walstro G1: met luzerne G2: zonder luzerne vooral met harige ratelaar G3: zonder luzerne vooral met minder harige ratelaar dan in G2, plaatselijk met gele morgenster, klein glaskruid, bitterkruid, kleine ratelaar, goudhaver en stijf vergeet-mij-nietje

59

G4:

Glanshavergrasland met witbol, dravik, raaigras, knoopkruid, bitterkruid, boterbloem, klaver, perzikkruid, rolklaver en hopklaver

De glanshavergraslanden langs de maasboulevard zijn zeer bloemenrijk en bont. Beschermde planten van de Bermen langs de Maasboulevard

KW

FFH

RL Limburg** 2 0 1(0) 3

* ** +

60

Tuinplanten

1 1 2

Flora. -Faunawet

BE

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 7: beschermde planten van de Bermen langs de Maasboulevard

+

+

+ +

Latijnse naam Myosotis stricta Parietaria judaica Rhinanthus alectorolophus Epipactis helleborine Origanum vulgare

Nederlandse naam Stijf vergeet-mij-nietje Klein glaskruid Harige ratelaar Brede wespenorchis Wilde marjolein


Figuur 32: beschermde planten van de Bermen langs de Maasboulevard

De beschermde harige ratelaar staat op sommige plekken met duizenden.

Fauna Van de Maasboulevard zijn op waarneming.nl nog waarnemingen te vinden van slakken, dagvlinders en ook de hazelworm. Overige bermen Van de overige bermen worden hieronder globale beschrijvingen gegeven met foto’s: Groene wig Amby Dit bloemrijke grasland valt onder de glanshavergraslanden. In het verleden zijn hier wilde planten ingezaaid, met resultaat. Opvallende soorten zijn boerenwormkruid, blaassilene, smalle weegbree, peen, rolklaver, glad walstro, geel walstro, luzerne, rode klaver, knoopkruid, perzikkruid. Op het middenstuk van het terrein blijft de begroeiing iets lager. Op de strook bij de droge waterloop, worden nog andere soorten gevonden als grote centaurie, kleine pimpernel, brede ereprijs en oosterse morgenster. Door begrazing komt er meer variatie in de begroeiing en de ingezaaide soorten krijgen meer plaats om zich uit te breiden.

61

Sportpark Scharn Deze locatie bestaat uit een boomgaard en aantal groenstroken, met ook een droge waterloop. De groenstroken bestaan grotendeels uit ruderale graslanden, die veel betreding hebben en een dichte grasmat kennen. Hier komen algemene soorten voor als paardenbloem, kropaar, rode klaver, peen. In de droge waterloop zijn meer open plekken en er staan ook andere soorten als, hazenpootje, biggenkruid, canadese fijnstraal, wilgenopslag, luzerne en duizendblad. De boomgaard wordt langzaam minder ruig, de distelgroei wordt minder, en er staan ook soorten als, paardenbloem, heelblaadjes, glanshaver en biggenkruid. Voortzetting van beheer zal steeds meer biodiversiteit opleveren, zeker ook door de ligging tegen het heuvelland aan.

62

Hooverenpad Het terrein aan het Hooverenpad is grasland met een dichte grasmat en een ruderaal karakter. Hier worden algemene soorten aangetroffen, zoals kropaar, paardenbloem, akkerdistel, gewone bereklauw, kruipende boterbloem. Aan de rand van het terrein, op de grens met de akker groeit peen, perzikkruid, rode klaver, witte klaver en wikke, die door het beheer meer ruimte krijgen. Molenweg Deze berm is al redelijk soorten- en bloemrijk geworden. Hier komen glanshaver, rode klaver, witte klaver, muskuskaasjeskruid, smalle weegbree, peen, gewone rolklaver, gewone bereklauw, perzikkruid, gewone smeerwortel. In de aanpalende droge waterloop van het waterschap groeien ook glad walstro, kattenstaart en moerasspirea (dit zijn soorten van vochtigere standplaatsen). De berm aan de noordkant van de rijksweg komen ook knoopkruid en blaassilene voor. Heer, waterbuffer De begroeiing in de waterbuffer is ruig: hoge begroeiing van veel ruigtekruiden. Hier groeien met name brandnetel, gewone bereklauw, bijvoet, akkerdistel, boerenwormkruid, kompassla, kruldistel. Plaatselijk in lagere begroeiing komen duizendblad, vlasbekje, peen en varkensgras voor. In de buffer zelf groeit veel perzikkruid. Door de begrazing wordt de begroeiing al minder ruig.

