Asbestvrij Feiten en gevolgen van overheidsbesluiten rondom asbest(daken) in Nederland
Asbestvrij Feiten en gevolgen van overheidsbesluiten rondom asbest(daken) in Nederland
INHOUDSOPGAVE
Summary
Pagina 2
Asbest in Nederland
Pagina 3
Op weg naar 2024
Pagina 5
Gevolgen
Pagina 8
VBO Makelaar is een branche-organisatie voor makelaars en taxateurs. Met bijna 1.000 aangesloten kantoren door heel Nederland is VBO Makelaar in geheel Nederland vertegenwoordigd. De organisatie is gevestigd in Nootdorp bij Den Haag.
Asbestvrij
VBO Makelaar
Kijk op de website voor meer informatie: www.vbomakelaar.nl
1
Summary
Asbestvrij
Asbest is een verzamelnaam van natuurlijk gevormde mineralen met een eigen kenmerkende vezelstructuur. Er zijn zes verschillende soorten mineralen, waarvan enkelen lange tijd populair zijn geweest vanwege hun positieve eigenschappen. Asbest is sterk, slijt nauwelijks, is bestand tegen zuren en hoge temperaturen en is bovendien goedkoop. In tegenstelling tot asbest zelf wordt door verschillende invloeden echter het bindmiddel aangetast of vergaat zelfs. Dat levert gezondheidsrisico’s op door het vrijkomen van asbestvezels, zoals longbeschadiging en kanker. Gebruik van asbest is vanaf de jaren zeventig stapsgewijs afgebouwd en sinds 1 juli 1993 verboden voor wegen, gebouwen en daken. Bovendien is het verboden asbest(houdende) producten te verkopen, importeren, weg te geven, opnieuw toe te passen of te bewerken. Sinds 2005 is een EU-richtlijn uitgevaardigd voor een asbestverbod in de gehele Europese Unie.1 In Nederland is het de planning vanaf 2024 het bezit van asbesthoudende daken, golfplaten en gevelbedekking volledig te verbieden;ffongeveer 30 jaar na het asbestverbod van 1993. Hoe de regeling er uit komt te zien is nog niet helemaal duidelijk; de staatssecretaris streeft ernaar de maatregel in 2015 in procedure te brengen en vanaf 2016 te effectueren. Er wordt gekeken of er subsidies moeten komen voor particulieren; nu is er enkel een tijdelijke verlaging van het BTW op arbeidsloon beschikbaar voor asbestverwijdering. Voor bedrijfspanden is de MIA/-Vamil-regeling beschikbaar, waarmee fiscale voordelen voor asbestverwijdering en duurzame vervanging worden behaald. Onder bepaalde voorwaarden zijn die ook voor particulieren beschikbaar, maar dat is summier. Voor agrarische bedrijven is de provinciale regeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ beschikbaar, waarmee naast asbestverwijdering ook een duurzaamheidsslag wordt gemaakt door het installeren van zonnepanelen. Bij aankoop is het raadzaam alert te zijn op de aanwezigheid van asbest in daken, gevelbekleding en golfplaten. Asbest raakt namelijk aan de vraag of een woning ‘normaal’ kan worden gebruikt (conformiteitsbeginsel), waarbij het antwoord op die vraag richting 2024 (verstevigd verbod) steeds negatiever wordt. Of er in een woning asbest aanwezig is kan overigens vaak pas door een professioneel bedrijf worden vastgesteld.
2 1
Kenniscentrum InfoMil, Asbest! Wat u moet weten (april 2011)
Paragraaf 1
Asbest in Nederland
In deze paragraaf wordt weergegeven wat asbest is, welke gevaren voor de volksgezondheid aan asbest verbonden zijn en welke wet/-regelgeving er in Nederland is ontwikkeld met betrekking tot asbestbestrijding.
Asbest is een verzamelnaam van natuurlijk gevormde mineralen met een eigen kenmerkende vezelstructuur. Er zijn zes verschillende soorten mineralen. In de bouw is asbest lange tijd populair geweest omdat het enkele positieve eigenschappen heeft: asbest is sterk, slijt nauwelijks, is bestand tegen bases en hoge temperaturen en is bovendien goedkoop. Van de verschillende soorten asbest werd in Nederland vooral gebruik gemaakt van chrysotiel (witte asbest), crocidoliet (blauwe asbest) en amosiet (bruine asbest). Door asbest te combineren met een bindmiddel zoals cement, karton, lijm of gips is het relatief eenvoudig te verwerken in een variëteit aan producten. Niet zelden werden voor één product meerdere mineraalsoorten asbest gebruikt. In tegenstelling tot asbest zelf wordt door verschillende invloeden het bindmiddel aangetast of vergaat zelfs. Dat levert gezondheidsrisico’s op door het vrijkomen van asbestresten. Gebruik van asbest is sinds 1 juli 1993 in Nederland verboden voor wegen, gebouwen en daken. Bovendien is het verboden asbest(houdende) producten te verkopen, importeren, weg te geven, opnieuw toe te passen of te bewerken. Sinds 2005 is een EU-richtlijn uitgevaardigd voor een asbestverbod in de gehele Europese Unie.2
Asbestvrij
Wat is asbest?
Gezondheidsrisico Gelet op het feit dat asbest lange tijd is toegepast in een keur aan producten is er nog altijd een natuurlijke ‘achtergrondconcentratie’ aan asbestvezels aanwezig. Die is echter te verwaarlozen, wat betekent dat de kans op negatieve effecten voor volksgezondheid en milieu klein zijn. Het risico wordt groter wanneer de blootstelling langer en intensiever is, bijvoorbeeld door het bewerken, verwerken of verwijderen van asbest of asbesthoudende producten. Mensen merken niet direct dat de concentratie asbest hoog is; er treedt bijvoorbeeld geen misselijkheid, duizeligheid of jeuk op. Het kan vaak tientallen jaren duren voordat iemand klachten ontwikkelt. Asbest kan het lichaam binnenkomen via eten, drinken, via de huid en via ademhaling. In veel gevallen is ademhaling de meest voorkomende wijze, tegelijkertijd ook de meest schadelijke. Wanneer een relatief grote asbestvezel wordt ingeademd, is het lichaam niet in staat om deze op een natuurlijke manier af te breken. Een asbestvezel is namelijk te klein om door de trilharen te worden weggesleept en te groot om te worden ingekapseld.
3 2
Kenniscentrum InfoMil, Asbest! Wat u moet weten (april 2011)
In dat geval kan de vezel diep in de longen doordringen en schade aanrichten. De vijf meest voorkomende ziektes door het binnenkrijgen van asbest zijn: Asbestose, een longaandoening door het dichtslibben van de longen met als voornaamste symptoom een droge en pijnlijke kuch. Geen behandeling beschikbaar. Pleurale plaques, goedaardige verdikkingen aan de buitenkant van de long. Niet kwaadaardig, wel een teken van blootstelling. Geen ernstige aandoening. Asbestgerelateerde longkanker, beschadigd longweefsel en kapotte longcellen zorgen voor ontstaan van kwaadaardige tumoren. Mesothelioom, kanker aan het longvlies of borstvlies. Specifieke tumor die wordt veroorzaakt door inademingen van asbest waardoor cellen kwaadaardig worden. Tussen blootstelling aan asbest en ontwikkeling van de ziekte zit veelal een periode van twintig jaar. Geen genezende behandeling beschikbaar.