63

Heugem- Oeslingerbaan De bermen in Heugem en Oeslingerbaan functioneren als verbindingszones tussen de Grensmaas en het Heuvelland. Er zijn heel aardig ontwikkelde bermdelen aanwezig, zoals op de foto met margriet, duizendblad, harige ratelaar en rode klaver. Ook knoopkruid, groot streepzaad, rolklaver veelvuldig aanwezig. Belangrijk is dat huidig beheer wordt voortgezet om de graslanden verder te ontwikkelen.

Grondwal de Heeg De grondwal de Heeg is een zeer afwisselend gebied qua begroeiing, bosjes, struwelen, graslanden en ruigtes. Met name de graslanden en ruigten zijn interessant. Op het zuidelijk deel hebben zich bloemrijke stukken ontwikkeld, met slangenkruid, peen en echt bitterkruid. Het noordelijk gedeelte kent delen waar mergel en zaden zijn ingebracht, hier groeien o.a. wondklaver, slangenkruid, ossentong, wilde marjolein, wilde cichorei. De bijzondere planten krijgen steeds meer ruimte.

64

Bosscherveld In de wijk Bosscherveld ligt een grasland, met al verschillende interessante soorten. Door structureel beheer zal op termijn een mooi bloemenrijk grasland ontstaan. Nu komen er tussen het gras, klavers, peen, smalle weegbree, duizendblad, sint janskruid, luzerne en knoopkruid voor. Ook komen akkerdistel, speerdistel, smeerwortel, grote kaardenbol, boerenwormkruid, paardenbloem en melkdistel voor. De grasmat is er nog behoorlijk dicht. In de nabijheid van de dit grasveld, bij de Jo-Jo haven groeien nog interessante soorten als slangenkruid, marjolein, ijzerhard, madelieffijnstraal en teunisbloem, die zich op termijn ook hier kunnen uitzaaien. In de Jo-Jo haven zijn in 2012 ook beversporen gevonden. Eijsden-Maastricht Het nieuw-ingerichte gebied Eijsden-Maastricht bestaat uit terpen en grasvelden. Op veel plekken is sprake van voedselrijke opgebrachte grond, waardoor een explosie van distels in het gebied aanwezig is. Op plekken waar de toplaag is afgegraven is juist een zeer schrale vegetatie aanwezig, met o.a. rode klavers. Er vind ook begrazing door konijnen plaats, waardoor plaatselijk mooie vegetatiestructuur ontstaat. Voortzetting van het beheer zal deze terreinen omvormen naar minder ruige en mooie natuurverbindingen.

65

2.2.8 VESTINGWERKEN Van de vestingwerken in Maastricht wordt jaarlijks een deelgebied geïnventariseerd. In 2012 werden de muren in het Lang grachtje, het Klein grachtje en in de Nieuwenhofstraat geïnventariseerd. De muren in Maastricht bevatten een heel bijzondere muurflora, met bijvoorbeeld het stengelomvattend havikskruid. Het stengelomvattend havikskruid komt in Nederland volgens Denters (2004) alleen maar in Maastricht, in Valkenburg en op een plek in Utrecht voor. De muren van Maastricht zijn derhalve heel belangrijk voor deze plant. Naast het Stengelomvattend havikskruid zijn hier ook een hele boel andere muurplanten zoals de muurbloem, de muurpeper, de muurvaren, de muurleeuwenbek, de steenbreekvaren, de gewone eikvaren en de gele helmbloem thuis. De vegetatietypen van de vestingwerken te Maastricht De vegetatietypen van de in 2012 geïnventariseerde vestingwerken horen bij de Muurvarenklasse (Asplenietea trichomanis). Waarbij de vegetatie op de muren van het Klein Grachtje en de Nieuwenhofstraat bij de Muurvaren-associatie (Asplenietum rutae-murariotrichomanis) en de vegetatie op de muur van het lang Grachtje bij de Muurbloem-associatie (Asplenio-Cheiranthetum cheiri) hoort. De Muurbloemassociatie komt in Nederland nog maar op 7 locaties voor (Weeda et al, 2003). Beschermde planten

* ** +

66

FFH

RL Limburg** 0 3 2

Tuinplanten

2 2 2 3

Flora. -Faunawet

GE EB

RL Heuvelland**

RL Floron*

Tabel 8: beschermde planten op de vestingmuren langs de het Lange grachtje, het Klein grachtje en de Nieuwenhofstraat.