Asbestvrij
Wettelijke maatregelen
4
Na wetenschappelijk onderzoek in de jaren zestig werd vanaf de jaren zeventig duidelijk dat er een duidelijke causaliteit bestaat tussen asbest en de ontwikkeling van asbestose en mesothelioom. Nader onderzoek van verschillende commissies heeft in 1978 ff geresulteerd in het Asbestbesluit. Dit besluit werd gebaseerd op de Silicosewet van 1951 waarbij de grenswaarde van 2 vezels per kubieke centimeter wettelijk werd vastgelegd en het gebruik van crocidoliet werd verboden, evenals het verspuiten van asbest. Ook werd het gebruik van asbest voor conservering en decoratie niet langer toegestaan. In de wet werd wel de mogelijkheid opgenomen bepaalde bedrijven ontheffing te verlenen om bestaande voorraden te verkopen. Deze ontheffingsmogelijkheid eindigde in 1984. Ondertussen werd in 1983 de Warenwet verder aangescherpt via een Asbestbesluit dat regelt dat asbestbevattende artikelen alleen nog asbestvezels mogen bevatten die hechtgebonden zijn. Dat moest tevens worden aangegeven bij de productinformatie. Niethechtgebonden asbest mocht niet langer meer worden gebruikt. In 1988 implementeerde Nederland de in 1983 uitgevaardigde Europese richtlijn inzake asbest via het Asbestbesluit 1988. Het aantal asbeststoffen dat werd verboden werd uitgebreid, de administratieve verplichtingen nam door de verplichte registratie van werknemers die in aanraking met asbest komen toe en er kwam een uitgebreide meldingsplicht rondom werken met asbest. In 1993 werd voor het eerst besloten asbest actief te gaan verwijderen. Alle voorgaande wetten waren immers primair gericht op beperking van de productie en het gebruik. In 1993 werd voor het eerst wettelijk vastgelegd hoe asbest verwijderd en afgevoerd moet worden uit bouwwerken en objecten. Het betreft primair cementplaten en isolerende materialen. In 2005 kwam er een Productenbesluit Asbest waarin niet enkel het vervaardigen en invoeren, maar ook het voor handen hebben of ter beschikking stellen van asbesthoudende materialen verboden is. Het betreft dus een stevige uitbreiding van het verbod voor bedrijven én particulieren.
Paragraaf 2
Op weg naar 2024
In 1993 is door de overheid voor het eerst besloten asbest actief te verwijderen. Het op dit moment nog aanwezige asbest in Nederland zit dus in gebouwen van vóór 1993. Bij het renoveren of slopen van deze gebouwen dient duidelijk te zijn of en waar asbest in het gebouw zit en of dit makkelijk vrij kan komen bij beschadiging of verwering. Is dat het geval, dan dient het asbest te worden gesaneerd. Ook kunnen gemeenten gebouweigenaren verplichten bepaalde maatregelen te nemen. Dit ingezette traject past in de planning van de overheid om het bezit van asbesthoudende materialen volledig te verbieden per 2024.
Het voornemen asbesthoudende producten in contact met de buitenlucht in 2024 volledig te verbieden ligt in de lijn der verwachting. In 2024 is het immers dertig jaar geleden dat het asbestverbod in werking is getreden. Omdat er sinds die tijd geen nieuwe asbestmaterialen zijn bijgekomen zijn alle nog aanwezige materialen minstens dertig jaar oud en is het niet onrealistisch dat deze worden vervangen. Het is de bedoeling dat particulieren, bedrijven en overheidsinstellingen dan dus geen asbesthoudende daken, gevelbekleding en golfplaten meer hebben. Het zijn met name deze materialen die verantwoordelijk zijn voor bijna 90% van de asbest in Nederland.