+ +

?

+

Latijnse naam Hieracium amplexicaule ssp. speluncarum Erysimum cheiri Polypodium vulgare Asplenium trichomanes

Nederlandse naam Stengelomvattend havikskruid Muurbloem Gewone eikvaren Steenbreekvaren


Figuur 33: beschermde planten in het Klein Grachtje

67

Figuur 34: beschermde planten in het Lang Grachtje hele muur

Figuur 35: beschermde planten in het Lang Grachtje links

68

Figuur 36: beschermde planten in het Lang Grachtje rechts

69

Figuur 37: beschermde planten in de Nieuwenhofstraat hele muur

Figuur 38: beschermde planten in de Nieuwenhofstraat links

70

Figuur 39: beschermde planten in de Nieuwenhofstraat rechts

71

LITERATUUR Bonnemayer, J.J.A.M. en P.J.M. Dietvorst, 1979. De muurhagedis in Maastricht. Een autoecologisch onderzoek naar de essentiële criteria voor zijn bescherming. Rapport no. 160, afdeling Dierecologie, Katholieke Universiteit Nijmegen. Cortenraad J., Mulder T., 1998. Actualisering van de lijst van bedreigde planten in Limburg. Natuurhistorisch Maandblad, Juli 1998, Jaargang 87, 161-170 Denters T., 2004. Stadsplanten, veldgids voor de stad. Fontaine Uitgevers BV, `s-Graveland Floron, Rode Lijst Nederlandse flora, 2000. http://www.floron.nl Frissen, C., 2011. Jaarverslag Hoge Fronten 2009. CNME Maastricht en regio. Frissen, D., 2006. Controle Flora- en Faunawet Object Vaeshartelt, Gemeente Maastricht, t.b.v. Gedragscode Zorgvuldig Bosbeheer. Gemeente Maastricht, dienst Publieke Werken en Sport, afdeling Groenvoorzieningen, 1994.: De Hoge Fronten. Beheer en onderzoek in 1994. Hornman-Voesten M., 2012. Natuurterreinen Maastricht, Inventarisatie en streefbeelden. Projectnummer 315936. Grontmij Nederland B.V. Roermond, www.grontmij.nl Ministerie van LNV, Directie Natuur, “Aansluiting bij de richtlijnen”. November 2007. Moors, C. & D. Frissen, 2004. Tellingen van de Muurhagedis in de Hoge Fronten te Maastricht. Aantalsontwikkeling en leeftijdsopbouw van een Muurhagedissenpopulatie. Natuurhistorisch Maandblad, jaargang 93, Mei 2004. Oberdorfer E., 2001. Pflanzensoziologische Exkursionsflora. Eugen ulmer GmbH, Stuttgart Provincie Limburg, 2002. Handboek Streefbeelden voor natuur en water in Limburg. Natuurbalans-Limes Divergens, Nijmegen. Rothmaler W., Jäger E., 2007. Exkursionsflora von Deutschland. Elsevier GmbH, Spektrum Akademischer Verlag, München SchaminÉe J., S`ykora K., Smits N., Horst M., 2010. Veldgids Plantengemeenschappen van Nederland. KNNV Uitgeverij Zeist Weeda E.J., Schaminée J.H.j., Duuren van L., 2000a. Atlas van de Plantengemeenschappen in Nederland, deel 1: Wateren, moerassen en natte heiden. KNNV Uitgeverij Utrecht Weeda E.J., Schaminée J.H.j., Duuren van L., 2000b. Atlas van de Plantengemeenschappen in Nederland, deel 2: Graslanden, zomen en droge heiden. KNNV Uitgeverij Utrecht Weeda E.J., Schaminée J.H.j., Duuren van L., 2003. Atlas van de Plantengemeenschappen in Nederland, deel 3: Kust en binnenlandse pioniermilieus. KNNV Uitgeverij Utrecht Weeda E.J., SCHAMINÉE, J.H.j., Duuren van L., 2005. Atlas van de Plantengemeenschappen in Nederland, deel 4: Bossen, struwelen e ruigten. KNNV Uitgeverij Utrecht www.knmi.nl www.wilde-planten.nl, Jan 2013

72

Auteur: Lisa Op den Kamp & Cridi Frissen-Moors Layout: Lisa Op den Kamp Foto omslag: Groot streepzaad, Oranje havikskruid en Icarusblauwtje (Lisa Op

Recommend Documents