Asbestvrij
Concrete plan nog onduidelijk
Staatssecretaris Atsma heeft in 2012 de Tweede Kamer geïnformeerd over de maatschappelijke kosten-batenanalyse asbesthoudende (golfplaten) daken en gevelbekleding en zijn keuze voor een totaalverbod per 2014 kenbaar gemaakt. Recent liet de huidige staatssecretaris Mansveld de Kamer weten deze maatregel nog dit jaar in procedure te brengen en ernaar te streven deze per 1 januari 2016 in werking te laten treden.3 Eigenaren van asbestdaken hebben dan dus nog 8 jaar voor het verbod ingaat om aan de concreet gestelde wettelijke eisen te voldoen. Hoe een en ander concreet moet worden vormgegeven in een wettelijke regeling is op dit moment nog onbekend, maar er wordt in de brief van de staatssecretaris gewezen op handhaving door de gemeente als bevoegd gezag.4
3
Zie Kamerbrief staatssecretaris W. Mansveld (I&M) d.d. 25-04-2014 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/04/25/beantwoordingkamervragen-van-het-lid-dik-faber-christenunie-over-de-voortgang-van-het-convenant-asbestdak-erafzonnepanelen-erop.html 4 Zie Kamerbrief staatssecretaris W. Mansveld (I&M) d.d. 25-04-2014 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2014/04/25/beantwoordingkamervragen-van-het-lid-dik-faber-christenunie-over-de-voortgang-van-het-convenant-asbestdak-erafzonnepanelen-erop.html
5
Asbest: subsidies particulieren
Asbestvrij
Het tempo van gesaneerde asbestdaken ligt per jaar op ongeveer 4 miljoen m2. Dat is te laag om in 2024 een totaalverbod voor daken, platen en gevelbekleding te kunnen afkondigen. In antwoord op Kamervragen meldt staatssecretaris Mansveld dat ze mede hierom overweegt om op termijn ook voor particuliere gebouw- en woningeigenaren en voor instellingen zoals scholen financiële tegemoetkoming te regelen ter ondersteuning van het in te voeren verbod. Hoe deze regeling er uit komt te zien en welke bedragen ermee gemoeid zijn, is nog onbekend. Tot 31 december 2014 liep er voor particulieren een tijdelijke regeling lagere BTW op arbeidsloon voor renovatie of herstel van woning ouder dan twee jaar. Ook het laten verwijderen van asbest viel onder deze regeling. In plaats van 21% werd er nog maar 6% op de arbeidskosten die een bedrijf in rekening brengt betaald.5 Tenslotte kan per 2014 voor het verwijderen van asbesthoudende daken, dakgoten en gevels in combinatie met het installeren van zonnepanelen ook door particulieren gebruik worden gemaakt van de zogenaamde MIA en Vamil-regeling. Meer informatie over deze twee regelingen staat onder het kopje ‘subsidies bedrijfsmatig’. Asbest: subsidies bedrijfsmatig ff Ondernemers kunnen profiteren van investeringen in milieuvriendelijke technieken. Twee regelingen zijn daarvoor in het bijzonder geschikt. De MIA-regeling (Milieu Investeringsaftrek) creëert een extra aftrekmogelijkheid van de fiscale winst bovenop andere aftrekmogelijkheden. Wanneer een bedrijfsmiddel wordt aangeschaft of vervangen met een code in de milieulijst beginnende met A,B,D,E,F of G, dan mag 13,5%, 27% of 36% van dit investeringsbedrag extra ten laste worden gebracht van de winst over het kalenderjaar van aanschaf. Asbestverwijdering valt hier ook onder. Daardoor wordt minder belasting betaald. Voor 2014 is er een budget van €93 miljoen beschikbaar.6
De Vamil (Regeling willekeurige afschrijving milieu-investeringen) biedt de mogelijkheid 75% van een investering op een willekeurig moment af te schrijven. Hoe snel of langzaam, bepaalt de ondernemer zelf. Er kan bijvoorbeeld al 75% in het jaar van aanschaf worden afgeschreven, maar er kan ook 25% regulier worden afgeschreven. Door af te schrijven in het jaar waarin het voor de onderneming het makkelijkst uitkomt, vermindert de fiscale winst en hoeft er minder aan inkomsten- of vennootschapsbelasting te worden bepaald. Daarmee wordt een liquiditeit- en rentevoordeel behaald. Voor 2014 is een budget van €38 miljoen beschikbaar.7 De regelingen zijn ook beschikbaar voor woonhuizen wanneer zonne-energiesystemen worden geïnstalleerd in combinatie met asbestverwijdering.
6
5
Zie: http://www.rijksoverheid.nl/nieuws/2013/02/28/tijdelijke-btw-verlaging-op-renovatie-herstel-entuinonderhoud-woningen.html 6 Zie: http://www.rvo.nl/sites/default/files/2013/12/BrochureMilieulijst%202014.pdf 7 Zie: http://www.rvo.nl/sites/default/files/2013/12/BrochureMilieulijst%202014.pdf
Asbest: subsidies agrarisch
4,5 euro subsidie per m2 asbestdak; Sanering moet gepaard gaan met terugplaatsing van zonnepanelen; Minimaal 250 m2 te saneren asbestdak; Per aanvrager maximaal 15.000 euro subsidie; Sanering van asbestdaken van gebouwen met een nevenfunctie mag, mits binnen het bouwblok; Plaatsing van minimaal 5 kW-piek zonnepanelen op een ander dak dan het gesaneerde dak mag op voorwaarde dat dit gebouw zich op een bouwblok uit de aanvraag bevindt; Alvorens asbest te verwijderen en zonnepanelen te plaatsen, moet een complete aanvraag voor de subsidie ingediend zijn (inclusief alle gevraagde bewijsstukken). Het advies is om pas na ontvangst van de beschikking over te gaan tot uitvoering; Aanvragers niet zijnde agrariërs kunnen tot een maximum van 30% van het plafond per provincie benutten; Bekijk vóór het indienen van een aanvraag altijd eerst de regeling van de betreffende provincie voor de exacte voorwaarden.
Asbestvrij
Vanaf 2013 is in tien provincies de provinciale stimuleringsregeling ‘Asbest eraf, zonnepanelen erop’ opengesteld. Inmiddels fungeert deze in alle provincies. De regeling is in het bijzonder gericht op agrarische bedrijven om nog aanwezige voorraden asbest veilig te vervangen en direct een verduurzamingslag te maken door zonnepanelen terug te plaatsen. De regeling is beschikbaar voor agrariërs, mensen die een agrarisch bedrijf hebben gehad en eigenaren van voormalig agrarische bouwblokken. Er is een algemeen kader die in alle provincies als basis wordt gehanteerd, waarna precieze uitwerking via een specifieke provinciale regeling volgt. De algemene basis ziet er als volgt uit8:
7 8
Zie: http://www.asbestvanhetdak.nl/
Paragraaf 3
Gevolgen
Asbestvrij
Bovenstaande ontwikkelingen hebben gevolgen voor de verkoop van woningen en bedrijfspanden waar asbest in is verwerkt. Gelet op de doelstelling in 2024 asbest verder terug te dringen zal aanwezigheid van asbest negatieve invloed hebben op de marktwaarde van de woning, met name enkele jaren (als stelregel veelal zeven jaar) voor de inwerkingtreding van het verstevigde verbod.
8
Asbest is tot de jaren tachtig veelvuldig toegepast in en om veel huizen. Naast het dak zijn met name platen van asbesthoudend cement in de gevels, het dankbeschot, schoorstenen en in of bij de cv-installatie asbestverdachte plaatsen. Wanneer er overigens gesproken wordt van een ‘asbestdak’ of ‘asbestwand’ is nog niet helemaal gedefinieerd door de overheid. De vraag of een materiaal of product asbest bevat kan bovendien alleen in een laboratorium met honderd procent zekerheid worden vastgesteld. Het kan raadzaam zijn, zowel voor de kopende als verkopende partij, om duidelijk te krijgen of er asbest aanwezig is. Er zijn verschillende bedrijven deskundig in asbestinventarisatie en verwijdering. Twistpunt zal zijn wie voor de kosten van de inventarisatie moet opdraaien, zeker omdat het uiteindelijke verwijderen veelal (veel) geld kost en er geen subsidies beschikbaar zijn. ff In sommige gevallen mag een eigenaar het materiaal zelf verwijderen, maar dan zijn er wel een reeks voorschriften waaraan voldaan moet worden. Bovendien dient er schriftelijk toestemming te worden verleend door de gemeente.
